Gutry, Czesław
Nieznani autorzy w bibliografiach
zawartości czasopism opracowanych
przez Instytut Badań Literackich
Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 5/1, 197-202
1966
CZESŁAW G U TRY
■
NIEZN A N I AUTORZY W BIBLIO G R A FIA C H ZAW ARTOŚCI
CZASOPISM OPRACOW ANYCH PR Z E Z IN STY TU T BADAN
LITER A CK IC H
U stalenie a u to rstw a jest w ażnym krokiem p rz y opracow yw aniu h isto
r ii czasopiśm iennictw a. Poszerza ono i pogłębia dzieje czasopisma w jego
n ajisto tn iejszy ch przejaw ach. Różne są sposoby u stalen ia a u to rstw a,
w szystkie p ełne w ątpliw ości, nieoczekiw anych niebezpieczeństw i zaska
k u jący ch pom yłek. Z jednej s tro n y ta k samo brzm iący pseu don im jest
własnością w ielu osób, z drugiej stro n y jedna osoba używ a różnych
pseudonim ów czy k ry p to n im ó w n a w e t w jed n y m num erze pism a.
Drogi do tarcia do a u to ra prow adzą poprzez poznanie treści m ateriału ,
jego stylu, poznanie życiorysu dom niem anego a utora, znajom ości jego p i
sarstw a, poprzez arch iw u m red a k c ji i a d m in istra c ji (pokw itow anie hono
r a riu m autorskiego), m a te ria ły archiw alne a utora, d ru k arn i, wreszcie po
p rzez a k ta cenzury. K ażde z przytoczonych źródeł należy poddać w n ik li
w ej analizie i żadnem u z nich nie m ożna w p ełn i zaufać, bez spraw dzenia
z in ny m i źródłam i. N aw et pokw itow ania red a k c ji lub m a te ria ły cenzu ry
m ogą nie oddaw ać rzeczywistości, g dy red a k c ji zależało n a u k ry ciu a u to
ra. P rz y k ła d e m celowości k o n fro n ta cji w ielu źródeł czy m etod w y k ry w a
nia a u to ra m oże być p raca B. Bograda: Chronołogiczeskaja rospis’ żurnała
„ S o vriem ienn ïk”.
B ibliografie osobowe, obok pozycji z p odanym autorem , u w zg lęd n iają
pozycje pseudonim ow e, kryptonim ow e, anonim ow e itp. posługując się
przytoczonym i sposobam i w ykrycia au to ra . Z isto ty swej bibliografie oso
bowe u s ta la ją au to rstw o oznaczonego autora. B ibliograf z re g u ły pow inien
znać życiorys osoby opracow yw anej, a z n a tu r y poszukiw ań znać tw ó r
czość w yrażoną pism em.
Jeżeli bibliografia za jm u je się osobistością żyjącą, może czerpać m a te
ria ł za pośrednictw em in form acji bezpośredniej: od opracow yw anej osoby
czy jej bezpośredniego otoczenia; jeżeli jest opracow yw ana pośm iertnie,
m a te ria ły może czerpać od rodziny, od najbliższego otoczenia, z dokum
en-1 9 8 C Z E S Ł A W G U T B Y
tów osobistych, od bliskich tow arzyszy życia i pracy. Jeżeli d y sta n s cza
sowy jest dłuższy, relacje Ustne u s tę p u ją n a rzecz pisem nych. W każdej
s y tu a c ji istnieje· niebezpieczeństw o przesadnego przy p isy w an ia a u to rstw a
z w iny sam ego przedm iotu czy częściej jego rodziny, bądź w reszcie z w in y
opracow ującego bibliografię. N a p rzy k ła d H elenie R adlińskiej p rzy pisano
a u to rstw o książki w ydanej potajem n ie w czasie II w o jn y św iatow ej pt.
M y M łodzi. W y b ó r poezji, cz. 1, Now ogródek 1937 (/recte W arszaw a 1940).
Tym czasem a u to rk ą jest H elena G rotow ska, nie zaś H elena Radlińska,
k tó ra była ty lko in ic ja to rk ą i in sp irato rk ą w ydaw nictw a. M imo tego za
strzeżenia sięganie do bibliografii osobowych jako drogi do u stalen ia
a u to rs tw a w inno stać się jedn ą z w ażniejszych czynności bibliografa za
w arto ści czasopisma czy h isto ry k a czasopisma. B ibliografie osobowe, poza
możnością w y korzystania różnych sposobów u stalen ia auto rstw a , opierają
się n a jeszcze jed n y m sposobie: na pow iązaniu u jaw n ia n y c h p rac z cało
k ształtem dorobku pisarskiego oznaczonego autora. W yk orzy stu jąc więc
bibliografie osobowe m ożna zdobyć dodatkow e obfite rozw iązania.
