Bogumiła Szurowa
Kryteria ewidencji konserwatorskiej
budownictwa ludowego - sympozjum
Pracowni Dokumentacji
Etnograficznych PP PKZ
Ochrona Zabytków 33/4 (131), 322-323
IADA NA UK OW O-KONSERW ATORSKA P R Z Y N A C ZELN Y M DY REK TO R ZE P P PK Z (1976— 1980) V ciągu trzyletniej kadencji R ada odbyła
2 posiedzeń, w tym dw udniowe w Krako- ńe i Zam ościu*. W dw óch wypadkach brady warszawskie połączono z wyjaz- em terenowym — d o Pułtuska i Starego >twocka. Z liczby 18 członków wzrósł tan R ady do 26. Przy średniej frekwencji 0 członków na posiedzeniach Rady, to re- rezentatywne dla polskiego środowiska onserwatorskiego ciało opiniujące ode- rało ważną rolę w kształtowaniu profilu P Pracownie Konserwacji Zabytków wytyczaniu perspektyw rozwojowych, /śród ważniejszych tematów, takich jak naliza i zapoznanie się ze stanem realizacji id aó przedsiębiorstwa w dziele rewalory- icji historycznych centrów Krakowa i Za- lościa, rozważano zagadnienia badawcze w ykonawcze w Pułtusku i Starym Otwo- cu. R ada opiniow ała doroczne plany wy- awnicze i wystawiennicze PP PK Z, plany ym iany bezdewizowej i innych form spółpracy zagranicznej. Szczególnie istot
y stał się wkłau członków R ady w opi-
iowanie tematów naukowo-badawczych :alizowanych przez laboratoria własnych rzedsiębiorstw i podejm ow anych w spól- ie z innymi instytutami naukowo-badaw- :ymi. Istotny jest też udział członków R a
y w pracach Grupy R oboczej Krajów So-
alistycznych ds. ochrony i konserwacji ibytków historii, kultury i m uzealiów
krajach R W PG , zwłaszcza w spotka- ach naukow ych organizowanych przez ^szczególne kraje członkowskie. M im o ypełnienia programów spotkań zagad- eniami związanymi z działalnością PKZ, ielokrotnie Rada podejm ow ała dyskusję 1 tem aty dotyczące całokształtu proble- atyki ochrony dóbr kultury w kraju, liędzy innymi, w wyniku jednej z takich Ækusji przedstawiono m inistrom Kultury Sztuki oraz Administracji, Gospodarki erenowej i Ochrony Środowiska opinię ady o decyzji prezesa R ady M inistrów
z dnia 2 lutego 1978 r. i Zarządzenie N r 11 ministra Administracji, G ospodarki Tere nowej i Ochrony Środow iska z dnia 20 li pca 1979 r. w sprawie rewaloryzacji m iast i pow oływ ania projektowych biur w iod ą cych.
W śród dobrych tradycji R ady utrwalił się zwyczaj interpelacji do Zarządu PP PK Z w sprawie działalności przedsiębiorstwa. W każdym wypadku udzielano wyczerpu jącej odpowiedzi i wdrażano w praktykę postulaty członków Rady. Istotnym czyn nikiem podnoszącym jak ość prac przedsię biorstwa jest udział członków R ad y w opi niowaniu badań, dokumentacji i realizacji prac konserwatorskich w kraju i za gra nicą.
P o trzyletniej działalności m ożna z całą pew nością stwierdzić, że zespół członk ów Rady, grupujący najwybitniejszych przed stawicieli krajowego środow iska konser watorskiego (w tym przedstawicieli wszyst kich uczelni konserwatorskich), w ypraco wał trwale formy stałej współpracy i prak tycznie spełnia zadania, dla których R adę pow ołano. N a posiedzeniu 20 maja 1980 r. na miejsce ustępującego przewodniczącego dra Lecha K rzyżanowskiego R ada desyg now ała prof, dra arch. W ojciecha K ali now skiego.
