Marian Pastuszko
Czas i miejsce sprawowania
Eucharystii
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 35/1-2, 129-188
1992
Prawo Kanoniczne 35 (1992) nr 1— 2
KS. MARIAN PASTUSZKO
CZAS 1 MIEJSCE SPRAWOWANIA EUCHARYSTII
S p is t r e ś c i: Wstęp. I. Czas sprawowania Eucharystii. 1. Dni sprawowania Eucharystii. 2. Godziny sprawowania Eucharystii. 1) Prawo dawne. 2) Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 r. 3) Pap. Piusa X II K onstytucja Apostolska
Christus Dominus z 6 stycznia 1953 r. i Kongregacji św. Oficjum Instrukcja Constitutio A postołka z tego samego dnia. 4) Pap. Piusa X II Motu proprio Sacram Communionem z 19 marca 1957 r. i Pap. Pawła VI Motu proprio Pastorale M unus z 30 listopada 1963 r. 5) Kodeks Prawa Kanonicznego Jana Pawła II.
II. Miejsce sprawowania Eucharystii. 1. Sprawowanie Eucharystii w miejscu św iętym . 1) Prawo dawne. 2) Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 r. 3) Sobór W atykański II i późniejsze instrukcje, 4) Kodeks Prawa Kanonicznego Jana Pawła II. 2. Sprawowanie Eucharystii w miejscu niepoświęconym. 1) Prawo dawne. 2) Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 r. 3) Pap. Pawła VI Motu proprio
Pastorale M unus z 30 stycznia 1963 r. 4) Kodeks Prawa Kanonicznego Jana
Pawia II. 3. Sprawowanie Eucharystii przez kapłana katolickiego w świątyni należącej do braci odłączonych. 1) Prawo dawne. 2) Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 r. 3) Kodeks Prawa Kanonicznego Jana Pawła II. Zakończenie.
W stęp
W o bow iązującym od 1983 r. K odeksie P ra w a K anonicznego, m ia n o w icie w jego księdze IV — O posłudze uśw ięcania, część I — S akram enty, t y t . III — N ajśw iętsza E ucharystia, rozdz. I — Spraw ow anie E ucharystii, z n a jd u je się w a r t. IV — O czasie i m iejscu spraw ow ania E ucharystii. W a rty k u le ty m z n a jd u ją się tr z y k a n o n y : 931, 932 i 933. K an. 931 z a w iera n o rm ę co do czasu sp raw o w an ia E u c h a ry stii, zaś k an . 932 i k an . 933 sta n o w ią o m iejscu J e j sp raw o w an ia . T e tr z y k a n o n y om ów im y w n in ie j szy m opracow aniu.
S praw ow anie N ajśw iętszej E u c h a ry s tii to je s t celebrow anie Mszy św iętej, podczas k tó re j u dziela się K om unii św iętej. J e d n a k K om unii św iętej m ożna udzielać ta k ż e zup ełn ie poza M szą św iętą, k ie d y to ro zd aje się k o m u n ik a n ty k o n sek ro w an e podczas w cześniejszej Mszy św iętej. T u ta j in te re su je m y się t a k czasem ja k m iejscem celebrow ania M szy św iętej łącznie z K o m u n ią św ię tą oraz sam ej K om unii św iętej u d zielanej poza M szą św iętą, a to w św ietle n o rm k an o n icz n y ch i przepisów litu r gicznych.
A rty k u ł dzieli się na dw ie części, pierw sza o czasie, d ru g a o m iejscu sp raw o w an ia E u c h a ry s tii.
I. