View of THE CONTEMPORARY SOCIETY – TOWARDS KNOWLEDGE-BASED SOCIETY

Oeconomia 4 (2) 2005, 69-75

WSPÓŁCZESNE SPOŁECZEŃSTWO

-

W KIERUNKU

SPOŁECZEŃSTW

A OPARTEGO NA WIEDZY

Wojciech

Pizło

Szkoła Główna

Gospodarstwa

Wiej

sk

iego

w Warszawie

Streszczenie. W artykule zaprezentowano Bcllowską typologi.,: rozwoju spolcczd1stwa (spoleczc1istwa agrarnego, industrialnego i postindustrialnego), skupiając siv na spolccze1'1 -stwie postindustrialnym i współczesnych koncepcjach jego intcrprc:tacji. Zaprezentowano ponadto podstawowe pojęcia odnoszące sii;: cło współczesnego spolcczci'1st wa. Omówiono między innymi istoti;: spolecze1istwa masowego, spoleezclistwa późnej nowoczesności oraz

spoleczelistw.:i ryzyka. W dalszej cz9ści artykułu wskazano na główne kierunki ro1.woj11

współczesnego spoleczei'1stwa. zwrócono uwag.,: na trzy podstawowe sccnari11sze ro1woj11 i ich konsekwencje.

Słowa kluczowe: spoleczei'1stwo ryzyka, spolecze1\stwo oparte na wiedzy. w1.rost clrnno-miczny

WSTĘP

Koniec

XX

i

początek

XX

I

wieku

określany

jes

t obecn

i

e jako

nowa

c

m

inr

or111

at

yc1.-na

[Druck

e

r

2000], której

początek

mi

a

l

mi

ejsce

w

pr

zeds

i

i:;b

ior

s

twi

c,

w

nim bowiem

i

stnialo

i i

stnieje

ciągle

zapotrzebowan

i

e

na

szybką

i

wiarygo

Iną in

fo

rn1

acji:;.

Pr1

.c

d

s

i

i:;

-biorstwa

obern

i

e koncenlruj<t

s

ii,:

11

a

z

int

egrowanej in

fo

rm

acji

,

a ni

c

jak

wcześniej

t

y

lko

na

zbieraniu

,

prze

chowywaniu

,

przesy

laniu i

preze

ntacji da

n

yc

h.

Celem niniejszego

opracowa

nia

jest za

preze

nt

owan

ie rozwoju

w

s

pólc

zcs

nc

g

o

s

po-lecze1istwa

jako

glównej

sil

y sprawczej

w

przyszlyc

h zmia

n

ach

d

z

ia

l

a1

i

market

in

g

ow

yc

h

przedsiębiorstw.

W STRONĘ SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO

Pisząc o

spolecze

1

'

1

stwie

inr

o

rm

acyj

n

y

m ni

c

s

po

só

b

ni

c

wspomnieć

o e

tapa

c

h roi'

.

wo

ju

spo

lecze

1i

stwa w ogó

l

e

,

przyszlość bowiem

s

tanowi

logiczną

kon

sc

kwcn

je; t

ra7.ni

c

j

szo

-Adres cło korespomlcncji - Corrcsponding author: Wojciech l'izlo. S1kola Gló1111;1 (iospod;1r~tw;i Wiejskiego w Warszawie, Wydział Eko110111iczno-Rolniczy. Katedra Polityki /\gr;1rncj i M;1rkc

70

W. Pizlo ści

i

przeszłości. Wyróżnić można tr

zy

rod

z

aj

e

społecze1istwa: społeczeństwo agrarne

(

p

r i

nd

u

s

tri

a

ln

e),

indu

s

trialn

e

i

inf

o

rmac

y

jne

(

p

os

tindustrialne

)

[Bell

1974,

Sztompka

2002

].

Przejście

o

d

s

pol

e

c

ze

1i

s

tw

a

indu

s

trialn

e

go

do

postindu

s

trialnego

oznacza wzrost

z

n

acze

ni

a w

i

e

d

zy

i kwalifik

a

cji j

a

k

o

głównego cz

y

nnika

zajęcia przez daną jednostkę

pozyc

ji

w

s

p

o

l

e

c

ze

1i

s

twi

e

[Dom

a

1i

s

ki 2000].

W literaturze przedmiotu

zwraca

się uwagę,

:ie

„społecze1istwo informac

y

jn

e"

j

es

t jednym

z

możliwych określe1i współczesnej

cy-w

ili

zac

ji

I

S

i

c

i1i

s

ki

1

9

99] obok t

a

kich

pojęć, jak spolecze1istwo

ma

s

owe

,

spolecze1istwo

poprzemysłowe

(s

p

o

l

e

c

ze

1i

s

tw

o

p

os

tindu

s

trialne),

społecze1istwo

organizacji

czy

też

s

po

l

ecze

1

i

l

wo

r

yzy

k

a (

t

a

b

.

1

)

.

P

o

j

<;:c

i

e „s

pol

e

cze1i

s

twa

masow

e

go

"

stawiane

je

s

t

w

o

p

ozycj

i cło

„społeczeństwa

o

p

a

rt

eg

o na małych społecznoś

ciach lokaln

y

ch

"

[Bell

1960,

S

i

c

iri

s

k

i 1

999

].

Często

t

e

rmin t

e

n odno

s

i

się

do

cech

nowoc

z

esnego

społeczeństwa. Masowość d

o

t

yczy

bowi

e

m w

sze

lkich

rod

z

ajów

życia społecznego,

z

akupów w

wielko-pow

i

e

r

zc

hni

owyc

h

s

kl

e

p

a

ch

samoobsługowych,

masowej

(powszechnej) edukacji

,

ma-so

we

j

pro

duk

c

ji

,

m

as

ow

e

j komunik

a

cji c

zy

też masowych przejawów życia religijnego.

T

e

r

m

in t

e

nj

es

t p

o

dda

w

an

y

kr

y

t

yce

!B

e

ll

1960,

Sici1iski

1999]

, z

awiera

bowiem w sobie

w

i

e

l

oz

n

acz

n

e

pojęcie

„

ma

sa"

,

określające

bardzo

dużą liczbę niezróżnicowanych,

nie-zo

r

ga

ni

z

owa

n

yc

h

,

ni

e

komp

e

t

e

ntn

yc

h i

niewykształconych jednost

e

k

,

dl

a

tego nazywa

s

i

9

również

s

po

l

ecze

ri

s

tw

o

ma

sowe z

bior

e

m

j

e

dnostek

mających

c

ec

h

y

mechanizmu

,

s

1

olcczności

z

biurokr

a

t

yzo

w

a

n

e

j

, a

także tłumu.

Do

określenia współczesnego

s

pol

e

c

z

e1i

s

twa

służą też pojęcia „społeczeństwa póź­

n

e

j

n

owocze

ności"

i

„społeczeństwo r

yzy

ka

"

.

Cechą tego spoleczeńs.twa jest nowa

f

o

rm

a

za

u

fa

nia

,

p

ot

r

ze

bn

a

,

b

y

istniało

po

cz

uci

e

be

z

piec

ze

1i

s

twa

ora

z

ciągłości życia

cod

z

i

e

nn

ego

.

P

ocz

u

c

i

e

b

cz

pi

ecze

1i

s

tw

a

d

o

t

y

c

zy

bowi

e

m

sprawności

i

niezawodności różnych

sys

t

e

m

ó

w

za

r

ów

n

o

społecznych,

jak i techniczn

y

ch

[S

z

t

o

mpk

a

2002]. Ab

y

właściwie runkcjonować,

s

p

o

l

ecze

1i

s

tw

o

mu

s

i obdarzy

ć

sys

t

e

my

pewną dozą

zaufania

,

co

s

t

a

n

ow

i

n i

ez

b

9

dn

y wy

m

óg

n

o

rm

a

ln

e

j

e

g

z

y

s

tencji. W

fa

z

i

e

późnej nowoczesności

obec

n

e

są

n

owe

r

o

rrn

y

r

yzy

k

a

.

Pojęcie

r

yzy

ka

utożsamiane je

s

t

nie

tak

jak dawni

e

j

z

odwagą eksponowaną

w o

bli

cz

u

wro

ga

lub pr

zy

rod

y,

l

e

c

z z

groźbą

s

amod

es

trukcji

:i

.

yc

i

a

n

a

Z

i

em

i

wywołanej

s

kutk

a

mi

d

z

i

a

l

a

i'1

człowieka.

I

s

tni

e

ni

e

w świecie techniczn

y

m

z

b

u

d

owa

n

y

m

p

r

zez

człowieka

s

t

wa

r

z

a

n

owe

zagrożenia,

a

określenie poziomu ry

zy

k

a

j

e

t t

ru

dn

e

lu

b w

r

i;:cz

niemożliwe. Człowiek

ni

e

jako

s

t

a

l

się

„

produc

e

ntem r

yzy

k

a

"

.

Wielkość zagrożenia określa

s

i

9

do

pi

ero

p

o fa

k

c

i

e

,

g

d

y

ni

e

k

o

r

zys

tn

e z

j

aw

i

s

ko

s

tani

e

się r1.ccL)'wistością.

Daw

ni

ej

główną kwestią była d

ys

tr

y

bu

c

j

a

d

ó

br

,

d

z

i

s

i

a

j

p

o

d

s

tawo

wy

m

prnblen

1

e

111

je

s

t

pow

s

ta

ni

e

i

rozkład

r

yzy

k

a

.

„Społeczei'1stwo późnej nowoczesności"

cec

huj

e

ply1111ość

i

niepewność

sy

tu

ac

ji

społecznych.

Ni

e

unikni

o

n

e

są bowiem błędy

;;

ir

ów

n

o cn

l

yc

h

sys

t

e

m

ów,

j

a

k

i p

o

j

e

d

y

n

czyc

h lud

z

i zarząd

zających

s

komplikowanymi

sys

t

e

1

n

;

1n1i.

