Jolanta Juźków, Renata Marszalik
Dział Dokumentacji i Biblioteka w
Muzeum Okręgowym w Toruniu
Rocznik Toruński 26, 227-231
R O C Z N I K
T O R U Ń S K I
T O M 26
R O K 1999
Dział Dokumentacji
1
Biblioteka
w Muzeum Okręgowym w Toruniu
Jolanta Juzków, Renata M arszalik
Is tn ie ją c y o d 1962 r. D ział D o k u m e n ta cji M u zeu m O kręgow ego w T o ru n iu z a jm u je w sp ó ln ie z b ib lio te k ą d w a p o m ieszczen ia n a II p ię trz e w schodniego s k rz y d ła R a tu s z a S ta ro m iejsk ie g o . W je g o sk ład w chodzą: arc h iw u m klisz i fo to g rafii o ra z b ib lio te k a n aukow a.
A rc h iw u m klisz i fo to g rafii g ro m a d z i zdjęcia:
- z a b y tk ó w b ę d ą c y c h w ła sn o śc ią M u zeu m lu b p o z o sta ją c y c h w d ep o zy cie (od 1999 r. ta k ż e o b ie k tó w oferow anych d o z a k u p u ),
- z a b y tk ó w a rc h ite k tu ry , m a la rs tw a , rzeźb y i rzem io sła a rty sty c zn e g o T o ru n ia i okolic,
- w y sta w (o d 1964 r.) sta ły c h i czasow ych u rz ą d za n y c h przez M uzeum , - w y d a rz e ń k u ltu ra ln y c h o d b y w a ją c y c h się w M u zeu m , ja k k o n feren cje n a u
kow e, k o n c erty , o d czy ty , k o n k u rsy , w ieczory galow e, w ieczornice o raz w izyty o ficjaln e,
- d o k u m e n ta c ji p ra c z w iązan y ch z k o n serw a c ją m uzealiów ,
- d o k u m e n ta c ji r e m o n tu k a p ita ln e g o R a tu sz a S ta ro m iejsk ie g o p rzep ro w ad zo n ego w la ta c h 1958-1964 o raz b u d y n k ó w m u zealnych.
D o cen n iejsz y ch zb io ró w arc h iw u m n a le żą fo to g rafie z 2. połow y X IX w. p rz e d s ta w ia ją c e z a b y tk o w ą a rc h ite k tu rę T o ru n ia : fo rty fik acje m iejsk ie, bu d o w le s a k ra ln e i ich w n ę trz a , g m ach y u ży teczn o ści p u b liczn ej i b u d y n k i m ieszkalne. N a z b ió r te n s k ła d a ją się p o je d y n c ze fo to g rafie z la t 1875 do 1899 o ra z d w a zesp o ły z d ję ć z l a t 1861 (z n a js t a r s z ą zach o w an ą fo to g rafią p a n o ra m y T o ru n ia ) i z 1877. S ą ró w n ież d z ie w iętn a sto w iec z n e z d ję cia o b ie k tó w n ie zw iązan y ch z T o ru n ie m , j a k n p . w idoki d a w n eg o S tr a s b u rg a i M etzu.
W D z iale D o k u m e n ta c ji przech o w y w an e s ą ta k ż e d w ie w ażne d la T o ru n ia kolekcje re p ro d u k c ji fo to g raficzn y ch ry su n k ó w G . F. S te in e ra w ykonanych z X V III-w ie c z n y c h o ry g in a łó w zag in io n y ch w 1944 r. P ie rw sz a z nich liczy 113 re p ro d u k c ji i w y k o n a n a z o s ta ła w 1914 r. Zbiór te n ze w zględu n a m a ły fo rm a t zd jęć z w an y j e s t „ M a ły m A lb u m e m S te in e ra ” . D ru g i, a u to rs tw a K. G rim m a, p o c h o d z i z ro k u 1942 i liczy 121 foto g rafii w fo rm acie 18 x 24 cm .
