opracowany w ramach projektu
„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”
dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach
Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty.
Warszawa 2019
SCENARIUSZ LEKCJI W KLASIE IV
Program nauczania języka polskiego dla szkoły podstawowej
MAŁGORZATA JAS
TUŻ OBOK, WYSTARCZY RZUT OKA.
UCZYMY SIĘ OD ADAMA MICKIEWICZA
OBSERWOWAĆ PRZYRODĘ
Bożena Święch dr Beata Rola
Agnieszka Ratajczak-Mucharska Redakcja językowa i korekta – Editio
Projekt graficzny i projekt okładki – Editio Skład i redakcja techniczna – Editio Warszawa 2019
Ośrodek Rozwoju Edukacji Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa www.ore.edu.pl
Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl
3
Tytuł lekcji:
Tuż obok, wystarczy rzut oka. Uczymy się od Adama Mickiewicza obserwować przyrodę
(kompetencje kluczowe: umiejętność uczenia się, świadomość i ekspresja kulturalna, myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne)
Cele kształcenia (wymagania ogólne)
Kształcenie literackie i kulturowe. 2) Tworzenie optymalnych warunków do poznawania i przeżywania wybranych utworów z literatury polskiej i światowej, w tym stanowiących kluczowe elementy polskiego i światowego dziedzictwa kulturowego – wzmacnianie uczniowskiej świadomości i ekspresji kulturalnej.
4) Kształcenie poczucia tożsamości narodowej poprzez umacnianie postawy szacunku dla przeszłości i tradycji literackiej. 5) Budowanie przekonania o wartości utworów, bez względu na czas ich powstania, dla współczesnego odbiorcy podejmującego dialog z literaturą lub innym tekstem kultury. Kształcenie językowe. 4) Rozwijanie wiedzy o elementach składowych wypowiedzi (…) pisemnych oraz ich funkcjach w strukturze tekstów (…).
Treści kształcenia (wymagania szczegółowe)
I. Kształcenie literackie i kulturowe. 1. Czytanie utworów literackich.
Uczeń: 4) zna i rozpoznaje w tekście literackim: epitet, porównanie, przenośnię oraz określa ich funkcje; 14) nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst;
15) objaśnia znaczenia dosłowne i przenośne w tekstach. II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: 4) rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi.
Metody/Formy pracy
m. praktyczne: praca z tekstem; m. eksponujące: fotografie przedstawiające
przyrodę; m. problemowe, aktywizujące: metafora (praca z obrazem); formy pracy:
indywidualna, grupowa.
Środki dydaktyczne
karty pracy dla grup uczniowskich, fotografie przyrody (lasy, sady, ogrody, stawy, pola, łąki, chmury, wschody słońca, zachody słońca), wybrane fragmenty Pana Tadeusza (przyroda) pobrane z portalu Wolne Lektury i powielone (razem z przypisami) na kartkach formatu A3 (jeden egzemplarz dla każdej grupy), zakreślacze w różnych kolorach (komplet dla grupy).
Przed lekcją
Nauczyciel przygotowuje fotografie przedstawiające przyrodę (Otwarte Zasoby Edukacyjne, np. portal pixabay.com)
Opis przebiegu lekcji
Nauczyciel rozkłada na podłodze lub na oddzielnym stoliku fotografie przyrody (patrz: środki dydaktyczne). Prosi uczniów, aby wybrali jedną fotografię. Każdy uczeń komentuje swój wybór: Wybrałem/wybrałam tę fotografię, ponieważ…; Gdy na nią patrzę…
Nauczyciel łączy uczniów w grupy (klucz: wybór podobnych fotografii, np. grupa 1. – las, grupa 2. – chmury itp.), które zajmują miejsca przy oddzielnych stolikach.
Otrzymują zatytułowane nazwą opisu karty pracy (z podaniem źródła fragmentu, z numerem strony i wersami od–do) oraz odpowiedni fragment Pana Tadeusza powielony na karcie A3.
Uczniowie wykonują zadania z karty pracy kolejno, po każdym etapie następuje podsumowanie – prezentacja efektów na forum. Etapy pracy z tekstem:
CO widzę? – uczniowie zaznaczają zakreślaczem: drzewa, pole, grzędy, kapusta, bób, marchwie, strąki, kukurydza itp. W tabeli, w pierwszej kolumnie (CO widzę?), zapisują pionowo: drzewa, pole, grzędy, kapusta, strąki bobu, kukurydza itp.
Nauczyciel podchodzi do grup, zwraca uwagę, aby podkreślano WIDOCZNE elementy, a nie wyobrażone przez osobę obserwującą (np. we fragmencie Tam, plącząc strąki w marchwi zielonej warkoczu, wysmukły bob obraca na nią tysiąc oczu słowa
warkocz, oczy są wyobrażeniem, a zatem nie powinny być podkreślone na tym etapie ćwiczenia).
druga kolumna: JAKIE są te elementy? – podkreślenie innym kolorem zakreślacza, notatka w tabeli, np.: (drzewa) owocowe, (bób) wysmukły.
Trzecia kolumna: Co się z nimi dzieje? Co „robią”? – tu znajdą się również zapisy typu: (kukurydza) podnosi złotą kitę.
Czwarta kolumna: Jakie środki poetyckie zastosował autor? – w tabeli np. (kukurydza/złota/podnosi złotą kitę)/ożywienie, przenośnia, epitet; (bób/
wysmukły, zaplątany w nać marchwi/obraca na nią tysiąc oczu)/ożywienie, epitety, przenośnia itp.
Czwarta kolumna: Gdzie? W jakim miejscu? – w tabeli np.: zasadzone w rzędach/
spodem/tu/tam itp.
Ewaluacja lekcji. Uczniowie zaznaczają na dwóch „termometrach”: Zadania na lekcji były… (skala od bardzo łatwe do bardzo trudne); Na lekcji nauczyłem/nauczyłam się…
(skala od bardzo dużo do bardzo mało).
Nauczyciel uprzedza, że na kolejnej lekcji grupy namalują krajobraz, nad którym pracowały. Prosi uczniów, aby przemyśleli w grupach formę obrazu oraz przynieśli na lekcję farby, pędzle i, ewentualnie, materiały oraz przybory przydatne do jego stworzenia (np. kolorową bibułę, sznurek, skrawki kolorowych tkanin, klej, nożyczki itp.).
5
Komentarz metodyczny
Dla uczniów ze SPE nauczyciel opracowuje uproszczone karty pracy z przykładem do każdego zadania. Ci uczniowie mogą rozpoznawać dotykiem przygotowane przez nauczyciela przedmioty (liście, szyszki, trawę, kwiaty, kamienie itp.). Lekcja jest przygotowaniem do malowania obrazu na kolejnej lekcji.
