Busola kierunkowa Bezard Model I Mały wzór

(1)

Busola kierunkowa Bezard Model I Mały wzór 1913 2022-06-12

1 Busola kierunkowa Bezard Model I Mały wzór

1913

Kolekcja: Busole i kompasy

Muzeum: Prywatne Muzeum Czasu (Przed) Wojennego

Właściciel: militariahobbyeu

Datowanie: 1913 Miejsce pochodzenia: Austrowęgry

Stan eksponatu: Bardzo dobry

Opis: Busola kierunkowa Bezarda, Model I Mały wzór 1913, w etui skórzanym ze sznureczkiem oraz specjalnym "niezbędnikiem". Pierwszy przyrząd to austriacki przenośnik (cyrkiel),

dostosowany do podstawowych map jakie były w monarchii austro-węgierskiej. Były to mapy w skali 1: 25 000, 1: 75 000 i 1: 200 000. Przenośnik umożliwiał szybkie obliczanie odległości w terenie, mierząc przenośnikiem odcinki na mapie. Drugi przenośnik dotyczył map w skali 1:

126 000 (rosyjskie), 1: 80 000 (francuskie), dodatkowo są zapisane przeliczniki na jednostki miar jakie były wówczas stosowane wiorsty, mile, mile angielskie, yardy. Umożliwiał też wykreślanie na mapie kierunków.

Kraj pochodzenia: Austro-Węgry, produkowany dla Niemiec w latach 1913-1918. Oryginał mający ponad 100 lat! Wymiary: 5 x 6 x 1,5 cm. Średnica tarczy 4,5 cm. Stan idealny, sprawny, czasem się zacina na chwilę igła. Delikatnie rozdarty futerał w jednym miejscu.

(2)

Busola kierunkowa Bezarda, Model I Duży, wzór 1910 2022-06-12

Busola kierunkowa Bezarda, Model I Duży, wzór 1910

Datowanie: 1910 Miejsce pochodzenia: Austrowęgry

Opis: Busola kierunkowa Bezarda, Model I Duży, wzór 1910, Austro-Węgry, firma LG dla Niemiec, produkowane w latach 1910-1918.

Wymiary:

8,5x7x1,5 cm

Średnica tarczy: 5,5 cm

(3)

Busola kierunkowa K.M. wzór 1932 Gerlach 2022-06-12

1 Busola kierunkowa K.M. wzór 1932 Gerlach

Datowanie: 1933 Miejsce pochodzenia: Polska

Opis: Busolę kierunkową Mikołaja Kulwiecia wz.32 produkowała początkowo tylko firma GOERZ. W 1933 roku przetarg na dostawę dla wojska 4285 sztuk tych przyrządów wygrała Fabryka Instrumentów Geodezyjnych G. Gerlach w Warszawie. Pierwsze serie posiadały oznaczenia wz.

M.K. 32, następne już wz. K.M. 32. Później busole te produkowała także firma Z. Jeznacki w Warszawie.

Średnica tarczy: 6,7 cm Wymiary: 7x8x1,5 cm

Eksponat pochodzi z pierwszej serii produkcyjnej Gerlacha, z bardzo niskim numerem 858.

(4)

Busola kierunkowa zwykła LG 2022-06-12

Busola kierunkowa zwykła LG

Opis: Busola kierunkowa zwykła firmy LG.

Produkowana w latach 1919-1939.

Była ona adaptacją francuskiej busoli wz. 1911, polegającą na polskim opisie traczy.

Przyrządy importowane były dużo tańsze od produkowanych w Polsce.

Wymiary: 5,5x4,5x1,5 cm Średnica tarczy: 4,5 cm

(5)

Busola zwykła z podziałką (kompas) 2022-06-12

1 Busola zwykła z podziałką (kompas)

Opis: Dwie, nieco różniące się od siebie sztuki busoli z podziałką. Produkowane w Polsce, w latach 1919-1939.

Wymiary: 4x3,5x1 cm Średnica tarczy: 3,5 cm

Produkowane były na rynek cywilny, ale również świetnie pasowały do torby oficerskiej tyb B.

Nie posiadały blokady igły magnetycznej, a przez to wystarczyło odwrócić torbę do poziomu i korzystać z busoli bez konieczności wyjmowania jej ze specjalnej kieszonki umiejscowionej na wierzchu, pod klapą torby.

(6)

Busola z podziałką 2022-06-12

Busola z podziałką

Opis: Busole z podziałką produkowane były w latach 1919-1939 w Polsce.

Wymiary: 3,5x3,5x1 cm Średnica tarczy: 3,5 cm

Busola posiada blokadę igły magnetycznej oraz otwór prawdopodobnie po wyrwanym uchwycie.

(7)

Busola zwykła z podziałką 2022-06-12

1 Busola zwykła z podziałką

Stan eksponatu: Dobry

Opis: Produkowana w Polsce, w latach 1919-1939.

Wymiary: 4x3,5x1 cm Średnica tarczy: 3,5 cm

Wykonywane były na rynek cywilny, ale również świetnie pasowały do torby oficerskiej tyb B.

Nie posiadały blokady igły magnetycznej, a przez to wystarczyło odwrócić torbę do poziomu i korzystać z busoli bez konieczności wyjmowania jej ze specjalnej kieszonki umiejscowionej na wierzchu, pod klapą torby.

Potocznie zwana kompasem.

(8)

Tarcza busoli kierunkowej zwykłej Jeznacki 2022-06-12

Tarcza busoli kierunkowej zwykłej Jeznacki

Miejsce pochodzenia: Polska Stan eksponatu: Dostateczny

Opis: Busola kierunkowa zwykła

Na podstawie umowy N 17/Kraj/25 podpisanej dnia 25.05.1925 roku, rozpoczęto pierwsze prace nad wdrożeniem produkcji busoli kierunkowej zwykłej. Umowę tę podpisały Polskie Zakłady Optyczne S. A. z Departamentem III Artylerii i Uzbrojenia MSWojsk. Zakłady miały dostarczyć 1500 sztuk busoli w terminie nieprzekraczającym 30.12.1925. W rzeczywistości produkcja urządzeń polegała w dużej mierze na spolszczeniu francuskich busoli wzór 1911.

Główna zmiana polegała na innym opisie tarczy oraz umieszczeniu godła państwowego, z literami WP i znakiem firmowym (choć nie wszystkie egzemplarze posiadały te oznaczenia).

Średnica tarczy wynosiła 4,5 cm. Oprócz PZO wytwarzała je firma zegarmistrza Zygmunta Jeznackiego w Warszawie, a także austriacka marka LG. Zakłady produkcyjne G. GERLACH produkowały takie busole dla L.O.P.P. Dla wojska natomiast, w latach 1925-1927 busole kierunkowe zwykłe wyprodukowała w liczbie 1500 sztuk Fabryka Aparatów Optycznych i Precyzyjnych H. Kolberg i S-ka S.A. w Warszawie – Pradze, ulica Grochowska 35. Podobną ilość przyrządów wytworzyła założona w 1933 roku firma H. Kolberg i S-ka S.A., mieszcząca się przy ulicy Kujawskiej 5 w Warszawie. Busole tego typu sprzedawano również po wojnie, w latach 1947-1954. Produkowała je firma Veritas Sp. z o. o. w Warszawie, różniły się bakelitową oprawą, przed wojną w Polsce niestosowaną.

Busole te stały tak naprawdę na granicy podziału pomiędzy zwykłymi kompasami a busolami kierunkowymi. Łączyły w sobie cechy obu tych przyrządów, ponieważ były niewielkie, jednoczęściowe, okrągłe i przez to pasowały do raportówek a przy tym miały podziałkę, blokadę igły magnetycznej oraz wskazówkę kierunkową.

(9)

Busola Oryginalny Bezard Model I Mały 2022-06-12

1 Busola Oryginalny Bezard Model I Mały

Miejsce pochodzenia: Polska Stan eksponatu: Bardzo dobry

Opis: Busole Bezarda zyskały w okresie dwudziestolecia międzywojennego niemałą popularność ze względu na swą wszechstronność, prostotę użytkowania, przystępną cenę, mały rozmiar i wagę, a przy tym dość mocną konstrukcję. Stanowiły przykładowy przyrząd, omawiany w wielu przedwojennych publikacjach wojskowych, traktujących o terenoznawstwie. Największy model Bezarda, zaopatrzony był w duże lusterko i milimetrową linijkę, które ułatwiały dodatkowo orientowanie się w terenie oraz szkicowanie. Na problem długiego wahania się strzałki magnetycznej zalecano lekkie pochylenie przyrządu. Busole należało chronić przed gwałtownymi wstrząsami, upadkiem i wysoką temperaturą.

