STUDIA PRAWNICZE. Prawo prywatne międzynarodowe

(1)

STUDIA PRAWNICZE

(2)

STUDIA PRAWNICZE

Prawo prywatne międzynarodowe

(3)

W sprzedaży:

K. Bagan-Kurluta

PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE, wyd. 3 Wykłady Becka

M.M. Kenig-Witkowska (red.)

PRAWO INSTYTUCJONALNE UNII EUROPEJSKIEJ, wyd. 6 Podręczniki Prawnicze

A. Łazowski, A. Zawidzka

PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE, wyd. 2 Podręczniki Prawnicze

J. Barcik, A. Wentkowska PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ Studia Prawnicze

W. Czapliński, A. Wyrozumska

PRAWO MIĘDZYNARODOWE PUBLICZNE, wyd. 3 Studia Prawnicze

(4)

Prawo prywatne międzynarodowe

5. wydanie

prof. dr hab. Jacek Gołaczyński

Uniwersytet Wrocławski

WYDAWNICTWO C.H.BECK

WARSZAWA 2017

(5)

Propozycja cytowania:

J. Gołaczyński, Prawo prywatne międzynarodowe, wyd. 5, Warszawa 2017

Wydawca: Aneta Flisek

© Wydawnictwo C.H.Beck 2017 Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.

ul. Bonifraterska 17, 00–203 Warszawa

Skład i łamanie: TiM-Print, Warszawa Druk i oprawa: Totem, Inowrocław

ISBN 978-83-255-9969-0 ISBN 978-83-255-9670-6

(6)

Spis treści

Wstęp . . . XV Wykaz literatury . . . XVII Wykaz skrótów . . . XIX

Rozdział I. Pojęcie prawa prywatnego międzynarodowego . . . 1

§ 1 . Definicja . . . 1

§ 2 . Prawo prywatne międzynarodowe w znaczeniu wąskim i szerokim 3

§ 3 . Prawo obcych . . . 12

§ 4 . Przepisy wymuszające swoją właściwość . . . 12

Rozdział II. Źródła prawa prywatnego międzynarodowego . . . 14

§ 5 . Uwagi ogólne . . . 14

§ 6 . Prawo wewnętrzne . . . 14

§ 7 . Umowy międzynarodowe . . . 19

I . Umowy międzynarodowe wielostronne o kolizyjnym charakterze . . . 20

II . Umowy międzynarodowe zawierające normy merytoryczne . . . 21

III . Konwencje międzynarodowe z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego . . . 22

IV . Umowy międzynarodowe dwustronne . . . 23

§ 8 . Prawo Unii Europejskiej . . . 26

I . Źródła międzynarodowego postępowania cywilnego . . . 26

II . Źródła prawa prywatnego międzynarodowego . . . 28

Rozdział III. Normy kolizyjne prawa prywatnego międzynarodowego 31

§ 9 . Budowa normy kolizyjnej . . . 31

§ 10 . Rodzaje łączników normy kolizyjnej . . . 33

I . Uwagi ogólne . . . 33

II . Łącznik personalny (osobisty) . . . 34

1 . Łącznik obywatelstwa . . . 34

2 . Łącznik domicylu . . . 35

3 . Przynależność osoby prawnej . . . 37

III . Łączniki przedmiotowe . . . 37

1 . Łącznik miejsca położenia rzeczy . . . 37

2 . Łącznik miejsca dokonania czynności prawnej . . . 38

3 . Łącznik lex causae . . . 38

(7)

VI Spis treści

4 . Łącznik siedziby sądu . . . 39

5 . Łącznik subiektywny . . . 39

§ 11 . Rodzaje norm kolizyjnych . . . 40

Rozdział IV. Stosowanie prawa prywatnego międzynarodowego . . . 42

§ 12 . Uwagi ogólne . . . 43

§ 13 . Kwalifikacja pojęć prawnych . . . 44

I . Kwalifikacja według lex fori . . . 44

II . Kwalifikacja według lex causae . . . 45

III . Kwalifikacja według metody porównawczej (autonomicznej prawa prywatnego międzynarodowego) . . . 45

