N A T A L IA BA L IC K A , B A R B A R A K O SINKIEW ICZ
WYCIĄGI GLEBOWE JA K O PODŁOŻE DLA OZNACZANIA ILOŚCI DROBNOUSTROJÓW GLEBOWYCH
K ated ra M ikrobiologii R olnej W SR W rocław
D la oznaczania tzw. ogólnej ilości d robnoustrojów w glebie zalecane jest używ anie w yciągów w odnych z żyznej gleby ogrodowej. P ow staje jed n ak pytanie, czy nie lepiej używ ać w yciągu z ty ch sam ych gleb, k tóre są poddaw ane analizie m ikrobiologicznej, co ze w zględu na p rzy stosow anie się drobno ustro jów do środow iska natu raln eg o byłoby słusz niejsze. T rzeba jed n a k rozstrzygnąć, czy oznaczanie m ikro flo ry na pod łożach różniących się składem chem icznym da w yniki porów nyw alne.
W tym celu przeprow adzono oznaczenia ilości drobnoustrojów tlen o w ych i beztlenow ych w dw óch glebach, stosując w yciągi glebow e z ty ch sam ych gleb oraz w yciąg z gleby ogrodowej używ anej do bieżących prac Z akładu. P ró bk i gleby pobierano z dośw iadczenia służącego S. K ow aliń- skiem u i L. Szerszeniow i do obserw acji procesu darniow ego na glebie piaszczystej próchnicznej oraz glebie m urszow ej w Zakładzie N aukow o- Badaw czym IUNG w Lasko w icach O ławskich.
P ró b k i pobierano z poletek zadarn io n ych oraz z ogrodu położonego na tere n ie Zakładu. W w yciągach uzyskanych przez 30-m inutow e w y gotow anie gleby w autoklaw ie oznaczono substancję organiczną w pro cencie С m etodą L ichterfelda, zaw artość azotu ogólnego, am onowego i saletrzanego p rzy użyciu m ikro K jeldahla, a am inokw asy za pomocą dw uk ierun ko w ych chrom atogram ów bibułow ych.
Ilość d robnoustrojów oznaczano m etodą Pochana, używ ając nieroz- cieńczonego w yciągu bez dodatk u soli m ineralnych. W yniki odczyty w ano za pom ocą tab el Mc C rady oraz na podstaw ie intensyw ności zm ęt n ienia p ły n u m ierzonego na nefelom etrze P ulfricha. Liczebność beztle now ców określano na ty ch sam ych zagarow anych w yciągach glebow ych w w ysokich i w ąskich probów kach (0,7 X 22 mm).
Oznaczenia w ykonano 5-krotnie: w iosną i latem 1959 r. (analiza 1 i 2) oraz w iosną, latem i jesien ią 1960 r. (analiza 3, 4, 5). W yciąg z gleby ogrodowej sporządzano raz na rok dla w szystkich analiz, w yciągi zaś z poszczególnych gleb każdorazow o przed ko lejną analizą.
702 N. Balicka, B. K osinkiewicz
T ablica 1 i 2 w skazują n a w ah an ia w zaw artości azotu i w ęgla w w y- ciągach sporządzonych z różnych gleb i w ró żnych p o rach roku. W yciąg z gleby m urszow ej b y ł n ajzasobniejszy w azot ogólny, am onow y i sale- trz a n y oraz w ęgiel. W ykryw ano w n ich stale 8 am inokw asów , podczas gdy w w yciągu ogrodow ym 7—8, a w w yciągu z g leby piaszczystej 6—8. Poniew aż chrom atogram y p rzed staw iają analizę jakościow ą, tru d n o po wiedzieć, czy am inokw asy w y czerp u ją ru b ry k ę „ N -in n y ” w tabl. 1. Obecności b iałka nie stw ierdzono.
