E-book
Produkt, technologia, rynek.
Anna Zygierewicz
E-book. Product, technology, market
This article provides an overview of e‑books and e‑readers. In the first section the author describes what the e‑book is and presents its history, formats, as well growth of e‑book stores and e‑libraries. Next, she looks at the e‑books market in the United States and several European countries, including Poland.
Słownik języka polskiego1 definiuje e‑book jako: „książkę do‑
stępną w wersji elektronicznej” oraz „urządzenie umożliwiające odczytanie takiego tekstu”. Dla ułatwienia rozróżniania obu pojęć w tym drugim przypadku coraz częściej używane jest określenie „czytnik e‑booków” lub „e‑czytnik”. Tak więc, e‑book, e‑książka lub książka elektroniczna, to książka, lub szerzej treść, zapisana w formie elektronicznej. Do jej odczytu służą progra‑
my zainstalowane na czytnikach e‑booków lub innych urządze‑
niach np. komputerach osobistych, tabletach czy smartfonach.
Krótka historia e-booków
Za początek historii e‑booków uważa się rok 1971. W tym roku M.S. Hart uruchamia Projekt Gutenberga2 (polegający na tworzeniu elektronicznych wersji książek dostępnych, do tej pory, tylko na papierze), którego zasoby w 1987 r. obejmowały tylko 10 e‑booków, zaś w 2013 r. już 42 000 darmowych pozycji (a dalsze 100 000 oferowane jest za pośrednictwem projektów partnerskich). Rok 1971 to także rok, w którym Deklaracja Nie‑
podległości Stanów Zjednoczonych została wydana w wersji elektronicznej i stała się pierwszym e‑bookiem3. Lata 90. to okres powstawania bibliotek internetowych, sklepów internetowych sprzedających e‑booki i sprzedaży pierwszych e‑czytników.
1 http://sjp.pwn.pl/slownik/2555950/e‑book [dostęp: 18 kwietnia 2013 r.].
2 www.gutenberg.org [dostęp: 7 maja 2013 r.].
3 The 40-year history of ebooks. Illustrated, http://thenextweb.com [dostęp: 7 maja 2013 r.].
Pierwsza dekada XXI wieku to okres upowszechnia się e‑boo‑
ków na całym świecie, w tym także rozwój sektora e‑booków w innych językach niż angielski (ocenia się, że obecnie połowa dostępnych na rynkach światowych e‑booków wydawana jest w języku angielskim4), oraz szybki rozwój tego sektora5.
Za początek rynku e‑booków w Polsce uznaje się 2000 r., w którym ze strony internetowej Świata Książki można było ściągnąć za darmo plik w formacie DOC z powieścią Olgi To‑
karczuk Dom dzienny, dom nocny. W tym samym roku pojawiał się pierwszy płatny e‑book – Jak nie dać się ogłupić. 46 krót- kich kazań Jarosława Kamińskiego (Wydawnictwo Nowy Świat) – cena wersji elektronicznej – 7 zł, wersji drukowanej – 20 zł. W 2009 r. odbyła się premiera eClicto – pierwszej polskiej księgarni internetowej oferującej książki w formacie EPUB6.
Formaty e-booków
Z informacji Instytutu Książki wynika, iż po wcześniejszej dominacji na rynku polskim formatu PDF, dziś podstawowym formatem jest EPUB oraz MOBI (Kindle Format). Obecnie tech‑
nologicznym przygotowaniem pliku do sprzedaży zajmują się najczęściej sprzedawcy e‑treści, czyli sklepy takie jak: Nexto.
4 Europe Will Be The Largest eBook Market By 2017, Worth $19 Bil- lion, http://blogs.forrester.com [dostęp: 10 maja 2013 r.].
5 M. Lebert, A Short History of eBooks, www.etudes‑francaises.net [dostęp: 7 maja 2013 r.].
6 Historia e-książki, czyli 40 lat minęło, www.passwordincorrect.
com [dostęp: 7 maja 2013 r.].
pl, Virtualo (spółka zależna Empiku), Woblink (podmiot z gru‑
py Znak), Legimi, eLibri czy Bezkartek.pl. Najwięcej e‑booków w formacie MOBI mają w swojej ofercie: Wydawnictwo Litera‑
ckie, W.A.B., Drzewo Babel oraz Grupa Helion, która stworzyła własna platformę eBookpoint.pl, natomiast Virtualo oferuje 300 topowych tytułów w formacie Amazona. W tym formacie swoje pliki oferują również: Albatros, Czarna Owca, Czarne, Insignis, Fabryka Słów, G+J Książki, Nasza Księgarnia, Noir sur Blanc, Świat Książki i Zysk i S‑ka7.
E‑booki w formacie EPUB odczytywane są przez większość dostępnych na rynku e‑czytników. Format MOBI przeznaczony jest dla czytników Kindle Amazon, choć niektóre inne czytniki też są w stanie otworzyć pliki w tym formacie. Dodatkowo oba formaty po zainstalowaniu odpowiedniego oprogramowania można czytać na innych urządzeniach, takich jak smartfon, tablet czy komputer. Wiele e‑czytników odczytuje również inne formaty tekstowe np. z rozszerzeniami doc, rtf, djvu czy html.
Możliwa jest także konwersja jednego formatu na inny (także plików w formacie PDF), choć nie zawsze przekonwer‑
towany plik zachowuje odpowiednie walory estetyczne, co utrudnia czytanie. Dobrze przygotowany e‑book umożliwia poprawne odczytanie tekstu (np. z polskimi znakami i pra‑
widłowo ułożonymi tabelami czy wykresami), odczytywa‑
nie przypisów oraz korzystanie ze spisu treści. Zapewnia on też czytelnikowi walory estetyczne w postaci odpowiednio sformatowanego tekstu przypominającego sformatowanie z książki papierowej8.
Format oferowanych e‑booków (w której dominują książki o tematyce niezawodowej), zależny jest często od czytników dostępnych w danej sieci księgarń lub na rynku lokalnym, choć najczęściej spotykanym jest format EPUB. I tak np.:
• w Stanach Zjednoczonych oraz pięciu państwach eu‑
ropejskich (Włochy, Francja, Niemcy, Hiszpania, Wielka Brytania) w sieci Amazon (sprzedającej e‑czytniki Kin‑
dle) e‑booki dostępne są w formacie MOBI,
• we Francji i w Hiszpanii w księgarni FNAC (sprzedającej e‑czytniki Kobo) e‑booki dostępne są w formacie EPUB,
• w Niemczech w księgarniach: Thalia9, Weltbild, Der Club, Hugendubel (sprzedających przede wszystkim e‑czytnik Tolino Shine10) e‑booki dostępne są w formacie EPUB,
• w Hiszpanii w księgarni Corte Ingles e‑booki dostępne są w formacie EPUB,
• w Wielkiej Brytanii w księgarni WHSmith (sprzedającej e‑czytniki Kobo) e‑booki dostępne są w formacie EPUB,
• w Stanach Zjednoczonych w księgarni Barnes and Nob‑
le (sprzedającej e‑czytniki Nook) e‑booki dostępne są w formacie EPUB,
• w Polsce w księgarni EMPiK e‑booki dostępne są w for‑
macie PDF, EPUB i MOBI z przewagą książek w formacie EPUB11,
7 Rynek książki w Polsce 2012, www.instytutksiązki.pl [dostęp:
7 maja 2013 r.].
8 www.elib.pl/konwersja/dobry‑e‑book.html [dostęp: 2 maja 2013 r.].