(10)

Busola zwykła z podziałką - kompas szkolny 2022-06-12

Busola zwykła z podziałką - kompas szkolny

Opis: Mały kompas, sygnowany na tarczy: "sprzęt etatowy szkolny Warszawa". Posiada podziałkę, brak blokady igły magnetycznej, sprawny.

(11)

Obudowa busoli kierunkowej zwykłej Jeznacki 2022-06-12

1 Obudowa busoli kierunkowej zwykłej Jeznacki

Opis: Obudowa Busoli kierunkowej zwykłej.

Produkowana w Polsce w latach 1919-1939.

Była ona adaptacją francuskiej busoli wz.1911, polegającą na polskim opisie traczy.

Wymiary: 5,5x4,5x1,5 cm Średnica tarczy: 4,5 cm

(12)

Busola kierunkowa zwykła LOPP 2022-06-12

Busola kierunkowa zwykła LOPP

Opis: Busola kierunkowa zwykła

Na podstawie umowy N 17/Kraj/25 podpisanej dnia 25.05.1925 roku, rozpoczęto pierwsze prace nad wdrożeniem produkcji busoli kierunkowej zwykłej. Umowę tę podpisały Polskie Zakłady Optyczne S. A. z Departamentem III Artylerii i Uzbrojenia MSWojsk. Zakłady miały dostarczyć 1500 sztuk busoli w terminie nieprzekraczającym 30.12.1925. W rzeczywistości produkcja urządzeń polegała w dużej mierze na spolszczeniu francuskich busoli wzór 1911.

Główna zmiana polegała na innym opisie tarczy oraz umieszczeniu godła państwowego, z literami WP i znakiem firmowym (choć nie wszystkie egzemplarze posiadały te oznaczenia).

Średnica tarczy wynosiła 4,5 cm. Oprócz PZO wytwarzała je firma zegarmistrza Zygmunta Jeznackiego w Warszawie, a także austriacka marka LG. Zakłady produkcyjne G. GERLACH produkowały takie busole właśnie dla Ligi Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej (L.O.P.P.). Dla wojska natomiast, w latach 1925-1927 busole kierunkowe zwykłe

wyprodukowała w liczbie 1500 sztuk Fabryka Aparatów Optycznych i Precyzyjnych H. Kolberg i S-ka S.A. w Warszawie – Pradze, ulica Grochowska 35. Podobną ilość przyrządów wytworzyła założona w 1933 roku firma H. Kolberg i S-ka S.A., mieszcząca się przy ulicy Kujawskiej 5 w Warszawie. Busole tego typu sprzedawano również po wojnie, w latach 1947-1954.

Produkowała je firma Veritas Sp. z o. o. w Warszawie, różniły się bakelitową oprawą, przed wojną w Polsce niestosowaną.

(13)

Busola kierunkowa zwykła Jeznacki 2022-06-12

1 Busola kierunkowa zwykła Jeznacki

Opis: Produkcja tych urządzeń polegała w dużej mierze na spolszczeniu francuskich busoli wzór 1911. Główna zmiana polegała na innym opisie tarczy oraz umieszczeniu godła państwowego, z literami WP i znakiem firmowym (choć nie wszystkie egzemplarze posiadały te oznaczenia).

Średnica tarczy wynosiła 4,5 cm. Prezentowany egzemplarz wyprodukowała firma

zegarmistrza Zygmunta Jeznackiego w Warszawie. Busole te stały tak naprawdę na granicy podziału pomiędzy zwykłymi kompasami a busolami kierunkowymi. Łączyły w sobie cechy obu tych przyrządów, ponieważ były niewielkie, jednoczęściowe, okrągłe i przez to pasowały do raportówek a przy tym miały podziałkę, blokadę igły magnetycznej oraz wskazówkę

kierunkową. Prezentowany egzemplarz posiada widoczny odbiór techniczny F1, oznaczający głównego rzeczoznawcę COMU - kapitana uzbrojenia Rocha Frejszmidta.

(14)

Futerał do busoli kierunkowej K.M. wz. 32 2022-06-12

Futerał do busoli kierunkowej K.M. wz. 32

Opis: Oryginalny futerał skórzany, przeznaczony na busolę kierunkową K.M. wz. 32.

