Temat :Strefy krajobrazowe Ziemi

Kl.III Tom, TB, Ti, Ts [ temat i punkty wpisać do zeszytu, uzupełnić o podane materiały dodatkowe i treści z podręcznika str. 297-304, podane

polecenia wykonać samodzielnie, dla utrwalenia poznanych treści]

Temat :Strefy krajobrazowe Ziemi

W Hiszpanii i Grecji latem zawsze jest zbyt gorąco i sucho. Zimą natomiast pada tam deszcz. A w Polsce letnia pogoda jest trudna do przewidzenia: czasem upał, a czasem chłody i deszcz. Zima bywa u nas zwykle mroźna, ale często zdarzają się odwilże i błoto.

Dowiedz się, dlaczego tak się dzieje.

Masz wiedzieć

 jakie czynniki wpływają na ukształtowanie oceanów i powierzchni lądów;

 jakie wyróżniamy kontynenty i oceany i jak są rozmieszczone;

 że oprócz kontynentów lądami są też wyspy i ich archipelagi.

Nauczysz się

 tłumaczyć związek między klimatem a szerokością geograficzną;

 wymieniać czynniki wpływające na klimat;

 wymieniać strefy klimatyczne Ziemi;

 omawiać znaczenie czynników klimatycznych dla życia roślin, zwierząt i ludzi.

1. Co to są strefy klimatyczne ?[definicję i nazwy stref wpisz do zeszytu]

Pogoda to stan atmosfery w krótkich odstępach czasu. Klimat to

wszystkie zjawiska pogodowe w długim czasie. Przy określeniu warunków klimatycznych trzeba brać pod uwagę informacje dotyczące wielu

czynników pogodowych badanych przez wiele lat.

Czynniki wpływające na klimat to temperatura, różnice między najniższą i najwyższą temperaturą, opady, wiatr, nasłonecznienie czy ciśnienie. Na klimat mogą też wpływać prądy morskie, odległość od brzegów mórz, ukształtowanie terenu (np. w górach im wyżej, tym jest zimniej).

Biorąc pod uwagę roczny przebieg temperatury powietrza oraz jej rozkład w czasie, a także wielkość i rodzaj opadów, wyznaczono 5 stref

klimatycznych. Są one ułożone na obu półkulach, symetrycznie

względem równika. Strefy te układają się na powierzchni Ziemi w pasy o przebiegu równoleżnikowym. Wiąże się to z kształtem Ziemi i faktem, że w pobliżu równika Słońce świeci najdłużej i najmocniej. Im dalej od

równika, tym mniej dociera do Ziemi światła i ciepła słonecznego.

Szerokość geograficzna jest więc czynnikiem decydującym o klimacie.

Pozostałe czynniki, jak rozmieszczenie lądów, prądy morskie, odległość od morza, mają wpływ na przesunięcia granic stref klimatycznych i na

odmiany klimatu w każdej ze stref. Warto pamiętać, że najcieplejszym miesiącem na półkuli północnej jest lipiec, a na półkuli południowej

styczeń. Najzimniej jest w styczniu na półkuli północnej, a na południowej – w lipcu.

Mapa świata przedstawiająca strefy klimatyczne i typy klimatu

Strefy klimatyczne na Ziemi

Strefy Temperatura powietrza Opady

Równikowa przez cały rok powyżej +20°C; małe dobowe i roczne wahania temperaturywysokie, niemal

codziennie przez cały rok Zwrotnikoweśrednie roczne temperatury powyżej

20°C; bardzo duże dobowe zmiany temperatury

małe lub bardzo małe opady deszczu, wyłącznie w miesiącach letnich Podzwrotnik

owe zimy ciepłe i krótkie, temperatura powyżej 0°C (tylko we wnętrzu kontynentów niewielkie mrozy), lato gorące

suche lata, deszczowe zimy, w górach

i w głębi kontynentów zimą możliwe opady

Strefy klimatyczne na Ziemi

Strefy Temperatura powietrza Opady

śniegu Umiarkowan

e

zimą mrozy w głębi kontynentów, cieplej na wybrzeżach; latem między +10 a +25°C na wybrzeżach i nawet do +35°C w głębi lądu

przez cały rok, najwyższe latem; zimą na

wybrzeżach głównie opady deszczu, a w głębi kontynentów śniegu

Okołobiegun owe

niskie temperatury przez cały rok, bardzo długa i mroźna zima miejscami z temperaturą nawet poniżej -50°C;

w miesiącach letnich na obrzeżach strefy możliwy wzrost temperatury do +10°C

niewielkie, głównie śniegu; opady deszczu możliwe latem, ale tylko na obrzeżach stref przy dodatniej temperaturze Ciekawostka

Wierzchołki wysokich gór leżących w strefie równikowej mają inny klimat i możliwe jest tam nawet występowanie lodowców. Przykładem jest

wulkaniczna góra Kilimandżaro leżąca w równikowej części Afryki.

Warunki panujące w coraz wyższych piętrach roślinności gór są podobne, tak jak w coraz bardziej oddalonych od równika strefach klimatycznych.

Dzieje się tak, gdyż temperatura powietrza spada wraz z wysokością.