9 Top German Booksellers + Bertelsmann + Telekom = Mega E-book Project, http://publishingperspectives.com [dostęp: 19 kwietnia 2013 r.].
10 www.tolino.de [dostęp: 19 kwietnia 2013 r.].
11 Na przykład 19 kwietnia 2013 r. na portalu www.empik.com było dostępnych 7360 pozycji w formacie EPUB, 5301 pozycji w for‑
macie PDF i 3974 pozycje w formacie MOBI.
• w Polsce w księgarni Nexto (sprzedającej e‑czytniki Onyx) e‑booki dostępne są w formacie EPUB i MOBI,
• w Polsce w księgarni Virtualo (sprzedającej e‑czytniki Pocketbook) e‑booki dostępne są w formacie PDF, EPUB i MOBI.
Komisja Europejska zaczyna udostępniać swoje publikacje w wersji EPUB. Przykładem jest magazyn research*eu12 do‑
stępny zarówno w wersji PDF, jak i EPUB.
Zabezpieczenie e-booków
Dostępne na polskim rynku e‑booki zabezpieczone są (dla ochrony praw autorskich) w dwojaki sposób: poprzez DRM (ang. Digital Rights Management) lub znak wodny (ang.
Watermark)13. DRM to zabezpieczenie e‑booka podpisem cy‑
frowym w taki sposób, że e‑book może być odczytywany na określonej liczbie urządzeń, do tego bez możliwości kopio‑
wania14. Ze względu na duże obciążenia dla użytkowników związane z DRM, coraz częściej w Polsce stosowane jest zabez‑
pieczanie znakiem wodnym. Przejście z DRM na znak wodny prowadzi do tego, że e‑book nie jest przywiązany do jednego czy kilku urządzeń i określonego oprogramowania. Znak wod‑
ny oznacza, iż w chwili zakupu, do treści książki dopisywana jest informacja o osobie, która nabyła daną publikację. Znak wodny jest zabezpieczeniem, które nie wiąże książki z kon‑
kretnym urządzeniem, co oznacza, że można z niej korzystać na dowolnym czytniku wspierającym dany format e‑booka15. W 2012 r. większość polskich wydawnictw zrezygnowała z za‑
bezpieczeń DRM na rzecz znaku wodnego, dzięki czemu Pol‑
ska znalazła się w światowej czołówce (np. w Niemczech czy Francji nadal dominuje DRM)16.
Syntezator mowy
Niektóre e‑czytniki wyposażone są w syntezatory mowy (technologia TTS, text‑to‑speech) umożliwiające słuchanie czytanego tekstu. Na przykład w dostępnych na rynku polskim e‑czytnikach Onyx stosowany jest syntezator mowy IVONA17. Jako ciekawostkę można dodać, iż ten sam syntezator mowy spotykany jest np. na dworcach kolejowych czy w supermar‑
ketach. Działająca w Gdyni polska firma IVONA Software18, oferująca portfolio produktów mówiących 44 głosami w 17 językach (w tym tak rzadkich jak np. angielski walijski), stała się niedawno częścią firmy Amazon.
12 http://cordis.europa.eu/research‑eu/magazine_pl.html [dostęp:
27 maja 2013 r.].
13 www.pcformat.pl/Elektroniczne‑ksiazki,a,2927,strona,2 [dostęp:
19 kwietnia 2013 r.].
14 http://e‑book.info.pl/abc‑e‑czytelnika/e‑book‑czym‑jest/ [do‑
stęp: 23 kwietnia 2013 r.].
15 http://helion.pl/ebooki_przewodnik_bezpieczenstwo.shtml [dostęp: 23 kwietnia 2013 r.].
16 Podsumowanie roku 2012 – część II: siedem twarzy e-bookowej re- wolucji w Polsce, http://swiatczytnikow.pl [dostęp: 22 maja 2013 r.].
17 www.elibre.pl/tag/syntezator‑mowy/ [dostęp: 23 kwietnia 2013 r.].
18 www.ivona.com [dostęp: 23 kwietnia 2013 r.].
Cena e-booka i jego sprzedaż
W dniach 14–20 listopada 2012 r. Publio i serwis Świat Czytników przeprowadziły badanie on‑line wśród użytkow‑
ników e‑booków w Polsce19. Wzięło w nim udział 4066 osób.
Zachętą do udziału w badaniu była nagroda w postaci darmo‑
wej książki dostępnej w wersji EPUB i MOBI dla każdego, kto wypełni ankietę. Z badani wynika, iż przy zakupie e‑booków respondenci badania kierowali się następującymi kryteriami:
cena – 86% respondentów, znajomość/popularność autora – 80% respondentów, rekomendacje rodziny i znajomych – 77%
respondentów, pozytywne opinie na blogach i forach – 62%
respondentów, obecność na liście bestsellerów – 37% respon‑
dentów oraz rekomendacje księgarni internetowych – 36%
respondentów.
Jednym z elementów wpływających na cenę e‑booka jest stawka VAT. W Polsce stawka VAT na książki papierowe wyno‑
si 5%, a na książki elektroniczne – 23% (zgodnie z przepisami UE musi być stosowana podstawowa stawka VAT obowiązu‑
jąca w danym kraju). Państwa członkowskie UE mają prawo stosować obniżoną stawkę podatku VAT do pewnych produk‑
tów kultury, przy czym jednak muszą stosować stawkę pod‑
stawową do usług on‑line takich jak e‑książki i gazety, które konkurują z takimi produktami20. Zarówno w Polsce, jak i w in‑
nych państwach członkowskich podejmowane są działania na rzecz obniżenia stawki VAT na e‑booki. W marcu 2013 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie przyjęcia „Strategii Roz‑
19 Jak e-czytają Polacy? Wyniki ankiety Publio i Świata Czytników, http://swiatczytnikow.pl [dostęp: 18 kwietnia 2013 r.].
20 Zielona księga w sprawie przyszłości podatku VAT. W stronę prostszego, solidniejszego i wydajniejszego systemu podatku VAT, COM(2010) 695 final.
woju Kapitału Społecznego 2020”, której ważnym elementem jest postulat zrównania stawek VAT na książki elektroniczne (e‑booki) i tradycyjne książki21.
Z badań Biblioteki Analiz22 przeprowadzonych na grupie 2,5 tys. czytelników książek wynika, że 37% z nich chce pła‑
cić za e‑booka połowę ceny tradycyjnej książki, a kolejne 26%
oczekuje ceny na poziomie 9,90 zł. Z badań wynika jednak także, iż wydawcy nie widzą możliwości znacznego obniżenia ceny e‑booków, po pierwsze ze względu na stawkę VAT, po drugie ze względu na koszty produkcji, które są nieznacznie niższe od kosztów publikacji książki papierowej (koszt druku to ok. 10–18% kosztów wyprodukowania książki), tak samo jak koszty dystrybucji (30–40% kosztów produkcji książki pa‑
pierowej), które w przypadku książki elektronicznej są jedynie o 5% niższe od książki papierowej (m.in. ze względu na potrze‑
bę korzystania z księgarni internetowych, którymi wydawcy nie dysponują).
Dla porównania średnia cena e‑booka w Stanach Zjedno‑
czonych spada, choć pojawiają się także okresowe tendencje zwyżkowe. W okresie sierpień 2012–marzec 2013 średnia cena bestsellerowej książki wydanej w wersji elektronicznej spadła z 10,17 dol. do 7,68 dol. Najwyższa średnia cena w tym okresie wyniosła 11,79 dol. (patrz wykres 1).