I lu s tra c ją słuszności powyższego stw ierdzenia będą przytoczone niżej
u stalen ia a u to rs tw a zaczerpnięte z k ilku bibliografii osobowych, a u z u
pełniające i ta k bardzo liczne osiągnięcia opracow ań bibliograficznych
I n s ty tu tu B adań L iterackich.
U Z U P E Ł N IE N IA . .
„ G ło s” 1
1888 n r 34 s. 401. A. N. = (A d a m N o w ic k i? ): S p r a w o z d a n ia n a u k o w e i lite r a c k ie . Z ob. K rz y ż a n o w s k i J k P iś m ie n n ic tw o o H . S ie n k ie w ic z u , poz. 276..
1900 n r 24 s. 381. K o z ło w s k i W . М .: Co i j a k c zy ta ć. R ec.: A . S. = [S z y c ó w n a A n ie la ]. Z ob.: G a w ę c k i B .: W ła d y s ła w M ie c z y sła w K o z ło w sk i. W r 1961. -1901 n r 4 s. 56— 57. K . = [ K e lle s - K r a u z Κ .] S tu le c ie so cjo lo g ii. O b r a c h u n e k
X I X stu le c ia .
Zob. Ż a r n o w s k a A .: K e lle s - K r a u z : „Z P o la W a lk i” R. 1 :1958 s. 203. W e d łu g b ib lio g r a f ii „ G ło s u ” a u to r e m je s t L u d w i k K rz y w ic k i.
1886 n r 4 s. 62. C h o d e c k i W Ł: Z d z ie z in y h ig ie n y . J a k z a p o b ie g a ć c h o ro b o m n e r w o w y m ? R ec.: N e r w o w y = [W a c ła w N a łk o w sk i],
1887 n r 3 s. 44. N e rw o w y = . [N a łk o w s k i W a c ła w ]: S p ó ź n io n a p o le m ik a .
Z ob. B a b ic z J .: M a t e r ia ły do b io g r a f ii i b ib lio g r a fii W a c ła w a N a łk o w s k ie g o : W : W a c ła w N a łk o w s k i. 1962 s. 100. 1900. 1901. „ I w o ” n ie j e s t p s e u d o n im e m M a r y li W o ls k ie j. N o ta n ie d o ty c z y b ib lio g r a fii „ G ło s u ” . Z ob. S ie r o tw iń s k i S.: M a r y la W o ls k a . K r. 1963 s. 159. 1900 n r 37 s. 589— 590. E l = [ K e lle s - K r a u z K a z im ie rz ]: P y t a n i a e ty c z n e . N r 41 s. 562. Z ob. Ż a r n o w s k a j. w .
-1 „ G ło s ” 1886—1899. B ib lio g r a f i a za w a rto ś c i. O p ra ć . Z. B i ł e k , M. K u k u l s k a , R. L o t h , W ro c ła w 1955, o ra z „ G ło s ” 1900—1905. B i b l i o g r a f i a z aw a rto ś c i. O p rać. S. W o j t a s i e w i c z w z e sp o le p o d k ie r o w n ic tw e m M. S t o k o w e j , W ro c ła w 1954.
N I E Z N A N I A U T O R Z Y W B I B L I O G R A F I A C H Z A W A R T O Ś C I C Z A S O P I S M } 9 Q
1901 n r 25 s. 378— 379. K . R. = [ K e lle s - K r a u z K a z im ie rz ] : Z obcego ś w ia ta [ze S z w e c ji i N o rw e g ii].
Zob. K e lle s - K r a u z K . P is m a w y b r a n e t. 2 s. 501. A u to r e m w g B ib lio g ra f ii G ło su
je s t R a d e k S o b e lsó n . , n r 50 s. 784— 785. U. Z. = [ K e lle s - K r a u z K a z im ie rz ] : Z r u c h u sp o łeczn eg o . Z ob. jw j s. 491. 1902 n r 1 s. 10— 12. U. Z. = [ K e lle s - K r a u z K a z im ie rz ] : B o g a c tw o i w ła d z a . Zob. jw . s. 479. n r 6 s. 87— 88. U. Z. = [ K e lle s - K r a u z K a z im ie rz ] : P o c z ą tk i o ś w ia ty lu d o w e j. Z o b . jw . s. 500. 1902 n r 13 s.. 213-—214. R a d o s ła w s k i K . = [ K e lle s - K r a u z K a z im ie rz ] : L u d o w y S ie n k ie w ic z f r a n c u s k i. Z ob. Z a r n o w s k a j. w .
