Spis treści
Wstęp (Agnieszka Góra-Błaszczykowska, Katarzyna Antolak-Szymanski) .... 7 Obowiązkowa mediacja w sprawach pracowniczych?
(Agnieszka Góra-Błaszczykowska) ... 9 Pozasądowe sposoby rozwiązywania sporów pracowniczych. Uwagi
ogólne (Andrzej Szlęzak, Roch Pałubicki) ... 21 Postępowanie mediacyjne w sprawach z zakresu prawa pracy
(Krzysztof W. Baran, Daniel Książek) ... 33 Z problematyki ugód w sprawach z zakresu prawa pracy
(Krzysztof W. Baran, Marcin Wujczyk) ... 44 Umowne procedury rozwiązywania sporów zbiorowych pracy w świetle
międzynarodowego i polskiego prawa pracy (Zbigniew Hajn)... 64 Sądownictwo polubowne w sprawach z zakresu prawa pracy
(Kinga Flaga-Gieruszyńska) ... 73 Dopuszczalność mediacji w sprawach z zakresu prawa pracy i stosunków
służbowych w postępowaniu sądowoadministracyjnym
(Agnieszka Łąpieś-Rosińska) ... 82 Perspektywy rozwoju mediacji w sprawach pracowniczych. Uwagi de lege
lata i de lege ferenda (Katarzyna Antolak-Szymanski) ... 96 Rola mediacji i arbitrażu w rozwiązywaniu sporów zbiorowych
w administracji publicznej oraz zakładach pracy świadczących
zasadnicze usługi dla społeczeństwa (Małgorzata Kurzynoga) ... 114 Polubowne formy rozwiązywania pracowniczych sporów o dyskryminację
(Monika Smusz-Kulesza) ... 125
AGNIESZKA GÓRA-BŁASZCZYKOWSKA* KATARZYNA ANTOLAK-SZYMANSKI**
SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny w Warszawie
Wstęp
Wykorzystywanie polubownych form rozwiązywania sporów, w tym mediacji, znajduje oparcie w sformułowanej w art. 243 k.p. zasadzie, zgodnie z którą pra- codawca i pracownik powinni dążyć do polubownego załatwienia sporu ze stosun- ku pracy. Obowiązek polubownego załatwiania sporów jest skierowany w równej mierze do obu stron stosunku pracy. Ugoda sądowa w sprawie pracowniczej jest uważana za bardziej doniosłe osiągnięcie z punktu widzenia wychowawczej funkcji prawa niż rozstrzygnięcie sporu pracowniczego orzeczeniem sądu1.
W polskim prawie pracy przewidziane są różne sposoby polubownego zała- twiania sporów ze stosunku pracy. Na wniosek pracownika możliwe jest wszczę- cie postępowania pojednawczego przed komisją pojednawczą powołaną u dane- go pracodawcy, tzw. zawezwanie do próby ugodowej przed wniesieniem pozwu.
Możliwe jest też zawarcie ugody przed sądem w toku postępowania sądowego.
Nadto dopuszczalne jest poddanie sporów z zakresu prawa pracy sądownictwu polubownemu, przy czym zapis na sąd polubowny obejmujący spory tego rodzaju – na podstawie art. 1164 k.p.c. – może być sporządzony dopiero po powstaniu sporu i wymaga zachowania formy pisemnej.
Od sporów indywidualnych ze stosunku pracy należy odróżnić spory zbioro- we, wszczynane przez związki zawodowe na podstawie ustawy z 23 maja 1991 r.
* Agnieszka Góra-Błaszczykowska – dr hab., prof. SWPS Uniwersytetu Humanistyczno- społecznego w Warszawie.
** Katarzyna Antolak-Szymanski – dr, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny w Warszawie.
1 K.W. Baran, Zarys systemu prawa pracy. Tom I. Część ogólna prawa pracy, Warszawa 2010, s. 733.
8 Wstęp
o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Przepisy tej ustawy również obligują stro- ny zbiorowych stosunków do pokojowego rozwiązywania sporów pracowniczych, a mianowicie podjęcia rokowań oraz przeprowadzenia mediacji. Ponadto strony sporów zbiorowych mogą skorzystać z arbitrażu społecznego, który ma charakter dobrowolny, będąc alternatywą strajku.
W ramach Unii Europejskiej aktywnie promowane są alternatywne meto- dy rozwiązywania sporów, takie jak mediacja. Obecnie stosowana w państwach członkowskich Dyrektywa w sprawie mediacji (dyrektywa Parlamentu Europej- skiego i Rady 2008/52/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych), dotyczy mediacji w sprawach cy- wilnych i handlowych. Na podstawie jej przepisów wątpliwości budzi możliwość stosowania mediacji w sprawach z zakresu prawa pracy, jednakże wielu krajowych ustawodawców, w tym polski, dopuszcza prowadzenie mediacji w indywidualnych sporach pracowniczych.
Niniejsza monografi a zawiera analizę pozasądowych sposobów rozwiązywania sporów pracowniczych, jak również możliwości ich zastosowania oraz wykorzysta- nia w tego rodzaju sporach. Zgromadzone w książce wypowiedzi dotyczące przed- miotowej problematyki, wydają się szczególnie istotne z uwagi na wejście w życie ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów2, która została uwzględniona przez poszczególnych Auto- rów. Podkreślenia wymaga, że ustawa dotyczy mediacji we wszystkich sprawach cywilnych, bez odróżnienia ich rodzaju, nie uwzględnia także specyfi ki sporów pra- cowniczych.
Prezentowana publikacja jest pierwszym zbiorem wypowiedzi przedstawicieli doktryny, tak kompleksowo ujmującym zagadnienia poszczególnych rodzajów po- zasądowych sposobów rozwiązywania sporów pracowniczych.
2 Ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów, Dz. U. 1595; wejście w życie: 1 stycznia 2016 r.