\V

i1

11

e

rp

r

e

t:1

c

j

i i

de

i

s

po

l

cczc

1

'

1

s

t

wa

p

o

s

tindu

s

tri

a

ln

ego

można wyróżnić kilka w

y

mia-n\w

st:1nowiących cz.i:,:ść

t

ego

po

j

i;:c

i

a.

W

s

p

o

l

ecz.e

1

·

1

s

t

w

i

c

poprzemysłowym następuje

1

111ia

1

1

a

11·

sckto

r

·zc

gos

poda

rki

. w k

t

ó

r

y

m

z

mni

e

j

sza

się

z

n

acze

ni

e

branż produkujących

dobra

11

:

1

r1ec

z

branż usług.

wz.

ra

t

a

z

n

acze

ni

e

fac

h

owców

i t

ec

hni

ków

,

wz

ra

s

t

a

rol

a

11

i

'

d1y

1

core1ycD

1

cj

strn1owiąccj źródło

i

nn

owacj

i

ora

z

formułowania

ki

e

runk

óvv

ro

z-11

oj

u

s

polcuci°1s

1 ll'a.

Nowe

spolcc

z

d

1

s

t

wo

pow

inn

o

kontrolować

i

oceniać technikę,

a

w pr11·s1lości

1.

os

la

n

i

c s

lw

o

r

z

o

n

n

n

o

wa

„

t

ec

hn

o

l

og

i

a

intclektlwłna"

[

B

e

ll l

96

0

,

Siciński

I

lJl)l)j.

cc

h

q spolcc

zc

1

·

1

s

tw

a

pos

tin

d

u

s

t

ria

l

n

ego

j

es

t

rosnące

z

n

acze

ni

e se

kt

o

ra

usług

Tabela I. Charakterystyka typów spolecze1ist\1" i gospodarowania Table I. Characteristics of types a society and m;;.nagement

Typy spolcczcl1stw

Cechy charakterystyczne Dominujący obszar

działalności

Agrarne (preindustrialne)

Uprawa roli, hodowla zwierząt, produkcja żywności

(ujarzmienie przyrody)

Industrialne

Produkcja dóbr przemysłowych i konsumpcyjnych

(uprzemysłowienie rolnictwa)

Informacyjne

(postindustrialne) Wiedzy

Produkcja i aplikacja informacji Całość życia ludzi (danych)

(zinformatyzowanie przemysłu) (gospodarka, zdrowie, środowisko,

kultura) Cecha "·yróżniająca

(symbol)

Ziemia

Sila pociągowa ludzi i zwierząt

Fabryka (kapitał) Komputer (informacja) Energia pary. elektryczna, ropy naftowej, Informacja, bazy danych urbanizacja, uprzemysłowienie

Edukacja (wiedza)

Twórcze wykorzystanie wiedzy

[podstawowe procesy]

Skala dzialai"1

Cechy amropologiczne

Typ aspiracji

!wykorzystanie sił przyrody) Lokalna

Osiadly tryb życia. kultury agrarne (pierwome)

apewnienie wyżvwienia. wzrost wydajności ziemi

[innowacja, wzrost wydajności]

Regionalna

Kultura masowa. technokratyzm

(czlowiek plus maszyna)

Budowa wielkich systemów produ kcyj-nych, wzrost wydajności przez innowa

-cje produktowe i procesowe, ekonomia skali

T: p Lll1llCJ<;U1ości Umiejętność obserwacji i wykorzy-Umiejętność zarządzania organizacją stywania praw przyrody (zaopatrzeniem. produkcją i zbytem) do produkcji ż: 11 naści oraz zarządzanie innowacją

(rolnik) (menadżer) Obecni stop1er"1 upo11 szech· Wysoki Wysoki

nieniJ _1\ lasowość. postępująca informatyzacja Żrodlo· Opr3co11anie 11lasne na podstawie: [Haber 2002. Zacher 2003. Goban-Klas. Sienkiewicz 1999].

Source: O"·n ebboration based on: [Haber 2002. Zacher 2003. Goban-Klas. Sienkiewicz 1999].

[wirtualizacja i digitalizacja] Globalna

Wirtualizacja spoleczeristwa

(człowiek plus maszyna obda

-rzona sztuczną inteligencją) Budowa i rozwój sektora info r-macyjnego. powszechna do

-stępność informacji spolecznej i gospodarczej

Umiejętność systemowego, projektowania i zarządzania informacją

(analityk)

Średni

[digitalizacja, synergia] Globalna

Wirtualizacja spoleczeristwa (człowiek wiedzy)

Wykorzystywanie systemów wie-dzy i poglębianic umiejętności ich zastosowania

Umiejętność zarządzania wiedza

(producent wiedzy) Niski (dążenie do stosowania wiedzy)

W. Pizlo

(n

a

u

k

i

,

a

dmin

i

s

tracji,

bankowości

i ub

e

zp

iec

z

er1

,

handlu

,

środków masowego

przekazu

,

tr

an

s

p

ortu

,

oc

hron

y zdrowia

,

oświaty, sądownictwa

itp.)