1896 n r 16 s. 376. M . H . = [ H o rw itz -W a le c k i M a k s y m ilia n ] : Z B elg ii.
Z ob. K a n c e w ic z J .: M a k s y m ilia n H o rw f tz H . W a łe c k i. „ Z P o la W a lk i” 1958 n r 4 s. 260.
1905 n r 20 s. 294. W. = [W ró b le w s k i W a c ła w ]: L is t y z K r a k o w a .
Z ob. K lo n o w ic z S te f a n : B ib lio g r a f ia W ró b le w s k ie g o . „Z P o la W a lk i” 1962 n r 1
s. 202. '
„ P rz e g lą d S p o łe c z n y ”2
P s e u d o n im y i k r y p t o n im y d o ty c z ą c e W a c ła w a W ró b le w s k ie g o t r a k t o w a n e s ą ja k o w ą tp liw e p r z e z b ib lio g r a f ię „ P r z e g l ą d u ” . B ib lio g r ą f K lo n o w ic z p r z y p i s u je je W r ó b le w s k ie m u b e z z a s trz e ż e ń . P s e u d o n im O u tla w , p rz e z b ib lio g r a f ię „ P r z e g lą d u ” n ie ro z w ią z a n y , K lo n o w ic z p r z y p i s u je W a c ła w o w i W ró b le w s k ie m u .
1907 n r 18 s. 262. W . W r. = [W r ó b le w s k i W a c ła w ]: R e w o lta n a u c z y c ie li, n r 21 s. 295/6 W . W r. = . [W ró b le w s k i W a c ła w ]: C zas ż n iw a , n r 23 s. 331 W r. = [W ró b le w s k i W a c ła w ]: Z p ra s y , n r 24 s. 344— 346. W r. = [W ró b le w s k i W a c ła w ]: Z m ie rz c h b o gów . n r 27 s. 387— 388. W . W r. = [W ró b le w s k i W a c ła w ]: A u s tr ia c k ie Z w ią z k i z a w o d o w e . n r 2 s. 19, n r 3 s. 36. O u tla w = [W ró b le w s k i W a c ła w ]: G lo ssy , n r 39 s. 513. O u tla w = [W r ó b le w s k i W a c ła w ]: P r z e d tr z e c ią D u m ą .
„ S p o łe c z e ń s tw o ”3 , 1908 n r 3 s. 33. O u tla w = [W r ó b le w s k i W a c ła w ]: S tr a c o n e z a c h o d y . „ O g n iw o ”4 1,905 n r 39 s. 928. J . M . — [M u s z y ń s k i J a n ] : N o ta tk i L ite ra c k ie ., Z ob. K r z y ż a n o w s k i J. o. c. poz. 1311. „W ie d z a ”5 ' K r y p to n i m W i p s e u d o n im O u tla w W a c ła w a W ró b le w s k ie g o u z n a je c y to w a n a b i b lio g r a f ia K lo n o w ic z a , b ib lio g r a f ia „ W ie d z y ” a u to r s tw o W ró b le w s k ie g o t r a k t u j e ja k o n ie p e w n e .
2 „ P r z e g lą d S p o łe c z n y " 1906—1907. „S p o łe c z e ń s tw o ” 1907—1910. B ib lio g r a f i a z a w a rto ś c i. O p ra c o w a ła M. S t o k o w a , W ro c ła w 1954. ·
3 T a m ż e .
4 „O g n iw o ” 1902—1905. B i b l i o g r a f i a z a w a rto ś c i. O p ra c o w a li M. L i p s k a i R. L o t h , W ro c ła w 1957.
5 „ W ie d z a ” . „ N o w e Z y c ie ” . „ Ś w i a t ł o ” . „ K u ź n i a ” 1906—1914. B i b l i o g r a f i a z a w a r tości. O p ra ć . J . C z a c h o w s k a , A. C z a c h o w s k i , W ro c ła w 1956.
