Olgierd Czerner
II Zgromadzenie Generalne
Międzynarodowej Rady Zabytków i
Miejsc Zabytkowych (ICOMOS)
Ochrona Zabytków 23/2 (89), 143-145
sk a lę roboty k o n serw a to rsk ie p rzy w ró ciły tem u k o m p lek so w i X IV -w ieczn y ch bu d yn k ów p ierw o tn y w y g lą d i układ. W d o k u m en ta cji prac zn alazły się na w y s ta w ie in teresu ją ce w a ria n ty rozw iązań p rzeszk len ia dużych p ow ierzch n i trifo ry j- n ych okien. P ok a za n y został p ierw o tn y projek t z za sto so w a n iem u trzym u jących ta f le szk ła m e ta lo w y c h ram , które jed n a k k o lid o w a ły z k am ien n ym podziałem ok ien . Z a sto so w a n y o sta teczn ie sy stem p olega na osad zen iu szk lan ych ta fli b ez p ośred n io w m urze („na s ty k ”) z tym , że środ k ow a ta fla p rzesu w a się po p ro w a d nicach u m ieszczon ych w g lifie o k ie n n y m 4. D zięki tem u od stro n y d ziedzińca za ch ow an o w ra żen ie o tw a rty ch p rześw itó w w g o ty ck iej fasad zie, u zysk u jąc jed n o cześn ie za m k n ięte w n ętrze m u zea ln e. Z drugiej stron y dało to m ożliw ość w c ią g n ię cia zielen i dziedzińca i p o zo sta ły ch e le m e n tó w zespołu zab y tk o w eg o do ek sp ozycji, jako czyn n ik a rek rea cy jn eg o i w zb o g a ca ją ceg o jej w a lo r y p lastyczn e. N aczeln ą zasadą w ro zw ią zy w a n iu tego typu p rob lem ów k o n serw a to rsk ich jest u zysk an ie o p tym aln ych w a ru n k ó w n ow oczesn ej ek sp o zy cji m u zealn ej, przy jed n oczesn ym m a k sy m a ln y m w y d o b y ciu w a lo r ó w a rty sty czn y ch i za b y tk o w y ch budynku. N a u w a g ę zasłu gu ją rów n ież ro zw ią za n ia p la sty czn e n ow ych elem en tó w w p ro w a d zo n ych na m iejsce zn iszczon ych (np. k la tk i sch od ow e). C zasam i są one d y sk u sy jn e, ale zaw sze budzą za in tereso w a n ie. Poza w y m ie n io n y m i p rzyk ład am i pokazano też k ilk a ciek a w y ch rozw iązań w n ę tr z z z a ch o w a n y m i relik ta m i daw nej a rch itek tu ry, rzeźb czy m a lo w id eł, jak ró w n ież k o n serw a cji ca ły ch zesp ołów za b y tk o w y c h i ich ad a p ta cji dla potrzeb tu r y s ty k i (m. in . La V erna k/A rezzo — klasztor u fu n d o w a n y przez św . F ran ciszk a z A ssyżu ).