O b ie kolekcje d la h isto ry k ó w sztu k i i k o n serw ato ró w m a ją n ie o c en io n ą w a rto ść , z n a j d u ją się w n ich bow iem p lan y i p a n o ra m y m ia st ta k ic h ja k : T o ru ń , B ro d n ic a , C h ełm n o , G o lu b , G ru d z ią d z, E lb ląg , K rólew iec o raz rz u ty i w idoki p re sp e k ty w ic z n e zab y tk o w y ch b udow li, często ju ż b e zp o w ro tn ie zn iszczo n y ch lu b p rz e b u d o w an y c h , z T o ru n ia i po b lisk ich m iejscow ości. Zespół ry su n k ó w F . S te in e ra z o sta ł opub lik o w an y w 1998 r. p rzez T N T w k siążce p o d red. M . B isk u p a , p t. T o ru ń i m ia s ta z ie m i c h ełm iń sk ie j na r y su n k a c h Jerzego F ry d e ry k a S te in e ra z p ie rw s ze j połow y X V I I I w.
N a p o c z ą te k X X w. d a to w an e s ą fo to g rafię w y k o n an e w Z a k ła d a ch F o to g ra ficznych K ru seg o i C a rste n s e n a z la t 1904 i 1916, G e rd o m a z 1916 r., Jac o b ie g o z 1919 r. i in n y ch n iezn an y ch foto g rafó w , p re z e n tu ją c e w idoki i z a b y tk i T o ru n ia . F o to g rafie te o d z n a c z a ją się n ie je d n o k ro tn ie d u ż y m i w a lo ra m i a rty s ty c z n y m i i o d d a ją k lim a t T o ru n ia p o c z ą tk u X X w.
W y d a rz e n ia z ży cia społecznego m ia s ta z la t m ięd zy w o jen n y ch d o k u m e n to w a n e s ą p rzez zb ió r fo to g rafii H. Spychalskiego, ilu s tru ją c y c h w iz y tę m a rs z a łk a J. P iłsu d sk ie g o z 1921 r., o raz z d ję cia z u ro czy sto ści Bożego C ia ła z 1927 r.
In n y m w ażnym zb io rem d o k u m e n tu ją c y m T o ru ń je s t liczący 1650 p o zy cji zesta w fo to g rafii w y k o n an y ch głów nie p rzez K u r ta G rim m a w o k resie o k u p a cji h itle ro w sk ie j. Z d jęcia te , o d o skonałej ja k o śc i tec h n icz n e j, p rz e d s ta w ia ją z a b y tk i T o ru n ia , w sp ó łczesn ą a rc h ite k tu rę , d zieln ice m ia s ta , p a rk , u rz ą d z e n ia k o m u n a ln e , a ta k ż e w y b ra n e d z ie ła m a la rs tw a i cen n e ryciny. W z b io rz e ty m z n a jd u je się m ięd zy in n y m i p a n o ra m a T o ru n ia z 1940 r., s k ła d a ją c a się z 9 części, o ra z z d ję c ia u k a zu jąc e o k u p a cy jn e życie w m ieście. Szczególnie c en n e s ą fo to g rafie p rz e d sta w ia ją c e zim ow y k ra jo b ra z T o ru n ia z 1940 r., np . p rz e p ra w ę p rzez z a m a r z n ię tą W isłę, czy ta k ż e zw iązan e z W isłą z d ję cia p rz y o b ró b c e w ik lin y i p o r t d rz e w n y la te m 1940 r. P o k azan e s ą ta k ż e n a fo to g rafia ch m a n ife s ta c je h i tle ro w sk ie o ra z w izy ty zn an y ch o so b isto ści II I R zeszy ( g u b e r n a to ra H. F ran k a , m in is tr a p ro p a g a n d y L. G o e b b elsa ). N ależy tu w sp o m n ieć ró w n ież o fo to g ra fiach d o k u m e n tu ją c y c h w y staw y org an izo w an e p rzez N iem ców w R a tu sz u S ta ro m iejsk im w la ta c h 1940-1945, m a ją c e n a celu p o k azan ie niem ieckości ty ch ziem , ja k i p re z e n ta c ję siły m ilita rn e j N iem iec (n p . w y staw a z 1940 r. „ T h o rn ein e S ta d t d e u tsc h e r G e iste r” , „ U n se r H eer” z 1943 r.).
