522
10. KOŚCIELNE OBCHODY
1600 MOCZNICY NAWRÓCENIA ŚW. AUGUSTYNA W POLSCE
Dnia 24 k w ie tn ia 1986 r . w k o ś c i e l e 0 0 . Dominikanów w Warsza w ie / u l . F r e ta /, odbyły s i ę u r o c z y s t o ś c i k o ś c i e l n e w zw iązku z 1600 r o c z n ic ą naw rócenia św. A ugustyna. Ich organ izatorem b y ł p ro w in cja ł p o łs k ic h Augustianów o . W illiam F a ix , le k t o r ję z y k a a n g ie ls k ie g o w Akademii T e o lo g ii K a t o l i c k i e j . Mszy św. k o n c e le b r o w a n e j, w k tó r e j w z i ę l i u d z ia ł m .in . p r o r e k to r ATK ks.< p r o f . Helmut J u r o s , o . Józef P ła te k - P r z e ło ż o n y G eneralny 0 0 . Paulinów oraz l i c z n i p r z e d sta w i- o i a i a r o d z in zakonnych,duehowo zw iązanych z e św. Augustynem, przewo d n ic z y ł S e k r e ta r z E piskopatu P o l s k i , abp B ron isław Dąbrowski, wygła s z a j ą c przy t e j o k a z j i o k o lic z n o ś c io w ą h o m ilię . U c z e s tn ic y uroczy s t o ś c i w y s łu c h a li rów nież r e f e r a t u k s . dra J . G liś c iń s k ie g o , w k tó rym u k azał k o l e j e ż y c ia B iskupa Hippony z e szczeg ó ln y m uw zględ n ien iem samego momentu je g o naw rócen ia.
K ilk a m ie s ię c y p ó ź n ie j a n a lo g ic z n e u r o c z y s t o ś c i rocznicow e u r z ą d z i l i w K rakow ie.sprow adzeni w i4 0 5 r . p rzez W ładysława J a g ie łłę , XX. K anonicy R e g u la r n i, duchowi syn ow ie św. A ugustyna. Z ic h bowiem
in ic ja ty w y odprawiono 9 lis t o p a d a 1986 r . w k o ś c i e l e Bożego C ia ła , przy ś p ie w ie chórów, u r o c z y s tą mszę św. k on celeb row an ą pod przewod nictwem k s . S ta n is ła w a W ięzik a, k tó ry w h o m ilii w o p a ro in m .in . o L is t A p o s to ls k i "Augnstlnnm Hipponensem" p r z e d s ta w ił p r o c e s na w racan ia s i ę p r z y s z łe g o B iskupa H ippony.
K s. Jan G llś c iń s k i - Warszawa
i i . KSIĄŻKA AUGUSTYŃSKA W BIBLIOTECE UNIWERSYTECKIEJ KUL
W związku z ogóln op olsk im sympozjum, zorganizowanym p r z e z M iędzywydziałowy Zakład Badań nad Antykiem C h r z e śc ija ń sk im KUL /2 4 -2 5 IV 1 9 8 7 / z o k a z ji 1600 r o c z n ic y c h r z tu św. A ugustyna, B ib lio t e k a U n iw ersyteck a KUL p rzygotow ała na p rośb ę Zakładu wystawę k s ią ż k i a u g u s ty ń s k ie j. W ystawione a u g u sty ń sk ie z b io r y p o d z ie lo n o na 7 z a znaczonych odpowiednimi napisam i d z ia łó w : n a j s t a r s z e p o sia d a n e
523
a u g u sty ń sk le sta ro d ru k i-, n a j s t a r s z e p o ls k ie wydania pism św. Augu s t y n a , n a j s t a r s z e p o ls k ie p rzek ła d y pism św. A ugustyna, p o ls k ie p rz e k ła d y "Wyznań" św. Augustyna, p o l s k i e p rzek ła d y "Państwa Bożego" św. A ugustyna, żywoty św. A ugustyna, prace dyplomowe p is a n e na KUL-u w o p a r c iu o d z i e ł a św. A ugustyna.
N a j s t a r s z e w ystaw ion e a u g u sty ń sk le sta r o d r u k i o g ra n ic z o n o ze w zględu na i c h dużą i l o ś ć do XVI wieku; n a j o d le g le j s z e za ś wiekiem b y ły : " A u gu stin i serm ones" /Hagenaw i 5 2 1 / , " A u gu stin i omnium operum epltom e" t . 1 -3 /A u gu stao 1 5 3 7 /, "De c i v i t a t e Dei" / B a s i l e a e 1 5 4 2 /, "Omnium operum A u r e lii A u g u stin i ep itom e" , t . 1 -4 , /C o lo n ia e 1533- 1 5 4 2 ,e d . J . P i s c a t o r / . Wśród t e j grupy starodruków na uwagę z a s ł u g i w ało rów a ież wydanie Erazma z Rotterdamu: "Omnium operum: B e t r a c t a -
t i o n e s , C o n fe s s io n e s , E p is t o la e e t a lia e " / B a s i l e a e 1 5 4 1 -1 5 4 3 /, jak rów n ież p se u d o -a u g u sty ń sk ie " M e d ita tio n e s, S o l i l o ę u i a , Manuale" /A n tv e r p ia e i 5 5 0 / .
Wśród n a js ta r s z y c h p o ls k ic h wydań pism św. Augustyna r z u c a ł s i ę w oczy n a j s t a r s z y a u g u sty ń sk i inkunabuł B i b l i o t e k i z ok. 1476 r . /obok n ie g o są j e s z c z e w P o ls c e t y lk o 3 egzem p larze: w B ib lio t e c e J a g i e l l o ń s k i e j , w B i b l i o t e c e C z a r to r y sk ic h , w B ib l i o t e c e K u r n ic k ie j /, będący ró w n o c z e śn ie n a j s t a r s z ą au gu sty ń sk ą k s ią ż k ą wydaną w P o ls c e : "Omnes l i b r i b e a t i A u g u stin i A u r e l i i . De d o c tr in a o h r is t ia n a t r e s , p r a e te r ęuartum q u i t r a c t a t de modo p ron u n cian d i serm ones c a t h o lic o s " /C r a c o v ia e ca 1476, Casper S tr a u b e , k n lb 1 7 2 /1 . Obok te g o bezcennego d z ie ła ,m o ż n a b y ło w id z ie ć pewnego r o d z a ju X V II-w ieczn ą a n t o lo g ię pism a u g u sty ń sk ic h : " E le c ta d . A u g u stin i C asim iro F lo r ia n o duce in Klewan C z a r to r y s k i, a r c h ie p is c o p o G nesnensi ex septem D iv i D o c to r is tom ls i n t e r p u b lic a s Regni e t C athedrae V la d i s l a v i e n s i s cu ras A. D. 1671 a c c u r a te c o l l e c t a e t Thomae S t a n i s l a i N iem ierza A rchodiaconl V l a d i s l a v l e n s i s cu ra A. D. 1688 p u b lic a e l u c i e x p o s ita " /Poznań i 6 8 8 / , a ta k ż e z l i t e r a t u r y a s c e ty c z n o -m o r a ln e j,r o z p o w sz e c h n io n e j pod im ie niem A ugustyna, a l e n ie m ającej z nim w ie le w s p ó ln e g o ,k ilk a egzem pla rzy " M ed ita tio n e s p ia e , S o l i l o q u i a , M anuale, De c o n t r i t i o n e c o r d is" /W r a tis la Y la e i 7 6 9 / .
1 Inkunabuł t e n omówił sz c z e g ó ło w o J . Dyl w złożonym do druku a r ty k u le pt."Omnes l i b r i b e a t i A u g u stin i" - P ierw sza k s ią ż k a p a tr y s ty c z n a wydrukowana w P o lsc e " w VoxP 8 /1 9 8 8 / z . 15.
524
J e ś l i ch o d zi o n a j s t a r s z e p o ls k ie p rze k ła d y p a t r y s t y c z n e , to wiadomo, i ż pierwszym d z ie łe m tłumaczonym na ję z y k p o ls k i b y ł tr a k t a c ik "De v i t a C h ristia n a " ,n a jp ra w d o p o d o b n iej P e la g iu s z a , wydruko wany p rzez W ietora w 1522 r . razem z przekładem "De s a lu t a r ib u s d o - c u m en tis" , k tó r e g o prawdziwym autorem j e s t - P a u l i n z A k w ile i. Zwie d z a ją c y z a ś wystawę m ogli zob aczyć p ie r w sz e tłu m a c z e n ia a u te n ty c z nych pism św. A ugustyna, a m ian ow icie dwóch je g o kazań: o praw dzi wym b ó stw ie Syna Bożego i o chwalebnym Sakram encie w " P o s t y l l i k a - t o l i c z n e j " /C r a c o v la e 1573, k . 480 i 5 3 0 / Jakuba Wujka oraz w "Pos- t y l Ł i k a t o l i c k i e j m n ie jsz e j" /C r a c o v ia e 1 5 9 6 / przypisyw anych mu 9 mów, z k tó r y c h a u te n ty c z n e s ą t y lk o 4 . Z innych a u g u sty ń sk ich c ie k a w szy ch przekładów to : "Nauki k r z e ś c ij a ń s k ie z k s ią g św. Augusty na w ybrane,z ła c iń s k ie g o na p o ls k i ję z y k p r z e z je d n eg o kapłana /A . Z a łu s k ie g o / p rzetłu m aczon e" /V a r s a v ia e 1686, K a lis z 1 7 3 0 /, k ilk a wy dań "R ozm yślania, Mowy tajem n e, Broń duchowna, o sk r u sz e s e r c a , 0 m arności ś w ia ta , K siąg p i ę c i o r o . Teraz nowo z ł a c iń s k ie g o język a na p o ls k i według p e w n ie jsz y c h egzem plarzów p r z e ło ż o n e i paragrafami r o z d z ia łó w o zn a czo n e, p r z e z P io t r a K azim ierza T ryznę, s t a r o ś c ic a bo- b r ó js k ie g o " /W iln o 1617, Kraków 1629, 1644, Poznań 1770, Poczajów 1777, W ilno 1788 i t d . / , "Reguła S a lw a to ra z r e g u łą św. Augustyna podana" /Kraków 1 6 7 3 / oraz p r z e k ła d a n e z fr a n c u sk ie g o " E n tr e tie n s de l'a m e avec Dieu t i r e s des p a r o le s de S . A u gu stln dans s e s M ediatlons, s e s S o lilo ą u e s e t so n Manuel par l'a b b e elem en t" /Sandom ierz 1756, K a lis z 1 7 5 9 /, k tó r e tłu m a c z y li m .in . k r ó l S ta n is ła w L esz c z y ń sk i / 1 7 4 5 / i Ł u b ień sk i / 1 7 6 1 / .
Można b y ło rów nież zob aczyć w s z y s tk ie p o ls k ie p rz e k ła d y "Wyz nań" św. Augustyna z XIX i XX w iek u , a m ia n o w icie: P io t r a Pękalskiego /Kraków 1 8 4 7 /, M. Bohusza S z y sz k i /W iln o 1844, 1903, 1912, 1914, 1920, 1 9 2 3 /, K. W isłockiej-R om erow ej /Kraków 1 9 2 9 /, Jana Czuja /Poznań 1929, Kraków 1949, Warszawa 1954, 1 9 5 5 /, Zygmunta Kubiaka /Warszawa 1978, 1982, 1 9 8 7 /. Warto tu przypom nieć, że p o ls k i p r z e k ła d "Wyznań" wydał ju ż ż y ją c y w la t a c h 1641-1721 Szymon K a r p iń sk i, a p ó ź n ie j pró bował j e tłu m aczyć rów nież Adam M ic k ie w ic z .
N iem niej o k a z a le w r o z le g ły c h tomach p r e z e n to w a ły s i ę p o ls k ie p rzek ła d y "De c i v i t a t e D el" , a m ian ow icie: c z ę śc io w y M ateusza G ład yszew icza - "0 m ie ś c ie Bożym p ie r w sz y c h k s ią g p ię c io r o " /Kraków 1 8 3 5 / oraz c a ły "0 p a ń stw ie Bożym" W ładysława K u b ick iego /P oznań 1 9 3 0 / i W iktora K ornatow skiego /Warszawa 1 9 7 7 /.
525
Żyw oty św . A u g u sty n a z XIX i XX w iek u p o d z ie lo n e b y ły na dwa d z i a ł y , a m ia n o w ic ie : n i e l i c z n y c h a u torów p o l s k i c h : M ateu sz
G ła d y s z e w ic z - " Ż y c ie św . A u r e l i u s z a A ugu styna" /Kraków i 8 2 2 / , Jan Czuj - "Żywot św . A u gu styn a" /K raków 1 9 2 8 , Poznań 1 9 2 9 , Warszawa 1 9 5 2 /, A n d rzej K a s ia - " Ś w ię t y A u gu styn " /W arszaw a 1 9 6 0 / o r a z l i c z n i e j s z e p o l s k i e p r z e k ła d y a u to ró w o b cy ch : J . H a t z f e l d - "Św. A u g u sty n , O j c ie c i D ok tor" /W arszaw a 1 8 9 9 / , G. P a p in i - " Ś w ię ty A ugu styn" /K r a ków 1 9 3 2 , 1 9 5 9 , 1 9 6 9 / , G. B ardy, " Ś w ię ty A u g u sty n , c z ło w ie k i d z i e ło " /W arszaw a i 9 5 5 / , H. J . Marrou - "A ugustyn" /Kraków 1 9 6 6 /, A. Trape - " ś w ię t y A ugu styn" /W arszaw a 1 9 8 7 / . Obok t y c h d u ży ch p r e zentow ano k i l k a m ałych anonim ow ych b r o s z u r e k " ś w ię t y A ugu styn" / n p . 1930, 1 9 3 6 /.
O s t a t n i w r e s z c i e d z i a ł w ystaw y d o t y c z ą c y p ra c d y p lo m o w y c h ,p i san ych na KUL-u w o p a r c iu o d z i e ł a św . A u g u s ty n a .m ia ł u k a z a ć w kład n a sze g o U n iw e r s y t e t u w p r z y b l i ż a n i u m y ś li B isk u p a H ippony k u l t u r z e p o l s k i e j . O k azu je s i ę , i ż na KUL-u n a p is a n o i c h z a le d w ie 2 3 , z c z e - 'go 1 h a b i l i t a c y j n ą , 3 d o k t o r s k i e , 5 l i c e n c j a c k i c h i 14 m a g is t e r s k ic h ^ .
Z k ilk u n a s t u w y sta w io n y c h rozp raw wym ienimy t y l k o h a b i l i t a c y j n ą A. Eckmanna - " D ia lo g św . A u g u sty n a z e św ia te m p ogań sk im w ś w i e t l e je g o k o r e s p o n d e n c j i" / L u b l i n 1 9 8 7 /, o r a z d o k t o r s k ie : R. C y r k la f f - "K oncepcja t o l e r a n c j i w e w n ą t r z k o ś c ie ln e j w p ism a ch a n ty d o n a t y s t y c z n y o h św. A u gu styn a" / 1 9 7 3 / , J . P u z io - " T e o r ia p o z n a n ia zm ysłow ego u św . A ugustyna" / 1 9 4 8 / , J . Łukom skl - " A u gu styń sk a t e o r i a ro z w o ju o r g a nizmów w ś w i e t l e w s p ó łc z e s n e g o ew o lu cjo n izm u " / 1 9 7 5 / . Do z w ie d z a n ia wystawy z a c h ę c a ł o p a r ę a f is z ó w i in fo r m u ją c y c h n a p isó w .
K s . S t a n is ła w L on gosz - L u b lin
1 2 . ŚW. AUGUSTYN NA ZIEMIACH ŚW. AMBROŻEGO I I *
W d n ia c h 2 2 - 2 4 k w i e t n i a i9 8 7 r . na K a t o lic k im U n i w e r s y t e c ie w M e d io la n ie o d b y ła s i ę d ru g a c z ę ś ć m ięd zyn arod ow ego sympozjum
2 P r a c e t e om ćw ił w zło żo n y m do dru ku a r t y k u le p t . "P race dyplom owe
o św . A u g u s t y n ie p is a n e na KUL-u" w VoxP 8 / 1 9 8 8 / z . i 4 .
S p r a w o z d a n ie z p ie r w s z e j c z ę ś c i t e g o sym pozjum p o r . VoxP 6 / 1 9 8 6 / z . l i , 7 6 7 - 7 6 8 .