§ 14 . Odesłanie . . . 45

§ 15 . Klauzula porządku publicznego . . . 51

§ 16 . Niejednolite prawo . . . 53

I . Konflikt interlokalny . . . 54

II . Konflikt interpersonalny . . . 55

§ 17 . Konflikt przechodni . . . 55

§ 18 . Zmiana statutu . . . 56

§ 19 . Kwestia wstępna . . . 58

§ 20 . Stosowanie obcego prawa merytorycznego . . . 59

II . Stosowanie obcego prawa publicznego . . . 62

III . Zabiegi kwalifikacyjne . . . 64

§ 21 . Obejście prawa . . . 65

Rozdział V. Międzynarodowe postępowanie cywilne . . . 66

§ 22 . Uwagi ogólne . . . 67

§ 23 . Zasady międzynarodowego postępowania cywilnego . . . 68

I . Zasada priorytetu umów międzynarodowych . . . 68

II . Zasada równouprawnienia cudzoziemców w zakresie ochrony sądowej . . . 69

III . Zasada respektowania jurysdykcji sądów zagranicznych . . . 69

IV . Zasada wzajemności . . . 69

§ 24 . Jurysdykcja . . . 70

I . Pojęcie . . . 70

II . Jurysdykcja krajowa . . . 71

III . Umowa jurysdykcyjna . . . 72

IV . Zwolnienie spod jurysdykcji krajowej . . . 73

§ 25 . Wykonalność i uznanie orzeczenia sądu zagranicznego . . . 75

§ 26 . Międzynarodowa pomoc prawna . . . 77

§ 27 . Międzynarodowy arbitraż handlowy . . . 79

§ 28 . Stanowisko cudzoziemca w procesie cywilnym . . . 80

I . Zdolność sądowa i zdolność procesowa . . . 80

II . Zabezpieczenie kosztów procesu . . . 81

III . Zwolnienie cudzoziemca od kosztów sądowych . . . 82

§ 29 . Europejskie międzynarodowe postępowanie cywilne . . . 82

(8)

VII Spis treści

I . Rozporządzenie Nr 1215/2012 z 12 .12 .2012 r . . . . w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykony-

wania w sprawach cywilnych i handlowych (Bruksela I bis) . . . 82

1 . Zakres przedmiotowy . . . 83

2 . Zakres terytorialny i czasowy . . . 84

3 . Jurysdykcja ogólna . . . 84

4 . Jurysdykcja szczególna . . . 85

5 . Jurysdykcja w sprawach ubezpieczeniowych . . . 87

6 . Jurysdykcja w sprawach konsumenckich . . . 88

7 . Jurysdykcja wyłączna . . . 89

8 . Uznanie i stwierdzenie wykonalności . . . 90

II . Rozporządzenie Nr 2201/2003 dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich i dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie Nr 1347/2000 (Bruksela II bis) . . . 91

1 . Zakres zastosowania . . . 91

2 . Terytorialny i czasowy zakres zastosowania . . . 92

3 . Jurysdykcja w sprawach dotyczących rozwodu, separacji lub unieważnienia małżeństwa . . . 92

4 . Jurysdykcja w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej . . . 93

5 . Jurysdykcja w odniesieniu do środków tymczasowych i zabezpieczających . . . 94

6 . Badanie jurysdykcji . . . 94

7 . Badanie dopuszczalności postępowania . . . 95

8 . Uznanie i stwierdzenie wykonalności . . . 95

9 . Tryb uznania orzeczeń . . . 97

10 . Postępowanie o stwierdzenie wykonalności . . . 97

11 . Postępowanie odwoławcze . . . 98

12 . Zniesienie exequatur . . . 98

III . Europejski Tytuł Egzekucyjny dla roszczeń bezspornych . . . 99

1 . Zakres stosowania rozporządzenia . . . 99

2 . Zakres terytorialny . . . 100

3 . Czasowy zakres obowiązywania . . . 100

4 . Zakres terytorialny zastosowania . . . 101

5 . Czasowy zakres zastosowania . . . 101

6 . Europejski Tytuł Egzekucyjny . . . 101

7 . Skutki wydania zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego . . . 103

8 . Egzekucja w państwie członkowskim wykonania . . . 103

9 . Odmowa wykonania egzekucji . . . 104

10 . Stosunek do innych regulacji . . . 104

IV . Postępowanie w sprawie Europejskiego Nakazu Zapłaty . . . 105

2 . Rozpoznanie sprawy . . . 106

3 . Europejski Nakaz Zapłaty . . . 108

(9)

VIII Spis treści

4 . Wykonalność Europejskiego Nakazu Zapłaty . . . 108

5 . Wniosek o ponowne zbadanie Europejskiego Nakazu Zapłaty . . . 109

V . Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń . . . 110

2 . Rozpoznanie sprawy . . . 111

3 . Środki odwoławcze . . . 115

4 . Wykonalność orzeczenia . . . 115

5 . Wniosek o ponowne zbadanie orzeczenia . . . 116

VI . Alimenty . . . 117

VII . Rozporządzenie spadkowe . . . 119

VIII . Europejski nakaz zabezpieczenia na rachunku bankowym . . . 121

IX . Zakres zastosowania rozporządzenia . . . 124

X . Przedmiot zajęcia . . . 127

XI . Postępowanie w przedmiocie wydania europejskiego nakazu zajęcia rachunku bankowego . . . 128

1 . Jurysdykcja . . . 128

2 . Przesłanki wydania europejskiego nakazu zajęcia rachunku bankowego . . . 129

3 . Wymogi formalne wniosku . . . 131

4 . Przebieg postępowania o wydanie europejskiego nakazu zajęcia rachunku bankowego . . . 131

5 . Wydanie europejskiego nakazu zajęcia rachunku bankowego . . . 133

6 . Wykonanie i wykonalność europejskiego nakazu zajęcia rachunku bankowego . . . 134

7 . Środki prawne przysługujące po wydaniu europejskiego nakazu zajęcia rachunku bankowego . . . 136

XII . Wzajemne uznawanie środków ochrony w sprawach cywilnych 138

1 . Uznanie i wykonywanie . . . 138

2 . Zaświadczenie . . . 139

3 . Odmowa uznania lub wykonania . . . 140

XIII . Pomoc prawna po wejściu Polski do Unii Europejskiej . . . 140

Rozdział VI. Rys historyczny prawa prywatnego międzynarodowego . 149 § 30 . Zasada personalizmu i terytorializmu . . . 149

§ 31 . Prawo rzymskie . . . 150

§ 32 . Wczesne średniowiecze . . . 150

§ 33 . Szkoła statutowa . . . 151

§ 34 . Krytyka szkoły statutowej . . . 152

§ 35 . Nowa szkoła włoska . . . 153

§ 36 . Współczesna nauka prawa prywatnego międzynarodowego . . . 153

§ 37 . Polska nauka prawa prywatnego międzynarodowego . . . 155

Rozdział VII. Osoby fizyczne, osoby prawne . . . 157

§ 38 . Osoby fizyczne . . . 157

(10)

IX Spis treści

II . Zdolność prawna osób fizycznych . . . 160

III . Zdolność prawna cudzoziemców . . . 163

IV . Uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu . . . 164

V . Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych . . . 167

VI . Ubezwłasnowolnienie . . . 171

VII . Zdolność wekslowa i czekowa . . . 172

VIII . Imię i nazwisko . . . 175

IX . Dobra osobiste osoby fizycznej . . . 176

§ 39 . Osoby prawne . . . 178

II . Zakres zastosowania statutu personalnego . . . 184

1 . Zakres podmiotowy dyrektywy (zdolność do transgranicznego łączenia) . . . 187

2 . Zasada stosowania do transgranicznego łączenia prawa właściwego dla każdej z łączących się spółek . . . 187

III . Zmiana statutu . . . 192

IV . Właściwość prawa siedziby przedsiębiorstwa . . . 192

V . Ułomne osoby prawne . . . 192

VI . Międzynarodowe osoby prawne . . . 194

§ 40 . Dobra osobiste osoby fizycznej i prawnej . . . 198

II . Nazwa osoby prawnej i jej ochrona . . . 199

Rozdział VIII. Czynności prawne, przedstawicielstwo, przedawnienie 203

§ 41 . Czynności prawne . . . 204

II . Forma czynności prawnych . . . 205

III . Zakres prawa właściwego dla formy czynności prawnej . . . 207

§ 42 . Przedstawicielstwo . . . 207

II . Przedstawicielstwo ustawowe . . . 208

III . Pełnomocnictwo . . . 209

§ 43 . Przedawnienie . . . 212

I . Prawo właściwe dla przedawnienia . . . 212

II . Zakres prawa właściwego dla przedawnienia . . . 213

III . Konwencja o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów . . . 214