W śró d p ra c K. G rim m a z n a jd u ją się re p ro d u k c je d zieł sz tu k i i fo to g rafii w y k o n a n y ch w X X w. (do 1939 r.). N ieje d n o k ro tn ie s ą one o s ta tn im i z d ję cia m i zag in io n y ch w czasie w ojny e k sp o n a tó w daw n eg o M uzeum M iejskiego. W y m ie n io n e fo to g rafie K u r ta G rim m a często w y k o rz y sty w a n e s ą w p ra c a c h m a g is te r skich o ra z w p u b lik a c jac h o T o ru n iu .
Z d u żeg o zb io ru fotografii p o 1945 r. w y m ien ić n ależy : z d ję cia w y k o n a n e p rzez A . C zarn eck ieg o p rz e d sta w ia ją c e R a tu sz S ta ro m ie jsk i p o o p u szc z en iu go p rzez w o jsk a rad zieck ie (m ieścił się ta m w te d y s z p ita l p o łow y) o raz p o c h o d z ą c y z 1952 r. zb ió r 96 zdjęć J a n u s z a B u łh a k a (sy n a zn an eg o fo to g rafik a J a n a
B u łh a k a ), u k a z u ją c y w sp ó łczesn e w idoki T o ru n ia (kilka fo to g rafii p rz e d sta w ia ró w n ież a rc h ite k tu rę B ydgoszczy i C h ełm n a).
Z b ió r p o c z tó w e k o ra z arch iw aln y ch fotografii u z u p e łn ia n y j e s t w m ia rę m ożliw ości z a k u p a m i o ra z d a ra m i. O b ecn ie arc h iw u m liczy p rzeszło 38 ty sięcy klisz i p o n a d 12 ty się cy fo to g rafii. W sz y stk ie z d ję cia i n eg aty w y s ą n a b ieżąco in w e n ta ry z o w a n e w k sięg ach in w e n ta rz o w y c h w sy ste m ie je d n o stk o w y m i o p a trz o n e s y g n a tu r ą . F o to g rafie o d u ż y ch ro z m ia ra c h p rzechow yw ane s ą w teczk ach w s zu flad a c h , m n ie jsze zaś w k o p e rta c h w k ła d an y c h d o k arto n o w y ch p u d e l. N e g a ty w y u m ie szc z an e s ą w k arto n o w y c h w k ład k ach i k o p e rta c h z n a k le jo n y m i w g lą d ó w k am i po szczeg ó ln y ch u jęć, a n a stę p n ie ta k j a k fo to g rafie g ro m a d z o n e w k a rto n a c h . K lisze i fo to g rafie u łożone s ą w edług ro sn ą cy c h n u m e ró w in w en ta rz o w y c h . P ra c e n a d w y sz u k iw a n ie m o d p o w ied n ich klisz i fo to g rafii u ła tw ia k a ta lo g rzeczow y. N e g aty w y i o d b itk i p rz e d sta w ia ją c e z ab y tk i T o r u n ia m a ją n a to m ia s t sw ój k a ta lo g to p o g raficzn y .