,

a

także

wzrost

znacze

nia

pla-n

owa

ni

a

,

ko

ntro

l

o

wani

a

proces

ów

technologiczn

ych oraz

pragmatycznego

działania.

Jako cec

h

y

t

eg

o

s

po

l

e

c

ze

11

stwa

w

y

mi

e

ni

a

się również zmianę dominującej

technologii

7.

ener

ge

t

ycz

n

ej

na

inlonnalyczną

oraz intensyw

ne wykorzystani

e tej

ostatniej

do budowy

n

wyc

h

maszy

n

i

urządze1'l. Cechą

spolecze1\

stwa

po

stindustrialnego

jest

również

wzrost znacze

ni

a

os

ób wy

so

ko wy

kwalifikowanych.

POJ l~CI E SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO

P

oj

Qc

i

e s

p

o

l

ecze1'l

stwa

in fo

rmac

yjnego jest

j

ednym z

najnowszych okreś

le1'l, próbują­

cyc

h

scharakleryzow<lć

na

sze

c

z

a

sy

.

Pojęcie

to pomimo

ubogiej

treści

[SiciJ\

ski 1999)

o

ra

z

pr·

zy

braku

j

eg

o

j

ednolite

j

wykładni

semantycznej [H

abe

r

2002)

z

yskalo na

z

na-czeniu

,

stano1Viąc

przedmi

ot

li

cz

n

y

ch

pos

zukiwa

r'l [Si

ciJ\sk

i 1

999

).

W

litera

turze

zwraca

s

i

Q

u

w

a

gQ,

iż

in

formacj

a potrze

bna j

es

t

orga

ni

zacjom

(przedsiębiorstwom),

by

tworzyć

d br

b

y

t,

t

o z

nac

zy,

by

kreować nową wartość,

dlatego

przedsiębiorstwo

potrzebuj

e

in fo

1111ac

j i

slużących różnym

ce

l

om

1

.

Ob

e

cni

e

proce

s

info

rmatyzacji nie

dotyczy

tylko

i

wyłącznic

pr

z

ed

s

i

Q

bior

s

lwa

,

ale

sta

l

się również domeną całych społeczności.

Spole-cze

1

1

s

t

wo

info

rmac

yjne

mogło powstać

w

wyni

ku powszechn

ego zastosowania

dwóch

w

y

na

l

az

k

ólV:

k

o

mput

e

ra

i

te

l

ekomunikacji.

Możliwości

komputerów

sprawiły, że czło­

IV

i

c

k

ut

rac

i! d

o

t

yc

h

czas

o1V

y

m

ono

po

l na

inteligencję, rozumianą

j

ako

zdolność

podej

-n1

01V

an

ia

tra C

n

yc

h clecyz

j i

na

pod

stawie po

siadanej wied

zy.

Pojęcie

spoleczer'l

stwa

in

fo

r1

m

1

cy

jn

ego

j

es

t

d

efini

o

w

a

n

e z

punktu

widzen

ia

różnych

na

uk jako

nowa

kultura

o

r

g

a

ni

z

acy

jna

s

po

l

e

c

ze

r1

s

t

wa

z

dominującą rolą

informacji i

wied

z

y.

Społeczer'lstwo

inl

(

mrn1

cy

jn

e

t

o „

now

y sys

tem

s

po

l

e

c

z

eJ\

stwa

kształtujący się

w krajach o

wysokim

s

t

opniu

ro

z

1Voju tec

hno

l

og

i

cz

n

eg

o

, gdz

i

e

zarządzanie informacją, j

ej

jakość, szybkość przepływu są

z

a

·

a

dn

i

czy

m

czynnikie

m

konkurencyjności

w gromadzeniu

,

przetwarzaniu

,

p

1

·1.

ckaz

yw

a

11i

u i

użytko1Vaniu

in

fo

rm

a

cj

i

"

[eP

o

l

s

ka 200

1].

SCE ARIUSZE PRZEMIAN W PRZYSZŁOŚCI

Opisując

s

p

o

l

ecze

1

·

1

s

lwo

in

fo

rma

t

ycz

n

e,

pr

ó

buj

e

się wskazać na możliwe

scenariusze

1ir

1c

1

11i

:i

n

. j

;

1ki

c

dokonają

s

i

Q

IV

przyszlości.

Za

wart

e

w

ni

c

h

progno

zy

odnoszą się cło

tr1.cL

·h

lu

b

cz

te

r

ec

h ki

e

run

k

ów

ro

zwo

ju. W pr

zy

padku

cz

t

e

r

oe

tap

o

wego sce

nariu

s

za

pro

ces

u

i

11

fo

1111

a

t

ywc

j

i

s

p

olec

z

e

1

·

1

s

l

w

a w

y

rn i

e

n

ia

się:

spol

e

c

ze

1\

s

two

zdyscyplinowan

e,

s

pokud

1

s

t wo

wyczerpującej

i

Q

dcmo

kra

c

j

i

,

s

p

o

l

e

c

ze

1'l

s

two d

emokraty

c

z

n

ej

kont

y

nu-;1

c

j i ora

;

spolc

CL

ci°1

s

t

wo

lr

;i

11

sfo

1111

acy

jn

e [1,r

zysz

t

o

f

ek

200

2

a).

Prognozę

stworze

ni

a

'

J

H1lcc;d

1

stwa

z

d

yscy

p

li

n

oll'<i

n

ego

p

os

tr

zega s

i

Q

w

p

o

w

s

ta

niu

s

p

ole

c

z

e1\

s

t1V

a

o

s

iln

ym

-;ccn

1r

a

!i

10wa

n

y

111

rządzie,

którego o

b

ywa

t

e

l

e

ni

e

przejawi<iją chQc

i

cło

uczestnicze

ni

a

1

[)1,1 nsi.ti::nio;cia celu p1·1.cd:;i~biorstwo musi kor1.ystać z różnych zestawów 1wrzQdzi diagnostycz -n:cli: 111l\1rn1;icji JllldSl:l\l'll\l)"Ch. i11J(mnacji dotyczących \\·yclnjllOŚCi. informacji r<1chowych Ol·nz 111l\1rn1.1Lji dol\ u.1cych ;iloJ..acji 1asobó11

I

Drucker 2000J.

IV:,pó/c::esne spolec::e1istivo .. 73

w

d

e

mokracji

a

nt

ycypacy

jnej

oraz

są go

to

w

i do

ogra

ni

c

z

e

ni

a

„

p

od

s

ta

wow

y

c

h

praw

ob

ywa

t

e

l

sk

ich".

Drugim

s

cenariu

sze

m

rozwoju

spo

l

ec

ze11

st\

v

a

j

es

t p

o

w

sta

nie sp

o

le

czc1i-s

t

w

a

wyczerpującej się

d

e

m

okrac

ji.

Spo

l

ecze

11

s

t

wo

t

ak

i

e

określil się

j

ilko

powolną

przemianę

w

ki

e

run

k

u

„s

pol

ecze

11

s

tw

a

niezarządzalnego".

Kol

ejny

m

(

tr

ze

c

im

)

s

c

cn:iriu

-sze

m jest

powstani

e

s

pol

ecze

1i

s

t

wa

demokrat

ycz

n

e

j kont

y

nu

ac

ji

,

będącego

ko

n

s

ek

wc

n-cją nalożenia się

now

ej

infr

ast

ruktur

y

d

e

m

okrac

ji

e

l

e

ktroni

cz

ne

j

n

a

starą demokrację

przedstawicielską.

W tej

pro

g

n

oz

i

e

zakłada się, iż

n

owa

t

ec

hn

o

l

og

i

a

będzie

w

yk

o

r

zy-s

t

ywa

na

w

większym

stopniu w bi

z

ne

s

i

e, a

polit

y

ka

zac

ho

wa w

większym

st

op

niu

s

wó

j

trnd

ycy

jn

y

ch

a

rakt

e

r.

Spolecz

e

11

s

two

będzie

„m

ob

iln

e

pr

zes

t

ne

nni

e

i

pionowo

,

zamożne,

lib

e

raln

e, z

orientowane n

ada

l na

naukę

i

postęp

t

ec

hn

o

l

og

i

c

zny, st

w

arz

a

ni

e s

z

a

n

s

in

d

y-widualnych i

zwiększanie czasu

wo

ln

eg

o

"

[

K

r

zysz

t

ofe

k

2002

l

K

ol

e

jnym

s

cenariusze

m

ro

zwo

ju

spo

l

e

czn

eg

o j

es

t

w

i

z

j

a spolecze

11

s

twa tran

sfo

rm

ac

yjn

e

g

o,

w

kt

órej

glówną silą

napędową

j

es

t

t

e

chnologia. Ro

zwó

j

t

ec

hn

ologicz

n

y s

prawi

,

że

s

pol

e

c

ze1

·

1

st

wo

z

o

st;:rni

c

z

ind

yw

iduali

zowa

n

e,

a

informacj

a sta

ni

e

się

tO\

vare

m

dostępnym

d

l

a

w

sz

y

s

tki

c

h.

S

po

-l

ecze

1i

s

t

wo

będzie

bard

z

i

e

j

tolerancyjn

e,

ot

wa

r

te

n

a

ni

ea

k

ce

pt

owa

n

e

dot

y

c

h

c

z

a

s s

tyle

życia.

Kultura

będzie rozbudzać potrzebę osiągnięć,

p

a

tr

ze

ni

a w

przyszlość

b

ez

oglądilnia

się n

il

to

, co dzielilo

społecze1istwa

w

ni

eda

l

e

ki

e

j

przeszlości.