Księgarnie internetowe stosują różne metody sprzeda‑
ży. Najczęściej spotykanym systemem w Polsce jest system sprzedaży pojedynczej książki – często w różnych formatach elektronicznych w jednej cenie (kupujemy wybrany format, np. PDF, ale automatycznie mamy dostęp także do forma‑
21 Jaki VAT na e-booki, https://mac.gov.pl [dostep:18 kwietnia 2013 r.].
22 Piraci zabierają wydawcom książek 250 mln zł rocznie, www.eko‑
nomia.rp.pl [dostęp:20 maja 2013 r.].
Wykres 1. Średnia cena bestsellerowego e-booka sprzedawanego na rynku Stanów Zjednoczonych (sierpień 2012–
–marzec 2013)
Źródło: After a Roller-Coaster Ride, Ebook Prices Have Stabilized Somewhat in 2013, www.digitalbookworld.com [dostęp: 16 maja 2013 r.].
tów EPUB i MOBI23) lub w wersji elektronicznej i papierowej w jednej cenie (np. promocyjna oferta Nexto24). Należy jednak przypuszczać, iż w przyszłości pojawią się w ofercie także inne formy sprzedaży (np. system abonamentowy).
Darmowe e-booki
Wiele tytułów książek zaliczanych do klasyki literatury (w tym lektur szkolnych), a także inne publikacje i dokumen‑
ty historyczne, są dostępne w wersji elektronicznej za darmo zarówno na specjalnie do tego celu stworzonych stronach, jak i w ofercie bibliotek. I tak książki w języku polskim dostępne są za darmo m.in. na następujących stronach25: http://wol‑
nelektury.pl (lektury szkolone i inne), www.polona.pl (teksty literackie, naukowe, dokumenty historyczne, czasopisma, fo‑
tografie), http://otworzksiazke.pl (współczesne książki nauko‑
we), http://fbc.pionier.net.pl (dostęp do zasobów 60 bibliotek cyfrowych tworzonych przez biblioteki, uczelnie, archiwa, muzea i ośrodki badawcze). Dostęp do darmowych e‑booków w innych językach oferują m.in.26: http://europeana.eu (z do‑
stępem do e‑booków i innych materiałów cyfrowych w eu‑
ropejskich bibliotek, muzeów czy archiwów i innych, http://
openlibrary.org (z dostępem do ponad 1 mln darmowych materiałów elektronicznych) oraz http://books.google.com/
books projekt firmy Google.
Darmowe e‑książki oferują także księgarnie interneto‑
we. I tak np. Empik oferuje blisko 8 tys. tytułów darmowych e‑booków (w dziale „klasyka”), Virtualo oferuje ich ok. 13 tys.
(z e‑czasopismami), Woblink oferuje ich ok. 2 tys. (z e‑czaso‑
pismami), Nexto oferuje ich ok. 80, a Publio – ok. 100. Darmo‑
we e‑booki oferują także czasami wydawnictwa. I tak np. wy‑
dawnictwo Złote Myśli oferuje na swojej stronie internetowej 44 darmowe e‑booki.
E-biblioteki
E-biblioteki publiczne i komercyjne w Polsce
E‑biblioteki (wypożyczanie e‑booków, a czasem także i e‑czytników) prowadzone są przez tradycyjne biblioteki pub‑
liczne, jak i księgarnie sprzedające czytniki e‑booków i e‑booki (np. Amazon oferuje e‑booki w formacie MOBI do wypożycze‑
nia na czytniki Kindle, a księgarnia Barnes and Noble oferuje e‑booki do wypożyczenia w formacie EPUB na czytniki Nook), a także coraz szersze grono innych podmiotów (np. operato‑
rzy telefonii komórkowej).
W ramach oferty darmowej w Polsce działa IBUK Libra, do‑
stępny pod adresem: http://libra.ibuk.pl (posiadający również ofertę komercyjną). Z bazy można korzystać w placówkach bibliotek oraz z dowolnego miejsca po podaniu kodu do auto‑
23 www.pcworld.pl/news/376823/Ebooki.czy.to.koniec.DRM.html [dostęp: 25 kwietnia 2013 r.].
24 www.nexto.pl [dostęp: 30 kwietnia 2013 r.].
25 www.biblioteka.swiebodzice.pl/strony/do_druku/aktualno‑
sci/2012/03/001‑01.pdf [dostęp: 25 kwietnia 2013 r.].
26 Ibidem.
ryzacji, który można otrzymać w bibliotekach27. Innym projek‑
tem jest „e‑Biblioteka”. Strona www.e‑bp.pl kieruje do biblio‑
teki publicznej w Dzielnicy Bemowo m.st. Warszawy, jednak wypożyczalnia istnieje także np. w bibliotece dzielnicy Biało‑
łęka. E‑biblioteka udostępnia e‑booki w formacie EPUB i PDF.
Czytelnik (posiadający kartę biblioteczną) może wypożyczyć do 5 pozycji na okres 30 dni (bez możliwości wcześniejszego zwrotu)28. Liczba dostępnych tytułów e‑booków jest dość mała, jednak biblioteka jest projektem wartym zainteresowania.
Czytelnik e‑booków może także wypożyczać książki elek‑
troniczne w językach innych niż język polski, np. w Instytucie Gothego29, w British Council30 i w Instytucie Cervantesa31.
E‑biblioteki komercyjne w Polsce tworzone są przede wszystkim z myślą o klientach korzystających ze smartfonów i tabletów. I tak np. abonamentowy system wypożyczania e‑booków prowadzi Legimi32 oferując dostęp do 2 tys. e‑boo‑
ków do czytania na smartfonach (iPhone i Android) za 9,90 zł miesięcznie oraz na smartfonach i tabletach (iPhone, iPad i Android) za 19,10 zł miesięcznie. Jednocześnie istnieje moż‑
liwość wypożyczenia (i zakupu, gdyż sklep prowadzi również sprzedaż e‑booków) z możliwością czytania e‑booków za‑
równo na e‑czytnikach, jak i innych urządzeniach (w formacie EPUB i MOBI). „Czytelnia Tu i Tam”33 to przedsięwzięcie prze‑
znaczone dla klientów Orange. Czytelnia oferuje ponad 12 tys.
e‑booków do pobrania na tablety i smartfony (Android i IOS) oraz na komputery w ramach dwóch 30‑dniowych pakietów:
a) Standard (9,84 zł z VAT) pozwalającego wypożyczyć maksy‑
malnie dwa e‑booki lub b) Premium (19,68 zł z VAT) pozwala‑
jącego wypożyczyć nieograniczoną liczby e‑booków.
W Polsce rynek e‑bibliotek jest jeszcze jednak rynkiem raczkującym i, w przeciwieństwie np. do Stanów Zjednoczo‑
nych, brak wystarczających badań na ten temat.
E-biblioteki publiczne w Stanach Zjednoczonych
Z badań Pew Research Center34 wynika, iż 38% Ameryka‑
nów w wieku 16 lat i więcej uważa, iż biblioteki publiczne są ważne w ich życiu, a dalsze 33% – że są dość ważne. Biorąc te dane pod uwagę, warto przyjrzeć się wypożyczaniu e‑booków przez amerykańskie biblioteki publiczne. Dwanaście procent Amerykanów w wieku 16 lat i więcej wypożyczyło w 2011 r.
e‑book z biblioteki. Sześćdziesiąt dwa procent ankietowanych nie wiedziało, iż można wypożyczać e‑booki, 22% badanych wiedziało, iż ich biblioteki wypożyczają e‑booki, a 14% wie‑
działo, iż ich nie wypożyczają. Nawet ankietowani, którzy potencjalnie byli zainteresowani wypożyczaniem e‑booków nie wiedzieli, czy oferta taka jest dostępna w ich lokalnych bi‑
27 www.biblioteka.waw.pl [dostęp: 19 kwietnia 2013 r.].
28 www.e‑bp.pl, www.bemowo.e‑bp.pl, www.bialoleka.e‑bp.pl [dostęp: 22 maja 2013 r.].
29 www.goethe.de/ins/pl/war/bib/olh/plindex.htm [dostęp: 22 maja 2013 r.].
30 www.mylibrary.britishcouncil.org [dostęp: 22 maja 2013 r.].
31 http://varsovia.cervantes.es/pl/biblioteka_pl/e_ksiazki.htm [dostęp: 22 maja 2013 r.].
32 www.legimi.com [dostęp: 30 kwietnia 2013 r.].
33 www.orange.pl/czytelnia.phtml [dostęp: 14 maja 2013 r.].
34 The Rise of E-Reading (April 2012), http://libraries.pewinternet.
org [dostęp: 14 maja 2013 r.].
bliotekach. Okazuje się, iż wiedza o e‑bibliotekach jest ważna, gdyż w przypadku badanych korzystanie z wypożyczalni prze‑
kładało się na liczbę przeczytanych e‑booków. Ankietowani, które korzystali z e‑bibliotek w 2011 r. przeczytali średnio 29 książek, podczas gdy ankietowani, którzy z e‑bibliotek nie korzystali przeczytali średnio 23 książki.
Z badań Pew Research Center35 wynika także, iż osoby wy‑
pożyczające e‑booki cieszyły się z takiej możliwości, jednak zwracały uwagę na pewne niedogodności: brak poszukiwa‑
nych tytułów w ofercie bibliotek, konieczność oczekiwania na liście wypożyczających oraz brak dostępu do e‑booków w formacie kompatybilnym z posiadanymi przez nich urzą‑
dzeniami do ich czytania. Wśród badanych 56% natrafiło na brak e‑booka w ofercie swojej biblioteki, 52% natrafiło na listę osób oczekujących na wypożyczenie e‑booka, a 18% miało problem z niezgodnością formatu oferowanego e‑booka ze swoim e‑czytnikiem. Ogólnie jednak osoby wypożyczające e‑booki były zadowolone z dostępnej oferty. Trzydzieści dwa procent badanych, które wypożyczały e‑booki twierdziło, że wybór w ich bibliotekach jest „dobry”, 17% – że jest „bardzo dobry”, a 16% – że jest „świetny”. Dla 23% był on „średni”, a dla 4% – „słaby”. Osiem procent respondentów nie miało zda‑
nia. Mapa 1 pokazuje, iż liczba bibliotek oferujących e‑booki w Stanach Zjednoczonych jest bardzo wysoka.
Z badania Pew Research Center36 wynika również, iż wśród osób, które czytały e‑booki 41% kupiło swoją ostatnią książkę.
35 Libraries, patrons, and e-books, http://libraries.pewinternet.org [dostęp: 14 maja 2013 r.].
36 Ibidem.
Pięćdziesiąt 5% czytelników e‑booków posiadających kartę bi‑
blioteczną woli kupić swojego e‑booka, a 36% woli pożyczyć go od znajomego lub z biblioteki. Spośród osób wypożycza‑
jących e‑booki: 33% wolało je kupić, a 57% wolało je wypoży‑
czyć. Dla porównania wśród czytelników książek papierowych:
46% wolało książkę kupić, a 45% wolało książkę pożyczyć.
Self-publishing
„Self‑publishing” umożliwia autorowi opublikowanie książ‑
ki w wersji elektronicznej bez udziału wydawcy. Niektórzy obawiają się, iż może to prowadzić do zalania rynku „litera‑
ckim spamem”, jednak jakość książek publikowanych w ten sposób np. w Niemczech wzrasta, a rynek rozwija się w im‑
ponującym tempie. Jedną z niemieckich platform self‑pub‑
lishingowych jest NeoBooks, na której opublikowano już ok.
17 tys. e‑booków. Właścicielem platformy jest wydawca „Dro‑
emer i Knaur”, który z jednej strony dostaje część wpływów z sprzedaży e‑booków, z drugiej zaś poszukuje na platformie literackich talentów. I 50 autorów przeszło już z platformy do tradycyjnego wydawnictwa37.
Także w Polsce istnieje możliwość samodzielnego publiko‑
wania e‑booków przez autorów. Możliwość taką oferuje np.
Virtualo38.
37 Self-publishing. Dziś autor nie potrzebuje już wydawcy, www.
dw.de [dostęp: 22 maja 2013 r.].
38 http://virtualo.eu/self‑publishing/ [dostęp: 22 maja 2013 r.].
Mapa 1. Dostępność e-booków w bibliotekach publicznych w Stanach Zjednoczonych (2011–2012)
Źródło: E-books, U.S. Public Libraries 2012, www.ala.org [dostęp: 14 maja 2013 r.].
Rynek e-booków
Szacuje się, że w 2009 r. ludzie na całym świecie wydali na książki 1082 mld dol.39. Rynek e‑booków to jedynie nieznaczna (choć stale wzrastająca) część całego rynku książki. Niestety, brak jest całościowych badań dotyczących rynku e‑booków, stąd zarówno dane dotyczące obecnej sytuacji na rynkach, jak i prognozy są bardzo różne, co widać będzie poniżej, gdzie dane z jednego badania nie zawsze pokrywają się z danymi z innego badania.
Największy udział w światowym rynku e‑booków mają obecnie Stany Zjednoczone. Co do przyszłości zdania są podzielone. Według jednych40 w 2017 r. to europejski rynek e‑booków będzie największym na świecie (przynoszącym do‑
chody o wartości 19 mld dol.), a tuż za nim uplasuje się rynek północnoamerykański oraz rynek Azji i Pacyfiku. Według in‑
nych41, wartość rynku północnoamerykańskiego w 2016 r. ma wynieść 11 mld dol. (co ma stanowić ok. połowy całego rynku książki), wartość rynku europejskiego ma wynieść – 2,5 mld dol., a rynku Azji i Pacyfiku – 2,3 mld dol. (w tym rynek Japonii
39 Turning the Page. The Future of eBooks, www.pwc.com [dostęp:
10 maja 2013 r.].
40 Europe Will Be The Largest eBook Market By 2017, Worth $19 Bil- lion, http://blogs.forrester.com [dostęp: 10 maja 2013 r.].
41 Global entertainment and media outlook: 2012-2016, http://paid‑
content.org [dostęp: 10 maja 2013 r.].
ma być warty 1,3 mld dol., Korei Płd. – 430 mln dol., Chin – 272 mln dol., a Australii – 143 mln dol.). Wykres 2 przedstawia przewidywany rozkład wydatków na e‑booki w poszczegól‑
nych regionach świata w 2016 r. według drugiej prognozy.
Stany Zjednoczone
Zgodnie z wynikami badania Pew Research Center42, w połowie grudnia 2011 r. 17% Amerykanów deklarowało, iż przeczytało e‑book, zaś w lutym 2012 r. deklaracje takie zło‑
żyło już 21% Amerykanów, co mogło być związane ze świą‑
tecznymi prezentami, wśród których z pewnością znalazły się smartfony, komputery, tablety i e‑czytniki43. W styczniu 2013 r.
e‑czytniki posiadało 26% Amerykanów, podczas gdy w kwiet‑
niu 2009 r. – tylko 2% Wśród czytników na rynku amerykań‑
skim dominował Kindle i Nook. Wśród osób, które przeczytały przynajmniej jednego e‑booka, 88% przeczytało także przy‑
najmniej jedną książkę w wersji papierowej. Czterdzieści dwa procent respondentów czytało e‑booki na komputerach, 41%
na czytnikach e‑booków, 29% na telefonach komórkowych,
42 The rise of e-reading, http://libraries.pewinternet.org [dostęp:
10 maja 2013 r.].