Z b io ry a rc h iw aln y ch fo to g rafii i p o cztó w ek , ze w zględu n a ich w arto ść ik o n o g ra ficz n ą i a rty s ty c z n ą , p re z en to w a n e były n a w y staw ach w k ra ju i za g ra n ic ą (n p . „ T o ru ń . D aw n e w id o k i m ia s ta ” , 1994, „ T o ru ń 1793-1920. E ine S ta d t d es G re n z ra u m e s ” , 1998). R e p ro d u k c je ty c h fo to g rafii z d o b ią c zęsto ta k ż e w sp ó łczesn e w n ę trz a b u d y n k ó w u ży tk o w y ch T o ru n ia .
B ib lio te k a n a u k o w a g ro m a d z i w y d a w n ictw a k rajo w e i zag ran icz n e z zak resu h is to rii s z tu k i i k u ltu ry , arch eo lo g ii, n u m iz m a ty k i, m u z e aln ic tw a , k o n se rw a to r stw a , re lig ii o ra z k o p e rn ik a n a i to ru n ia n a . S p e c ja lizu je się w z b ie ra n iu katalo g ó w i in fo rm a to ró w w y staw o ra z p rz e w o d n ik ó w p o m u zeach , co je s t m ożliw e dzięki w y m ia n ie w y d a w n ic tw p o m ię d z y M u zeu m O k ręg o w y m a 106 m u z e am i i in s ty tu c ja m i n a u k o w y m i w P olsce o ra z z 40 m u z e am i z ag ran icz n y m i (n p . M useen d e r S ta d t K o ln , T h e L ib ra ry o f C o n g ress, W a sh in g to n , B o d leian L ib rary , O x fo rd ). T ą d ro g ą p o z y sk iw a n e s ą p rz e d e w sz y stk im k a ta lo g i w y staw czasow ych, k tó re c zę sto s ą n ie d o z d o b y cia w p o z o sta ły c h to ru ń sk ic h bib lio tek ach .
Z b io ry g ro m a d z o n e i o p ra c o w y w a n e w D ziale D o k u m e n ta c ji p o c h o d z ą z za k u p ó w , d a ró w i d e p o z y tó w . N a koniec 1998 r. b ib lio te k a p o s ia d a ła 17 342 wol. d ru k ó w z w a rty c h (w ty m 39 s ta ro d ru k ó w ), 7058 wol. czaso p ism o raz 57 332 p o zycje z b io ró w sp e c ja ln y c h (klisze i fo to g rafie, p la k a ty , d ru k i okolicznościow e, m ap y , foldery, d o k u m e n ta c je k o n serw a to rsk ie ).
Z b io ry b ib lio te k i nau k o w ej z n a jd u ją c e j się w M u zeu m się g a ją l a t 1929-1935. N ie ste ty , po d ru g ie j w o jn ie św iato w ej o c alało i p o w róciło do M u zeu m zaledw ie 107 w o lu m in ó w . L iczący o b ecn ie około 25 ty sięcy w o lu m in ó w k sięg o zb ió r inw en- ta ry z o w a n y i k a ta lo g o w an y j e s t n a bieżąco. Służy on p rzed e w szy stk im p raco w n ik o m M u ze u m O k ręgow ego w T o ru n iu , a ta k ż e o so b o m z ain tereso w an y m sp o za M u zeu m . O d k ilk u l a t tw o rz o n a je s t w D ziale D o k u m e n ta cji b a z a k o m p u te ro w a p o zy sk iw an y ch w y d a w n ictw , ja k i e k sp o n a tó w m u zealn y ch , z aw ie ra ją c a rów nież in fo rm a c je n a t e m a t ich d o k u m e n ta c ji fo to g raficzn ej. K a rty k atalogow e k siążek
u s y ste m a ty z o w a n e s ą w k atalo g ach alfa b e ty cz n y m i rzeczow ym , a k a rty czaso p ism z ag ran icz n y c h w y sy łan e s ą ta k ż e do C en tra ln eg o K a ta lo g u C za so p ism w W arszaw ie.
W śró d zb io ró w b ib lio teczn y ch , a szczególnie sta r o d ru k ó w , d o n a jc e n n ie j szy ch n a le ż ą m .in .: H a rtm a n n Schedel: L iber ch ro n ic a ru m , N ü rn b e rg 1493; N i colai C o p ern ic i T o ru n ien sis: D e revo lu tio n ib u s o rbium co elestiu m Hbri V I (B asi- le a e, 1566); E ra s m u s R ein h o ld : P ru te n ic a e tabulae co elestiu m m o tu u m , W itte n b e rg a 1585; E u clid es: E le m e n ta g e o m etria e lib ri 7- 1 6 , R o m a 1589; S ta n isła w L u b ien ieck i: T h e a tru m g e o m etria e [cz.J 1 -3 , A m s te rd a m 1668; J a c o b H ein rich Zernecke: T h o rn isc h e C hronica im w elch er d ie G esch ich te d ie se r S ta d t vo n M C C X X I bis M D C C X X V I..., B erlin 1727; Z u p ełn y n ie m ie c k i y p o lski m o w n ik m a ią c y n a y w ięc e j za ży w a n e słow a..., to m 4, Leipzig 1791.
Z p ó źn iejszy ch w y d aw n ictw n a uw agę z a słu g u ją m .in .: E d w a rd R aczy ń sk i: G a b in e t m edalów po lskich oraz ty c h któ re się d ziejó w P o lski tyczą , i . 1 -4 , W ro c ła w - P o z n a ń 1838-1843, o raz leksykony biograficzne a rty s tó w : E d w a rd R asta w ie ck i: S ło w n ik m a ła rzó w p o lskich tu d zie ż obcych w P olsce o sia d łych lub częścio w o w n ie j p rze b y w a ją c y c h , t. 1 -3 , W arszaw a 1 8 5 0-1857, tegoż: S ło w n ik ryto w n ik ó w p o lskich tu d z ie ż obcych w P olsce o siadłych lub czasow o w n ie j p r ze b y w a ją c y c h , P o z n a ń 1886; Felix Becker, U lrich T h ie m e : A llg e m e in e s L e x i k o n d e r b ild en d en K ü n s tle r von d er A n tik e bis z u r G egenw art, B d. 1 -3 7 , L eipzig 1965 ( r e p r in t); E m m an u e l B én ézit: D ic tio n n a ire c ritiq u e et d o c u m en ta ire des p e in tre s, scu lp teu rs, d essin a te u rs et graveurs des to u ts les p a y s..., t. 1 -8 (w yd. S a in t- O u e n ); A llg e m e in e s K ü n stlerle xik o n . D ie B ild e n d e n K ü n s tle r a lle r Z e ite n u n d Volker, K . G . S a u r, M ü n ch en , Leipzig; S ło w n ik a rty stó w p o lskich i obcych w P ołsce d zia ła ją cych (zm a rły c h p rzed 1966 r.), I n s ty tu t S z tu k i PA N , W ar szaw a; k a ta lo g i w y staw m uzealnych: D ie P a rle r u n d d e r sch ö n e S til 1350 -1 Ą 0 0 . E u ro p ä isch e K u n s t u n te r d e n L u x e m b u rg e rn , K öln 1980; 8 0 0 Ja h re D e u tsc h e r O rd en , G ü te rs lo h , M ü n ch en 1990; D ie H a n se L eb en sw irklich keit u n d M yth o s, H a m b u rg 1989; z ag ran icz n e k atalo g i au k cy jn e: A p o llo . T h e in te r n a tio n a l m a g a zin e o f the a rts, L ondon; T h e M a g a zin e A n tiq u es, N ew Y ork.
W a rto te ż w sp o m n ieć o w ielotom ow ej p ra c y R o m a n a A fta n a z e g o D zieje re z y d e n c ji n a d a w n ych kresa ch R zeczypospolitej, w yd. 2, a ta k ż e o in n y c h w y d aw n ic tw a ch e n cy k lo p ed y c z n y ch i słow nikow ych: S ło w n ik geograficzny K ró le stw a P o lskieg o i in n y c h krajów sło w ia ń skich , P o lsk i S ło w n ik B iograficzny.