Rozdział IX. Zobowiązania . . . 215

§ 44 . Zobowiązania umowne . . . 216

I . Pojęcie autonomii woli w prawie prywatnym międzynarodowym . . . 216

1 . Uwagi ogólne . . . 216

2 . Wybór prawa jako łącznika normy kolizyjnej . . . 217

3 . Charakter prawny wyboru . . . 217

(11)

X Spis treści

4 . Sposób i chwila dokonania wyboru prawa . . . 218

5 . Przedmiot wyboru . . . 219

6 . Dopuszczalność i ograniczenia wyboru prawa . . . 219

7 . Ważność wyboru prawa . . . 220

8 . Wybór częściowy i złożony . . . 221

9 . Wybór prawa pod warunkiem i z zastrzeżeniem terminu . . . 222

10 . Klauzule „usztywniające” właściwość prawa . . . 222

11 . Zmiana statutu zobowiązaniowego w drodze wyboru prawa 222

12 . Dopuszczalność i ważność wyboru w prawie polskim . . . 223

13 . Stosowanie prawa wybranego . . . 225

§ 45 . Statut kontraktowy w przypadku niedokonania przez strony wyboru prawa według stanu prawnego pod rządami ustawy z 12 .11 .1965 r . – Prawo prywatne międzynarodowe . . . 226

II . Zobowiązania dotyczące nieruchomości . . . 226

III . Regulacja ustawowa zobowiązań niedotyczących nieruchomości . . . 228

IV . Poszczególne łączniki . . . 233

1 . Chwila zawarcia umowy . . . 233

2 . Miejsce zawarcia umowy . . . 233

3 . Miejsce zamieszkania i siedziba strony . . . 234

V . Umowy mieszane i nienazwane . . . 235

§ 46 . Prawo właściwe dla zobowiązań umownych według Konwencji rzymskiej i rozp . Rzym I . . . 238

I . Informacje ogólne o Konwencji rzymskiej . . . 238

II . Zakres stosowania Konwencji rzymskiej i rozp . Rzym I . . . 239

III . Wybór prawa . . . 241

IV . Prawo właściwe w razie braku wyboru prawa . . . 242

V . Regulacje szczególne . . . 243

1 . Nieruchomości . . . 243

2 . Umowy przewozu towarów . . . 243

3 . Umowy konsumenckie . . . 244

4 . Indywidualne umowy o pracę . . . 246

5 . Przelew wierzytelności . . . 247

6 . Przejście wierzytelności z mocy prawa . . . 248

VI . Przepisy wymuszające swoje zastosowanie . . . 249

VII . Ważność oświadczeń woli co do wyboru prawa . . . 250

VIII . Zakres statutu kontraktowego . . . 252

IX . Wyłączenie odesłania . . . 253

X . Dowody . . . 253

XI . Porządek publiczny . . . 253

XII . Wykładnia Konwencji rzymskiej . . . 254

XIII . Państwa nieposiadające jednolitego systemu prawnego . . . 255

XIV . Prawo właściwe dla obowiązkowych umów ubezpieczenia . . . . 255

XV . Ochrona konsumenta . . . 256

XVI . Prawo waluty . . . 257

(12)

XI Spis treści

§ 47 . Zobowiązania wynikające ze zdarzeń niebędących czynnościami

prawnymi . . . 258

II . Czyny niedozwolone . . . 261

1 . Prawo właściwe dla deliktów . . . 261

2 . Zakres prawa właściwego dla deliktów . . . 265

§ 48 . Prawo właściwe dla zobowiązań pozaumownych według rozp . Rzym II . . . 266

II . Pojęcie zobowiązania pozaumownego . . . 267

III . Zakres zastosowania . . . 267

IV . Zakres prawa właściwego . . . 269

V . Czyny niedozwolone . . . 270

VI . Przepisy właściwe dla poszczególnych typów czynów niedozwolonych . . . 272

1 . Odpowiedzialność za produkt . . . 272

2 . Nieuczciwa konkurencja i praktyki ograniczające wolną konkurencję . . . 274

3 . Szkody w środowisku naturalnym . . . 275

4 . Naruszenie praw własności intelektualnej . . . 276

5 . Spory zbiorowe . . . 276

VII . Prawo właściwe dla zobowiązań pozaumownych innych niż czyn niedozwolony . . . 277

1 . Bezpodstawne wzbogacenie . . . 277

2 . Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia . . . 278

3 . Culpa in contrahendo . . . 278

VIII . Swoboda wyboru prawa . . . 279

IX . Zasady wspólne dla czynów niedozwolonych i zobowiązań pozaumownych niebędących czynami niedozwolonymi . . . 280

1 . Przepisy wymuszające swoje zastosowanie . . . 280

2 . Zasady bezpieczeństwa i postępowania . . . 281

3 . Bezpośrednie powództwo przeciwko ubezpieczycielowi osoby odpowiedzialnej . . . 281

4 . Subrogacja . . . 281

5 . Odpowiedzialność kilku osób . . . 281

6 . Ważność ze względu na formę . . . 281

7 . Ciężar dowodu . . . 282

8 . Wyłączenie odesłania . . . 282

9 . Państwa posiadające niejednolity system prawny . . . 282

10 . Porządek publiczny państwa siedziby sądu . . . 282

§ 49 . Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia . . . 283

§ 50 . Bezpodstawne wzbogacenie . . . 284

§ 51 . Zbieg roszczeń kolizyjnych dotyczących odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej . . . 289

§ 52 . Odpowiedzialność za działania lub zaniechania władzy publicznej 290

(13)

XII Spis treści

Rozdział X. Prawo rzeczowe . . . 291

§ 53 . Statut rzeczowy . . . 291

II . Łącznik położenia rzeczy . . . 295

III . Pojęcie praw rzeczowych . . . 298

IV . Zakres statutu rzeczowego . . . 299

V . Zmiana statutu rzeczowego . . . 301

§ 54 . Statut praw na dobrach niematerialnych . . . 302

II . Prawo na dobrach niematerialnych w konwencjach . . . 303

Rozdział XI. Prawo rodzinne i opiekuńcze . . . 308

§ 55 . Uwagi ogólne . . . 308

§ 56 . Zawarcie małżeństwa . . . 309

I . Materialne wymogi zawarcia małżeństwa . . . 309

II . Formalne wymogi zawarcia małżeństwa . . . 311

§ 57 . Unieważnienie małżeństwa . . . 312

§ 58 . Stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami . . . 313

§ 59 . Rozwód i separacja . . . 316

I . Rozwód . . . 316

II . Separacja . . . 326

III . Rozwód i separacja w prawie unijnym . . . 327

§ 60 . Pochodzenie dziecka . . . 330

§ 61 . Stosunki prawne między rodzicami a dzieckiem . . . 337

§ 62 . Przysposobienie . . . 340

I . Prawo właściwe . . . 340

II . Zakres statutu adopcyjnego . . . 344

§ 63 . Alimentacja . . . 347

§ 64 . Opieka i kuratela . . . 352

II . Zakres statutu opieki i kurateli . . . 354

Rozdział XII. Sprawy spadkowe . . . 355

§ 65 . Prawo właściwe . . . 356

§ 66 . Zakres statutu spadkowego . . . 357

I . Przesłanki dziedziczenia . . . 357

II . Ustalenie zawartości spadku . . . 359

§ 67 . Powołanie do dziedziczenia . . . 360

§ 68 . Nabycie spadku . . . 362

I . Sposób dziedziczenia . . . 362

II . Przyjęcie lub odrzucenie spadku . . . 362

III . Stosunki między współspadkobiercami – odpowiedzialność za długi spadkowe . . . 362

IV . Ochrona dziedziczenia . . . 363

(14)

XIII Spis treści

V . Rezerwa lub zachowek . . . 363

VI . Zapis testamentowy . . . 364

VII . Wykonawca testamentu . . . 364

§ 69 . Dział spadku . . . 365

§ 70 . Statut czynności prawnych na wypadek śmierci . . . 366

II . Zakres statutu czynności prawnych na wypadek śmierci . . . 368

§ 71 . Dziedziczenie według rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego 369

I . Stan prawny od 17 .8 .2015 r . . . . 369

§ 72 . Dziedziczenie gospodarstwa rolnego położonego w Polsce . . . 371

Rozdział XIII. Stosunki pracy . . . 373

§ 73 . Prawo właściwe . . . 373

II . Wybór prawa według ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe z 1965 r . . . . 374

III . Prawo właściwe w wypadku braku wyboru prawa według ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe z 1965 r . . . . 377

IV . Prawo właściwe według ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe z 2011 r . . . 381

