Poemat symfoniczny
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z jednoczęściową formą orkiestrową – poematem symfonicznym. Omówienie budowy poematu oraz wyjaśnienie pojęcia muzyki programowej. Omówienie problematyki związanej z pojawieniem się programu oraz umiejscowieniem go w poemacie. Przedstawienie tematyki poematów oraz wskazanie kompozytorów różnych epok tworzących ten gatunek muzyczny.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Omówić powstanie poematu symfonicznego oraz streścić rozwój tej formy muzycznej.
2. Omówić pojęcie programu i wskazać rodzaje programów występujące w poematach symfonicznych.
3. Omówić budowę poematu symfonicznego i podać jego cechy charakterystyczne.
4. Przedstawić kompozytorów tworzących poematy symfoniczne.
5. Przeprowadzić analizę muzyczną utworów wysłuchanych na lekcji.
2. Metoda pracy
Metoda opisu z elementami poganki. Aktywna praca uczniów – analiza dzieła muzycznego.
Percepcja muzyczna.
3. Środki dydaktyczne
1. Podręcznik – Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999 2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.
3. Nagrania utworów:
a) M. Musorgski – „Noc na Łysej Górze”
b) F. Liszt – „Tasso”
4. Partytury wyżej wymienionych kompozycji.
5. Karta pracy ucznia
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynności organizacyjno – porządkowe.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Powtórzenie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
4. Podanie tematu lekcji.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
1. Metodą opisu, zapoznanie uczniów z pojęciem poematu symfonicznego oraz jego
pochodzeniem. Omówienie nowych elementów mających wpływ na kształtowanie się formy poematu.
Notatka:
Poemat symfoniczny - swobodna forma muzyczna, której struktura nawiązuje do idei pozamuzycznej, tzw. Programu. Początków poematu symfonicznego można doszukiwać się w XVIII wieku, zwłaszcza w uwerturach Ludwika van Beethovena. Za właściwego twórcę poematu uważa się F. Liszta, tworzącego pod wpływem literackich inspiracji: G. Byronem, A.
Lamartine'em, W. Szekspirem oraz pod wpływem malarstwa W. Kaulbacha. Wybitnymi twórcami poematów byli także Ryszard Strauss, Piotr Czajkowski („Romeo i Julia”), C. Saint- Saëns (m.in. „Kołowrotek Omfalii”, „Platon”). Poemat odgrywał ważną rolę w kształtowaniu muzyki narodowej, nawiązując do utworów poetyckich sławiących ziemię i jej piękno, heroiczną lub dramatyczną historię narodu (B. Smetana, J. Sibelius, Z. Noskowski). Na przełomie XIX i XX wieku nastąpiło przesunięcie akcentów z tematyki historycznej i wyobrażeń literackich na problematykę filozoficzną. Posługiwano się rozbudowaną symboliką, wykorzystując złożone środki ekspresji. Od lat dwudziestych XX wieku coraz wyraźniejsza jest fascynacja techniką, siłą ludzkiego umysłu, pięknem ciała (A. Honegger). Poemat stracił popularność wraz z uwidocznieniem się w XX-wiecznej muzyce tendencji odrzucających programowość. Do najwybitniejszych polskich twórców poematów symfonicznych należeli: M.
Karłowicz („Stanisław i Anna Oświęcimowie”, „Odwieczne pieśni”, „Rapsodia litewska”), H.
Opieński, L. Różycki, F. Nowowiejski, B. Wallek-Walewski.
2. Omówienie symfonii romantycznej pod względem czasu jej powstania, budowy i obsady wykonawczej.
Notatka:
Poemat symfoniczny jest specjalnym gatunkiem muzycznym, który nie posiada jednego, ściśle określonego schematu formalnego, lecz każdorazowo dostosowuje dobór środków i sposób dysponowania nimi do zamierzonej treści - programu pozamuzycznego. Współcześni kompozytorzy wykorzystują znane układy formalne, ale rozwijają je zupełnie inaczej. Technika przetworzenia zbliża się w nich do techniki motywów przewodnich.
3. Wysłuchanie poematu symfonicznego F. Liszta „Tasso”. Analiza muzyczna dzieła. Omówienie programu poematu.
4. Metodą opisu, wskazanie umiejscowienia programu w poematach symfonicznych.
(25 min)
c. Faza podsumowująca
1. Wysłuchanie poematu symfonicznego „Noc na Łysej Górze” M. Musorgskiego. Dokonanie formalnej analizy utworu.
2. Zapisanie przez uczniów notatki do zeszytu.
(10 min)
6. Bibliografia
a. Wójcik D., ABC form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
7. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji pt. Poemat symfoniczny.
b. Zadanie domowe