43 The eReader Isn’t Dead – Tablet, eReader Ownership Increased Over Christmas, www.the‑digital‑reader.com [dostęp: 18 kwietnia 2013 r.].
Wykres 2. Wydatki na e-booki w różnych regionach świata (prognoza Pricewaterhouse Coopers)
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Ameryka Północna Europa Zachodnia
Europa Środkowa i Wschodnia Afryka i Bliski Wschód
Azja i Pacyfik Ameryka Łacińska
Źródło: What will the global e-book market look like by 2016?, http://paidcontent.org [dostęp: 10 maja 2013 r.].
a 23% na tabletach. Respondenci mogli podać więcej niż jed‑
no urządzenie, stąd wynik nie sumuje się do 10044.
Rynek e‑booków stanowił w 2012 r. 23% rynku książki w Stanach Zjednoczonych. W 2011 r. udział ten wynosił 17%, a w 2008 r. tylko 1% Książki elektroniczne w USA wydawane są we wszystkich kategoriach książek (zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci) i przyczyniły się do wzrostu dochodów wydawców w 2012 r. o 6% (7,1 mld dol.). Sprzedaż e‑booków w 2012 r.
wzrosła o 41% w stosunku do 2011 r., choć wzrost ten nie był tak znaczący jak w latach poprzednich – sprzedaż e‑booków w 2011 r. podwoiła się w stosunku do 2010 r.45.
Wśród czytelników e‑booków statystycznie dominowały osoby w wieku do 50 lat, o średnim lub wyższym wykształce‑
niu oraz o średnich lub wyższych dochodach. Proporcje kobiet i mężczyzn były prawie równe, tak samo jak proporcje między białymi, czarnymi i osobami pochodzenia latynoskiego. Prze‑
ciętny czytelnik e‑booków deklarował, iż w ciągu ostatnich 12 miesięcy przeczytał 24 książki, dla porównania przeciętna osoba, która nie korzystała z e‑booków deklarowała, iż w ciągu ostat‑
nich 12 miesięcy przeczytała 15 książek. Ok. 40% czytelników e‑booków deklarowało, iż obecnie czyta więcej, niż czytało na papierze. Czytelnicy e‑booków, mimo szybko rozrastającego się rynku nadal natrafiali na problemy ze znalezieniem elektronicz‑
nej wersji książki, której poszukiwali. Jedynie 20% deklarowało, iż zawsze znajduje książkę w poszukiwanym formacie, 50% – iż na ogół je znajduje, a 17% – tylko czasami46. Wybór między książką elektroniczną a książką papierową nie zawsze jest oczy‑
wisty i często zależy od okoliczności, co pokazuje wykres 3.
Wielka Brytania
Według danych Brytyjskiego Stowarzyszenia Wydawców47, sprzedaż e‑booków w dziale „beletrystyka” wzrosła o 188%
44 The Rise of E-Reading (April 2012), www.pewinternet.org [do‑
stęp: 18 kwietnia 2013 r.].
45 Les e-books représentent 23% du marché du livre aux Etats-Unis, http://lexpansion.lexpress.fr [dostep: 7 maja 2013 r.].
46 Ibiedem.
47 PA half year: Fiction e-book sales increased 188%, www.theboo‑
kseller.com [dostęp: 13 maja 2013 r.].
w ujęciu wartościowym w I półroczu 2012 r. w stosunku do I półrocza 2011 r. Wartość całkowita sprzedaży książek (papie‑
rowych i e‑booków) wzrosła o 6,1% od stycznia do czerwca 2012 r., w porównaniu do tego samego okresu roku poprzed‑
niego, generując 1,1 mld funtów przychodów w ciągu pierw‑
szych sześciu miesięcy 2012 r. Sprzedaż e‑booków stanowiła 12,9% ogólnej wartości sprzedaży książek od stycznia do czerwca 2012 r., w porównaniu do 7,2% w analogicznym okre‑
sie 2011 r. Oznaczało to sprzedaż wartą 84 mln funtów w I pół‑
roczu 2012 r. i 30 mln funtów w I półroczu 2011 r. W 2010 r.
rynek e‑booków stanowił 1,5% brytyjskiego rynku książki.
Przewiduje się, iż w 2015 r. będzie on wynosił 14,2% rynku, a jego wartość wyniesie 340 mln funtów. Dla porównania w Niemczech ma to być 6,3%, a w Holandii – 4,4%48.
Niemcy
Niemcy stanowią trzeci co do wielkości rynek wydawniczy na świecie. Rynek e‑booków w tym kraju powoli się rozwija.
W 2010 r. sprzedano 2 mln e‑booków, zaś w 2011 r. sprzedaż wzrosła do 4,7 mln49. Wartość sprzedanych e‑booków (bez publikacji specjalistycznych) sięgnęła w 2011 r. wartość 38 mln euro, co oznacza wzrost o 77% w stosunku do 2010 r.
Z opublikowanego w czerwcu 2012 r. raportu z badania niemieckiego rynku e‑booków i perspektyw jego rozwoju wy‑
nika50, że w 2011 r.:
• udział rynku e‑booków w rynku książek wynosił 1%
(0,5% w 2010 r.),
• sprzedaż e‑booków stanowiła średnio 6,2% dochodów wydawców książek (5,4% w 2010 r., a w 2015 r. ma sięg‑
nąć 16%),
• 49% niemieckich wydawców sprzedawała e‑booki (34%
w 2010 r.), a 90% wydawców zamierza sprzedawać e‑booki. Wydawcy, którzy obecnie sprzedają e‑booki,
48 UK e-books market expected to grow ten-fold over five years, www.
thebookseller.com [dostęp: 13 maja 2013 r.].
49 Absatz von E-Books in Deutschland im Jahr 2010 und 2011, http://
de.statista.com [dostęp: 22 kwietnia 2013 r.].
50 Markt mit Perspektiven – das E-Book in Deutschland 2011, www.
boersenverein.de [dostęp: 9 maja 2013 r.].
Wykres 3. Książka papierowa czy e-book, co jest lepsze, kiedy i dlaczego wg. Amerykanów?
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Czytanie z dziećmi Dzielenie się książką z innymi Czytanie w łóżku Dostęp do dużego wyboru książek Czytanie książek w podróży (w tym podróży do pracy) Szybkość otrzymania książki
E-book Książka papierowa Źródło: www.pewinternet.org [dostęp: 14 maja 2013 r.].
42% nowych tytułów udostępniali także w formie elektronicznej. Średnio niemieccy wydawcy oferowali w 2011 r. 162 e‑książki. 85% wydawców uważa, iż naj‑
ważniejszy dla nich będzie format EPUB,
• średnia cena detaliczna e‑booka (z 19% VAT) wynosiła 8,07euro (10,4 euro w 2010 r.)51,
• liczba nabywców e‑booków sięgnęła 757 tys. (540 tys.
w 2010 r.).
Z badania Uniwersytetu w Hamburgu wynika52, iż jeden na czterech Niemców ma e‑booka. W ciągu pierwszych sześciu miesięcy 2012 r., Niemcy kupili i ściągnęli blisko 4,6 mln ksią‑
żek elektronicznych, czyli tyle ile przez cały 2011 rok. Z innych danych wynika53, że 1,2% Niemców w wieku powyżej 10 lat kupiła e‑book w 2011 r. Statystyczny klient rynku e‑booków w Niemczech to osoba w wieku 40‑49 lat, o co najmniej śred‑
nim wykształceniu i o wyższych średnich dochodach. W prze‑
ciwieństwie do klientów rynku książek ogółem, większość na rynku e‑booków stanowią mężczyźni. Osiemdziesiąt pięć pro‑
cent sprzedawanych e‑booków obejmuje dział „beletrystyka”, ze szczególnym uwzględnieniem science‑fiction i fantasy.
W styczniu 2012 r. posiadaczami e‑czytników było 1,6 mln Niemców, podczas gdy rok wcześniej jedynie 380 tys. Biorąc pod uwagę, że wiele osób czyta e‑booki na tabletach, szacu‑
je się, iż rynek czytelników książek elektronicznych osiągnął 3,2 mln osób. Dane dotyczące e‑czytników nie są jednak jed‑
noznaczne54. Zgodnie z prognozami BITCOM55, w 2013 r. zo‑
stanie sprzedanych 1,43 mln e‑czytników (800 tys. w 2011 r.
i 230 tys. w 2010 r.), a wartość ich sprzedaży wyniesie 128,5 mln euro. Choć nadal dużo ludzi czyta e‑booki na tabelach. BIT‑
COM zwraca uwagę, iż w porównaniu do e‑czytników table‑
ty są znacznie tańsze. Średnia cena tabletu wynosi obecnie 97 euro i jest o 24% niższa niż w roku poprzednim. Najtańsze i najprostsze tablety można kupić w cenie ok. 50 euro.
Francja
Zgodnie z wynikami badania przeprowadzonego przez GfK56, w 2012 r. we Francji:
• 35% księgarń prowadziło sprzedaż w internecie,
• 100 tys. tytułów e‑booków (w różnych formatach) było dostępnych na rynku,
• najchętniej kupowane e‑booki obejmowały literaturę klasyczną i współczesną (29%), powieści kryminalne (13%), fantastykę (11%) oraz literaturą faktu i eseje (8%),
• 44% Francuzów czytało lub w najbliższym czasie zamie‑
rzało przeczytać książkę elektroniczną,
51 Według innego źródła, średnia cena e‑booka w Niemczech w 2011 r. wynosiła 9,56 euro a w 2012 r. spadła do 8,61 euro, Dank 12,3 Millionen E-Book-Käufen: Deutscher Buchmarkt 2012 im Plus, www.
media‑control.de [dostęp: 10 maja 2013 r.].
52 E-books are tracking your reading habits, www.dw.de [dostęp:
15 maja 2013 r.].
53 Sales of eBooks Increase Rapidly in Germany (March 2012), www.
matrade.gov.my [dostęp: 9 maja 2013 r.].
54 Ibidem.
55 E-Reader verkaufen sich immer besser, www.bitcom.com [dostęp:
9 maja 2013 r.].
56 Les grands chiffres du numérique, www.lemotif.fr [dostep: 7 maja 2013 r.].
• 30% respondentów w wieku 50+ rozważało przeczyta‑
nie książki elektronicznej,
• e‑booki były czytane najchętniej: na tabletach (45,1%) w grupie wiekowej 35‑49 lat, na e‑czytnikach (29,5%) w grupie wiekowej 50+ oraz na smartfonach (26,7%) w grupie wiekowej 15‑34 lat,
• zostało ściągniętych 2 mln e‑książek (w tym 1,1 mln e‑booków płatnych),
• 1 na 6 Francuzów posiadał tablet, a 47% posiadaczy tab‑
letów czytało na nich e‑booki,
• 3,5 mln tabletów (1,5 mln w 2011 r.) oraz 300 tys.
e‑czytników zostało sprzedanych w 2012 r. (145 tys.
w 2011 r.),
• wartość francuskiego rynku e‑booków w 2012 r. wynio‑
sła 21 mln euro (w 2011 r. rynek był wart 12 mln euro, a przewidywana wartość rynku w 2015 r. ma sięgnąć 55 mln euro, choć niektórzy szacują nawet i 106 mln euro), co stanowiło 0,6% rynku sprzedaży książek we Francji,
• 16% Franzów posiadało e‑czytnik, w tym m.in. Amazon Kindle, oferowany przez Fnac e‑czytnik Kobo lub e‑czyt‑
nik francuskiego producenta Cybook Bookeen57.
Hiszpania
W 2011 r., 1 na 200 książek w Hiszpanii kupiona była w wer‑
sji elektronicznej, w tym 1 na 500 w dziale „beletrystyka”, 1 na 200 w dziele „literatura faktu”, a 1 na 3333 w dziale książek dla dzieci i młodzieży. W tym samym roku sprzedano 190 tys.
e‑booków i 335 tys. e‑czytników. Średnia cena e‑booka wy‑
nosiła 9,95 euro (z 18% VAT) a książki papierowej – 13,36 euro (z 4% VAT)58.
Z przedstawionego w marcu 2012 r. raportu hiszpańskiego Ministerstwa Edukacji, Kultury i Sportu59 wynika, iż w 2011 r.
6,8% Hiszpanów przeczytało e‑ksiażkę (5,3% w 2010 r.), a w grupie wiekowej 14–24 lata udział ten wyniósł 13,7%. We‑
dług szacunków pod koniec 2011 r. było ponad 1 mln posia‑
daczy e‑czytników, w tym 285 tys. kupiono w 2011 r., o 500%
więcej niż w 2010 r. Cena e‑czytników dostępnych na rynku hi‑
szpańskim wahała się od 69 do 249 euro. W 2011 r. w stosunku do 2010 r. o 55% wzrosła liczba e‑booków. W 2012 r. było ich ponad 20 tys., podczas gdy w 2011 r. było ich prawie 13 tys., a w 2008 r. było ich 2,5 tys. Pięć na dziesięć oferowanych za‑
rejestrowanych e‑booków pochodziło z prywatnych wydaw‑
nictw średniej wielkości. Udział książek elektronicznych po‑
chodzących z wydawnictw państwowych sięgał jedynie 5,6%
rynku e‑booków. Sześć na dziesięć e‑książek dostępnych było w formacie EPUB, a 31% w formacie PDF.
W 2012 r. nastąpił znaczący rozwój rynku e‑booków w Hiszpanii. Szacuje się, iż Hiszpania jest drugim państwem w Europie pod względem sprzedaży e‑czytników (10% czy‑
telników e‑booków posiada e‑czytnik), a posiadaczami tab‑
letów jest już ponad 5 mln Hiszpanów. Dwadzieścia procent
57 Où en est le livre numérique en France?, www.atlantico.fr [dostep:
9 maja 2013 r.].
58 El eBook en España, http://mosaic.uoc.edu [dostęp: 9 maja 2013 r.].
59 Situación actual y perspectovas de libro digíal en España, www.
mcu.es [dostęp : 9 maja 2013 r.].
nowych tytułów pojawiających się na rynku w Hiszpanii było dostępnych w wersji elektronicznej. Stowarzyszenie wydaw‑
ców hiszpańskich szacowało, iż 11,7% osób w wieku powyżej 14 lat przeczytało książkę elektroniczną w 2012 r. Sześćdzie‑
siąt cztery procent czytelników e‑booków pozyskiwało je za darmo z internetu, od znajomych lub rodziny, 32% kupowało e‑booki, choć płaciło jedynie za połowę książek, które czyta‑
ło – 4,5 na 10 e‑booków)60.
Polska
Z informacji Instytutu Książki61 wynika, iż wartość rynku książki w Polsce w 2011 r. wynosiła 2,71 mld zł (600 mln euro) w cenach zbytu wydawców, czyli cenach, po jakich wydawcy sprzedają książki dystrybutorom. W 2011 r. wartość tego rynku spadła o 7,8% w porównaniu z rokiem poprzednim, kiedy jego wartość wynosiła 2,94 mld zł. Polski rynek e‑booków wciąż znajduje się w fazie budowy, choć 2011 rok był przełomowy dla jego rozwoju. Instytut Książki szacuje, że w 2011 r. sprze‑
daż e‑booków zamknęła się między 9 a 11 mln zł. Z badań Bi‑
blioteki Analiz62 wynika, że rynek e‑booków w 2011 r. był wart 26 mln zł, a w 2012 r. – 50 mln zł. To ok. 1% całego rynku książki w Polsce, jednak jak się szacuje, przy obecnym tempie wzro‑
stu, za 5–10 lat e‑booki przejmą rynek książki w Polsce.
Przedstawiciele firm działających na polskim rynku e‑wy‑
dawniczym63 są przekonani, że za ok. 5–6 lat liczba sprzedawa‑
nych e‑booków przekroczy liczbę książek papierowych. Trend taki zaobserwowano np. w księgarni Amazon w Wielkiej Bryta‑
nii, gdzie na 100 sprzedanych książek papierowych przypada 114 e‑booków. Wciąż niską popularność e‑booków w Polsce argumentują oni po pierwsze wąską ofertą (dla porównania na amerykańskim i brytyjskim rynku dostępność tytułów w wersji elektronicznej właściwie od początku była stupro‑
centowa, czego nie można powiedzieć o rynku polskim), po drugie małą dostępnością czytników, a po trzecie wysokimi
60 El libro digital avanza, www.lavanguardia.com [dostęp: 9 maja 2013 r.].
61 Rynek książki w Polsce 2012, www.instytut ksiązki.pl [dostęp:
7 maja 2013 r.].
62 Piraci zabierają wydawcom książek 250 mln zł rocznie, www.eko‑
nomia.rp.pl [dostęp: 10 maja 2013 r.].
63 E-booki wyparły papierowe książki? W Amazon już tak, www.
wprost.pl [dostęp: 13 maja 2013 r.].
cenami elektronicznych wydań. W tym ostatnim przypadku, jak twierdzą e‑wydawcy, spadek cen jest niezbędny dla unik‑
nięcia piractwa.
Tabela 1 przedstawia rynek e‑booków na tle rynku książki w wybranych państwach.
Rynek czytników e-booków
Światowa sprzedaż e‑czytników była szacowana na 12 mln sztuk w 2010 r. i 14,7 mln sztuk w 2011 r.64. Oferta czytników dostępnych na rynkach jest zróżnicowana. Nie wszystkie czyt‑
niki dostępne są na wszystkich rynkach. Dotyczy to także Pol‑
ski. Nie wszystkie czytniki dostępne na rynku amerykańskim czy europejskim są także dostępne na rynku polskim, zaś ich zakup za granicą może oznaczać, iż sprzęt nie jest objęty gwa‑
rancją producenta w Polsce.
Większość dostępnych czytników e‑booków ma przekątną ekranu od 5 do 10 cali, jednak najpopularniejsze są czytniki o przekątnej 6 cali (15 cm). Ceny czytników kształtują się od 69 dol. na rynku amerykańskim i 59 euro na rynku europej‑
skim wzwyż. Zapowiadany pół roku temu mały (ekran 5 cali), lekki (128 g) czytnik Beagle65, który miał kosztować ok. 13 dol.
(10 euro), kosztuje na rynku amerykańskim 69 dol.66 i 59euro na rynku europejskim67. Tym samym nie zajął on niszy rynnowej, ale raczej stał się konkurencją dla Kobo Mini (5 cali, 134 g)68, czytnika produkowanego przez firmę kanadyjską, kosztujące‑
go na rynku europejskim 79 euro69. Relatywnie najtańszymi sześciocalowymi czytnikami e‑booków są czytniki Kindle, co wynika m.in. z polityki firmy Amazon sprzedawania czytników po kosztach produkcji („break‑even”) i zarabiania na sprzeda‑
wanych do nich e‑bookach70. Najtańszy produkt z serii Kindle kosztuje na rynku amerykańskim 69 dol., a na rynku między‑
64 The rise of eReading: Are books going to become an endangered species?, www.schools.com [dostęp: 10 maja 2013 r.].
65 http://gb.txtr.com/beagle/ [dostęp: 23 kwietnia 20013 r.].
66 $13 txtr Beagle e-reader will cost $69 in the US, www.geek.com [dostęp: 23 kwietnia 20013 r.].
67 Txtr beagle Now Available in Europe for 59 Euros, www.the‑digital
‑reader.com [dostęp: 24 kwietnia 20013 r.].
68 txtr Beagle – najtańszy czytnik świata? No jednak nie… Już lepiej Kobo Mini, http://swiatczytnikow.pl [dostęp: 18 kwietnia 2013 r.].
69 www.fnac.com [dostęp: 23 kwietnia 2013 r.].
70 Kindle Fire HD and Paperwhite sales make Amazon no profit, www.
bbc.co.uk [dostęp: 22 kwietnia 2013 r.].
Tabela 1. Rynek e-booków na tle rynku książki. Porównanie międzynarodowe (2011 r.)
USA Wielka Brytania Niemcy Francja Hiszpania Polska
Wartość rynku książki 27,2 mld dol.* 3,2 mld funtów 9,6 mld euro 4,6 mld euro 2,8 mld euro 700 mln euro
Nowe tytuły rocznie bd 149 800 96 273 81 268 80 000 21 740
Nowe tytuły na 1 mln
mieszkańców 939 2459 1138 1243 1700 571
VAT na książkę papierową bd 0% 7% 7% 4% bd**
Rynek e‑booków, jako udział
w rynku książki ok. 25% 12,9% 2% 1,8% 1% 0,33%
(w 2010)
Liczba e‑booków 950 000 1 000 000 80 000 EPUB
115 000 PDF 100 000 10 000 18 000
VAT na e‑book bd 20% 19% bd 21% bd**
Źródło: The Global 2012 eBook Market: Current Conditions & Future Projections, www.publishersweekly.com [dostęp: 10 maja 2013 r.].
* Dochód netto wydawców; ** W Polsce podatek VAT na książki papierowe wynosi 5%, a na e‑booki 23%.
narodowym – 89 dol. W Europie firma Amazon sprzedaje ten model za 79 euro we Francji, Hiszpanii i Niemczech oraz za 69 funtów w Wielkiej Brytanii. W cenie 79 dol. dostępny jest na rynku amerykańskim najprostszy model z czytników Nook.
Dostępne na rynku europejskim i amerykańskim czytniki for‑
my Sony kosztują na tym ostatnim – 129,99 dol. Najdroższe modele czytników e‑booków kosztują około 200–250 euro.
Na rynkach lokalnych występuje odrębny asortyment czyt‑
ników często produkowanych, w części lub całości, w przez fir‑
my lokalne. I tak np. na rynku polskim sprzedawane są czytniki chińskiej firmy Onyx, do których oprogramowanie oraz serwis na terytorium Europy zapewnia firma ArtaTech71 działająca we Wrocławskim Parku Technologicznym. W czynnikach Onyx zainstalowany jest opisany wcześniej syntezator mowy gdyń‑
skiej firmy IVONA Software.
