Łukasz Topolewski
Wymiana handlowa a wzrost
gospodarczy
Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania 37/2, 347-356
UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI
WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 37, t. 2
Łukasz Topolewski
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
WYMIANA HANDLOWA A WZROST GOSPODARCZY
Streszczenie
Opracowanie dotyczy oceny wpływu handlu zagranicznego na wzrost gospo
darczy. Badanie opisuje zróżnicowanie osiąganych stóp wzrostu gospodarczego w za
leżności od stopnia otwartości gospodarki mierzonej sumą eksportu i importu w relacji
do produktu krajowego brutto. Ponadto analiza uwzględnia wpływ dywersyfikacji eks
portu na jego dynamikę. Opisana problematyka ma znaczenie dla podatności gospoda
rek na zewnętrzne szoki gospodarcze. Badanie obejmuje lata 2005-2006 oraz
2009-2010.
Słowa kluczowe:
wymiana handlowa, wzrost gospodarczy, dywersyfikacja eksportu
W prowadzenie
Ostatnie dziesięciolecia to okres dynamicznie rozwijających się procesów
globalizacyjnych. Likwidacja barier celnych oraz postępująca liberalizacja po
wodują, że gospodarki poszczególnych krajów są ze sobą coraz bardziej powią
zane. Konsekwencją tego jest fakt, że wewnętrzne problemy określonych kra
jów już dawno przestały być ich niezależną kwestią. Taki stan rzeczy wynika
choćby z samej definicji globalizacji, którą należy postrzegać jako proces mają
cy na celu pogłębianie zależności ekonomicznych między państwami oraz
ugrupowaniami integracyjnymi, któremu towarzyszy swobodny przepływ
348 Go s p o d a r k ar e g i o n a l n aim i ę d z y n a r o d o w a
usług, towarów i czynników produkcji1. W efekcie kraje coraz chętniej otwiera
j ą się na wymianę handlową.
Celem artykułu jest analiza zależności między wielkością oraz stopniem
dywersyfikacji produktowej wymiany handlowej a wzrostem gospodarczym.
Początkowo zostanie przedstawione ujęcie teoretyczne, a następnie - weryfika
cja empiryczna dotycząca wpływu handlu zagranicznego na stopę wzrostu go
spodarczego.
1. Wpływ wymiany handlowej na wzrost gospodarczy w świetle teorii
Tematyka wpływu handlu zagranicznego na wzrost gospodarczy była w ie
lokrotnie poruszana przez badaczy. W ujęciu teoretycznym ju ż ekonomiści
szkoły klasycznej dostrzegali wieloaspektowość handlu zagranicznego. Autor
artykułu chce przez to podkreślić, że uczestnictwo w wymianie prowadzi do
lepszej alokacji zasobów, co oczywiście pozytywnie oddziałuje na wzrost go
spodarczy. Warto również zauważyć, że kraj partycypujący w wymianie może
pozyskiwać surowce i towary, których sam nie jest w stanie wytworzyć. Takie
działanie umożliwia państwu zwiększenie liczby dostępnych dóbr.
Koncepcja kosztów absolutnych A. Smitha czy teoria kosztów kompara-
tywnych D. Ricardo to najpopularniejsze koncepcje odnoszące się do wpływu
handlu zagranicznego na wzrost gospodarczy1
2. N a uwagę zasługuje fakt, że tę
sam ą zasadę kosztów komparatywnych ukształtował również R. Torrens.
Z kolei do współczesnych teorii handlu zagranicznego zalicza się teorię luki
technologicznej, zgodnie z którą poszczególne kraje charakteryzują się zróżni
cowaniem pod względem poziomu zaawansowania wiedzy technicznej i tempa
postępu technicznego. Kraje, które znajdują się na wyższym poziomie rozwoju,
a tym samym - na wyższym etapie zaawansowania technologicznego, m ogą za
1 J. Kotyński,
Globalization, Integration and Long-term Problems o f Poland’s Payment Balance,w:
Globalization, Experiences and Prospects,red. H. Bunz, A. Kukliński, Friedrich
Ebert Stiftung, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Warszawa 2001, za:
Globalizacja i integracja europejska. Szanse i zagrożenia dla polskiej gospodarki,red. J. Kotyński, PWE, Warszawa 2005,
s. 16.
2 P. Misztal,
Hipoteza wzrostu gospodarczego stymulowanego przez eksport. Doświad czenia Polski w okresie 1997-2009,w:
Teoria i polityka wzrostu gospodarczego - osiągnięcia i doświadczenia,red. J. Misala, CeDeWu.pl Wydawnictwo Fachowe, Warszawa 2010, s. 38.