Opisane

sce

n

ar

iu

sze

rozwoju

spo

l

e

czn

ego

można pogrupować

z u

wag

i n

a

i

c

h

w

i

e

l

o-wariantowość. Scenariusze pes

y

mi

s

tyc

z

n

e

podkreślają, iż

prz

y

szle s

po

l

cc

zc1i

st

wo

może

być narażone

n

a

calkowitą kontrolę.

Wfad

za

będzie

mi

a

l

il

pelną wiedzę

n

a

ten

rn

t

ob

y

w

a

-t

e

l

a

,

społecze1istwo

z

ostani

e zdez

int

eg

ro

wa

n

e, a

j

ed

n

ostka

będzie o

sa

mo

t

n

ion

a

.

Wa

ri

a

nt

p

esy

mi

stycz

n

y

zakłada

w

y

par

c

i

e

cz

l

ow

i

eka z w

i

e

lu

zawodów,

pr

zez

co

st

a

ni

c sii;: on

zbędny. Nastąpi

z

n

a

czne rozw

a

r

stw

i

e

ni

e s

pol

ecze

1i

s

t

wa

.

Lud

zie b

ędą się dzielić

n

a

t

y

ch

,

któr

zy

mają pracę i pieniądze,

oraz

tych,

którzy

są

b

e

z

robo

tni

i

żyją

w b

ie

d

z

ie

.

fo

nnulu

j

c

się również sce

n

a

riu

sze „

pośrednie'',

w

któr

yc

h

zak

l

ilda

się, że

s

p

o

lc

czc1

i

st

wo

inf

o

rma

-cyj

n

e

będzie się rozwijać podobni

e

j

a

k

w

obec

ni

e

wysoko

rozwiniętych

kra

j

a

ch (

U

S

/\

i Japonia).

Sce

n

a

riu

sze opty

mi

s

t

ycz

n

e

podkreślają, że s

pol

ec

ze11

st

wo

zo

st

a

nie

uwo

lni

o

ne

od pr

zy

mu

s

u

pracy

,

a

mając

n

ad

rniar

czasu

wo

ln

ego

,

lu

dz

i

e

będą rozwijać

p

otr

zeb

y

wyższego rzędu

(

m

.

in.

wlasną osobowość);

t

a

ki

e

spo

l

ec

z

e

1i

s

two

,

dzialającc

w sp

r

aw

ni

e

funkcjonującej

s

i

ec

i komunik

acy

jn

ej

,

będzie

w

st

a

ni

c

r

ów

n

ow

ag

i

sp

ol

ccz

n

c

j.

Teorię

s

p

ole

cz

e

11

s

t

wa

in

fo

rm

acy

jn

ego

różnią od

inn

y

c

h te

o

rii

dotyczących

sp

o

l

c

-cze

1i

stw

następujące

cec

h

y

(

Strateg

i

a

..

.

2

00

3

]:

w spo

l

ecze

1i

s

t

w

i

e

in

for

m

acyj

n

y

rn

znacząca część

doc

h

odu

n

arodo

weg

o p

ocho

d

zi ze

sprzedaży

u

s

lu

g

u

zys

ki

wa

ni

a

,

pr

z

e

twa

r

za

ni

a

, g

ro

rn

a

d

zen

i

a

i

udostępn

ia

n

i::i

i n lor

ma

c

j i

lu

b kom

uni

kacj

i

e

l

ek

t

ro

ni

cz

nej

,

wzrost

konkurencyjności

trad

ycy

jn

yc

h

galęzi

pr

zcmys

l

u

zależy

o

d p

os

ia

d

ani

a

pr7

.

Ci'.

przedsiębiorstwa

s

pra

w

ny

c

h me

c

h

a

nizmó

w

u

z

y

s

k

i

w

ani

a,

grom

adzen

ia

i

przec

h

owy

-wa

nia in

fo

rma

c

ji

,

o

by

w

a

te

le

mają dostęp

do

n

owyc

h

u

s

lu

g

t

ele

inf

o

rm

a

tycznych,

zwiększających

i

c

h

dostęp

do

in

fo

rm

ac

ji.

W

li

t

e

rat

ur

z

e

stos

uj

e

się również pojęcie

s

p

o

lc

cze

11

st

wa o

pa1·t

cgo

n

a w

iedzy,

k

t

ó

r

e

określane

jes

t jako

to,

któr

e

„więcej niż niegdyś

ge

n

e

ruj

e

wiedzę, dbając

p

rzy

tym

o w

l

;1

-ściwą strukturę

je

j

zas

obów( .

..

),

kt

ór

e

w

pro

cesie wyc

h

owa

ni

a,

soc

ja

li

zacji

i

edu

k

ac

j

i

-

pr

o

muj

e

p

os

ta

wy

p

oz

n

a

wc

ze

(

...

) o

ra

z

u

czy

wyko

r

zy

stani

a

wiedzy

(

..

.

)

d

l

a

cc

l

<)w

p

o

znawcz

ych

i

prakt

ycz

nyc

h

"

[

Z

a

che

r

20

03

].

Cechą charakterystyczną

s

po

l

cc

zc

1is

tw

a

74 W. l'izło

opa

rt

ego

n

a w

i

edzy

j

es

t

wzrost

konkur

e

ncji

111iędzy

pracownikami

i

spolecznościa111i

przy

r

ów

n

oczes

n

e

j

j

ego

otwartości.

L

e

p

sze wyksz

talc

e

ni

e

daje

bowi

e

111

dostęp

do nowego

zawo

du

oraz

wyższej

pozycji

społecznej.

Pod

s

tawowy

111i

obszara111

i

wspo111agającymi

r

ozwó

j

społecze11stwa

opartego na

wie-dzy

są:

i

nfrast

ruktura

t

e

chnic

z

na

(dostępność sprzętu

ko111puterowego

,

oprogramowania

oraz

dostęp

d

o s

i

ec

i Int

e

rn

et

u

)

,

lud

z

i

e

dysponujący odpowiednią wiedzą informatyczną,

b

y

móc

korzystać z zaso

bó

w

informac

y

jn

yc

h

,

prawo

sprzyjające

ro

zwo

jowi bizne

s

u

oraz

wzmacniające pozycję

kon

s

um

e

ntów ind

yw

idualn

yc

h

,

organizacje (biznesowe

i non

p

r

o

fit)

potrafiące konkurować

w s

f

e

rz

e gospo

d

a

rki

e

l

e

ktronicznej

,

zaso

by informacyjne

dostępne

n

a

p

oz

i

o

mi

e za

r

ów

n

o g

min

y,

przedsiębiorstwa,

jak i konsu111

e

ntó

w

indy

w

idu-a

ln

yc

h.

W

lit

e

ratur

ze

istnieją

s

ch

e

111

a

ty ro

z

woju

spo

l

ecze

11stwa i

g

ospodarki

opartej

na

w

i

edzy

.

Moto

r

e

111

p

r

ze

111ian

są

naklady

ponos

zo

ne pr

zez

przedsiębiorstwa

na

infrastruktu-rę techniczną w

ce

lu

opty

111

a

li

zac

ji prz

e

p

·

l

y

wów surowcowych

i

z

intensyfikowani

a

kon-t

ak

t

ów

pomiędzy

d

z

i

a

l

a111

i

przedsiębiorstw

(

sz

cz

e

gólnie w

pr

zy

padku

przedsiębiorstw

g

l

o

ba

ln

y

c

h lu

b

t

ra

n

s

n

arodowyc

h

)

.

Wzrastająca dostępność

nowocz

es

nych

narzędzi

in

fo

rm

a

t

ycz

n

yc

h

s

taj

e

się w przedsiębiorstwach

katalizatorem

pr

ze

mian

prowadzących cl

p

o

w

s

tania n

owyc

h r

y

nk

ów e

l

e

ktronic

z

n

yc

h. T

o z

kolei

wy111

u

sza za

ró

w

no

z

miany

w o

t

ocze

niu

praw

n

y

m

,

j

ak

i

zwiększa za

potr

zebowa

ni

e

na

wysoko wykwalifikowanych

pracow

nik

ów,

pr

zez co coraz w

ięcej

inw

es

tuj

e

się

w

wiedzę,

a

to

s

taj

e

się silą napędową

gos

p

o

darki [Mark

ows

ki

2

00

2]

.

PODSUMOWANlE

W

s

p

ó

l

czes

n

c

s

po

l

ccze

11

s

two

j

es

t

c

h

arakt

e

r

yzowa

n

e w r

óżny

sposó

b:

raz

jako

s

pol

e

-czc

1

i

s

two

r

yzy

k

a

,

raz

j

ako s

p

o

l

ecze

11

stwo

infor111

acy

jn

e

lub j

ako

s

pol

e

cz

e

!l

s

two

oparte

n

a w

i

e

d

zy

.

Każcie z

t

yc

h

pojęć

zwraca

uwagę

n

a

inn

y

asp

e

kt

życia społecznego.

Polskie

s

po

l

cczc

1

i

s

t

wo

ni

c

j

es

t j

eszcze s

po

l

ecze

1i

s

tw

e

111 in

fo

rm

acy

jn

y

m [Pi

z

l

o

2004],

j

es

t

dopiero

u

pro

g

u ro

z

wo

ju

. W

s

po

l

ecze

1i

s

tw

i

e

inf

o

rm

acy

jn

y

m

opa

rt

y

m na

w

i

edzy z

kolei

koni

ecz

n

e

s

taj

e

się

z

d

e

fin

i

owa

ni

e

g

l

ów

n

yc

h

k

i

e

runk

ów

d

z

i

a

l

a

ni

a

,

z

orientowanych

n

a

środowisko

natma

ln

c,

w

z

ro

s

t

e

kon

o

m

i

c

z

n

y,

wartości

hum

an

i

s

t

y

c

z

n

e,

a

także

n

a

t

wó

rc

zy

ro

zwó

j

j

e

dn

os

tki. R

ozwó

j

j

e

dno

s

tki

pow

ini

e

n

„zachować f

und

a

m

e

nt

y

wspó

ln

o

t

y

i

chronić

sys

-1

c

1n

y

sy

mb

o

li

,

któ

r

e

wypływają

z

ku

ltur

y

i

ją rozwijają, dostarczając

lud

z

i

o

m

z

nac

ze

11

"

i

1<1

7.

ysz

t

o

f

c

k

2

00

2

b

j

.

