Charakterystyka odmian ziemniaka i cech zewnętrznych bulw po zbiorze

(1)

Charakterystyka odmian ziemniaka i cech zewnętrznych bulw po zbiorze

Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie Dorota Michałowska

5.09.2016 r.

(2)

Badania odrębności, wyrównania i trwałości

 Dwie odmiany uważa się za odrębne, gdy wyraźna (istotna) i stała różnica w cechach stwierdzona jest przynajmniej w jednym miejscu badao

 Odmianę uznaje się za wyrównaną, gdy zmiennośd cechy wynikająca z systemu hodowli lub zmiennośd będąca następstwem zamieszao, mutacji oraz innych przyczyn jest tak mała jak tylko możliwe

 Odmiana trwała zachowuje swoje charakterystyczne cechy (tzn. pozostaje wierna opisowi) po kolejnych rozmnożeniach (zdefiniowanych przez

hodowcę) lub na koocu właściwego dla niej cyklu rozmnożeń

2

(3)

Krajowy Rejestr (103; stan na 31.08.2016r.)

Katalog Europejski (1654; stan na 31.12.2015r.)

Krótka analiza struktury odmianowej rynku nasiennego ziemniaka w Polsce

Charakterystyka odmian ziemniaka (cechy zewnętrzne bulw);

metoda porównawczo-opisowa

(4)

Krajowy Rejestr, 2016r.

Krajowy Rejestr został powiększony (02.2016r.) o 9 nowych odmian ziemniaka:



7 jadalnych: Aldona, Lawenda, Lech, Tacja (HZ Zamarte), Tonacja (PMHZ Strzekęcino), Madeleine i Manitou (Agrico)



1 odmiana na przetwórstwo (głównie do produkcji chipsów):

Lady Rosetta (LIND Sp.z o.o.)



1 skrobiowa: Tonacja (PMHZ Strzekęcino)



Skreślono (06.2016r.) 9 odmian: Cyprian, Gustaw (PMHZ Strzekęcino), Danuta, Ewelina, Krasa, Lavinia, Rosalind (Europlant), Zagłoba i Zenia (HZ Zamarte)



Wygasł okres wpisu dla 5 odmian: Agnes, Roxana (Europlant), Marlen, Roko (Agrico) oraz Courlan (Pepsico)



Przedłużono okres wpisu o 10 lat dla 3 odmian: Inwestor (PMHZ

Strzekęcino), Jelly (Europlant) oraz Oman (HZ Zamarte)

(5)

Wspólnotowy Katalog Odmian Roślin Rolniczych CCA

Od 1 maja 2004 r. na terenie naszego kraju mogą byd

uprawiane również odmiany wpisane do wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych, który tworzą odmiany zarejestrowane w poszczególnych krajach Unii Europejskiej.

W doborze odmian ziemniaka w krajach Unii Europejskiej dostępnych jest 1654 odmiany.

(www.europa.eu.int/eurlex/en/index).

(6)

6

Rozpoznawanie odmian

Przydatnymi przy rozpoznawaniu odmian mogą okazad się cechy gospodarcze:

długośd okresu wegetacji

przydatnośd użytkowa

(7)

Długośd okresu wegetacji oraz przydatnośd użytkowa

• Bardzo wczesne (95 dni wegetacji) Denar, Irys, Krasa, Courlan

• Wczesne (96-109 dni wegetacji) Cyprian, Magnolia, Altesse, Vineta, Innowator

• Średnio wczesne (110-124 dni

wegetacji) Ametyst, Mazur, Sagitta, Asterix

• Średnio późne (125-139 dni

wegetacji) Bryza, Syrena, Jelly, Roko, Fianna

• Późne (powyżej 140 dni wegetacji)

Zagłoba

(8)

Rozpoznawanie odmian ziemniaka po zbiorze

Opis genotypów oparty jest na:

- dobrych cechach rozpoznawczych (barwa pędu świetlnego, barwa skórki i miąższu)

- cechach o nieznacznej zmienności (kształt i wielkośd bulw, regularnośd zarysu bulw)

- cechach o dużej zmienności (wygląd skórki, głębokośd oczek)

(9)

Cechą o dużej wartości diagnostycznej jest barwa i kształt kiełka świetlnego. Obserwacji można dokonad po podkiełkowaniu bulwy w świetle rozproszonym i pokojowej temperaturze.