O p ró c z te g o D ział D o k u m e n ta cji p ro w ad zi od 1964 r. k a rto te k ę w y sta w o rg an izo w an y ch w M uzeum (w ażniejsze z nich m a ją teczk i z aw ie ra ją c e sce n a riu sz w ystaw y, sp is topograficzny, d ru k i okolicznościow e, w y d a w n ictw a to w a rz y sz ą ce w y staw ie, w ycinki praso w e), ja k rów nież lic z n ą k o re sp o n d en c ję z m u z e am i, w y d aw n ictw am i i oso b am i p ry w a tn y m i p o sz u k u ją c y m i ilu s tra c ji d o sw oich p u b lik a c ji. N a ich zlecen ia w P rac o w n i Fo to g raficzn ej M u zeu m , p o d le g a ją c e j D ziałow i, w yko n y w an e s ą o d b itk i i d iap o zy ty w y . K iero w n ik D ziału
D o k u m e n ta c ji p e łn i ró w n ież o d 1991 r. fu n k cję G łów nego In w e n ta ry z a to ra Zbio rów .
Ze w zg lęd u n a w y m a g a n ia fo rm aln e d o ty c z ąc e ew id en cji s k ład a n y c h M u zeu m o fe rt k u p n a o ra z now o n a b y ty c h e k sp o n a tó w , p rzy D ziale D o k u m e n ta cji d z ia ła S e k re ta r ia t K o m isji Z a k u p u M uzealiów . K o m isja j e s t ciałem d o ra d c zy m , o p in iu ją c y m w szelkie p ro p o z y c je d a ró w i zak u p ó w d y re k to ro w i, k tó ry p o d e j m u je d ecy zje. S e k re ta ria t K o m isji g ro m a d z i p rzek azy w an e p rzez k u sto sz y o ferty i o p in ie , p ro w ad zi k o re sp o n d en c ję d o ty c z ą c ą zak u p ó w , p rz y g o to w u je um ow y k u p n a -s p rz e d a ż y , a w w y p a d k u zło ż en ia w M uzeum z ab y tk u p ro p o n o w an eg o do z a k u p u , k ie ru je go d o P ra c o w n i Fo to g raficzn ej w celu s p o rz ą d z e n ia d o k u m e n ta c ji w iz u aln ej o b ie k tu . P o w ią z an ie d z iałaln o ści S e k re ta ria tu K o m isji Z akupów M u zealió w z p r a c ą D ziału D o k u m e n ta c ji p o z w ala u sp ra w n ić p ro ces z b ie ra n ia in fo rm ac ji o p o z y sk iw a n y c h e k sp o n a ta c h i u ła tw ia w p row adzenie now ego sy ste m u e w id en c ji d ó b r k u ltu r y , zg o d n ie z R o zp o rzą d z e n iem M in istra K u ltu ry i S z tu k i z d n ia 26 V III 1997 r.
Z b io ry s ą u d o s tę p n ia n e w sz y stk im z ain tereso w an y m , osoby s p o z a M uzeum k o r z y s ta ją z c z y te ln i. Is tn ie je m ożliw ość w y k o n a n ia o d b ite k k serograficznych. C z y te ln ia m ieści się n a 2 p ię trz e R a tu s z a S ta ro m iejsk ie g o (D ziały A rcheologii, N u m iz m a ty k i, M ed a lie rstw a , G rafik i, H isto rii N ajn o w szej o raz D om K o p e rn ik a m a ją k sięg o z b io ry fachow e u sieb ie). C z y te ln ia i D ział D o k u m e n ta c ji s ą czy n n e o d w to rk u d o c z w a rtk u o d 11°° d o 14°°.