W

s

po

l

e

c

ze

1i

s

t

w

i

e opa

rt

y

m

n

a w

i

e

d

zy s

pol

ecze

1i

s

t

wo

konc

e

n

t

ruj

e

s

i

i,:

w p

i

e

rw

szy

m

rzędzie

n

a

r

e

l

ac

j

ac

h

człowiek

-

człowiek,

t

e

bowi

e

m

stanowią

o

jakości

środowiska

n

ntura

ln

cgo

,

s

po

l

ccze

1i

s

t

wa

,

k

ultur

y

i

ładu

p

o

li

tycznego.

PIŚMIENNICTWO

!kil D„ 197-k The Coming of the Post-Industrial Society. London. !kil D„ 1960 The End ot' ldcology. The Free Press. Glcncoe.

Du111:11·1~ki 11„ 2000: I licr:1rchic: i baric:rv spolccznc 11· lalach clzicwi<rćclziesiątych. Instytut Spraw Publicmych. \\1:1rs1.awa.

Drnckcr !'.! .. 2000: /:1rn1d1:111ic 11· X\ I ll'ic:ku. ivtuza S.1\„ \Varszall'a.

IVspólc::es11e spolec::e11stwo .. ₇₅

ePolska - plan dzialai\ na rzecz rozwoju spoleczelistwa inlormacyjnego w Polsce na lata 2001

--2006. dokument przyjęty przez Rad'( Ministrów 11 wrz.:śnia 200 I r.

Haber L.H .. 2002: Poznawcze aspekty bada1i naci spokeznośeią infonnacyjną I w: I Mikrospnlcc

z-ność inlormacyjna na przykladzie miasteczka internetowego Akademii Gó1T1iczo-l-lu111iczcj w Krakowie. pod red. nauk. L.1-1. Habera. Wydaw. Naukowe AGH. Kraków.

Krzysztofek K .. 2002a: Scenariusze przyszlości spoleczc1\stwa informacyjnego. [w:I Polska w dro

-dze clo globalnego spolecze1\stwa informacyjnego. Raport o rozwoju spolecznym. Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, Warszawa.

Krzysztofek K., 2002b: Spoleczei\stwo informacyjne a rozwój czlowicka. rw:I Polska IV clroclzc clo globalnego spoleczci\stwa informacyjnego. Raport o rozwoju spolccznym. Progr::un Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, Warszawa.

Markowski M .. Czynniki rozwoju spolecznego i gospodarczego. [w:·I Polska w clroclzc do globa

l-nego spolecze1\stwa inlormacyjnego. Raport o rozwoju spolecznym. Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, Warszawa 2002.

Pizlo W., 2004: Ocena rozwoju spoleczei'1stwa informacyjnego w Polsce w latach 1996-2002.

[w:] Informacja. Dobra lub zla nowina. poci red. nauk. i\. Szcwc1.yk. Uniwersylcl Szczcci1"1ski. Szczecin.

Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej - ePolska. Komitet Bacla1i Naukowych, I O 111:1rca 2003 (materia! powielony).

Sztompka P., 2002: Socjologia. Analiza spolcczclislwa. Wydawnictwo Znak, Kraków.

Sici1\ski A .. 1999: SpoleczcJ\stwo infor111acyjnc - próba nazwania naszych czasów. I w: I W drodze do spolcczei\stwa informacyjnego. Ośrodek Zagadnic1\ Spolcczc1\s1wa lnl"nrmacyjnego oraz

Instytut Problemów Wspólczesnej Cywilizacji, Warszawa.

Zacher L.W .. 2003: Spolecze1\stwo wiedzy i jego wrogowie. [w:] Wiedza - świat Iem w drodze do spolecze1istwa przyszlości, poci red. nauk. i\. Szc1Yczyk. Wydawnictwo USi'.. Szczecin.

THE CONTEMPORARY SOCJETY -TOWARDS KNOWLEDGE-BASED

SOCJETY

Abstract. The paper prcsents Bell's typology of social clevclopmenl (an agrarian society, :rn

industrial society and a post-industrial society). focusing on the post-industrial society and contemporary conceptions or ils interprelalion. Moreover. rundamcntal issues conccrning

a contemporary have becn described. Furthermore, signiflcance or a 111ass-socic1y.

a late-modernity society and a risk society has been discussed. Finally, mai n lrends or the

contemporary society clevelopment werc shown with thrce most i1npor1an1 sccnenes or ils

develop111en1 and their consequences.

Key words: risk society, knowledge society, economic growth

Zaakceptowano do druku - /\cccpted lor print: 05.12.2005