Na rynku pojawiły się czytniki z kolorowymi ekranami, jak choćby czytnik holenderskiej firmy Liquavista kupionej ostat‑
nio przez Amazon od Samsunga72, czy czytnik Pocketbook Co‑
lor Lux73, a także czytniki z podwójnym ekranem74. Oznacza to, iż producenci e‑czytników uznają rynek e‑booków i e‑czytni‑
ków za rynek perspektywiczny, w który warto inwestować.
Według wyliczeń brytyjskiej firmy Idealo75, ceny innych niż Kindle czytników e‑booków spadły na czterech europej‑
skich rynkach (Wielka Brytania, Włochy, Niemcy i Hiszpania, w ostatnich trzech Amazon istnieje od 2011 r.) po pojawieniu się firmy Amazon. W Niemczech ceny czytników e‑booków spadły w 2012 r. o 24%. Średni spadek cen zanotowany przez firmę Idealo wyniósł 26,8% od III kwartału 2011 r. do III kwar‑
tału 2012 r., co oznaczało nominalny średni spadek cen ze 157,61 euro do 115,39 euro. Największy procentowy spadek cen odnotowano na czytniki firmy Sony (o 36,53%) oraz Po‑
cketbook (o 30,9%). Najmniejszy, kilkunastoprocentowy, od‑
notowano w przypadku czytników firmy Odys.
W Polsce do najdroższych czytników należą czytniki z pod‑
świetlanym ekranem takie jak np. Amazon Paperwhite i Onyx Boox i62HD Angel Glow. Ich cena sięga 700–900 zł. Z informa‑
cji portalu Świat Czytników wynika76, iż w Polsce 2012 r. był czasem dalszego spadku cen czytników. Za niewiele ponad 400 zł można było kupić czytniki podstawowe takie jak Kindle Classic czy Pocketbook 613. Za około 600 zł – czytniki lepszej klasy – jak Kindle Touch albo Onyx i62. Pojawiła się też „bu‑
dżetowa” kategoria cenowa. Takie czytniki jak Trekstor Pyrus czy Vedia K10 nie mają prawdziwego e‑papieru77, ale kosz‑
tują koło 300 zł. Za ok. 50 zł więcej można było kupić proste
71 http://artatech.pl/ [dostęp: 23 kwietnia 2013 r.].
72 Amazon kupił Liquavistę – czy to oznacza kolorowego Kindle?, http://swiatczytnikow.pl; Confirmed: Amazon Bought Liquavista – Co- lor Kindle to Follow?, www.the‑digital‑reader.com [dostęp: 15 maja 2013 r.].
73 Pocketbook Color Lux – kolejny czytnik z kolorowym e-papierem, http://swiatczytnikow.pl [dostęp: 15 maja 2013 r.].
74 Entourage eDGe E-Book Reader, www.wired.com [dostęp:
15 maja 2013 r.].
75 Prices of non-Kindle E-Book Readers decline by over 26%, http://
blog.idealo.co.uk [dostęp: 23 kwietnia 2013 r.].
76 Podsumowanie roku 2012. Część I: czytniki e-booków, http://
swiatczytnikow.pl [dostęp: 25 kwietnia 2013 r.].
77 E‑papier lub papier elektroniczny to rodzaj ekranu, które imituje papier. Dzięki temu, iż ekran nie jest świecący czytanie na nim nie mę‑
czy oczu, E-papier – czym jest, jak działa i jak z niego korzystać, http://
eksiazki.az.pl/e‑papier.
czytniki Onyx A62 Evolution, Prestigio 3464 albo Pocketbook 611 z e‑papierem poprzedniej generacji (Vizplex). Najtańsze czytniki wypchnęły z rynku urządzenia z ekranem LCD, które pretendowały do miana czytników. Świat Czytników zwró‑
cił również uwagę, na ciekawy przypadek wspomnianego wcześniej małego czytnika Beagle, który miał być sprzedawa‑
ny w systemie abonamentowym. Autor tekstu zwraca uwagę, iż model abonamentowy wart jest rozważenia i możliwe, że dystrybutorzy e‑booków zaproponują właśnie taką sprzedaż wiązaną – czytnik + 3 e‑booki na miesiąc. Póki co jeszcze takiej oferty na rynku polskim nie ma.
Na czym czytane są e-booki?
Polska
Z danych Instytutu Książki78 wynika, iż rynek e‑czytników w Polsce szacuje się już na 100 tys. sztuk, przy czym najpo‑
pularniejsze, z ok. 50% udziałem w rynku, są czytniki Kindle.
Drugie miejsce zajmują urządzenia firmy Onyx, a następne pod względem popularności są urządzenia firm Pocketbook i Iriver. Polscy e‑czytelnicy sprowadzają też prywatnie czyt‑
niki niesprzedawane w Polsce jak Sony, Kobo, Nook i Kindle.
Dynamicznie rośnie również liczba sprzedawanych tabletów, natomiast mniej popularne jest e‑czytelnictwo przy użyciu telefonów komórkowych, chociaż co piąty polski internauta dysponuje smatfonem.
Wśród respondentów wspomnianego wcześniej badania Publio i Świata Czytników, najwięcej osób korzystało z czyt‑
ników e‑booków z e‑papierem (59,62%). W dalszej kolejności respondenci korzystali z laptopów (23,27% respondentów), tabletów (22,5%), telefonów komórkowych (17,86%), kom‑
puterów stacjonarnych (13,9%), czytników e‑booków z ekra‑
nem LCD (5,16%). E‑książki drukowało 3,96% respondentów, a 2,31% używało innych metod79. Badanie wykazało również zależność między stosowanym urządzeniem a liczbą przeczy‑
tanych e‑książek. Posiadacze e‑czytników kupowali średnio 2,94 książki w miesiącu i czytali 3,37 książki. Użytkownicy tab‑
letów czytali niemal o jedną (0,93) książkę mniej miesięcznie niż posiadacze czytników80. Z badania Publio i Świata Czytni‑
ków wynikało także, iż 84% osób biorących udział w badaniu posiadało czytnik Kindle, a 6% – czytnik Onyx. W dalszej ko‑
lejności znalazły się czytniki Sony (1,8%), Pocketbook (1,5%) oraz Trekstor (1,4%). Z innych czytników, jak choćby Nook czy Vedia, korzystało znacznie poniżej 1% respondentów81.
Spośród prawie 900 osób biorących udział w ankiecie elek‑
tronicznej zorganizowanej przez Virtualo w drugiej połowie stycznia 2013 r., 55% ankietowanych posiadało czytnik Kindle, 28% – inne czytniki, natomiast odpowiednio 23% i 14% osób czytało e‑booki na tablecie i smartfonie. 20% ankietowanych czytało e‑książki na laptopie. Co ciekawe, ponad 60% użytkow‑
ników Virtualo biorących udział w badaniu, zadeklarowało, że
78 Rynek książki w Polsce 2012, www.instytut ksiązki.pl [dostęp:
7 maja 2013 r.].
79 Wydawcy wkraczają na rynek dystrybucji cyfrowych książek, http://wyborcza.biz [dostęp: 18 kwietnia 2013 r.].
80 Ibidem.
81 Jak e-czytają Polacy? Wyniki ankiety Publio i Świata Czytników, http://swiatczytnikow.pl [dostęp: 18 kwietnia 2013 r.].
