Najprzewielebniejszy Ksiądz Biskup Władysław Bandurski do Rodaków [Inc.:] Niema nic trudniejszego dla ludzi, jak odważyć się być wolnym [...]

(1)

NAJPRZEWIELEBNIEJSZY KSIADZ BISKUP

WLADTSLAW BANDURSKI

DO ^RDDAKDW

Niema nie trudniejszego ^dla ^ludzi, jak odwaiiyc sig byc wolnym,..

Okuli sobie sami tysiqce rozmaitych lancuchöw i dzwigajq je wytrwale, âni ^„ wiedzqc ô ^tem, ^ze cigäko îm ^z ^temi brzemionami, îz przeszkadzajq ^{sobie nie-}

.mi ^w wielu pracach ⁱ ^zamiarach, ^iz ^sq jak ^w ^klatee uwigzieni.

Tak dzwigajq ^ludzie wigzy przesqdöw rozlicznych, ^wad, nawyknien, grzechöw, nalogöw, ciemnoty, ^slowem niezmiernq ^ilosc kajdan,

Powiedzcie zas komu:

t ^— Bracie! ^.. Zrzuc to wszystko! ^Odwaz sig byc wolnym!. ^—

to sig oburzy ⁱ rozgniewa.

A dla czego?

Bo nie ma odwagi ^zerwac ^z zyciem, ^do ktörego przywykl, ^{bo duch}

ludzki przylega ^tak rychlo ^do nalogöw ⁱ ^wad, jak przyrasta galqz ^bluszczu

do scian i muröw, ^ktöre jej daly podporg....

Ludzie nawykajq do niewolnictwa grzechu, ^lenistwa, zniechgcenia, prö- äniaetwa, zazdrosci, g niew^u^... ^a wtedy tylko wydzwignq sig ^z podobnych nalogöw, kiedy odwazq sig ^stac wolnymi ⁱ ^rozpoeznq wytrwalq walkg.

Tak samo dzieje sigizniewolq ^narodu ^wobec wrogöw.

Nawykajq jednostki ^do obrozy;- zdaje ^im sig, ^iz ^lekka, ^nie gniecie, jesli

ran niema. Zdaje ^im sig ^nie ^twarda, jesli ^owitajakqs wstqzkq barwnq. Zda

je ^im sig, b y^c musi, jesli jej zdjqc ^nie ^mozna... ^a wtedy grozi ^na-

rodowi najohydniejsza ^smierc, ^smierc ^moralna, ^smierc ^w pohahbieniu, bojak powiada ^wieszcz ^nasz Mickiewicz:

.... Wlasne tylko upodlenie ^ducha Nagina szyjg wolnych ^— do lancucha.

I cigzszq walkg potrzeba poczynac ttam, gdzie spodlonych nawyknie-

niem do obrozy, ^musi siQ wydzwigac, ^niz ^tarn, gdzie sig staje ^{do walki} wprost ^w obliczu wroga i ^rzuca ^mu kajdany pod stopy jego ^haniebne.

Slusznie teÄ wolal Kosciuszko w odezwie swej, wydanej do narodu roku

1794, ii „pierwszy ^krok ^do zrzucenianiewoli, jest odwa^yc sig byc wolnym“, ^bo ^ci, ktörzy ^istotnie odwaäq sig ^nie dzwigac ^{wi^zöw} nie

wolnictwa, ^ci juä wolnymi czujq sig ^w ^{duchu i ci} juz szyi nie nagnq nigdy

do lancucha.

Owo pojgcie „byc wolnym“, ^nie jest zupelnie jasno ^przez wszystkich rysowane.

Sq., ktörzy sqdzq, ^iz „byc wolnym“, ^to znaczy nie miec kajdan ^na rg- kach i nogack, nie siedziec za kratq, nie widziec przed sobq ^zandarma ^z ^na- bitym ^karabinem.

A jednak, jakäe cigäka jest ^ta ^niewola, ^ktöra ^nie ^kladzie kutych kaj

dan na rgee, nie zamyka wigzienia ⁱ ^nie stawia zandarma przed ôkiem. ^.^. tylko pelza jak gad ^zdradliwy... ^Sunie sig podstgpnie ^krok ^za ^krokiem, ôwi- ja ôkolo ^serca potajemnie, szepee slowa lgku ⁱ ^trwogi ⁱ poddanstwa sig ^zu- pelnego, ^kaze sig zaprzec i wyrzec wszelkich mysli ô przyszlosci innej, jak jest dzisiejsza, hanbiqca terazniejszosc.