O m ów ione tu trzy grupy zagad n ień n ie w y czerp u ją n atu raln ie w szy stk ich p ro b le m ów p rzed staw ion ych na w y sta w ie , sta n o w ią c jed n ak jej w yraźn ą d om inantę re p rezen tu ją w n ajszerszym za k resie o sią g n ięcia w d zied zin ie k o n serw a cji zab ytk ów w e W łoszech. - B a rbara L e n a r d 4 P o d o b n e r o z w i ą z a n i e s p o t y k a s i ę w i n n y m — n i e r e p r e z e n t o w a n y m n a w y s t a w i e , g d y ż p o ł o ż o n y m w i n n e j p r o w i n c j i — ś w i e t n y m p r z y k ł a d z i e a d a p t a c j i n a m u z e u m ś r e d n i o w i e c z n e g o z e s p o ł u z a b y t k o w e g o C a s t e l v e c c h i o w W e r o n i e . I I Z G R O M A D Z E N I E G E N E R A L N E M I Ę D Z Y N A R O D O W E J R A D Y Z A B Y T K Ó W I M I E J S C Z A B Y T K O W Y C H ( I C O M O S )
W dniach od 6 do 12 lip ca 1969 r. odbyło się w O xford zie II Z grom adzenie G e n e raln e Icom os. O rganizacja Z grom adzenia sp o czy w a ła w rękach K o m itetu N arod o w e g o W ielk iej B rytan ii. P o lsk i K o m itet N a ro d o w y b y ł rep rezen tow an y przez sw eg o przew od n iczącego, a zarazem p rzew o d n iczą ceg o K o m itetu K o n su lta ty w n e go, — prof, dra S ta n isła w a L orentza, p rzez prof, dra A lfred a M a jew sk ieg o d e le gow a n eg o przez M in isterstw o O św iaty i S zk o ln ictw a W yższego i przez dra habil. O lgierda C zernera d eleg o w a n eg o przez M in isterstw o K u ltu ry i Sztu k i. N a jlic z n ie j sza b yła d elegacja W. B ry ta n ii (19 osób), n astęp n ie W łoch (12), F ran cji (10), N RF (9), U S A (7). Poza tym b rały u d ział d eleg a cje A u strii, B elg ii, C hile, C zecho sło w a cji, D an ii, F in la n d ii, G hany, H iszp an ii, H olan d ii, Iranu, Izraela, Japonii, J u g o sła w ii, L u k sem b u rga, M alty, M ek syk u , S zw ecji, S zw a jca rii, T u rcji, W ęgier, Z w iązk u R ad zieck iego. R ep rezen tow an e b y ły rów n ież n astęp u jące organizacje: U nesco, C entrum R zym sk ie, M ięd zyn arod ow e T o w a rzy stw o N a u k o w y ch E k sp ertów T u rystyk i, Icom , M ięd zyn arod ow a F ed era cja A rch itek tó w K rajobrazu, M ięd zy n arodow a U nia A rch itek tó w — U IA , E uropa N ostra (organizacja sp o łeczn ie o p ie ku jąca się zabytkam i).
U czestn icy zgrom adzenia b y li w O xford zie za k w a tero w a n i częścio w o w W orcester C ollege (zespole b u d y n k ó w z p ierw szej p ołow y X V I w ., z początku X V III w . i w sp ó łczesn y ch ), częścio w o w w ik to ria ń sk im R andolph H otel. O brady o d b y w a ły
się w R andolph H otel. N ied ziela 6 lipca b y ła przezn aczon a na za k w a tero w a n ie się u czestn ik ów i zap ozn aw cze sp o tk a n ie to w a rzy sk ie.
Program w dniach 7—8 lip ca p rzew id y w a ł o m ó w ien ie sp raw organ izacyjn ych Icom,os. Po p rzem ów ien iach p o w ita ln y ch p rzew od n iczącym zgrom ad zen ia w yb ran o lord a E ustona — p rzew od n iczącego K o m itetu N arod ow ego W. B rytan ii. N a stęp n ie przed staw ion o członkom w cześn iej w y d ru k o w a n e sp raw ozd an ia za okres d z ia ła l n o ści od zgrom adzenia w P o lsce w 1965 r. B y ły to: sp raw ozd an ie z d ziałaln ości Icom os, sp raw ozd an ie sek retarza, sp raw ozd an ie sk arb n ik a. Z k o lei zapoznano nas z proponow anym program em p rzyszłej d zia ła ln o ści, z p ro jek to w a n y m b u dżetem , z p rop on ow an ym i k an d yd atu ram i do w ła d z Icom os. To o sta tn ie zagad n ien ie było w cz e śn ie j przygotow an e na p o sied zen ia ch K o m itetu K o n su lta ty w n eg o , gd zie zn acz ną rolę odegrał prof. dr S. L orentz. W w y n ik u w y b o ró w p o n o w n ie p rzew o d n iczą cym został prof. P. G azzola, a sek reta rzem prof. R. L em aire. W icep rzew o d n iczą cy m i Icom os z o sta ł:: G. A lom ar (H iszpania), R. G a rv ey (U SA) i V. Iw a n o w (ZSRR), zaś sk arb n ik iem p on ow n ie M. B erry. D o ścisłeg o p rezy d iu m w sz e d ł p o n o w n ie prof, dr S. L orentz, jako p rzew od n iczący K o m itetu K o n su lta ty w n eg o .