W 1980 r. skład R ady jest następujący: doc. dr Marian Arszyński — Instytut Za- bytkoznawstwa i K onserwatorstwa U M K w Toruniu, prof. Juliusz Bursze — W y dział Konserwacji D zieł Sztuki A S P w W arszawie, prof, dr Janusz B ogdanow ski — Politechnika K rakowska, doc. dr Zbigniew Bukowski — Instytut Historii Kultury Materialnej P A N w Warszawie, dr M ichał Czajnik — A R -SG G W , Insty tut Technologii D rew na, prof, dr inż. Zdzisław Czerski ■— Instytut Technologii i Organ. Prod. Bud. Politechniki W ar szawskiej, prof, dr W iesław D om asłow - ski — Instytut Zabytkoznawstw a i K o n
serwatorstwa U M K w Toruniu, prof, dr Józef Frazik — K ierow nictw o Odnowienia Zamku K rólew skiego na Wawelu, doc. dr Jerzy Frycz — Instytut Zabytkoznawst w a i K onserwatorstwa U M K w Toruniu, doc. dr Andrzej Gruszecki ■— Instytut Podstaw R ozw oju Architektury Politech niki Warszawskiej, mgr inż. Jerzy Jasiuk— Muzeum Techniki N O T w Warszawie, doc. dr Henryk K ondziela — Muzeum N a rodowe w Poznaniu, doc. dr Jerzy K ow al czyk — Instytut Sztuki P A N w Warsza wie, prof. dr arch. W ojciech Kalinowski — Ośrodek Dokum entacji Zabytków w War szawie, prof, dr Adam M iłobędzki — In stytut Historii Sztuki Uniwersytetu War szawskiego, dr Stanisław M ichalczuk — SH S, Zamek w N iedzicy, prof, dr Stanisław M ossakowski — Instytut Sztuki PA N w W arszawie, dr Jan Pruszyński — Insty tut Państwa i Prawa P A N w W arszawie, prof, dr Jerzy R ozpędow ski — Instytut Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki W rocławskiej, mgr Piotr Rud- niewski •— W ydział K onserwacji D zieł Sztuki A SP w W arszawie, prof, dr Jerzy Stankiewicz — Instytut Architektury i U r banistyki Politechniki G dańskiej, prof, dr Zygmunt Świechowski — Instytut H i storii Architektury Politechniki Łódzkiej, doc. Jerzy Teliga — Instytut Projektowa nia Architektonicznego Politechniki War szawskiej, prof, dr Andrzej Tomaszewski — Instytut Podstaw Rozw oju Architektu ry Politechniki W arszawskiej, prof, dr Je rzy W ażny — A R -SG G W , Instytut Te chnologii D rew na, doc. dr W ładysław Za lewski — W ydział Konserwacji D zieł sztuki ASP w K rakowie.
Lech K rzyżanow ski
* P a trz in fo rm ac ja w „ O c h r o n ie Z a b y tk ó w ” , n r 3, 1978, s. 195.
RYTERIA EW ID EN C JI K O N SERW A TO RSK IEJ BUD OW N IC TW A L U D O W E G O — S Y M P O Z JU M PRAC OW N I O KU M EN TA C JI ETN O G R A FIC ZN Y C H P P PKZ
' dniach 24— 25 kwietnia 1980 r. w Jodło-
ym D w orze k. Św. Krzyża odbyło się m pozjum pracowni dokumentacji etno- aficznych (PD E ), istniejących przy PP acowniach Konserwacji Zabytków. Sym- >zjum zorganizowane zostało przez Za- ąd PP PKZ oraz Oddział PP PKZ K ielcach i w iązało się z dziesięcioleciem nienia P D E w tej placówce. W sympo- im uczestniczyło ponad czterdzieści ób związanych z działalnością etnogra- zną w PKZ oraz goście: mgr inż. arch, idęusz Borsa — W ojewódzki Konserwa- r Zabytków w K ielcach, dr Jerzy Czaj- w ski — wiceprzewodniczący Europej- iego Stowarzyszenia M uzeów na W ol ni Powietrzu, mgr Tadeusz D om agała —■ uzeum m. Gdańska, mgr inż. W ojciech nkowski — Ośrodek Dokum entacji Za- tków w Warszawie, doc. dr hab. Marian ikгорек —■ Uniwersytet W arszawski,
Ir Andrzej Szura — dyrektor Muzeum
si Kieleckiej; obradom przewodniczył Lech Krzyżanowski — z-ca dyr. ds. na- ow o-konserw atorskich, Zarząd PP PKZ.
ileszyce, fragm ent zabudow y ul. B. Gfo 'ckiego (fot. S t. M achała)
G łó w n y m tem a te m o b ra d była sz ero k o p o jęta p ro b le m a ty k a zw iązana z ew iden cją o b ie k tó w bu d o w n ictw a ludow ego, k ry teriam i w arto ścio w a n ia o ra z form y e tn o graficznej d o k u m en ta cji b u d ow nictw a lu dow ego i zespołów w iejskich.
W p ierw szym d n iu sy m p o zju m w ygłoszo no n a stę p u ją c e re feraty :
M. P o k ro p e k , K lasyfikacja i nazewnictwo
tradycyjnego budownictwa ludowego w św iet le litera tu ry etnograficzno-architektonieznej i ich w spółczesne zastosowanie ;
T . D o m a g a ła , W iatrak ja k o tem at badań etnograficznych ;
M. K o rn e c k i (P raco w n ia D o k u m en tacji N au k o w ej i E w idencji K o n serw ato rsk iej PP P K Z O d d z iał w K rak o w ie), D okum en
tacja konserw atorska w św ietle problem ów rew aloryzacji wsi (referat odczy tała M . L it
w in o w a);
M . K o rn e ck i (P D N iE K , P K Z K rak ó w ),
F orm y i m eto d y studium konserw atorskiego wsi na p rz yk ła d zie wsi F a lsztyn ;
B. S z u ro w a (P D E , P P P K Z O ddział w K ielcach ), Problem y ewidencji za b ytkó w
budownictwa ludowego — k ryteria w yboru;
W . Ja n k o w s k i, D ziałalność O środka D o
ku m en ta cji Z a b y tkó w w dziedzinie ewidencji budownictwa ludowego i współpraca w tym zakresie z Pracow niam i K onserw acji Z a b y t ków . C zęść referato w ą zam k n ął k o m u n ik a t
M u zeu m W si K ieleckiej, w ygłoszony przez Й . M ielicką.
Z aró w n o w re feratach , ja k i w dyskusji d o m in o w ał p ro b lem ew idencji o b iektów b u
dow nictw a lu dow ego w aspekcie stosow a nej k lasyfikacji i term inologii o raz kryte rió w je g o w arto ścio w an ia. P od k reślan o ogrom ne znaczenie ew idencji o raz w ysoką jak o ś ć k a rt ew idencyjnych w ykonyw anych w P D E . Z w ró co n o też uw agę n a koniecz ność dalszego ro zw ijan ia działalności e tn o g raficznej w P K Z p o p rzez pow iększanie zespołów ju ż istniejących o raz tw orzenie now ych. R o zw ażan o rów nież m ożliw ość
o p raco w an ia słow ników term inologicz
nych d la poszczególnych regionów , które u p o rząd k o w ały b y i n ad ały jed n o zn aczn y sens term in o m stosow anym w opisach bu d ynków w iejskich. S p o ro m iejsca pośw ię co n o też kon serw ato rsk iej d okum entacji szeroko p o jęteg o k ra jo b ra z u kulturow ego wsi (ew idencja zespołów w iejskich) o p ra cow yw anej ko m p lek so w o przez e tn o g ra fów , a rch ite k tó w i h isto ry k ó w sztuki. W dyskusji zw ró co n o uw agę n a koniecz ność w iązania teorii n au k o w y ch z pra k ty cz n ą d ziałalnością i m ożliw ościam i realizacji. P o dyskusji uczestnicy sym pozjum obej rzeli film k ró tk o m etrażo w y (zrealizow any n a zlecenie M uzeum W si K ieleckiej przez W ytw órnię F ilm ó w O św iatow ych w Ł odzi), ilu stru jący d o k u m en ta cję o b iek tu przeno szonego d o sk an sen u .
W trak cie o b ra d czynna była ekspozycja o b ra z u ją c a działaln o ść i d o ro b ek kielecr kiej P D E ; przed staw io n e form y d o k u m en tacji etn o g raficzn ej om ów iła kierow niczka P racow ni — B. S zurow a, zw racając uwagę n a stale p o szerzający się tem atyczny zakres
o p raco w a ń (budow nictw o, wyposażeni w nętrz budynków w iejskich, rzem iosło к dow e) i ró ż n o ro d n ą fo rm ę dok u m en tacj W trak cie dziesięcioletniej działalnośi (1970— 1980) kielecka P D E opracow ał 39 d okum entacji o b iek tó w architektur} 4 m o n o g rafie wsi, 2 prace stu d ialn e i 2 see nariusze ekspozycji w nętrz chałup. W foi m ie poszytow ej (32 tom y) zaew idencjonc w an o 686 obiektów , pen etru jąc 563 wsi< K a rty ew idencyjne zało żo n o d la 195 bi dynków z 101 wsi o raz d la 362 sprzętóv Pierwszy dzień o b ra d zakończyła narad| kierow ników P D E , n a k tó rej om ów ion bieżące problem y tych praco w n i; jednyi z głów nych i zw iązanych z ew idencjom w aniem budynków było zapew nienie p n cow nikom sam o ch o d u n a penetracje ten nowe.
D rugi dzień sym pozjum p rzeznaczony b; n a objazd naukow y, w czasie k tó reg o zwi< d z o n o osadę m iejską — D aleszyce, obję o c h ro n ą k o n serw ato rsk ą i p lan em rewali ryzacji jednej z ulic (B. G łow ackiego). N; stępnie zw iedzono zag ro d ę m alom iastec: kow ą (1908 r.) w B odzentynie. Objaz zak o ń czo n o n a terenie M u ze u m W si K i' leckiej, w k tó ry m uczestnicy sympozjui zapoznali się z dotychczasow ą realizac. w spólnych wysiłków M W K i P D E w z; kresie o c h ro n y bud o w n ictw a ludow ego.
Bogum iła Szttrow
O G Ó L N O P O L S K A K O N F E R E N C JA K O N S E R W A T O R S K A W E F R O M B O R K U
W dn iach 26— 28 m aja 1980 r. odbyła się we F ro m b o rk u o g ó ln o p o lsk a k onferencja w ojew ódzkich k o n serw ato ró w zab y tk ó w i d y re k to ró w oddziałów P P P racow nie K onserw acji Z ab y tk ó w p o d p a tro n a te m Z arz ąd u M uzeów i O ch ro n y Z ab y tk ó w , zo rg an izo w an a przez W ojew ódzkiego K o n serw ato ra Z ab y tk ó w w E lblągu.
W konferencji wziął udział prof, d r W ik to r Z in — p o d se k reta rz sta n u w M inisterstw ie K u ltu ry i Sztuki — G en eraln y K o n serw a to r Z ab y tk ó w o raz przedstaw iciele w ładz w ojew ództw a elbląskiego. G łó w n y m te m atem o b ra d były p ro b lem y k o n se rw a to r
skie w ojew ództw a, ze szczególnym
uw zględnieniem obecnie prow adzonych
ro b ó t na terenach starom iejskich.
W d n iu 26 m aja uczestnicy konferencji w trak cie wizji lokalnej zapoznali się z p ra
cam i k onserw atorskim i prow adzonym i
przez PP P K Z w Pieniężnie, O rnecie, E lblą gu, T olk m ick u i F ro m b o rk u . W godzinach w ieczornych w salach M uzeum M ikołaja K o p e rn ik a we F ro m b o rk u o d było się sp o t kanie tow arzyskie uczestników , w trak cie k tó reg o p o d n iesio n o duży w kład m g ra L u cjan a C z u b ie la — W ojew ódzkiego K o n serw ato ra Z ab y tk ó w w O lsztynie, w r a to w anie i zachow anie su bstancji zabytkow ej n a tych teren ach (działał tu ja k o k o n se r w a to r przed podziałem a d m in istracy jn y m k ra ju w 1975 r.).
D nia 27 m aja n astąp iło o ficjaln e otw arcie o b ra d konferencji przez Bożenę Ja n ik o w sk ą — sek retarza K W w E lblągu — - k tó ra określiła z ad a n ia konferencji ja k o w ażny e ta p w rozw oju w ojew ództw a elbląskiego w zakresie o c h ro n y i konserw acji jeg o licz nych zabytków , ze szczególnym zw róce niem uwagi n a ro sn ące m ożliw ości p ełn iej.
szego w y k o rzy stan ia m uzeum zam kow ego we F ro m b o rk u w dziele upow szechniania k u ltu ry .
Prof. d r W. Z in w swym przem ów ieniu p o d kreślił do n io sło ść w y b ran eg o m iejsca na o b ra d y k o n serw ato rsk ie —• F ro m b o rk , zw iązany ściśle z p o stacią i działalnością w ielkiego a stro n o m a M ik o łaja K o p ern ik a. Z w rócił uw agę n a najw ażniejszy tem at konferencji — o ch ro n ę su bstancji zab y tk o wej na przykładzie w ojew ództw a elbląskie go w p o w iązan iu z przyszłym planem pię cioletnim i p ro g ram em d ziałan ia konser w a to rsk ieg o .
M gr M aria L u b o ck a — W ojew ódzki K o n se rw a to r Z ab y tk ó w w E lblągu d o k o n ała k ró tk ie g o zestaw ienia najw ażniejszych p o trzeb k o n serw a to rsk ich sw ego terenu. Do bezw zględnej o ch ro n y i konserw acji w pierw szej kolejności zaliczyła 94 obiekty a rch ite k tu ry zabytkow ej w raz z zespołami
starom iejskim i M a lb o rk a , K w idzyna,
F ro m b o rk a i E lb ląg a, 216 o b iektów w d ru giej kolejności o ra z najliczniej rep rezen to w an ą g ru p ę zabytkow ych obiektów m ie szkalnych. P lan y ro czn e p odlegają w ery fik ac ji w edług m ożliw ości w ykonaw czych P P P K Z . Je st ju ż lo k alizacja n a Starym M ieście w E lb ląg u d la tw orzącego się Z a k ład u P K Z . P ro b lem y o ch ro n y k rajo b razu b ra n e są p o d uw agę w kom pleksow ych działan iach k o n serw ato rsk ich , od stadiów p ro jek to w y c h począw szy. P rzy k ład y : sk a n sen in situ w e wsi Ł ęcze (dom y p odcienio we), Ż u ław k i-D rew n ica — 180 d o m ó w za bytkow ych z p ro g ram em u ży tk o w an ia dla p raco w n ik ó w p rzedsiębiorstw a h o d o w la nego. K o n ty n u u je się prace k o n serw ato r skie w zakresie polichrom ii ściennych, w k onserw acji są stalle k ated ry from
bor-skiej. A rcheologiczne zdjęcie Polski w yk nyw ane jest na 1 /4 o b sz a ru wojew ództw Z ew idencjonow ano 250 zabytkow ych pa ków i założeń zieleni.
M g r inż. arch . M . H o ffm an n — Główi A rch itek t W ojew ódzki przedstaw ił w swy referacie zaaw ansow anie p ra c przy g o t wawczych do rew aloryzacji 15 m iast w jew ó d ztw a: M a lb o rk , K w idzyn, D zier goń —- zakończone, F ro m b o rk , Braniew S ztum — zaaw ansow ane, E lbląg, Pienię n o , Susz, K isienice, N o w y Staw , T olkm i ko , M łynary, N ow y D w ór — w dalsa kolejności. Spółdzielnie m ieszkaniow e ij teresują się 6 m iastam i, rolnictw o — P
niężnem (ag ro m iasteczk o ), M łynarar
K isienicam i, m iasta p atro n a ck ie (uzup nienia) to Sztum , Pasłęk, O rn eta, zabuć w a jed n o ro d z in n a — Susz, T olkm icko. W kolejnych referatach (P P P K Z ) przt staw iono n a planszach i om ów iono szc; gółow o p rojekty rew aloryzacji: zam w Pieniężnie, zabudow y starom iejsk w O rnecie i T o lk m ick u , kościoła i klaszl ru podom inikańskiego w E lblągu (d. G leria E L ), podzam cza w E lblągu, d. к ścioła Św. A n n y i szp itala Św. D u c h a i F ro m b o rk u z p ro p o zy cją żagospodarow n ia n a M uzeum S zpitalnictw a W arm ii. Prof. d r W ojciech K alinow ski — dyrekt O śro d k a D o k u m en tacji Z ab y tk ó w w W; szawie zwrócił uw agę n a konieczność św dom ego podejm ow ania decyzji o w prov dzeniu obiektów d o p lan u p ra c konserv torskich. D o tego przede w szystkim { trzeb n a jest pełna ew idencja istniejący zasobów . D zisiaj oblicza się, że liczba : bytków architektury, którym i w inniśm y zajm ow ać, wynosi blisko 100 tys. A by pi w adzić racjo n aln ą politykę konserwat«