Łu k a s z To p o l e w s k i
Wy m i a n ah a n d l o w aaw z r o s tg o s p o d a r c z y
pom ocą handlu zagranicznego przekazywać technologię innym partnerom
(te c h n o lo g y sp illo v e r
)3.
Przedstawione teorie w skazują na istotę zagadnienia, jakim jest związek
handlu zagranicznego ze wzrostem gospodarczym, niemniej to jedynie sygnali
zowanie dostępnych koncepcji4. Należy zwrócić uwagę na inny aspekt związa
ny z wym ianą handlową, który przejawia się w przekonaniu, że jej rozmiar m o
że być czynnikiem świadczącym o podatności danego kraju na zewnętrzne szo
ki gospodarcze. Kraje, które są bardziej otwarte na wymianę handlową, co nale
ży mierzyć jako sumę eksportu i importu w relacji do produktu krajowego brut
to (PKB), uważa się za bardziej podatne na szoki zewnętrzne. Okazuje się, że
handel zagraniczny może być kanałem transmisji kryzysu do gospodarki w w y
niku zewnętrznych zawirowań rynkowych. Można to zaobserwować na podsta
wie kryzysu gospodarczego z pierwszej dekady XXI w., który rozpoczął się
w Stanach Zjednoczonych. W tym przypadku gospodarki strefy euro zostały
dotknięte kryzysem m.in.za pośrednictwem kanału handlu zagranicznego5. Na
tej podstawie można przypuszczać, że gospodarki charakteryzują się zróżnico
wanym stopniem podatności
(v u ln e ra b ility)czy też wrażliwości na szeroko
rozumiane wstrząsy ekonomiczne, które swoje źródło m ają w globalnym oto
czeniu. Koncepcja podatności wiąże się z otwartością gospodarki oraz um ię
dzynarodowieniem. Podatność jest wielokrotnie utożsamiana z otwartością go
spodarki, gdyż w ten sposób gospodarka krajowa znajduje się pod silnym
wpływem globalnego środowiska ekonomicznego czy też jest „wystawiana”
(exposure) na zmiany otoczenia zagranicznego6.
3 M. Domiter,
Eksport w doktrynie i polityce gospodarczej na tle procesów liberalizacyj- nych i integracyjnych,Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocła
wiu, Wrocław 2008, s. 29-35.
4 Więcej na ten temat w: T. Rynarzewski, A. Zielińska-Głębocka,
Międzynarodowe sto sunki gospodarcze. Teoria wymiany i polityki handlu międzynarodowego,Wydawnictwo Nauko
we PWN, Warszawa 2006.
5
Polska wobec światowego kryzysu gospodarczego,NBP, Warszawa 2009, s. 10-13.
6 A. Domańska,
Uwarunkowania podatności gospodarek na szoki w globalnej wymianie handlowej,Prace i Materiały Instytutu Studiów Międzynarodowych nr 39/2011, s. 31-59.
350 Gospodarkaregionalnaimiędzynarodowa
2. Badania empiryczne
W związku ze zjawiskiem postępującej globalizacji można zauważyć, iż
wśród wielu gospodarek obecny jest trend otwierania na wymianę handlową.
Kraje rozwijające się charakteryzuje wyższy udział eksportu w PKB niż kraje
rozwinięte. Wyraźny wzrost można zauważyć w latachl998-2008. W 2008
roku kraje rozwijające się cechowały się udziałem eksportu na poziomie
37% PKB, natomiast w przypadku krajów rozwiniętych wynosił on zaledwie
22% PKB. Kryzys spowodował, że kraje musiały ograniczyć swój eksport, co
oczywiście negatywnie oddziaływało na tempo wzrostu gospodarczego. W kra
jach rozwiniętych i rozwijających się względny spadek udziału eksportu wyno
sił odpowiednio 18% i 19%7.
Analizując wpływ handlu zagranicznego na wzrost gospodarczy, należy
uwzględnić także strukturę produktową eksportowanych dóbr. Większa dywer
syfikacja pod względem liczby eksportowanych produktów świadczy o mniej
szej podatności na zewnętrzne wstrząsy. Miarą stopnia koncentracji, zastoso
waną w badaniu, będzie wskaźnik Herfindahla-Hirschmanna (HH), który przyj
muje wartości od 0 do 1. Wyższa wartość wskaźnika świadczy o większej kon
centracji struktury przedmiotowej eksportu. Wspomniany indeks wyliczany jest
zgodnie z następującym wzorem8:
gdzie:
xi - wartość eksportu produktu i,
X - łączna wartość eksportowanych produktów,
n - liczba eksportowanych produktów.
7 www.undp.org/content/dam/undp/library/Poverty%20Reduction/Inclusive%20develop-
ment/Towards%20Human%20Resilience/Towards_SustainingMDGProgress_Chapter1.pdf (24.06.2014).
8
United Nations Conference on Trade and Development, Handbook o f statistics 2012,s. 222, www.unctad.org (28.06.2014).
n
X = Σ x
Łu k a s z To p o l e w s k i Wy m i a n ah a n d l o w aaw z r o s tg o s p o d a r c z y B a z u ją c n a in d e k s ie H e r f in d a h la - H ir s c h m a n n a , m o ż n a d o s tr z e c tr e n d z m ie r z a ją c y d o w ię k s z e j k o n c e n tr a c ji s tr u k tu r y p r z e d m io to w e j e k s p o r tu w ś r ó d r ó ż n y c h p a ń s tw . W la ta c h 1 9 9 5 - 2 0 1 1 n a s tą p ił w z r o s t p r z e c ię tn e j w a r to ś c i w s p o m n ia n e j m ia r y z p o z io m u 0 ,0 9 1 5 d o 0 ,1 3 4 2 9. B a d a n ie o b ję ło w y n ik i s tu c z te r d z ie s tu d w ó c h p a ń s tw . P o n a d to , w c e lu d o k o n a n ia p o m ia r u w y n ik ó w g o s p o d a r c z y c h z a r ó w n o w o k r e s a c h p r o s p e r ity , j a k r ó w n ie ż w c z a s ie z a w ir o w a ń r y n k o w y c h , d o b a d a n ia w y ło n io n o d w a d w u le tn ie o k re s y . W y b r a n o a r b itr a ln ie la ta 2 0 0 5 - 2 0 0 6 , c z y li o k r e s tu ż p r z e d r o z p o c z ę c ie m k r y z y s u , b y z w e r y f ik o w a ć e f e k ty g o s p o d a r c z e w o k r e s ie d o b re j k o n iu n k tu r y . Z k o le i n a jw ię k s z e z a ła m a n ie g o s p o d a r c z e n o to w a n o o d 2 0 0 9 ro k u , s tą d te ż p o r ó w n a n ie s tó p w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o z e w z g lę d u n a p o z io m i s tr u k tu r ę w y m ia n y h a n d lo w e j p r z e p r o w a d z o n o z a o k re s 2 0 0 9 - 2 0 1 0 . O s ta tn i k r y z y s u w a ż a się z a j e d e n z n a jb a r d z ie j d o tk liw y c h , a le n ie m o ż n a je d n o z n a c z n ie p o w ie d z ie ć , ż e n a le ż y j u ż o n d o p r z e s z ło ś c i. P o z y s k a n e d a n e s ta ty s ty c z n e p o c h o d z ą z e z b io r ó w B a n k u Ś w ia to w e g o o r a z K o n f e r e n c ji N a r o d ó w Z je d n o c z o n y c h d s. H a n d lu i R o z w o ju . W ta b e li 1 p r z e d s ta w io n o w y n ik i o b ra z u ją c e z a le ż n o ś ć m ię d z y o tw a r to ś c ią h a n d l o w ą a s to p a m i w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o . O tw a r to ś ć h a n d lo w a p o s z c z e g ó l
n y c h k r a jó w z o s ta ła p o g r u p o w a n a ta k , iż w p ie r w s z e j k o le jn o ś c i w y lic z o n o
p r z e c i ę t n ą w a r to ś ć s u m y e k s p o r tu i im p o r tu w r e la c ji d o P K B , a n a s tę p n ie p o d z ie lo n o k r a je n a te p o w y ż e j i p o n iż e j ś r e d n ie j. W k o le jn y m k r o k u a n a lo g ic z n ie p o w tó r z o n o c z y n n o ś c i w e w n ą tr z o tr z y m a n y c h g ru p . S k u tk ie m ta k ie g o d z ia ła n ia b y ły c z te r y s k u p is k a . T a k im s c h e m a te m d z ia ła n ia k ie r o w a n o s ię w k a ż d y m z b a d a n y c h la t.