(15)

Busola TOP Włochy 1937 2022-06-12

1 Busola TOP Włochy 1937

Opis: Opis patentowy busoli topograficznej wz. 35 (TOP) podaje, że: umożliwia ona nanoszenie zaobserwowanych kierunków działania sił magnetycznych na plan z uwzględnieniem deklinacji magnetycznej. (…) Budowa przyrządu nie pozwala na dokładne przyłożenie kierunku wschód – zachód skali kompasu do tegoż kierunku na planie. [color=black]Puszka busoli topograficznej obraca się[/color] [color=black]wewnątrz pierścienia z założonym na nim[/color]

[color=black]celownikiem. U spodu puszki, według wynalazku, jest umieszczona tarcza nastawna[/color] [color=black]z wysuwaną linijką, uzgodnioną z kierunkiem W — O skali, co umożliwia przesunięcia puszki o deklinacje. Sprzęgnięcie[/color] [color=black]igły następuje samoczynnie przy zsunięciu linijki.[/color] Pomysłodawca busoli – Olgierd Jakubowski był kapitanem 35 Pułku Piechoty. W 1939 roku pracował na stanowisku kierownika referatu materiałowego w Wydziale Administracyjnym Wojskowego Instytutu Geograficznego w Warszawie. Podobnie jak wielu innych oficerów Służby Geograficznej został stracony w 1940 roku przez NKWD w Charkowie. Drugim przyrządem opatentowanym przez tego oficera była busola turystyczno-topograficzna wz. 38. Według opisu patentowego wynalazek umożliwiał zaznaczanie obserwowanych kierunków na planach i szkicach, z uwzględnieniem zboczenia magnetycznego, przez jednorazowe w danej miejscowości nastawienie przesuwanego denka puszki busoli. Budowa nowego przyrządu była bardzo innowacyjna, ponieważ

[color=black]pozwalała na dokładne przykładanie kierunku W — E na tarczy busoli do tegoż kierunku na planie oraz nie wymagała[/color] już [color=black]każdorazowej poprawki wartości kąta o[/color] [color=black]wartość zboczenia

magnetycznego.[/color] [color=black]Puszka busoli turystyczno-

topograficznej[/color] o[color=black]bracała się wewnątrz pierścienia, do[/color]

[color=black]którego przymocowana na zawiasach była[/color] [color=black]pokrywa i lusterko z celownikiem.[/color] [color=black]Przezroczyste dno puszki busoli zaopatrzono w linijkę[/color] [color=black]lub w szereg linii równoległych o kierunku[/color]

(16)

Busola TOP Włochy 1937 2022-06-12

[color=black]zgodnym z kierunkiem W — E na tarczy[/color] [color=black]busoli. Ponadto denko na czas pracy w danym[/color] [color=black]terenie mogło być przekręcone o wartość kąta zboczenia oraz sprzęgnięte następnie z powrotem[/color] [color=black]z puszką.[/color]

[color=black]Busole TOP były oceniane znacznie wyżej niż kierunkowe K. M. wz. 32 oraz Patent Bezard. Właściwie zupełnie udało się w nich zredukować wady, opisywane wyżej w przypadku innych przyrządów. Chwalono ich celownicę, umieszczoną w zagięciach pokrywy, w kształcie podłużnych, prostokątnych przezierników, z których przeziernik celowy – przedni był zaopatrzony we włosień. Tak skonstruowane rozwiązanie pozwalało ustawić busolę z dużą dokładnością na cel. Przyrząd posiadał też drugą celownicę, ulokowaną w płaszczyźnie osi igły magnetycznej i wskazówki. Okienko celownicze znajdowało się w wieczku ze zwierciadłem.

Celownica służyła do kontrolowania właściwego ustawienia busoli podczas stabilizowania igły.

[/color] [color=black]Busole wz. 35 i wz. 38 produkowała Wytwórnia Przyrządów

Meteorologicznych i Naukowych Stefana Józefowicza i S-ki w Milanówku. Zakład funkcjonował przy ulicy Inżynierskiej 18, od 1935 roku. Ciekawostką jest, że firma zatrudniała zaledwie trzech pracowników. Dużo większą fabryką, produkującą busole TOP były Polskie Zakłady Elektrotechniczne ERA. Instytucja działała od 1926 roku, przy ulicy Inżynierskiej 7, lecz nie w Milanówku, a na terenie wówczas podwarszawskiej gminy wiejskiej Włochy.[/color]

[color=black]Według ustaleń autora, istniały także modele pośrednie busoli Jakubowskiego, łączące w sobie cechy zarówno wzoru 1935, jak i wzoru 1938. Określenia TOP używano w odniesieniu do pierwszych egzemplarzy – wz. 35 oraz właśnie modeli przejściowych. Napis wyryty był zawsze na zewnętrznej stronie pokrywy. Po zmianie nazwy, na nowo

opatentowanego przyrządu, oznaczenia tego już nie stosowano. Wzór 1938 był busolą turystyczno-topograficzną, a nie tylko topograficzną. Autorowi nie udało się jednak odnaleźć jednoznacznych informacji na ten temat. Powyższa analiza oparta została na znanych, bardzo nielicznych, zachowanych do dzisiaj egzemplarzach przyrządów Jakubowskiego oraz

kwerendzie materiałów źródłowych.[/color]

(17)

Busola turystyczno-topograficzna wz.38 2022-06-12

1 Busola turystyczno-topograficzna wz.38

Opis: Przyrząd opatentowany przez Olgierda Jakubowskiego - busola turystyczno-topograficzna wz.

38. Według opisu patentowego wynalazek umożliwiał zaznaczanie obserwowanych kierunków na planach i szkicach, z uwzględnieniem zboczenia magnetycznego, przez jednorazowe w danej miejscowości nastawienie przesuwanego denka puszki busoli. Budowa nowego przyrządu była bardzo innowacyjna, ponieważ [color=black]pozwalała na dokładne przykładanie kierunku W — E na tarczy busoli do tegoż kierunku na planie oraz nie wymagała[/color] już [color=black]każdorazowej poprawki wartości kąta o[/color]

[color=black]wartość zboczenia magnetycznego.[/color] [color=black]Puszka busoli

turystyczno-topograficznej[/color] [color=black]obracała się wewnątrz pierścienia, do[/color]

[color=black]którego przymocowana na zawiasach była[/color] [color=black]pokrywa i lusterko z celownikiem.[/color] [color=black]Przezroczyste dno puszki busoli zaopatrzono w linijkę[/color] [color=black]lub w szereg linii równoległych o kierunku[/color]

[color=black]zgodnym z kierunkiem W — E na tarczy[/color] [color=black]busoli. Ponadto denko na czas pracy w danym[/color] [color=black]terenie mogło być przekręcone o wartość kąta zboczenia oraz sprzęgnięte następnie z powrotem[/color] [color=black]z puszką.[/color]

[color=black]W zastrzeżeniach patentowych zaznaczono, że: busola turystyczno-topograficzna z puszką, dającą się obracać względem celowników, i denkiem, dającym się nastawiać

względem puszki o kąt zboczenia magnetycznego, znamienna tym, że denko to jest wykonane z materiału przezroczystego i zaopatrzone w linie odpowiadające liniom (W — E) na tarczy. Po drugie, busola według powyższego zastrzeżenia, znamienna tym, że posiada okienko

celownicze w lusterku, które ze szczerbinką stanowi drugi celownik umożliwiający

obserwowanie igły przy jednoczesnej dokładnej obserwacji celu.[/color] [color=black]Busole te były oceniane znacznie wyżej niż kierunkowe K. M. wz. 32 oraz Patent Bezard. Właściwie zupełnie udało się w nich zredukować wady, opisywane wyżej w przypadku innych przyrządów. Chwalono ich celownicę, umieszczoną w zagięciach pokrywy, w kształcie podłużnych, prostokątnych przezierników, z których przeziernik celowy – przedni był zaopatrzony we włosień. Tak skonstruowane rozwiązanie pozwalało ustawić busolę z dużą dokładnością na cel. Przyrząd posiadał też drugą celownicę, ulokowaną w płaszczyźnie osi igły magnetycznej i wskazówki. Okienko celownicze znajdowało się w wieczku ze zwierciadłem.

Celownica służyła do kontrolowania właściwego ustawienia busoli podczas stabilizowania igły.[/color] Pomysłodawca busoli – Olgierd Jakubowski był kapitanem 35 Pułku Piechoty. W

(18)

Busola turystyczno-topograficzna wz.38 2022-06-12

1939 roku pracował na stanowisku kierownika referatu materiałowego w Wydziale

Administracyjnym Wojskowego Instytutu Geograficznego w Warszawie. Podobnie jak wielu innych oficerów Służby Geograficznej został stracony w 1940 roku przez NKWD w Charkowie.

[color=black]Busole wz. 35 i wz. 38 produkowała Wytwórnia Przyrządów Meteorologicznych i Naukowych Stefana Józefowicza i S-ki w Milanówku. Zakład funkcjonował przy ulicy

Inżynierskiej 18, od 1935 roku. Ciekawostką jest, że firma zatrudniała zaledwie trzech pracowników.[/color]