Epidemiologiczne opracowanie ogniska włośnicy w pow. Kłodzko w r. 1959

DANUTA ŻOLNIERKOWA

EPIDEMIOLOGICZNE OPRACOWANIE OGNISKA WŁOŚNICY

W POW. KŁODZKO W R. 1959 *

Ostatnia pandemia grypy przebiegała w dwóch falach epidemicznych, z których pierwsza dotarła do Polski jesienią 1957 r. Na,leżało się więc spodziewać drugiej fali, podobnJe jak w innych państwach, której prze- bieg był na ogół cięższy, kończąc się czasem śmiertelnie. Przygotowana na to służba zdrowia nie była zaskoczona, gdy na przełomie zimy i wiosny 1959 r. zaczęły dość intensywnie narastać przypadki zachorowań. Jednak w pow. kłodzkim, szczególnie w Polanicy i Kudowie, przebieg niektórych przypadków odbiegał od normalnego. Nie stwierdzono objawów nJeżyto­

wych lub ·zapalnych ze strony dróg oddechowych, · a często spotykano objawy ze strony żołądka i jelit, obrzęki twarzy, wysoką temperaturę, bolesność mięśni i długo utrzymujące się osłabienie. Czas choroby był

znacznie przedłużony. Tu i ówdzie wykonane badania morfologiczne krwi

wykazywały znaczną eozynofilię. Początkowo sądzono, że spodziewana druga fala grypy właśnie taki ma przebieg; zapowiedziano przecież, że

ma być cięższa od pierwszej. Przypuszczano, że wirusowi grypy towa~

szyszy prawdopodobnie wirus Coxackie, który może być odpowiedzialny za ten nietypowy przebieg grypy.

W tej sytuacji dnia 7.III.1959 r. wpłynęły do WSSE pierwsze zgło­

szenia 17 przypadków z Polanicy, podejrzanych o włośnicę. Rozpoczęto więc działalność przeciwepidemiczną, a wysłana 10.III ekipa WSSE ust1r lila, że rozmiary epidemii są duże i wymagają zorganizowania specjalnej akcji. Przied służbą san.-epid. wyłoniło się trudne zadanie: spośród licz- nych przypadków grypy wyłowić i zróżnicowaJĆ przypadki włośnicy.

W dniu 11.III Stacja San.-Epid. miasta Lodzi zawiadomiła, że 8 osób tamtejszych mieszkańców - którzy od 1.II do 28.II przebywali w Sana- torium nr 2 w Polanicy, po powrocie do domu zachorowało na włośnicę.

* Redakcja publikuje przesłane dość obszerne sprawozdanie tylko z małymi

skrótami, ponieważ opisane dochodzenia epidemiologiczne były prowadzone bardzo skrupulatnie i prawidłowo, co może być przykładem dla innych Stacji San. Epid.

(Przyp. Red.).

,.Wiadomości Parazytologiczne", t. V, nr 6, 1959.

578 ^DANUTA żOLNIERKOWA

- - -^{·-------•··-~-- --·-··}

Do specjaJ.nej akcji zorganizowano ekipę składającą się z pracowników

działów Epidemiologii i Higieny Żywienia WSSE, pracowników PSSE i klinicystów. Wśród 38 osób było 5 lekarzy, 2 lek. wet., 6 osób z wyż­

szym wykształceniem i 25 średniego personelu medycznego.

Postanowiono:

1) wykryć i ujawnić wszystkie przypadki włośnicy w poszczególnych

miejscowościach pow. kłodzkiego,

2) umieścić cięższe przypadki w szpitalach,

3) wykryć źródło inwazji i ustalić drogi jej ·szerzenia się.

Dla realizacji tych zada,ń należało:

1) Zmobilizować do współdziałania lecznictwo otwarte i zamknięte w pow. Kłodzko w celu:

a) zgłaszania począwszy od l.II. br. wszystkich przypadków grypy, która przebiegała z obrzękami, zwłaszcza koło oczu, bólami mięś­

niowymi, objawami ze strony przewodu pokarmowego, ewentualnie

eozynofilią;

b) zdobycia wykazów kuracjuszy zakładów zamkniętych Służby Zdro- wia, którzy w czasie od l.II.-28.II. br. przebywali na leczeniu w Polanicy, Kudowie i innych miejscowościach.

2) Przeprowadzić dochodzenie epidemiologiczne w ogniskach włośnicy.

3) Pobierać krew na odczyny serologiczne i badanie morfologiczne

wykonać te próby.

4) Przeprowadzić kontrolę pionu żywnosc1owego :re specjalnym

uwzględnieniem przetwórstwa mięsnego zarówno państwowego, jak i pry- watnego.

Wywiady epidemiologiczne przeprowadzali specjałni prac.-ownicy, wg opracowanej ankiety, odwiedzając wszystkie osoby podejrzane o włośnicę.

Wyniki akcji

Wykryto ogółem 460 przypadków podejrzanych o włośnicę, 21 osób hospitalizowano, przeprowadzono wywiady i wypełniano ankiety w 445 przypadkach. Od 391 osób pobra,no krew jednokrotnie, od 37 osób dwu- krotnie, od 2 osób - trzykrotnie i od 1 osoby - 5 razy. Wykonano łącz­

nie 438 badań. Poziom leukocytów kwasochłonnych określono u 267 osób. W pionie żywnościowym przekontrolowano rzeźnię w Kłodzku, usta-

lając miejsce pochodzenia żywca w podejrzanym okresie, czas jeg-o prze- trzymywania w rzeźn~, rozdział mięsa i wyrobów na poszczególne ma~

gazyny, sanatoria, miejscowości. W magazynach rozdzielczych kontro- lowano przychód i rozchód mięsa oraz wyrobów. W Przedsiębforstwie

Uzdrowisk sprawdzono raporty i rachunki przyjęcia mięsa, i wyrobów,

EPIDEMIA WŁOŚNICY W POW. KŁODZKO 579

przeanalizowano jadłospisy, skontrolowano uboje w gospodarstwach rol- nych i zużycie mięsa. Ponadto przeprowadzono dochodzenie u hodowców nutrii oraz nawiązano kontakt ze Związkiem Łowieckim.

Z ana,lizy zebranej dokumentacji i dochodzeń ustalono, że w pow.

kłodzkim w czasie od 12.II do 23.III.1959 zakaziło się włośniami 378 osób.

W większości byli to stali mieszkańcy powiatu, częściowo pochodziH z innych powiatów lub województw. W następujących miejscowościach

zanotowano· ilość chorych na włośnicę:

Polanica 182 Wrocław-miasto 3

Kudowa 159 Lewin 1

Kłodzko 18 Ja,rków 2

Lądek Zdrój 7 Lódź-'ffiiasto 8

Wskaźnik zapada,lności w poszcz,e,gólnych miejscowościach w stosunku do 100 OOO mieszkańców wynosił:

Polanica Kudowa

Kłodzko

4 439,0 2 972,0 30,3

Zachorowania w poszczególnych środowiskach przedstawiają się na-

stępująco:

1) Państwowe Przedsiębiorstwo Uzdrowisk:

Polanica, personel kuchenny na 100 osób zatrudn. chorowało 17

inny 427 ,, ,, ,, 51

powiązani z PPU

„

Kudowa, pe,rsonel kuchenny na 31 ,, ,, ,, 8

„

powiązani z PPU „ 4

2) Sanatorium PKP - Kudowa, chorowało 7 -osób (2 kuchenne i 5 po-

wiązanych ze stołówką).

3) Sanatorium Wojskowe, chorowało 10 osób.

4) Klasztor SS. Karmelitanek w Polanicy, chorowało 6 osób.

5) KZPB Kudowa, chorowały 34 osoby.

6) Pracownicy TWP - Kudowa, chorowało 14 osób.

Rozpoznanie włośnicy opierano przede wszystkim na objawach kli- nicznych, eozynofilii i wynikach odczynu wiązania dopełniacza. Innych

badań immunologicznych nie prowadzono. Eozynofilie stwierdzano w na-

stępujących gra.nicach i ilościach osób badanych:

I

^{o _ -}

^I

^I

^I

1 ^{_36 r 30 __}

J___ __

16

Wiadomości Parazytologiczne - 6

580 ^DANUTA żOLNIERKOWA

Na 370 badanych serologicznie przypadków stwierdzono dodatni wy-- nik odczynu wiązania dopełniacza u 146 (:rn,40/o).

Na podstawie powyższych kryteriów ustalono 378 przypadków włoś­

nicy rozpoznanych klinicznie, 70 przypadków wątpliwych, a w 12 pier- wotnie podejrzanych przypadkach wykluczono włośnicę. Należy doda,ć,

i

~. ?u·- Poian;"·a

Kudo1Ya 11Todzko , 1

marzec Ryc. 1. Przypadki włośnicy według dat zachorowania I

że lista zachorowań nie jest jeszcze ostatecznie zamknięta. W sanatoriach w Polanicy i Kudowie przebywało w lutym 904 kuracjuszy, pochodzących

z całej Polski. Na nasz apel do wszystkich WSSE zgłoszono nam dotąd

8 przypadków z Łodzi i 2 z Wrocławia.

Wśród 370 chorych było 247 kobiet i 123 mężczyzn. Rozbicie, chorych

według wieku przedstawia się następująco: 2-3 lat - 6, 4--7 l. -- 7, 8-14 1. -- 32, 15-20 1. - 38, 21---30 1. -- 88. 31- 40 l. - 99.

41-50 1. - 62, 51-60 1. - 29, ponad 60 1. - 9.

Z krzywych zachorowań (ryc. J ), wykreślonych dla miejscowoś~i Kłodzko, Kudowa i Polanica, wynika, że:

1) największa, ilość zachorowań przypada na okres od 22.II. - 28.11; 2) największe nasi.lenie zachorowań występuje równ-ocześnie we wszystkich miejscowościach.

Przyjmując okres inkubacji 10-24 dni można w przybliżeniu ustalić datę zakażenia na pierwsze dni lubego dla wszystkich miejscowości. Zgod-

ność w czasie zachorowań i ich nasilenie we wszystkich miejscowościach

przema,wia za wspólnym źródłem zakażenia, którym mogło być mięs0 lub przetwory mięsne rozprowadzone do Kłodzka, Polanicy i Kudowy w po-

czątkach lutego. Okazało się bowiem, że zachorowania z innych miejsco-

wości były ściśle powiązane z powyższymi.

W poszukiwaniu źródeł i dróg szerzenia się włośnicy przeanalizowano

na~tępujące punkty zaopatrujące w mięso i jego przetwory ludnośc: po- wiatu kłodzkiego.

1) Gospodarstwo Rolne PPU w Polanicy. W podejrzanym okresie bito

EPIDEMIA WLOśNICY W POW. KŁODZKO 58-1

10 świń, trychinoskopia ujemna. Mięsa tegó nie spożywali inni, poza PPU, pracownicy, ani mieszkańcy pozostałych miejscowości. Poza własnym źródłem mięsa PPU w Polanicy zaopatrywało się w mięso wyłącznie

w Kłodzkich Zakła<lach Mięsnych.

2) Gospodarstwo Rolne PPU w Kudowie. Na 19 świń bitych w podej- rzanym okresie poddano trychinoskopii tylko 4 sztuki. Jest jednak mało

prawdopodobne, aby źródło epidemii po-chodziło z tego miejsca, ponieważ mięso nie ^docierało do innych miejscowości.

3) Prywatne masarnie prowadzą sprzedaż mięsa na ^małych i ba,rdzo ograniczonych terenach, nie są poza tym dostawcami do zakładów PPU.

4) Wzięto też pod uwagę mięso nutrii, które używane jest do wyrobu

wędlin. Zbadano stan, wszystkich hodowli (15) w powiecie, okresy uboju,

zużycie mięsa, przebadano konserwy i ki,ełbasy z nutrii na obecność włośni. Wszystkie te badania wykazały, że mięso nutrii nie mogło być przyczyną zachorowań.

5) Stwierdzono we wspomnianym okresie tylko 1 ubój nielegalny i do- wiedziano się, ż,e mięso to nie ^było rozprowadzane do wymienionych miej-

scowości.

6) Najbardziej podejrzane- są Zakłady Mięsne w Kłodzku. Na pod- stawie ^szczegółowych dochodzeń i ich ana-lizy ustalono, ^że w dniu 30.I.1959 r. wyprodukowano tu kiełbasę metkę w ilości 191 kg, którą

rozprowadzono w dniach następnych do Kudowy, Kłodzka i Polanicy.

Z jadłospisów PPU w Polanicy wynika, że metka ta była podawana ku- racjuszom oraz w stołówce pracowniczej w dniach 3-9.II. W wywiadach na 370 chorych 253 osoby podały, że jadły metkę, a tylko 14 nie pamię­

tało spożytych potraw. Ustalono więc, że metka była artykułem żywno­

ściowym, który dotarł niemal równocześnie do wszystkich skupisk. Nie jest wykluczone, że prócz tego mógł być jeszcze inny produkt zakażony włośniami. Nie znaleziono resztek ani metki a,ni innych podejrzanych produktów.

Zebran,c> wiele dowodr'iv,,,, :,i:e źródłem zakażenia była rze-czywiście

metka.

1) Chora z Wrocławia j-est lekarką. Przebywała miesiąc w Kudowie i wracając zakupiła tam metkę ora,z suchą kiełbasę. Dopiero w domu

spożywała te ^wędliny wraz z 2 zm.jomymi paniami. Wszystkie 3 osoby

zachorowały z typowymi objawami włośnicy.

2) W Lądku Zdroju ustalono, że w jednej rodzinie spożywano metkę zakupioną w Kłodzku, 7 osób zachorowało, a. o losach 2 dalszych, pocho-

dzących z Warszawy na razie brak wiadomości.

3) W jednej rodzinie wszystkie 4 os-oby jadły różne wędliny, metkę zaś jadła tylko żona gospodarza i właśnie tylko ona zachorowała,.

ó82 ^DANUTA :tOŁNIERKOWA

4) W klasztorze SS. Karmelitanek w PolanJcy na 14 osób metkę jadło

tylko 6 osób i jedynie one zachorowały na włośnicę.

Można więc stwierdzić według wszelkiego prawdopodobieństwa, że źródłem epidemii włośnicy była metka wyprodukowana w Kłodzku

w dniu 30.1.1959 r. Drogę rozprowadzenia tej metki i zgrupowane przy- padki zachorowań ilustruje schematyczna mapa powiatu na ryc. 2. Oprócz

'\..

1

... •-•I->-- .✓ KarTów

J •

./kudow.

./

o

...,egwro_c[Ql!'.., __

"" - łódź

!::.---

• i 01c,OO

\ /

' - - - . . I

...

...

,

'łiGSlkOwa \ '\

\ I I

/ / / /

\. ~-

__ ,

" · ^'\ _',.,.,...

^{. .,.... .}

_...

,...,... ... 1 .,..., • ...._ I

- - -2 - - - - /

• 3 - - -

0 4

o 5

- 6

\ \

\

\ \

~L~kl'drój pow.

8,o

Ryc. 2. Źródło drogi szerzenia się włośnicy w pow. kłodzkim w czasie epidemii w r. 1959

metki źródłem zakażenia osób, które jej nie jadły (20), mogły być inne przetwory mięsne pochodzące rówiliież z Zakł. Mięsnych w Kłodzku

i z tych samych tusz, z których produkowano metkę. Ponieważ kontrola

Zakładów Mięsnych w Kłodzku nie wykazała żadnych uchybień, należy przypuszczać, że przyczyną zachorowań jest niedoskonałość metody try- chinoskopowej.

Otrzymano 16.V. 1959

Z Wojew. Stacji San.-Epidemiol.

we Wrocławiu

EPIDEMIA WLOśNICY W POW. KLODZKO

D. żOŁNIERKOWA

EPIDEMIOLOGICAL INVESTIGATIONS ON THE FOCUS OF TRICHINELLOSIS IN THE KLODZKO DISTRICT, IN 1959

583

At the end of February 1959, during the second phase of the influenza pandemie in Poland, a number of quite atypical cases were observed in the Kłodzko district.

On 7 March the first case of trichinellosis was diagnosed and very exact epidemio- logical investigations were immediately taken up which, however, were made difficu\t by the influenza epidemie. 378 cases of trichinellosis were diagnosed and 70 dubious cases established. They originated mainly from 3 places as well as from many other ones the contact of which with the first three places was established.

904 patients from the whole country stayed at this time in the sanatoria of the

Kłodzko district but it was not yet possible to get data about any trichinellosis cases in this group, except 2 reports from Lódź and Wrocław.

The detailed epidemiological investigations carried out are described, due to which the source of the infection could be established: It was raw sausage ("metka"), produced on the 30 January and in a quantity of 191 kg distributed to a number of places. As in the establishmetns of meat products all swine slaughtered are sub- mitted to trichinoscopy, the imperfect method of trichinoscopy might be considered the reason of the epidemie.