T a b l i c a 1 Zawartośó azo tu i węgla w wyciągach glebowych
Oznacz en:a Piasek ùîursz Ogród P iasek Üursz Piasek Lîursz
Wiosna 1959 la n a liz a l j
Lato 1959 (a n a liz a 2) Azot ogólny w rng/lOO ml wycmgu: 0,35 0,92 0,87 0,48 0,45
w tym 11 - NIi4 C ,ló 0,38 0,16 0,16 0,38 и - N0^ 0,C3 0,08 0,16 0,08 0,23 К - inny 0,11 0,45 0 ,69 0,39 0,11 S ubst. organiczna w % С 0,05 0,09 0,07 0,05 0,13 Wiosna 19 anal iza V^J O '4 — • o Lato (a n a l I960 iza 4) J e s ie (a n a l ;i i 960 iza b) Azot ogólny w mg/100 tal wyciągu. 0,79 0,94 0,70 0,64 0,88 1,35 3,40
w tyju N - Kil4 0,12 0 ,22 0,17 0,41 0 ,60 0,23 0,38
N - N0} 0,27. 0,33 0,32 0,20 0,23 1,09 3,00
N - inny 0 ,4 0 0,37 0,20 0,04 0,04 0,03 0,04
S u b st.o rg a n ic z n a w % С 0,07 0,11 0,08 0,30 0,70 0,07 0,18
Ilość m ikroflory zm ieniała się w zależności od pory roku, zadarnienia,. ro d zaju gleby i podłoża hodow lanego. Zm ienność ta b y ła m niej lub w ię cej reg u larn a. W analizach rów noległych gleba m urszow a p raw ie zawsze m iała w iększą ilość drob nou stro jó w niż gleba piaszczysta, co n iew ą tp li w ie w iąże się z w yższą zaw artością azotu i węgla. W pływ zadarn ien ia okazał się niezdecydow any. W edług n iek tó ry ch analiz obfitszą m ik ro florę m iały poletka zadarnione, w edług in n y ch — poletka niezadarnione. W ahania sezonowe w ilości m ik ro flo ry b y ły znaczne i u jaw n ia ły się niezależnie od ro dzaju użytego do w ysiew u w yciągu. Ilość m ikroflory zw iększała się k u jesieni, rów nocześnie zanotow ano p rzy ro st azotu ogól nego i jego form łatw o p rzy sw ajaln y ch w w yciągach glebow ych. W yż sza zaw artość azotu została spow odow ana częściow ym obum arciem m a
Oznaczanie ilości drobnoustrojów glebowych 703 sy roślin n ej i jej rozkładem przez licznie rozw ijającą się w ty m okre- sie m ikroflorę. U zyskano dzięki tem u bogatszy w yciąg z gleby, k tó ry pozw olił n a w y k ry cie w iększej ilości m ikroorganizm ów . W yciągi spo rządzane z gleby analizow anej okazały się lepszym podłożem hodow la n y m aniżeli w yciąg z gleby ogrodow ej n a w e t w ty m p rzypadku, kied y te n o statn i m iał w iększą zaw artość azotu i w ęgla (w p o rów n aniu z w y ciągiem z gleby piaszczystej, analiza 2).
T a b l i c a 2 Obecność aminokwasów w wyciągach glebowych
Ogród P iasea liursz
Aminokwasy wiosna 1959 wiosna I960 wiosna 1959 la to I960 je s ie h I960 wiosna 1959 la to I960 je s ie b I960 Cystya* * - * - -A sparagine - - - • G licyna - * - -Kw.glutaminowy - • - -A lanina - » ♦ -Leucyna » - ♦ Treonine - - - -Walina - ♦ - -Uet lonm a -* - - ♦
-Intensyw ność w zrostu drobno u stro jó w określano n a podstaw ie zm ęt nien ia pożyw ki. Na w iosnę d ro b n o ustro je ro zw ijały się in tensyw niej na poletkach bez d a rn i niż na zadarnionych, w lecie na obu obiektach jed nakowo, jesienią silniejszy w zrost notow ano pod darnią. Odnosiło się to
zarów no do gleby m urszow ej, jak i piaszczystej.
Ilość beztlenow ców w glebie podobnie jak i tlenow ców ulegała w a haniom w zależności od p o ry roku, ro d zaju gleby i zastosow anego pod łoża hodow lanego, aczkolw iek w ah an ia te b yły m niej gw ałtow ne. Sto sun ek tlenow ców do beztlenow ców (fakultatyw nych) b ył bardzo szeroki, poniew aż tlenow ce w ystępo w ały w m ilionach do m iliardów n a 1 g gleby, beztlenow ce zaś w tysiącach. Poniew aż jesienią zw iększała się liczba beztlenow ców , rozszerzał się rów nież ich stosunek do tlenow ców , chociaż ty ch ostatn ich nie ubyw ało.
704 N. Balicka, B. K osinkiewicz
m ożna powiedzieć, że zm iany składu chem icznego w yciągów sporządzo n ych z różnych gleb i w różnych porach ro k u były zw iązane z rozw ojem d robnoustrojów w glebie. C zynnik klim aty czny i rodzaj gleby odgry w ały rów nież znaczną rolę w dynam ice rozw oju drobnoustrojów i prze m ian biochem icznych. Dzięki tem u otrzym yw ano w yciągi o różnej w a r tości jako podłoża hodow lane.
T a b l i c a <3
Ilo ść drobnoustrojów vs 1 g gleby
Poletko bez d arn i P o letk o zsd arn io n e Ana- 1 iza Wyciąg z gleby tlenowce min b e z t l e nowce t y s . stosunek tlenow ców do b e z tle n . zawar to ść H90 % tlenowce min bez t l e nowce ty s . stosunek tlenow ców do b e z tle n . zawar tość 4 Gleba p ia s z c z y s ta 1 p iesek ogród 0 ,11,3 0 ,2 0 ,8 2 piasek ogród 840.0376.0 11 23,017,0 11 3 piasek ogród V o 11 28 1 727200 10,3 14.014.0 4441 318341 7,8 4 piasek ogród Ll:°o 47 170300 3,3 17,08 ,0 4032 200383 4 ,3 3 p iasek ogród Ж 8 34 6002 038 Gleba muj 8 ,3 ■szowa ш 8232 33 292 27 600 8 ,6 1 fliursz ogród 110,023 » 0 ‘8:8 2 mursz ogród 238.0278.0 10824 2 2Ç3 1 160 1700,0740,0 11033 13 43414 000 3 шаг sz ogród 31,04 4,0 8 1 237864 32,0 42.042.0 4222 1 000 1 909 41,0 4 mursz ogród 143,043,0 10391 300139 23,3 37.0 43.0 84 33 440743 30,9 3 mursz
ogród I43u, 0 9o4,0 120lCo 12 083 9 093 48,3
1370,0
363,0 8398 18 470 3 734 43,2
W yciągi sporządzane bezpośrednio przed analizą m ikrobiologiczną z gleby analizow anej pozw alały na uzyskanie w yższych cy fr niż w yciągi z gleby innej (ogrodowej) pom im o w iększej zaw artości azotu i węgla.
Zastosow anie rów nocześnie m etody rozcieńczeń i m ierzenie zm ęt nienia pozwoliło na stw ierdzenie zależności rozw oju d robnoustrojów nie tylko od pory roku, rodzaju gleby i podłoża hodowlanego, ale rów nież zadarnien ia gleby. U zyskane dane w skazują na rozw ijającą się roślinę jako na dodatkow y czynnik zw iększający ilość drobno ustro jów w glebie. Nie zanotow ano n atom iast intensyw niejszego rozw oju beztlenow ców pod d a rn ią niż w glebie bez darni, jak tego m ożna było się spodziewać. N aw iasem m ów iąc m etodyka badania beztlenow ców w glebie w ym aga uspraw nienia.