§ 74 . Zakres stosowania statutu stosunku pracy . . . 385

Aneks . . . 393

Prawo prywatne międzynarodowe z 1965 r . . . 395

Prawo prywatne międzynarodowe z 2011 r . . . . 400

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 z 17 .6 .2008 r . w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) . . . 411

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 864/2007 z 11 .7 .2007 r . dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych (Rzym II) . . . 427

Rozporządzenie Rady (WE) Nr 4/2009 z 18 .12 .2008 r . w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych . . . 440

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12 .12 .2012 r . w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych . . . 470

Konwencja o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci . . . 497

(15)

XIV Spis treści

Konwencja dotycząca kolizji praw w przedmiocie formy rozporządzeń

testamentowych . . . 510 Konwencja o prawie właściwym dla wypadków drogowych . . . 514 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012

z 12 .12 .2012 r . . . w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych . . . 519 Indeks rzeczowy . . . 547

(16)

Wstęp

Podręcznik ten stanowi omówienie zagadnień prawa prywatnego między- narodowego oraz wybranych zagadnień międzynarodowego postępowania cywilnego . Jest on adresowany do studentów prawa oraz aplikantów i zawiera podstawowe informacje dotyczące przepisów prawa prywatnego międzyna- rodowego: kolizyjnego i merytorycznego, a także wybrane poglądy doktryny i judykatury .

Publikacja składa się z 13 rozdziałów, zawierających omówienie zagad- nień ogólnych oraz szczegółowych . Ustawa z 4 .2 .2011 r . – Prawo prywatne międzynarodowe została zaprezentowana wyczerpująco . Natomiast konwencje międzynarodowe, ze względu na ich liczbę i niekiedy szczegółową mate- rię, zostały omówione skrótowo . Każdy rozdział zawiera także krótki wykaz literatury, który może służyć jako pomoc w poszukiwaniu dalszych informacji dotyczących omawianej kwestii .

Piąte wydanie podręcznika zostało wzbogacone o omówienie unormowań Unii Europejskiej dotyczących międzynarodowego postępowania cywilnego oraz prawa prywatnego międzynarodowego, ale przede wszystkim omówienie nowej ustawy z 4 .2 .2011 r . – Prawo prywatne międzynarodowe, rozporządze- nia spadkowego, rozporządzenia o nakazie zabezpieczenia na rachunku bankowym, o europejskim nakazie zapłaty i europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń (po nowelizacji tych rozporządzeń) oraz rozporządzenia w sprawie wzajemnego uznawania środków ochrony w sprawach cywilnych . W tym zakresie publikacja została wzbogacona o dość licznie cytowane przy- pisy, co ma ułatwić Czytelnikowi lekturę .

Chciałbym podziękować moim współpracownikom na Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego – mgr Annie Sojat za pomoc w zebraniu materiałów do części podręcznika poświęconej prawu unijnemu .

Wrocław, lipiec 2017 r . Jacek Gołaczyński

(17)

(18)

Wykaz literatury

K. Bagan-Kurluta, Prawo prywatne międzynarodowe, Warszawa 2011 J. Balcarczyk, Prawo właściwe dla dobrego imienia osoby fizycznej i jego

ochrony, Warszawa 2014

M. Czepelak, Autonomia woli w prawie prywatnym międzynarodowym Unii Europejskiej, Warszawa 2015

M. Czepelak, Międzynarodowe prawo zobowiązań Unii Europejskiej . Ko- mentarz do rozporządzeń rzymskich, Warszawa 2012

M. Czepelak, Umowa międzynarodowa jako źródło prawa prywatnego mię- dzynarodowego, Warszawa 2008

J. Gilas, Prawo międzynarodowe prywatne, Warszawa 2002

J. Gołaczyński (red .), Kolizyjne aspekty zobowiązań elektronicznych . Mate- riały z konferencji, Warszawa 2007

J. Gołaczyński, Umowy elektroniczne w prawie prywatnym międzynarodo- wym, Warszawa 2007

J. Gołaczyński, Współpraca sądowa w sprawach cywilnych i handlowych w Unii Europejskiej, Warszawa 2007

J. Górecki, Osobiste zabezpieczenia wierzytelności w prawie prywatnym międzynarodowym, Warszawa 2014

J. Jakubowski, Prawo międzynarodowe prywatne . Zarys wykładu, Warszawa J. Jakubowski, M. Tomaszewski, A. Tynel, A.W. Wiśniewski, Zarys międzyna-1984

rodowego prawa prywatnego, Warszawa 1983

K. Kruczalak, Zarys międzynarodowego prawa prywatnego, Gdańsk 2001 W. Ludwiczak, Międzynarodowe prawo prywatne, Warszawa 1990 (Poznań