Iluz jest ^wsröd ^nas, ktörzj sqdzq, ^{iz sq} najszczgsliwsi ^- ^w^olni! ^a ^nie wiedzq, ⁱⁱ zaprzedali sig ^w zupelne jarzmo niewolnictwa i niczem innem nie sq, jak tylko upodlonemi jednostkami, ^ktöre nachylily szyjg pod obroiig, rgkq ^kata trzymanq.

— Jestem sobie wolny, powiada jeden ^— wypelnig, do czegom sig ^obo- wiqzal, zaplacq ^mi, spokojnie £yjg, ^do niczego sig nie mieszam.

— Co mnie tarn rozmaite obee, ^dalekie obehodzq rzeczy, möwi inny...

abym pracowal ^w spokoju, zonie i dzieciom na iycie dostarczyl, ^to ^mi wystarczy.

— Po co zaczynac jakies upominania sig, ^stawiac ^qdania jakies, ^rno-

ie byc potem gorzej ^— najlepiej zadowolic si^ tem, ^co jest... ^— ^znowu ^in-

ne radzq giosy.

— Lepiei byc ^w ^{„rezerwie“}^, ^moze ^{si^} ^nam ^z tej ^lub owej upiecze ^stro-

ny, ^— powiaaajq ostrozni i tchörzliwi.

Tak mysleli ^{i möwili} ^u ^nas ^w ^czasie pokoju, ^tak ^röwniei: odzywajq siQ ^w ^czasie wojny, ^ktöra powinna wszystkich ^nas przyprowadzic do przy- tomnosci i podjQcia roboty ^celem wyzbycia sig ^{niewoli i} upodlenia ^ducha.

Tak myslq ⁱ möwiq ^ci, ktörym sig ^obroze ^w ^kark wpily ⁱ ktörzy ^nie zdajq sobie sprawy ^z tego, bojq sig odwaiyc ^na ^krok najpierwszy, naj-

mniejszy... ^zerwanie bodaj jednej ^nitki ^z powroza niewolnictwa.

Tak postgpujqc, nietylko, ^ih sig ^niczem ^niewoli ^nie podeina, ^lecz

owszem powigksza ^siejq i pomaga jej do wkorzenienia tak, ^ona zdaje sig

po jakims ^czasie jakoby piastunkq sig ^stala ⁱ kolysala pohanbienia piesniq

do snu nigdy niezbudzonego. Î ^sq tysiqce ^takich, ktörzy przezyli ^{lat dzie-} siqtki, â âni ^razu ^nie pomysleli ô ^tem, ⁱⁱ ^{oni sq} ^w ^niewoli... âni ^razu ^nie

zastanowili sig ^nad ^tem, ^co ^to znaczy odwazyc sig byc wolnym, ^ani ^razu

nie wyciqgngli rgki, azeby zdjqc bodaj jedno pasemko ^z grubego ^powroza.

Tacy sq nieszczgsciem ^narodu, ^bo wszystkie wysilki ^ludzi poswigcajq- cych sig lamiq ⁱ psujq, ^bo leiq, jak glazy ^wrosle ^w ziemig ⁱ zatrzymujq ^ruch toczqcej sig ^fali.

Jedni czynia ^to bezwiednie, ^z ^braku swiadomosci, ^lub ^z ⁿgdzy ^.... ^Ci—

godni pozalowanik i mogq sig jeszcze dac obudzic. ^.^. : ^. Lecz ci sq najstra- szniejszymi wrogami przyszlosci naszej Ojczyzny ^— ^Polski, ktörzy wiedzq dobrze, ^co sig dzieje ^w kraju, rozumiejq ^doskonale, ^czem jest ^srom ⁱ ^nie- szczgscie ^niewoli, ^a ^nie chcq odwazyc sig byc wolnymi, ^{bo im zal} jednej ^chwi-

li na poswigeenie sig i praeg, bo im wygodnie ^{pasc cialo} ^w ^takiem byto- waniu, _{bo uszy} majq ^zatkane, azeby êcho jakiego jgku ^nie ^dolecialo, ^{bo od-} grodzili sig samolubstwem i obojgtnosciq, âb y nikt do nich nie zapu- kali nie powolal îch ^do spelnienia jakiegos obowiqzku narodowego.

Tacy byli ⁱ ^wöwezas, kiedy ^Kosciuszko wzywal wszystkich ^{do walki}

za wolnosc, tacy ^sq ciqgle, ^a niestety.takich ^dzis wigeej, ^niz ^w ^eza-

sach powstania ^r. ^{1831 i} ^1863, gdy wigksza, ⁿⁱⁱ ^dzis, jeduomyslnosc ^panowa-

la ^w narodzie, wigksze, ^niz ^dzis, zjednoczenie ^Polaköw, walczqcych ^z ^’^wro- giem ^o najwyisze ^dobro ^na ^ziemi: ^o ^wolnosc!

Ojciec, pasqcy sig wygodnie pod jarzmem ^niewoli, wyehowa synöw ^na

takie same marne jednostki... ^Matka, zadowolona, ⁱⁱ ^{cicho i} spokojnie ^do- kola, nauczy dzieci swoje äyc tak, a^eby nigdy spokoju ^nie zamqcily.

I tak tworzq sig gromady, ^ktöre ^znöw niczego ^nie chcq, tylko, aiieby byla ^cisza, spoköj ⁱ wygoda, aiieby ^mozna ^miec drzemkg nienaruszonq ^{i nie-}

zamqconq radosc.

Wigc, jakze sig ^{mo^e} dzwignqc Ojczyzna ^z ^niewoli, jesli'm^a ^dzieci ^sen-

ne i nieddgzne?

Jakze moie naröd zostac wolnym, jesli ^nie ^ma odwagi ^do tego czy- nu?.. Tak... möwic o wolnosci, deklamowac, spiewac, odgrywac rolg ^bo-

hateröw na scenach umialo tysiqce, ^ale, azeby wytrwale, ^z zaparciem sig ⁱ poswigeeniem ^szarpac ogniwa obroiy ^nas krgpujqcej, ^na ^to ^ledwie setny, ty- sigczny ^rzuci sig, ^a jeszcze go wszyscy inni potgpiac ^{pocznq i} zigbic ^{a mro-}

zic rozumem samoluböw: po co? ^{n a} co? dla kogo?. ^Me pytaly ^tak

owe szeregi dzielnych bojowniköw, ^{c o}^—poczqw7szy ^od konfederaeji barskiej,

przez poy^tauie ^r. ^{1831 i} ^r. ¹⁸⁶³ ^— ciqgle pisali swöj protest przeciw ^cie- migzeom barbarzynskim, wolajqc ^o sprawiedliwosci ^haslo, walczqc ^o prawa

ducha, ^serca ⁱ mysli.

Nie pytaly ^i, ^mimo dziesigciomiesigcznego, ybohater- skiego zmagania sig ^z okrutnym ciemigzcq pölnocy, ^nie pytajq ^tak tysiqczne ^rzesze Legionöw polskich, idqcych ^ocho-

tnie i dobrowolnie w böj krw awy ^z myslq wydzwignigeia ^Matki ^— Ojczy

zny ^z grobu ^niewoli, ^z kajdan sromoty ⁱ wiodqcych caly naröd ku wyzwo- leniu z pod przemocy najwigkszego wroga.

81owacki pigkne wypowiedzial ^zdanie:

— „Ten, ^kto sig pali ^sam ^—zar rozpalony ^ciska ^na ser

ca drugich“.

Istotnie, ten, ^kto ^ma ogien zapalu, poswigeenia ⁱ ^milosci, ^ten drugich

uczy poswigeae sig, ^{kochac i} czynic wielkie rzeczy, Ten, ^kto sig odwaäyl byc wolnym, uczy drugich targac wigzy.^. ^. ^a zimni, senni, leniwi, ^karmie-

ni bezdusznem zniechgceniem, ^ci tylko zabijajq ^ducha ^w narodzie i ci mo-

gilg ^coraz wigkszq sypiq ^nad cialem Matki.

Oby czyny bohaterskie Legionöw ^Polskich byly ^dla spiqcych trupio... przebudzen gromem, by juz ^nie bylo sennych migdzy ^{nami i} by palqcy sig ôfiarnie ^na ôltarzu najwyzszego ûmilowania

Polski cisngli ^na ^serca bratnie tak rozpalony ^zar, ktöry ^zdola przepalic ^do- tychczasowe uprzedzenia, niezgodg, nieufnosc, samolubstwo, ^brak Iqcznosci, ^a zapalicwnich ^m^{i 1o}^sc ogölnego Narodowego ^Dobra, ^milosc naj- drozszej ^po Bogu rzeczy: WOLNOSCI!

+Wtadystaw ^Bandurski

Jßiskup Sufragan ^Lrvowski

44Ü—Drokaraia P&iuitwovra pod ^{Unw^ieni} Depart. Wojak. ^N. ^K. ^K. ^w ^Piotrkowie

/

(2)