2 0 0 C Z E S Ł A W G U T R Ÿ „ Ś w ia tło ”6 1912 n r 10 s. 313— 316. O rło w s k i A .: U b e z p ie c z e n ia s p o łe c z n e w D u m ie p a ń s tw o w e j. R ec.: К . = [W ró b le w s k i W a c ła w ], Z ob. K lo n o w ic z o. c. s. 207. „ N o w e Z y c ie ”7 1911 T. 2 n r 38 s. 372— 373. P o łą c z e n ie p is m („G o ń ca C o d z ie n n e g o ” z „ K u r ie r e m W i le ń s k im ” ). [a n o n im = R e c h n ie w s k i T ad eu sz] Z ob. S z a p ir o B .: T a d e u s z R e c h n ie w s k i. 1957. s. 191. T. 2 n r 48 s. 692— 697. W w a ż n e j s p r a w ie , [ a n o n im = R e c h n ie w s k i T a d e u sz ] . Z ob. ja k w y ż e j s. 191. 1910 T. 1 n r 14 s. 432— 433. S p ó r o s t e r n a d c h ło p a m i, [a n o n im = R e c h n ie w s k i T a deusz] Zob. ja k w y ż e j s. 190. . „ T y d z ie ń ”8. D od. do „ K u r ie r a L w o w s k ie g o ”.
1902 n r 11. K o z ło w s k i W . М .: I d e a e ty c z n o -s p o łe c z n a w o s t a tn i c h p o w ie ś c ia c h E liz y O rz e sz k o w e j. R ec.: W. S. = [W o m e la S.]
Zob. G a w ę c k i B.: W ła d y s ła w M ie c z y s ła w K o z ło w sk i. 1961 s. 41.
„N a Z ie m i N a s z e j”9. D od. do „ K u r ie r a L w o w s k ie g o ” . .
1911 n r 20. K o ło d z ie jc z y k E.: B ib lio g r a f ia s ło w ia n o z n a w s tw a p o ls k ie g o . R ec.: S t. P. = [P ig o ń S ta n is ła w ]
Z ob. N o w a k Z. J .: B ib lio g ra f ia p r a c S ta n i s ł a w a P ig o n ia W : K s ię g a P a m i ą tk o w a k u czci S ta n i s ł a w a P ig o n ia , s. 12. „ P a m i ę tn i k L i t e r a c k i ”10
1908 d od. do z. I I I s. I — IV . [A n o n im = W a s y le w s k i S ta n is ła w ] : K a r o l E s tr e ic h e r . (P o m in ię te w b ib lio g ra fii.)
Z ob. Ś w ie r k o w s k i K k K a r o l E s tr e ic h e r . 1928 s. 94. 1917 s. 1— 5 [ a n o n im = W ik to r H a h n ]: H e n r y k S ie n k ie w ic z . Z ob. K r z y ż a n o w s k i J . o. c. poz. 1377. „ K r y ty k a ” 11 ' 1896 I s. 216— 225. S te n J a n = [ B r u n e r L u d w ik ] : Q uo v a d is H e n r y k a S ie n k ie w ic z a . ( B ra k w b ib lio g r a f ii „ K r y ty k i” .) Z ob. K r z y ż a n o w s k i J . o. c. 2855. 6 T a m ż e . , 7 T a m ż e . ' 8 „T y d z ie ń” 1893—1906. O p r a c o w a ła F . L i c h o d z i e j o w s k a . „ N a Z ie m i N a szej” 1909—1911. O p ra c o w a ła A. R a d k o w s k a . B ib lio g r a f i a z a w a rto ś c i, W ro c ła w
1959. ·
9 T a m ż e . .
10 B ib lio g r a f i a „ P a m i ę t n ik a L ite r a c k ie g o ” i „ P a m i ę t n ik a T o w . L ite r a c k ie g o im . A . M ic k ie w ic z a ” 1887-—1939. O p ra ć . Z. S w i d w i ń s k a, W a rs z a w a 1948.
11 „ K r y t y k a ” 1899—1914. B ib lio g r a f i a z aw a rto ś c i. O p ra ć . W . S u c h o d o l s k i . Wrocław? 1953.
N I E Z N A N I A U T O R Z Y W B I B L I O G R A F I A C H Z A W A R T O Ś C I C Z A S O P I S M 2 0 1
1900 t. 2. S o b e k W a c ła w = [S o b ie sk i W a c ła w ]: G io rd a n o B ru n o . W : M o n a r c h ia i p a r l a m e n t a r y z m w N ie m c z e c h .
Z ob. P io to w ic z Κ .: B ib lio g r a f ia p r a c W a c ła w a S o b iesk ieg o .
W . K s ię g a P a m i ą tk o w a k u czci p ro f , d r a W a c ła w a S o b ie s k ie g o . 1932 s. IX . 1900 z. V I I I s. 495— 511. [ a n o n im = A n d r z e j N ie m o je w s k i] : H e n io K u d ła c k i, l i te r a t. N ie d o k o ń c z o n a p o w ie ść . Z ob. M u s z k o w s k i J .: B ib lio g ra f ia p r a c I. M a tu s z e w s k ie g o . W : M a tu s z e w s k i p is m a T. 1 s. L V I. 1901 z. IV' s. 272— 273. M a r y la W o ls k a : S y m f o n ie je s ie n n e . . R ec.: L . = [L a n g e A n to n i] Z ob. S ie r o tw iń s k i S ta n i s ł a w : M a r y la W o lsk a , s. 185.
1901 z. 3/4 s. 128— 135. R a d o s ła w s k i K . = [ K e lle s - K r a u z Κ .] P r o l e t a r i a t u lic z n y i jeg o p o e z ja m iło s n a .
Z ob. K e lle s - K r a u z Κ .: P is m a w y b r a n e T. 2.
1902 n r 3 s. 175— 179. S ta r y S p ó jn i a r z [ K e lle s - K r a u z K .]: M ło d zież a p o lity k a . Z ob. K e lle s - K r a u z Κ .: P is m a w y b r a n e T. 2 s. 493.
1908 T. 2 s. 402. [ a n o n im = F e ld m a n W .:] K a r o lo w i E s tr e ic h e r o w i, z m a r łe m u w K r a k o w ie.
Zob. S w ie r k o w s k i Κ .: K a r o l.E s t r e i c h e r , s. 93.
1912 2. 2 s. 69. M a r - K a = [K o m o r n ic k a M a r ia ]: S ie n k ie w ic z — S ie r o s z e w s k i: Z ob. K rz y ż a n o w s k i J . o. c. poz. 3333. B r a k w b ib lio g r a f ii K r y ty k i.
Pow yższe u sta le n ia a u to rsk ie zostały podane na podstaw ie cytow an ych
bibliografii osobowych. Nie w szystkie zostały spraw dzone z autopsji. Być
może nie w szystkie u sta le n ia ostaną się. N iektóre z nich sam poddaję
w w ątpliw ość. N ie zostały w y k o rz y sta n e w szystkie znane m i z opisów
bibliografie osobowe. P e łn y indeks do pozycji u stalający ch a u to rstw o
w bibliografiach osobowych zam ierzam opracow ać po ukończeniu p ra c y
p rz y bibliografii bibliografij osobowych. W nin iejszy ch p rzy k ła d ac h cho
dziło jedynie o zw rócenie uw agi bibliografów i histo ryk ów p ra s y na m ało
w y zy skan e źródło, jak ą jest bibliografia osobowa, a przytoczone p rzy k ła d y
u naoczniają jej znaczenie. U zupełnienia dotyczą przecież najle p ie j o p ra
cow anych i n a jb a rd zie j w yczulonych pod w zględem u ja w n ia n ia a u to r s tw a .
g ru p y bibliografij zaw artości czasopism.
.
.
Niżej p o daję w łasne u sta le n ia a u to rs tw a w czasopiśmie „G łos” . P ie rw
sze u sta le n ia a u to rstw a opieram n a znajom ości życiorysu. Są to k orespon
dencje z K ijow a podpisyw ane k ry p to n im e m Wacł. C. W acław C., Wacł,
z la t 1891— 1894 i z Płock a z 1892 r. A u to rem jest W acław Ciechowski, u r.
w Płocku 7 w rześnia 1867 r., w ychow anek g im nazjum płockiego, a u to r
polskiego przew odnika po K ijow ie, a u to r trzech p rac o h isto rii p ra s y
w Kijowie, na L itw ie i w P e te rsb u rg u , dziennikarz, re d a k to r rosyjskich
i polskich gazet w P e te rsb u rg u , w W arszaw ie i Płocku.
K orespondencje z Pło ńska są pióra d ra Leona R utkow skiego. O pieram
to u stalen ie n a podstaw ie znajom ości znacznej części pozycji pisarskich,
posiadając opracow aną bibliografię jego arty k u łó w . R u tko w ski
podpisy-2 0 podpisy-2 C Z E S Ł A W G U T B Y