1996 – oprac . K. Kruczalak)

A. Mączyński, Rozwiązanie małżeństwa w prawie prywatnym międzynarodo- wym, Kraków 1979

A. Mączyński, Rozwód w prawie prywatnym międzynarodowym, Warszawa M. Pazdan (red .), Międzynarodowe prawo handlowe, Warszawa 20071983 M. Pazdan, Prawo prywatne międzynarodowe, Warszawa 2017

M. Pazdan (red.), System Prawa Prywatnego, t . 20a, 20b, Warszawa 2015 M. Pazdan, J. Górecki, Nowe europejskie prawo spadkowe, Warszawa 2015

(19)

XVIII Wykaz literatury

M. Pilich, Zasada obywatelstwa w prawie prywatnym międzynarodowym . Zagadnienia podstawowe, Warszawa 2015

J. Poczobut (red .), Prawo prywatne międzynarodowe . Komentarz, Warszawa J. Poczobut (red .), Współczesne wyzwania prawa prywatnego międzynarodo-2017

wego, Warszawa 2013

W. Popiołek (red .), System Prawa Handlowego, t . 9, Międzynarodowe prawo handlowe, Warszawa 2013

P. Rodziewicz, Stwierdzenie treści oraz zastosowanie prawa obcego w sądo- wym postępowaniu cywilnym, Warszawa 2015

A. Sapota, Wybór prawa w międzynarodowym prawie rodzinnym, Warszawa M. Sośniak, Prawo prywatne międzynarodowe, Katowice 19912016

M. Sośniak, B. Walaszek, E. Wierzbowski, Międzynarodowe prawo rodzinne, Wrocław–Warszawa 1969

M. Świerczyński, Delikty internetowe w prawie prywatnym międzynarodo- wym, Kraków 2006

M. Świerczyński, Naruszenie prawa własności intelektualnej w prawie pry- watnym międzynarodowym, Warszawa 2013

B. Walaszek, M. Sośniak, Zarys prawa międzynarodowego, Warszawa 1973 E. Wierzbowski, Międzynarodowy obrót prawny w sprawach cywilnych, War-

szawa 1971

A. Wróbel (red .), Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, Warszawa 2004

(20)

Wykaz skrótów

1. Akty prawne

CudzU . . . ustawa z 12 .12 .2013 r . o cudzoziemcach (Dz .U . z 2013 r . poz . 1650 ze zm .)

dyrektywa 2003/8/WE . . dyrektywa Rady 2003/8/WE z 27 .1 .2003 r . w celu usprawnienia dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sporach transgranicznych poprzez ustanowienie minimalnych wspólnych zasad odnoszących się do pomocy prawnej w sporach o tym charakterze ( Dz . Urz . WE L Nr 26, s . 41)

dyrektywa 2005/56/WE . dyrektywa 2005/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26 .10 .2005 r . w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych (Dz .Urz . UE L Nr 310, s . 1)

dyrektywa 96/71/WE . . . . dyrektywa 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 .12 .1996 r . dotycząca delegowania pra- cowników w ramach świadczenia usług (Dz .Urz . WE L Nr 18 z 1997 r ., s . 1)

KC . . . Kodeks cywilny KM . . . Kodeks morski

Konstytucja RP . . . Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 .4 .1997 r . (Dz .U . Nr 78, poz . 483 ze zm . i ze sprost .)

KonwBern . . . Konwencja berneńska z 9 .9 .1886 r . o ochronie dzieł literackich i artystycznych (zmieniona i uzupełnia- na, np . w Paryżu w 1896 r ., Berlinie w 1908 r ., Ber- nie w 1914 r ., Rzymie w 1928 r ., Brukseli w 1948 r ., Sztokholmie w 1967 r ., w Paryżu w 1971 r .); tekst rzymski – Dz .U . z 1935 r . Nr 84, poz . 515, tekst paryski – Dz .U . z 1990 r . Nr 82, poz . 474 z załącz- nikiem

KonwOdpRodz . . . Konwencja o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków