Zasady kształtowania materiału muzycznego - ewolucjonizm
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z pojęciem ewolucjonizmu muzycznego. Wyjaśnienie pochodzenia zjawiska i jego znaczenia. Omówienie poszczególnych rodzajów ewolucjonizmu oraz wskazanie ich podrodzajów. Na przykładzie „Preludium C – dur” Jana Sebastiana Bacha, omówienie ewolucji motywicznej. Wysłuchanie utworu Jana Sebastiana Bacha oraz dokonanie analizy formalnej dzieła.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Wyjaśnić, co to jest ewolucjonizm i na czym polega.
2. Omówić rodzaje ewolucjonizmu muzycznego.
3. Po wysłuchaniu „Preludium” Jana Sebastiana Bacha, omówić sposób kształtowania się materiału muzycznego w tym utworze.
4. Wyjaśnić pojęcia: ewolucjonizm motywiczny i ewolucjonizm tematyczny.
2. Metoda pracy
Metoda pogadanki z elementami opisu. Aktywna metoda pracy z uczniem – analiza muzyczna.
3. Środki dydaktyczne
1. Podręcznik - Wójcik D., A B C form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999 2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.
3. Nagrania utworów:
a) Jan Sebastian Bach – „Preludium C – dur“, t.1 „Das wohltenperierte Klavier“
4. Karta pracy ucznia
5. Partytura wyżej wymienionego utworu.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza 1. Sprawdzenie obecności.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Wspólne zaśpiewanie piosenki poznanej na ostatniej lekcji.
4. Podanie tematu do zeszytu.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
1. Metodą pogadanki, zapoznanie uczniów z pojęciem ewolucjonizmu. Omówienie dwóch znaczeń ewolucjonizmu i wskazanie roli, jaką spełnia ewolucjonizm w kształtowaniu się materiału dźwiękowego.
Notatka:
Termin ewolucjonizm posiada dwa znaczenia:
a) Historyczne – oznacza rozwój, stopniowe przekształcanie się muzyki.
b) Konstrukcyjne – wskazuje na specjalny rodzaj kształtowania, w którym elementarne współczynniki dzieła (motywy, frazy, zdania) podlegają rozwojowi, a wraz z nimi elementy muzyczne (rytmika, melika, harmonika, dynamika, agogika, kolorystyka).
2. Metodą opisu, przedstawienie rodzajów ewolucjonizmu i omówienie ewolucjonizmu motywicznego i tematycznego, a także ich podrodzajów.
Notatka
Rozróżniamy dwa rodzaje ewolucjonizmu:
a) Ewolucjonizm motywiczny – polega na rozwijaniu najmniejszych komórek dzieła, czyli motywów. Następuje wtedy ewolucja i projekcja materiału wysnutego z motywu głównego.
Występują dwa rodzaje ewolucjonizmu motywicznego:
o Figuracyjny – opierający się na ciągłej figuracji. Elementem stałym jest rytmika, a elementami rozwijanymi są melika i harmonika.
o Selektywny – wyodrębniane są w nim osobne motywy, niekiedy przedzielone pauzami.
b) Ewolucjonizm tematyczny – polega na rozwijaniu większych całości, czyli tematów, które przyjmują kształt fraz, zdań, okresów. Można tu wyróżnić najrozmaitsze sposoby rozwijania tematu np.
- nowa oprawa harmoniczna,
- rozwijanie tylko niektórych części tematu, - zmiany interwałowe i rytmiczne,
- wykorzystanie środków polifonicznych, - zmiany kolorystyczne,
- zmiany fakturalne.
3. Wysłuchanie „Preludium C – dur” Jana Sebastiana Bacha. Analiza muzyczna utworu.
Wskazanie rodzaju ewolucjonizmu kształtującego materiał muzyczny tego preludium.
(25 min)
c. Faza podsumowująca 1. Zapisanie notatki do zeszytu.
(10 min)
6. Bibliografia
a. Wójcik D., A B C form muzycznych, wyd. Musica Iagellonica, Kraków 1999
7. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji: Zasady kształtowanie materiału muzycznego. Ewolucjonizm.
b. Zadanie domowe
Na podstawie partytury i percepcji Berceuse op. 57 Fryderyka Chopina, przeanalizuj utwór i wskaż, w jaki sposób kształtuje się materiał muzyczny w tym utworze.