Program drugiej części Z grom adzenia, rea lizo w a n y w dniach 8— 11 lip ca d otyczył tem atu Z n aczen ie k o n s e r w a c j i i o c h r o n y z a b y t k ó w i m i e j s c z a b y t k o w y c h dla t u r y s t y k i , ze s p e c j a l n y m u w z g l ę d n i e n i e m d o ś w i a d c z e ń i osiągnię ć W i e l k i e j B ry ta n ii. P o d sta w o w y referat pt. D z i e d z i c t w o a r c h i te k t o n ic z n e a k u lt u r a l n a t u r y s t y k a w y g ło s ił M. Q u e r i e n z F ran cji, n atom iast p ro b lem y i o sią g n ięcia b ry ty jsk ie zreferow ali: A. J. T a y l o r ■— D zia ła ln o ść r z ą d o w y c h o rg a n iza c ji w B r y ta n i i w z a k r e s ie o c h ro n y z a b y t k ó w i m i e j s c z a b y t k o w y c h , i hr C raw fordu i B alcarres K. T. — D zia łaln ość s p o ł e c z n y c h o r g a n iz a c ji w W i e l k i e j B r y ta n i i w z a k r e s ie k o n s e r w a c j i i o c h r o n y z a b y t k ó w i ze s p o łó w . P e w n e szczególn e p rob lem y b ry ty jsk ie
zreferow ali: H. M i с h e 11 — T u r y s t y k a w h i s t o r y c z n y c h m i a s t a c h i J. S m i t h — O chrona sa k r a ln y c h b u d o w l i w Anglii. S zerszy ch arak ter m ia ły w ystą p ien ia : J. S u m m e r s o n a z L ondynu — H isto ria t u r y s t y k i i j e j w p ł y w na ochronę z a b y t k ó w , A. H a u l o t a z B r u k se li — T u r y s t y k a i ochrona z a b y t k ó w i A. V r o- n i e g o z U n esco — W a r to ś c i k o n s e r w a c j i i o c h ro n y z a b y t k ó w i m i e js c z a b y t k o w y c h dla t u r y s t y k i .
N ieza le żn ie od w ręczen ia u czestn ik om w y d a w n ic tw a zaw ierającego sp recy zo w a n ie p ogląd ów p o szczególn ych K o m ite tó w N arod ow ych na za g a d n ien ie b ędące tem atem kon gresu , prof. G. de A n g elis d’O ssat p rzed sta w ił w im ien iu Icom os raport b ę dący pod su m ow an iem sta n o w isk p o szczeg ó ln y ch K om itetów 1
W artość n au k ow a i logik a sfo rm u ło w a ń p o szczególn ych opracow ań b yła różna, na to m ia st zaw artość treścio w a bardzo znaczna. N ie u leg a w ą tp liw o ści, że nasze w ła sn e narodow e d o św ia d czen ia w p rzy g o to w y w a n iu się do m asow ej, n o w oczesn ej tu r y s ty k i m ięd zyn arod ow ej są dość n ik łe n ie ty lk o w zak resie p rzystosow an ia do tego m iast h istoryczn ych i zab ytk ów , ale n.awet w zak resie stw o rzen ia bazy m a teria ln e j, jaką są h o tele, zak ład y gastron om iczn e, sam och od ow e stacje ob słu gi i in n e n iezb ęd n e u sługi. D la teg o w y stą p ie n ia p r zed sta w icieli tak ich k rajów , jak W łochy, F ran cja i H iszpania b y ły dla nas szczeg ó ln ie in teresu ją ce i pouczające. W d y sk u sji u ja w n iły się -tendencje u d o stęp n ien ia dla w ie lk ie j tu ry sty k i p ew n y ch b ezcen n ych , a m n iej o d w ied za n y ch zesp o łó w za b y tk o w y ch , jak np. T urcji, P ersji, Peru, M eksyku. In teresu ją ce b y ły w y stą p ie n ia p rzed sta w icieli tych k rajów , które ch cia ły b y u d ostęp n ić sw o je skarby, a nie m a ją fa ch o w có w i dośw iad czeń w tym zak resie. Z arów no w dysikusji, jak i w tra k cie u ch w a la n ia rezolucji k oń cow ej (p rzygotow an ej p rzez p o w o ła n y k o m itet red ak cyjn y) w y s z ły tak ie sp ecy ficzn e p ro b lem y , jak żąd an ie n azw an ia w a n d a lizm em n ie ty lk o w y k ra d a n ia przez d z is ie j szy ch tu ry stó w fra g m en tó w w y p o sa żen ia zab ytk ów , a le rów n ież fa k tó w za istn ia łych w p rzeszło ści. T ek st rezo lu c ji b y ł w trak cie -uchw alania -kilkakrotnie z m ie n ian y i o sta teczn ie p rzyjętej w e r s ji n ie zdążono już rozdać uczestn ik om .
C elem d o k ła d n iejszeg o zo rie n to w a n ia u czestn ik ó w Z grom adzenia w lo k a ln y ch problem ach k o n serw a to rsk ich u d ostęp n ion o w A sh m olean M useum n ie w ie lk ą w y sta w ę o ch arak terze ob ja zd o w y m , pod n azw ą Z a b y t k i W i e l k i e j B ry ta n ii. T em u s a m em u c elo w i słu ż y ły zb iorow e zw ied za n ia zab ytk ów . W dniu 9 lip ca od b yły się całod zien n e w y c ie c z k i w dw óch grupach. Jed n a p ojech ała na p ołu d n ie z w ie dzić S ton eh en ge, Old Sarum (w zorow o za k o n serw o w a n a ruina założenia obronnego z p ałacem bisk u p im i położoną obok k atedrą z 1 poł. X II w ), S a lisb u ry , W ilton H ou se (p allad iań sk a sied zib a h ra b ió w P erm b rok e, w zorow o u trzym yw an a i za- mieszikała, le c z u-dostępniana zw ied zającym ). D ruga grupa p ojech ała na północ zw ied zić C oven try, W arw ick C astle, B len h eim P a la ce (siedziba k siążąt M alborough). W godzinach p o p o łu d n io w y ch 10 lip ca m o g liśm y zb iorow o zw ied zić zab ytk i O xfordu i zapoznać się p o b ieżn ie z n iek tó ry m i pracam i k o n serw a to rsk im i (a k tu a l n ie p row ad zon ym i w M erton C o lleg e i zak oń czon ym i w B od leian L ibrary). D użą pom ocą b y ł p rzygotow an y p rzez R. P o ttera i rozdany jako o ficja ln y druk Z gro m adzenia a rty k u ł-in fo rm a to r pt. K o n s e r w a c j a z a b y t k o w y c h b u d y n k ó w O x jo r d u , ze s z c z e g ó ln y m u w z g l ę d n i e n i e m S z k o ł y T e o lo g i c z n e j (D i v i n i t y School) i B ib l io t e k i K się c ia H u m p h r e y a .
N a w ią zy w a n iu b ezp ośred n ich k o n ta k tó w słu ż y ły w sp ó ln e p o siłk i i o fic ja ln e sp o t k an ia to w a rzy sk ie u czestn ik ó w Z grom ad zen ia: 7. V II w y d a n e przez L orda M ayora O xfordu, 8. V II — p rzez B r y ty js k ie B iuro P od róży w pałacu D itc h le y Park, 11.VII — p rzez M inistra R obót P u b liczn y ch , Johna S ilk in a . W dniu 10.VII w k a p licy N ew C o lleg e odbył się k o n cert a n g ielsk iej m u zy k i z X V II—X V III w . D eleg a cja U S A zgłosiła p rojek t rezo lu cji w sp ra w ie ratow an ia W enecji. S y g n a ta riusze tego doku m en tu w y ra ża ją za n iep o k o jen ie n ieu sta n n y m p rocesem n iszcze nia tego p ięk n eg o m iasta i zw racają się do K om itetu W yk on aw czego z prośbą aby in te r w e n io w a ł w R ządzie W łosk im i U n esco w sp ra w ie zebrania potrzeb n ych dla ratow an ia W en ecji fu n d u szy, jak rów nież za o fero w a ła w sz e lk ą pom oc dla tego p rzed sięw zięcia.
O lg ier d C z e r n e r
i T y t u ł r a p o r t u : „ A r t i s t i c t o w n s , m o n u m e n t s a n d s i t e s i n r e l a t i o n t o f u t u r e t o u r i s m ” .
10
