Stefan Moysa
"Die Bussordnung der Kirche :
pastorale Hilfen und Hinweise für
die Feier der Busse", wyd. Hugo
Aufderbeck i Martin Fritz, Leipzig
1977 : [recenzja]
Collectanea Theologica 49/2, 189-190
Rdzeniem książki są obszerne w ypow iedzi teologiczne obu wydawców. K a s p e r m ówi o problem ie zła w ogólności. Stawia problem najpierw z punktu w idzenia filozofii, przy czym stwierdza, że należy go rozważać w ka tegoriach ludzkiej w olności i stosunku tej w olności do problemu bytu. Spra wa bytu przybiera w teologii postać pytania o stworzenie. Poniew aż stw orze nie sam o w sobie jest dobre, wobec tego zło nie posiada w ramach stw orze nia sam oistnego bytu. Dokonuje się ono jako skutek w olności człowieka, który ma moc wprowadzić bezład w zaplanowany przez Boga św iat dobra. Za zło nie jest w yłącznie odpowiedzialna wolność ludzka, ale w olność w szelkich duchowych stworzeń, których istnienia nie można negować. W ypowiedzi bi blijne o istnieniu zła są częściowo personalne, częściowo niepersonalne. Żadne go z nich nie można w w yjaśnieniu pomijać. K a s p e r próbuje następnie bardziej m etafizycznie określić zło jako nicość przed Bogiem, która się spro wadza do zaprzeczenia zbawczej w oli Bożej, do życia bez łaski i do perw ersji sam ego siebie.
L e h m a n n zajm uje się bardziej szczegółowym pytaniem , czy szatan posiada byt osobowy. A nalizuje w ięc w ypow iedzi Pism a św. stwierdzając, że szatan posiada tam „tysiące tw arzy”. N azwany jest Belzebubem , mocnym, oskarżycielem , kusicielem , w ężem itd. Jest mocą osobową, ale raczej trzeba go pojm ować jako „nie-osofoę”, jako coś co niszczy osobowość. L e h m a n n w yraźnie zaprzecza, jakoby szatan był tylko personifikacją zła, gdyż takie ujęcie nie uwzględnia całej tradycyjnej nauki o duchowych bytach sam oist nych i ich wolności. Nauka św. T o m a s z a , który bardzo różnicuje zasto sow anie pojęcia osoby do takich bytów, pozostaje w dalszym ciągu aktualna i służy L e h m a n n o w i do lepszego w yjaśnienia zagadnienia.
Obydwa artykuły teologiczne poprzedzone są szczegółowym studium bi blijnym autorstwa K. K e r t e l g e , w którym autor szczegółowo rozważa przede w szystkim pojęcie szatana w N ow ym Testam encie, gdzie jest on uka zany jako przeciwnik Jezusa. A nalizuje pokusy Jezusa, a także przytaczane przez ew angelistów sceny opętania. Autor stwierdza też, że dem itologizacja nie m oże zrezygnować z pojęcia osoby w zastosowaniu do szatana. Książkę zamyka studium psychologiczne na tem at opętania, w którym J. M i s c h o opisuje szczegółowo wypadki, ale wzbrania się, by z nich wyciągać pewne interpretacje teologiczne.
Książka jest cennym studium, które w skazuje jak pew ne nawet skrajne postaw ienie problemu, może doprowadzić do lepszego zrozumienia niektórych zagadnień. Żaden z autorów nie przyjm uje twierdzeń H a a g a. N ie poprze stają oni jednak na czystej negacji, ale starają się problem dalej posunąć i lepiej w ytłum aczyć zagadnienie zła oraz pojęcie osoby w zastosowaniu do niego. Stąd wielka wartość książki dla pogłębienia teologii stworzenia i pro- olem u zła.
ks. S tefan M oysa SJ, W arszaw a
R E C E N Z JE } g g
Die Bussordnung der K irche. P astorale H ilfen und H inw eise fur die Feier der Busse, wyd. Hugo A u f d e r b e c k i Martin F r i t z , Leipzig 1977, St. Ben-
r.o-Verlag, s. 179.
Ogłoszony 2 grudnia 1973 roku przez P a w ł a VI nowy rytuał pokuty
(Ordo P aenitentiae) wprowadza daleko idące zmiany w tej ważnej praktyce
Kościoła. Książka jest pomyślana jako szeroko pojęty komentarz tego obrzędu, który pozw oliłby na głębsze zrozum ienie pokuty chrześcijańskiej i lepsze jej praktykowanie.
List wprowadzający napisał kardynał B e n g s c h przewodniczący episko patu Niem ieckiej Republiki Demokratycznej. Jest to prosta prezentacja no wych obrzędów wskazująca, w jaki sposób organicznie zrastają się one z daw ną praktyką, przy czym wyraźnie zostaje zalecone stopniowe i roztropne
190
R E C E N Z J Ewprow adzanie zmian. W tym samym diuchu utrzym uje się analiza obrzędów7 napisana przez J. S c h u p p a .
Bardziej teoretyczny charakter nosi studium A. G r i l l m e i e r a , który przedstawia historię rozwoju praktyki pokutnej w Kościele. Sam a rzecz jest specjalistom znana, lecz przypom nienie jej bardzo pomaga do zrozumienia obecnej p ra k ty k i
R. K a c z y ń s k i podaje pew ną teologiczną w izję pokuty określając jej charakter eklezjalny, który w Ordo P a en iten tiae dochodzi szczególnie do głosu. Podobnie teologiczny charakter noszą rozważania J. G r i i n d e l a o w inie i grzechu, w którym autor stosuje do analizy tych pojęć kategorie persona- listyczne.
N astępne opracowania są pom yślane jako praktyczna pomoc zarówno dla penitenta, jak i dla kapłana sprawującego sakram ent. Znajdziemy w ięc tam sposoby prizeprowadza/nia w spółczesnego rachunku sum ienia (J. E g e r ) i m odlitw y w yrażające ducha pokuty i ułatw iające nawrócenie (H. E n g e l ) . P. J. C o r d e s podaje wskazów ki, jak odnosić się do penitenta, a D. G r o - t h u e s rozważa m iejsce, jakie powinna zajm ować pokuta w życiu kapłana. Całość uzupełnia ją schem at kazania o pokucie (L. B e r t s c h) oraz teksty teologiczne D. B o n h o e f f e r a , J. R a t z i n g e r a , K. R a h n e r a , i W. K a s p e r a.
Mamy w ięc do czynienia z pew nego rodzaju syntezą odnowionej praktyki pokutnej w Kościele. Książka jest łatw o zrozumiała i pożyteczna, chciałoby się powiedzieć niem al nieodzowna dla praktykowania pokuty w sposób odpo w iedzialny i osobisty, jak sobie K ościół tego życzy.
ks. S tefan M oysa SJ, W arszaw a
Ladislaus BOROS, In der Versuchung. Einübung in die M editation , Freibourg- -B asel-W ien 1970, Verlag Herder, s. 126.
Wśród absorbujących zajęć i wyczerpującego trybu życia, jakie narzuca dzisiejszy świat, daje się odczuć potrzeba refleksji, zagłębienia się w ludzką egzystencję, aby odkryć w ten sposób tajem nicę i sens życia. Taką drogą pro wadzi czytelnika Ladislaus B o r o s . W rozdziale w stępnym stwierdza on, że m edytacja chrześcijańska dokonuje się w ciszy i pokorze, a rozpoczyna się od reflek sji nad rzeczywistością, w której człowiek jest zanurzony. S k ła dają się na nią ludzie, wydarzenia, los, szczęście lub nieszczęście. Dopiero w ten sposób odkrywa człow iek tajem nicę Boga i Chrystusa.
N astępne rozdziały są praktycznym przeprowadzeniem tego rodzaju m e dytacji na przykładzie kuszenia Chrystusa na pustyni. Zachowanie się Chry stusa w pokusach, jakie opisuje ew angelia, daje autorowi okazję do ukazania problem ów człowieka i zasugerowania pewnego sposobu ich rozwiązywania. I tak pokusa, aby zam ienić kam ienie w chleb, jest próbą odciągnięcia Chry stusa od codziennej zwyczajności. Jezus bowiem w ybrał drogę życia w ew n ętrz nego, wierności, ukrycia. Działał zgodnie z prawami św iata i chciał, by św iat pozostał światem. W takim św iecie Jezus ufał, był prostego serca, w skazał ludziom drogę w ew nętrznej przemiany. Pokusa aby się rzucić z krużganka św iątyni jest pokusą do cudowności, do panowania, do ukazania się M esja szem niezwykłym , jakiego lud oczekiwał. Jezus przeciw staw ia tem u Bożą pokorę i miłość, przyjęcie życia takiego, jakim ono jest, aby się mogło póź niej przekształcić w życie człowieka zm artwychw stałego. Pokusie, aby po siąść w szystkie bogactwa św iata Jezus przeciwstawia sw oje ubóstw o i łagod ność, które są wyrazem tego, że i Bóg chciał wobec człowieka przyjąć postawę pokory i łagodności.
Pokusa kończy się hołdem służby aniołów, co znowu staje się dla B o r o - s a okazją do refleksji na tem at eschatologicznego dokonania wszystkich rzeczy i nieba jako ostatecznej rzeczywistości.