Krajobraz astrefowy

Wysokość góry Kilimandżaro może powodować, że pomimo położenia blisko równika na jej szczycie tworzą się lodowce

Ważne!

Klimat na kuli ziemskiej jest bardzo zróżnicowany w zależności od odległości od morza. W związku z tym istnieje wiele odmian każdego z klimatów. W poszczególnych strefach występują na przykład klimat morski, kontynentalny itp.

Polecenie 1

Sprawdź w Internecie lub innych źródłach, jak wyglądają krajobrazy w poszczególnych strefach klimatycznych.

2. Jakie warunki panują w różnych strefach klimatycznych?

Strefy klimatyczne różnią się od siebie bardzo mocno pod względem cech wpływających na życie roślin, zwierząt i ludzi. W niektórych strefach klimatycznych przeważają warunki korzystne, a w innych niekorzystne. Te same warunki klimatyczne mogą być jednak korzystne dla jednej grupy organizmów, a jednocześnie niesprzyjające dla innych.

Warunki życia roślin, zwierząt i ludzi w strefach klimatycznych Strefa

klimatyczna Warunki życia

roślin Warunki życia

zwierząt

Warunki dla życia i działalności człowieka

równikowa

wysoka temperatura

i codzienne opady umożliwiają

nieustanny wzrost, kwitnienie

i owocowanie wielkiej liczbie roślin

bardzo dobre warunki dla wielu zwierząt

dobre warunki, choć czasem zbyt gorąco i zbyt wilgotno;

możliwa uprawa wielu gatunków roślin

zwrotnikowe

w obszarach skrajnie suchych (pustynie)

praktycznie brak roślin

w obszarach

pustynnych trudne warunki życia, ale są zwierzęta szczególnie dobrze przystosowane do długotrwałego braku wody

warunki bardzo

trudne dla ludzi; duża dobowa amplituda temperatury

i długotrwały brak opadów często utrudnia albo wręcz uniemożliwia

działalność podzwrotnik

owe dobre warunki dla roślin odpornych na okresy gorące i wytrzymujących

bardzo dobre warunki dla większości

zwierząt

najkorzystniejsze warunki dla życia i wszelkich form działalności

Warunki życia roślin, zwierząt i ludzi w strefach klimatycznych Strefa

klimatyczna Warunki życia

roślin Warunki życia

zwierząt

Warunki dla życia i działalności człowieka kilkumiesięczny

brak opadów

człowieka; w tej strefie rozwijały się pierwsze cywilizacje ludzkie

umiarkowan e

dobre warunki dla roślin

przystosowanych do okresów zimna i mrozów

dobre warunki dla wielu zwierząt, odpowiednio

przystosowanych do zimy; ; zimą część gatunków wędruje w cieplejsze rejony lub zapada w sen zimowy

dobre lub przeciętne przez większą część roku; istnienie czterech pór roku wymusza cykliczną działalność rolniczą

okołobiegun owe

bardzo złe warunki dla roślin;

większość powierzchni to pustynia lodowa;

roślinność porasta niewielkie obszary

skrajnie trudne

warunki dla zwierząt;

występują nielicznie i zwykle blisko wybrzeży

bardzo złe warunki do życia

i działalności; życie w tej strefie jest możliwe tylko dzięki zapasom żywności i opału przywiezionym z zewnątrz

Krajobraz strefy równikowej

Krajobraz strefy zwrotnikowej

Krajobraz strefy podzwrotnikowej

Krajobraz strefy umiarkowanej

Krajobraz strefy okołobiegunowej

Ciekawostka

Dawniej człowiek był zależny od warunków klimatycznych. Stopniowo jednak ludzie nauczyli się wytwarzać ubrania, budować domy i stosować ogrzewanie albo klimatyzację. Dzięki temu jesteśmy obecnie jednym z nielicznych gatunków zasiedlających wszystkie strefy klimatyczne – nawet w najbardziej skrajnych warunkach. Inne gatunki o podobnie szerokim obszarze występowania (np. szczury) są związane z ludźmi.

Ważne!

Nie można jednoznacznie i kategorycznie wskazać, które cechy klimatu są korzystne. Na przykład silne mrozy w strefie umiarkowanej mogą

wydawać się niekorzystne. W rzeczywistości wywołują one śmierć wielu owadów uważanych przez ludzi za szkodniki. Zbyt wczesne nadejście wiosny może na przykład zaburzyć rozwój niektórych roślin.

Podsumowanie

 Zasadnicze znaczenie dla klimatu ma szerokość geograficzna.

 Na podstawie średnich temperatur powietrza w ciągu roku i sum opadów miesięcznych wyznaczono pięć stref klimatycznych:

równikową, zwrotnikową, podzwrotnikową, umiarkowaną i okołobiegunową.

 Strefy klimatyczne mają przebieg zbliżony do równoleżnikowego.

Polecenie 2.1

Na podstawie dostępnych źródeł porównaj zasięg stref klimatycznych i krajobrazowych. Porównując swą wiedzę z wiadomościami z lekcji

historii, dowiedz się, gdzie znajdowały się najwyżej rozwinięte cywilizacje.