O tr z y m a n e w y n ik i d o w o d z ą , ż e k r a je w m n ie js z y m s to p n iu o tw a r te n a w y m ia n ę o s ią g a ły n iż s z e s to p y w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o w la ta c h 2 0 0 5 - 2 0 0 6 . P a ń s tw a , w k tó r y c h r e la c ja e k s p o r tu i im p o r tu d o P K B w 2 0 0 5 r o k u b y ła m n ie j s z a n iż 6 2 ,9 % c h a r a k te r y z o w a ły s ię w z r o s te m p r o d u k c ji p r z e c ię tn ie o 2 ,7 1 % . Z k o le i k r a je o o tw a r to ś c i p o w y ż e j1 2 6 % P K B o s ią g n ę ły ś r e d n ie s to p y w z r o s tu o w a r to ś c i 3 ,6 9 % . W 2 0 0 5 r o k u w ię k s z a o tw a r to ś ć w p ły w a ła n a o s ią g a n ie w y ż s z y c h s tó p w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o . Z k o le i w 2 0 0 6 r o k u , p o d o b n ie j a k r o k w c z e ś n ie j, n a jw o ln ie j r o z w ija ły się g o s p o d a r k i, k tó r e r e la ty w n ie n a jm n ie j o tw o r z y ły s ię n a w y m ia n ę . W a r to z a u w a ż y ć , iż k r a je o n a jw ię k s z e j o tw a r to ś c i n ie c e c h o w a ły s ię n a jw y ż s z y m te m p e m w z r o s tu . I c h p r o d u k c ja r o s ła p r z e c ię tn ie
351
352 Go s p o d a r k ar e g i o n a l n aim i ę d z y n a r o d o w a
o 4 ,8 2 % r o c z n ie . Z a r ó w n o w 2 0 0 5 , j a k i 2 0 0 6 r o k u n a js z y b c ie j r o z w ija ły się k r a je , k tó r e z o s ta ły z a lic z o n e do g r u p y trz e c ie j. B a d a n ia p o tw ie r d z a ją z a te m p o z y t y w n ą z a le ż n o ś ć m ię d z y h a n d le m z a g r a n ic z n y m a w z r o s te m g o s p o d a r c z y m w c z a s ie d o b re j k o n iu n k tu r y , co w s k a z u je , ż e w o k r e s ie p r o s p e r ity w a r to o tw ie r a ć s ię n a w y m ia n ę h a n d lo w ą . Z k o le i w o k r e s ie d e k o n iu n k tu r y k ra je , k tó r e o d n o to w y w a ły p o p r z e d n io w y s o k ie s to p y w z r o s tu , n a jb a r d z ie j o d c z u ły s k u tk i s p o w o ln ie n ia g o s p o d a r c z e g o . W 2 0 0 9 r o k u g o s p o d a r k i c h a r a k te r y z u ją c e się s to p n ie m o tw a r to ś c i p o w y ż e j 1 1 9 ,9 % P K B o s ią g n ę ły u je m n e s to p y w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o n a p r z e c ię tn y m p o z io m ie - 5 % r o c z n ie . P a ń s tw a , k tó r e r e la ty w n ie n a jm n ie j o tw o r z y ły s ię n a w y m ia n ę , r ó w n ie ż u z y s k a ły u je m n e s to p y w z r o s tu , a le n a z d e c y d o w a n ie le p s z y m p o z io m ie . D o tk liw e s k u tk i k r y z y s u s p o w o d o w a ły s p a d e k ic h p r o d u k c ji p r z e c ię tn ie o 0 ,2 % .
Z a le ż n o ś ć m ię d z y o tw a r to ś c ią a w z r o s te m g o s p o d a r c z y m k s z ta łto w a ła się z u p e łn ie in a c z e j w o k r e s ie o s ta tn ie g o k r y z y s u n iż w la ta c h 2 0 0 5 - 2 0 0 6 . M ia n o w ic ie w 2 0 1 0 r o k u w k a ż d e j g r u p ie ś r e d n ia a r y tm e ty c z n a te m p a w z r o s tu g o s p o d a rc z e g o o s ią g n ę ła w a r to ś c i d o d a tn ie . J e d n a k z g o d n ie z p r z y ję ty m p o d z ia łe m k r a jó w n a jw y ż s z e te m p o w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o ( p r z e c ię tn ie 3 ,5 9 % ) u z y s k a ły p a ń s tw a , k tó r y c h s u m a e k s p o r tu i im p o r tu s ta n o w iła p o n iż e j 6 0 ,9 % P K B . I n t e r e s u ją c y j e s t fa k t, iż k o le jn o w y s o k ie s to p y w z r o s tu o d n o to w a ły p a ń s tw a z a li c z o n e d o g r u p y c z w a r te j, c z y li te o s to p n iu o tw a r to ś c i p o w y ż e j 1 2 3 ,6 % P K B . G o s p o d a r k i, k tó r e c e c h o w a ły s ię o tw a r to ś c ią p o m ię d z y 61 a 1 2 3 ,5 % P K B , o s ią g n ę ły p r z e c ię tn e te m p o w z r o s tu n a p o z io m ie 2 ,1 - 2 ,3 % .
W ta b e li 2 z a p r e z e n to w a n o w p ły w s to p n ia k o n c e n tr a c ji e k s p o r tu n a o s ią g a n e s to p y w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o . S c h e m a t d z ia ła n ia w c e lu u z y s k a n ia p o d z ia ł u k r a jó w n a g r u p y b y ł a n a lo g ic z n y j a k w p r z y p a d k u ta b e li 1. W 2 0 0 5 r o k u k r a je , k tó r e c e c h o w a ły s ię z n a c z n ą k o n c e n tr a c ją e k s p o r tu (g r u p a 4 ), o s ią g a ły n a jw y ż s z e s to p y w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o . J e d n a k g o s p o d a r k i z a lic z o n e d o g r u p y trz e c ie j (o s to p n iu k o n c e n tr a c ji w p r z e d z ia le 0 ,3 4 - 0 ,5 5 ) c h a r a k te r y z o w a ły się n a jn iż s z y m te m p e m w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o . I c h w z r o s t u k s z ta łto w a ł się n a p o z io m ie p r z e c ię tn ie 3 ,0 8 % . Z k o le i p a ń s tw a c e c h u ją c e się n a jb a r d z ie j z d y w e r s y f ik o w a n ą s tr u k tu r ą e k s p o r tu ( g r u p a 1) u z y s k a ły s to p ę w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o o w a r to ś c i ś r e d n io 3 ,4 5 % . P o d o b n ie , w 2 0 0 6 r o k u n a jw y ż s z e te m p o w z r o s tu u z y s k a ły k r a je c h a r a k te r y z u ją c e się w s k a ź n ik ie m k o n c e n tr a c ji e k s p o r tu p o w y ż e j 0 ,5 7 (g r u p a 4 ). W a r to d o d a ć , ż e r o c z n a s to p a w z r o s tu w y n o s iła d la n ic h p r z e c ię tn ie 5 ,6 5 % . K o le jn o p o d w z g lę d e m w z r o s tu p r o d u k c ji u p la s o w a ły się
Łu k a s z To p o l e w s k i
Wy m i a n ah a n d l o w aaw z r o s tg o s p o d a r c z y
p a ń s tw a z a k w a lif ik o w a n e d o g r u p y p ie r w s z e j. S to s u n k o w o z d y w e r s y f ik o w a n e p r z y c h o d y z e k s p o r tu u m o ż liw iły o s ią g n ię c ie s to p y w z r o s tu n a p o z io m ie 4 ,3 6 % . A n a lo g ic z n ie , n a jg o r s z e w y n ik i u z y s k a ły g o s p o d a r k i z a lic z o n e d o g r u p y tr z e c ie j. W k o n s e k w e n c ji n ie m o ż n a je d n o z n a c z n ie s tw ie r d z ić , ż e k r a je c e c h u j ą c e się b a rd z ie j z d y w e r s y f ik o w a n ą s tr u k tu r ą e k s p o r tu o s ią g a ją w y ż s z e ś re d n ie s to p y w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o w o k r e s ie d o b re j k o n iu n k tu r y . W r ę c z p r z e c iw n ie , m o ż n a z a u w a ż y ć , ż e g o s p o d a r k i o w ię k s z e j k o n c e n tr a c ji e k s p o r tu ( g r u p a 4 w ta b e li 2 ) u z y s k iw a ły p r z e c ię tn ie n a jw y ż s z e te m p o w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o .
Tabela 1. Przeciętne stopy wzrostu gospodarczego
w zależności od stopnia otwartości handlowej w latach 2005-2006 oraz 2009-2010
[w %]
W
ys
zc
ze
gó
ln
ie
ni
e
G
ru
pa
1
Pr
ze
dz
ia
ły
o
tw
ar
to
śc
i
dl
a
gr
up
y
1
[w
%
P
K
B
]
G
ru
pa
2
Pr
ze
dz
ia
ły
o
tw
ar
to
śc
i
dl
a
gr
up
y
2
[w
%
P
K
B
]
G
ru
pa
3
Pr
ze
dz
ia
ły
o
tw
ar
to
śc
i
dl
a
gr
up
y
3
[w
%
P
K
B
]
G
ru
pa
4
Pr
ze
dz
ia
ły
o
tw
ar
to
śc
i
dl
a
gr
up
y
4
[w
%
P
K
B
]
2005
2,708
0-62,9
3,628
63,0-90,9
4,446
91,0-126,0
3,689
126,1-422,3
2006
3,340
0-64,9
4,057
65,0-92,4
5,686
92,5-130,9
4,815
131,0-430,4
2009
-0,202
0-58,8
-0,476
58,9-84,9
-3,601
85,0-119,8
-5,004
119,9-360,2
2010
3,590
0-60,9
2,270
61,0-87,7
2,136
87,8-123,5
2,489
123,6-372,1
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z www.worldbank.org
(28.06.2014).
I n te r e s u ją c y c h w n io s k ó w d o s ta r c z a a n a liz a w y n ik ó w g o s p o d a r c z y c h z e w z g lę d u n a d y w e r s y f ik a c ję e k s p o r tu w o k r e s ie s p o w o ln ie n ia g o s p o d a r c z e g o . M ia n o w ic ie w 2 0 0 9 r o k u n a j n i ż s z ą p r z e c i ę t n ą s to p ę w z r o s tu o d n o to w a ły k r a je o n a jm n ie js z e j k o n c e n tr a c ji e k s p o r tu (g r u p a 1). Z k o le i k r a je o n a jw ię k s z e j k o n c e n tr a c ji h a n d lu ( g r u p a 4 ) o s ią g n ę ły co p r a w d a u je m n e te m p o w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o , a le to s p o w o ln ie n ie b y ło s to s u n k o w o n ie w ie lk ie ( ś r e d n io - 0 ,8 8 % ) . N a jle p s z e w y n ik i g o s p o d a r c z e m o ż n a p r z y p is a ć p a ń s tw o m z a k w a lif ik o w a n y m d o g r u p y d ru g ie j, c z y li o w s k a ź n ik u H H w p r z e d z ia le 0 ,1 7 - 0 ,3 1 . A d e k w a tn ie s y tu a c ja k s z ta łto w a ła s ię w k o le jn y m - 2 0 1 0 r o k u , tz n . m im o iż s p o w o ln ie n ie m ia ło w c z e ś n ie j d o ś ć ła g o d n y c h a r a k te r, to k r a je te o s ią g n ę ły p r z e c ię tn ie n a j 354 Go s p o d a r k ar e g i o n a l n aim i ę d z y n a r o d o w a w y ż s z e te m p o w z r o s tu ( n a p o z io m ie 3 ,2 1 % ). Z k o le i g o s p o d a r k i o n a jm n ie js z e j d y w e r s y f ik a c ji s tr u k tu r y e k s p o r tu u z y s k a ły p r z e c i ę t n ą s to p ę w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o n a p o z io m ie 2 ,2 5 % . P a ń s tw a , k tó r e n a l e ż ą d o g r u p y p ie r w s z e j o ra z tr z e c ie j, o d n o to w a ły p o d o b n e te m p o w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o o w a r to
ś
c i o d p o w ie d n io 2 ,4 6 i 2 ,4 3 % .T abela 2. P rzeciętne stopy w zro stu gospodarczego w zależności od stopnia koncentracji eksportu w ym iany
w latach 2 0 0 5 -2 0 0 6 oraz 2 0 0 9 -2 0 1 0
W
ys
zc
ze
gó
ln
ie
ni
e
G
ru
pa
1
Pr
ze
dz
ia
ł k
on
ce
nt
ra
cj
i
ek
sp
or
tu
dl
a
gr
up
y
1
G
ru
pa
2
Pr
ze
dz
ia
ł k
on
ce
nt
ra
cj
i
ek
sp
or
tu
dl
a
gr
up
y
2
G
ru
pa
3
Pr
ze
dz
ia
ł k
on
ce
nt
ra
cj
i
ek
sp
or
tu
dl
a
gr
up
y
3
G
ru
pa
4
Pr
ze
dz
ia
ł k
on
ce
nt
ra
cj
i
ek
sp
or
tu
dl
a
gr
up
y
4
2005
3,45
0,0-0,175
3,76
0,176-0,335
3,08
0,336-0,552
4,38
0,553-1,0
2006
4,36
0,0-0,174
4,15
0,175-0,341
3,83
0,342-0,567
5,65
0,568-1,0
2009
-3,42
0,0-0,170
-0,81
0,171-0,309
-1,70
0,310-0,529 -0,88
0,530-1,0
2010
2,46
0,0-0,166
3,21
0,167-0,313
2,43
0,314-0,523
2,25
0,524-1,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z www.worldbank.org,
(28.06. 2014) oraz www.unctad.org (28.06. 2014).
P r z e p r o w a d z o n e b a d a n ie d o s ta r c z y ło b a r d z o c ie k a w y c h w y n ik ó w . M ia n o w ic ie k r a je , k tó r e c e c h o w a ły się w i ę k s z ą o tw a r to
ś
c i ą h a n d lo w ą , o s ią g a ływ y ż s z e p r z e c ię tn e s to p y w z r o s tu g o s p o d a r c z e g o w o k r e s ie o ż y w ie n ia . J e d n a k w o k r e s ie g lo b a ln e g o s p o w o ln ie n ia p o tw ie r d z a się fa k t, iż h a n d e l z a g r a n ic z n y b y ł is to tn y m k a n a łe m tr a n s m is ji k r y z y s u d o p o s z c z e g ó ln y c h p a ń s tw . W 2 0 0 9 r o k u g o s p o d a r k i, k tó r e w n a jw ię k s z y m s to p n iu o tw o r z y ły się n a w y m ia n ę h a n d lo w ą , n a jb a r d z ie j o d c z u ły s k u tk i s p o w o ln ie n ia g o s p o d a r c z e g o . O s ią g n ię te p r z e z te k r a je p r z e c ię tn e s to p y w z r o s tu k s z ta łto w a ły s ię n a p o z io m ie - 5 % . J e d n a k m im o r e c e s ji m o ż n a ta k ż e z a o b s e r w o w a ć , ż e p a ń s tw a n a jb a r d z ie j o tw a r te r e l a
ty w n ie w o ln o o d z y s k iw a ły p o z io m r o z w o ju s p r z e d k r y z y s u . T r z e b a p o d k r e
ś
lić ,ż e p o tw ie r d z iły się p r z y p u s z c z e n ia , iż k r a je o w ię k s z e j o tw a r to
ś
c i c h a r a k te r y z u Łu k a s z To p o l e w s k i
Wy m i a n ah a n d l o w aaw z r o s tg o s p o d a r c z y
c z y ć , iż k r a je o r e la ty w n ie m a łe j o tw a r to ś c i u z y s k a ły n a jm n ie j n e g a ty w n e p r z e c ię tn e w y n ik i w 2 0 0 9 r o k u o r a z w z g lę d n ie n a jle p s z e - w 2 0 1 0 r o k u ( ś r e d n ia d y n a m ik a P K B w y n io s ła 3 ,6 % ).
D r u g im a s p e k te m p o r u s z o n y m w b a d a n iu b y ła k w e s tia k o n c e n tr a c ji e k s p o r tu . W ty m p r z y p a d k u w y n ik i a n a liz n ie s ą j u ż t a k je d n o z n a c z n e . P a ń s tw a o n a jm n ie js z e j d y w e r s y f ik a c ji e k s p o r tu w o k r e s ie d o b re j k o n iu n k tu r y r z e c z y w i ś c ie o d n o s iły n a jle p s z y w y n ik i, le c z k r a je z a k w a lif ik o w a n e d o g r u p y tr z e c ie j, c z y li te o w z g lę d n ie d u ż e j k o n c e n tr a c ji e k s p o r tu , o s ią g a ły w y n ik i n a jg o r s z e ( g r u p a 3). P o d o b n e z r ó ż n ic o w a n ie m o ż n a d o s tr z e c w o k r e s ie k r y z y s u . O k a z a ło się , ż e k r a je , k tó r e c e c h o w a ła d u ż a d y w e r s y f ik a c ja , o s ią g n ę ły p r z e c ię tn e s to p y w z r o s tu n a p o z io m ie - 3 ,4 2 % . Z k o le i g o s p o d a r k i o z n a c z n e j k o n c e n tr a c ji e k s p o r tu u z y s k a ły le p s z e p r z e c ię tn e w y n ik i g o s p o d a r c z e , a le te ż w o ln o o d z y s k iw a ł y s ta n s p r z e d k r y z y s u ( ś r e d n ie te m p o w z r o s tu w 2 0 1 0 r o k u w y n io s ło w n ic h 2 ,2 5 % ).
Podsumowanie
O tr z y m a n e w y n ik i s ą b a r d z o in te r e s u ją c e i m o g ą s ta n o w ić p u n k t w y jś c ia d o p o g łę b io n y c h a n a liz w z a k r e s ie p o d a tn o ś c i g o s p o d a r k i n a w s tr z ą s y z e w n ę tr z n e . B a d a n ie p o tw ie r d z iło z a le ż n o ś ć w ię k s z e j w r a ż liw o ś c i n a s z o k i z e w n ę tr z n e w ś r ó d g o s p o d a r e k o tw a r ty c h , n a to m ia s t w y s tą p ił b r a k ta k ie j w e r y f i k a c ji w p r z y p a d k u d y w e r s y f ik a c ji e k s p o rtu . W e d łu g e k o n o m is tó w p a n u je o p i n ia , ż e k r a je c h a r a k te r y z u ją c e s ię w i ę k s z ą o tw a r to ś c ią i je d n o c z e ś n ie m n i e j s z ą d y w e r s y f ik a c ją e k s p o r tu s ą s z c z e g ó ln ie n a r a ż o n e n a n e g a ty w n y w p ły w p o c h o d z ą c y z o to c z e n ia 10. S tą d te ż n a le ż y p r o w a d z ić d a ls z e b a d a n ia n a d k w e s t i ą p o d a tn o ś c i g o s p o d a r k i n a s z o k i z e w n ę tr z n e w c e lu u n ik n ię c ia s p o w o ln ie ń g o s p o d a r c z y c h p o d o b n y c h d o ty c h r o z p o c z ę ty c h w 2 0 0 7 ro k u . LiteraturaB riguglio L., C ordina G ., F arru g ia N ., V e lla S.,
Economic vulnerability and resilience:
concepts and measurements,
„O xford D evelopm ent Studies” 2009, vol. 37, no. 3.10 L. Briguglio, G. Cordina, N. Farrugia, S. Vella,
Economic vulnerability and resilience: concepts and measurements,„Oxford Development Studies” 2009, vol. 37, no. 3, s. 229-247.
356 Go s p o d a r k ar e g i o n a l n aim i ę d z y n a r o d o w a
D o m ańska A .,
Uwarunkowania podatności gospodarek na szoki w globalnej wymianie
handlowej,
Prace i M ateriały Instytutu Studiów M iędzynarodow ych 2011, n r 39.D om iter M .,
Eksport w doktrynie i polityce gospodarczej na tle procesów liberalizacyj-
nych i integracyjnych,
W ydaw nictw o A kadem ii E konom icznej im. O sk ara L an g e go w e W rocław iu, W rocław 2008.K otyński J.,
Globalization, Integration and Long-term Problems o f Poland’s Payment
Balance
, w :Globalization, Experiences and Prospects
, red. H. B unz, A. K uk liński, F riedrich E bert Stiftung, O ficy n a W ydaw nicza „R ew asz” , W arszaw a 2001, za:Globalizacja i integracja europejska. Szanse i zagrożenia dla polskiej gospo
darki,
red. J. K otyński, PW E, W arszaw a 2005.M isztal P.,
Hipoteza wzrostu gospodarczego stymulowanego przez eksport. Doświad
czenia Polski w okresie 1997-2009,
w:Teoria i polityka wzrostu gospodarczego -
osiągnięcia i doświadczenia,
red. J. M isala, C eD eW u.pl W ydaw nictw o F achow e, W arszaw a 2010.Polska wobec światowego kryzysu gospodarczego,
N B P , W arszaw a 2009. w w w .u n ctad .o rg .w w w .u n d p .o rg . w w w .w o rld b an k .o rg .
TRADE AND ECONOMIC GROWTH
Summary
T h is p aper presents influence o f international trade on econom ic grow th. T his study describes the diversity o f achieved econom ic grow th rate, w h ich depends o n the degree openness the econom ic. It is m easu red b y the sum o f exports an d im ports in relatio n to gross dom estic product. In addition, the au th o r analyzes the influence o f export d iversification on the dynam ics o f gross dom estic product. T he econom y openness an d export diversification influences o n the vuln erab ility to the econom ic shocks. The study contains the years from 2005 to 2006 and from 2009 to 2010.