Kiełki świetlne

9

(10)

Pędy świetlne mają charakterystyczne zabarwienie, które może byd:

• Zielone do brunatnozielonego

• Zielone z nalotem czerwonym lub niebieskolila

• Czerwone

• Brunatnoczerwone w różnych odcieniach

• czerwonofioletowe w różnych odcieniach

• Niebieskofioletowe w różnych odcieniach

Pęd świetlny bywa u niektórych odmian silniej lub słabiej owłosiony lub gładki.

Górna częśd pędu świetlnego może inną

barwę niż dolna.

(11)

11

(12)



Jasna (żółta): Denar, Irys, Jelly, Madeleine, Michalina, Tacja, Tonacja



Czerwona - o różnych nasileniach i odcieniach: Lawenda, Lech (jasnoczerwona), Oberon, Lady Rosetta, Manitou (czerwona), Irga (jasnoróżowa)



Niebieskofioletowa: Vitelotten, Blue Congo, Violetfleishige



Niejednolita (plamista, przy czym okolice oczek są zabarwione czerwono (Pierwiosnek, Azalia) lub fioletowo (Barbara, Blue Belle)

Barwa skórki

12

Symbol opis

ż Skórka żółta (nawet gdy obserwowane jest czasami białe zabarwienie spowodowane białą barwą miąższu) jr Jasnoróżowa (z różowymi odcieniami)

cz Czerwona (o różnej intensywności zabarwienia)

n Niebieska

ż-cpl: skórka żółta z czerwonymi (różowymi) plamami, ż-co: skórka żółta czerwone oczka

(13)

(14)

- O białym lub kremowym miąższu: Irys, Aruba, Bursztyn, Gustaw, Irga, Roko, Mondeo, Etiuda, Innovator, Boryna, Harpun, Ikar, Jubilat, Pasat, Rumpel, Gandawa, Kaszub, Rudawa, Sonda, Ślęza

- O żółtym miąższu: Justa, Krasa, Altesse, Augusta, Bellarosa, Etola, Rosalind, Veronie, Vineta, Bondeville, Ditta, Igor, Jurek, Raja, Roxana, Satina, Stasia, Tajfun, Bryza, Cecile, Jelly, Syrena, Zenia, Zagłoba

- O ciemnym (niebieskim, granatowym, ciemnoróżowym, fioletowym) miąższu: Blaue Annelise, Blau de la Manche, Herbie 26, Konigspurpur, Salat Blue, Vitelotte, Violetfleishige

Barwa miąższu

14

(15)

15

(16)

(17)

BULWY

Dużo trudniej rozpoznad odmianę na podstawie innych cech wyglądu (kształt bulw, głębokośd oczek).

Kształt bulw w hodowli jest wyrażony indeksem długości do szerokości bulwy.

Wyróżniamy następujące kształty:



okrągły skrócony

(indeks 0,9)



okrągły

(0,9-1,2): Courlan, Bohun, Etiuda, Bryza, Boryna, Kaszub, Zuzanna, Kuras,



okrągłoowalny

^(1,3-1,5)



owalny

(1,6-1,7): Impala, Altesse, Aruba, Gracja, Hubal, L. Claire, Latona, Oman, Veronie, Agnes, Asterix, Bartek, Bogatka, Bursztyn, Dali, Ditta, Malaga, Marlen, Mazur, Oberon, Otolia, Raja, Roxana, Sagitta, Tajfun, Victoria, Roko, Syrena, Cedron, Adam, Gandawa,



owalnopodłużny

(1,8-2,0): Irys, Innovator, Lady Florina, Almera, Ramos, Cecile

 podłużny

(powyżej 2,0): Annabelle ¹⁷

(18)

18

Skala/st Regularność

zarysu kształtu Opis

9 idealna Prawie całkowita jednolitość kształtu

8 bardzo dobra Wyraźna przewaga jednego typu kształtu

Może być jedno wcięcie (stolonowe lub wierzchołkowe), o głębokości do 1 mm

7 dobra Wyraźna przewaga jednego lub dwóch sąsiednich typów kształtu. Dopuszczalne jedno wcięcie o głębokości do

2 mm, a drugie do 1,5 mm

6 dość dobra Mogą być różne typy kształtu, jedno wcięcie do głębokości 2,5, drugie do 1,5 mm

5 mało regularna Mogą być różne typy kształtu, jedno wcięcie do 3 mm, a drugie do 2 mm. Może być łącznie 20% następujących wad:

lekka wyboistość, wrzecionowatość, niewielka skłonność do deformacji typu gruszkowatego

4 nieregularna Różne typy kształtu. Jedno wcięcie do 4 mm, drugie do

3 mm, 20-50% bulw z wadami wymienionymi dla stopnia piątego.

3 nieforemna Do 50% bulw nieforemnych z wadami wymienionymi dla stopnia piątego

2, 1 zdeformowana Prawie wszystkie bulwy nieforemne, kształt

Regularnośd zarysu kształtu

(19)

19

8 bardzo dobra Wyraźna przewaga jednego typu kształtu

Może być jedno wcięcie (stolonowe lub wierzchołkowe), o głębokości do 1 mm

Regularnośd zarysu kształtu c.d

Przykładowe odmiany:

 (8): Bellini, Colomba, Impala, Ditta, Fianna, Jelly, Natascha, Melody, Primadonna, Volumia

 (6,5): Cyprian, Ametyst, Courage, Laskara, Bryza

7 Dobra Wyraźna przewaga jednego lub dwóch sąsiednich typów kształtu. Dopuszczalne jedno wcięcie o głębokości do

2 mm, a drugie do 1,5 mm

(20)

20

Stopień

Głębokość w mm

Opis

9 0,0 Bardzo płytkie, niewyczuwalne pod palcem

8 do 1,0 Bardzo płytkie 7 1,1 – 1,5 Płytkie

6 1,6 – 2,5

(do 3,0 dla bulw dużych)

Średnio płytkie, wymagające niewielkich poprawek po mechanicznym obieraniu

5 2,6 – 3,0

(do 3,5 dla bulw dużych)

Średnio głębokie wymagające,

dużych poprawek po mechanicznym obieraniu

4 3,1 – 4,0 Głębokie

3, 2, 1, powyżej 4.0 Bardzo głębokie, z wyboistością między oczkami

Głębokośd oczek

(21)

21

8 do 1,0 Bardzo płytkie 7 1,1 – 1,5 Płytkie

Głębokośd oczek

Przykładowe odmiany :

 (8): Bogatka, Colomba, Dali, Ditta, Inova, Malaga, Melody, Mondeo, Saline

 (6,5): Irys, Miłek, Etola, Courage, Gawin, Honorata, Gustaw, Zagłoba

 (6): Etiuda, Laskara, Bryza

(22)

22

Stopień Opis skórki

9 Bardzo cienka, gładka, lśniąca

8 Bardzo cienka, gładka z lekkim połyskiem 7 Gładka, może być miejscami matowa,

cienka lub delikatnie siatkowana

6 Cienka, przeważnie matowa, delikatnie siatkowana

5 Cienka, matowa na całej powierzchni, delikatnie siatkowana lub lekko

chropowata

4 Gruba, matowa, silnie siatkowana lub chropowata, lecz nie popękana

3,2,1 Gruba, szorstka, lekko lub silnie popękana

Opis wyglądu skórki

(23)

Słowny opis odpowiadający następującym ocenom skali:

Wielkośd bulw

23

Skala opis

9 Wszystkie bulwy duże

8 Większość bulw bardzo dużych

7 Bulwy duże, sporadycznie bardzo duże 6 Bulwy duże do średnich

5 Bulwy średnie, niewiele bulw małych 4 Bulwy średnie z dużą ilością bulw małych 3 Bulwy małe z niewielką ilością bulw średnich 2, 1 Bulwy małe i bardzo małe

(24)

24

 Odmiany o

dużych bulwach (9)

Amora, Arielle, Asterix, Bartek, Bellarosa, Bila, Bondeville, Carrera, Cekin, Cyprian, Denar, Eurostar, Folva, Gwiazda, Gustaw, Impala, Innovator, Latona, Lord, Jelly, Jurek, Jutrzenka, Justa, Laskara, Mazur, Michalina, Mondeo, Orchestra, Owacja, Ramos, Roxana, Sagitta, Stasia, Syrena, Tajfun, Tetyda, Zagłoba

Wielkośd bulwy

 Do gotowania i podawania w

całości, o małych bulwach (6)

Annabelle, Cecile, Jazzy, Lavinia, Regina, Saline

Przykładowe odmiany:

(25)

Przydatnymi przy opisie i rozpoznawaniu odmian mogą się okazad również cechy gospodarcze takie jak, plennośd, zawartośd skrobi i suchej masy, właściwości kulinarne, odpornośd na patogeny powodujące choroby wirusowe, grzybowe i bakteryjne oraz odpornośd na szkodniki. Wartośd cech gospodarczych zależy zarówno od czynników genetycznych, jak i warunków wzrostu, rozwoju i wielu innych czynników zewnętrznych.

25

(26)

26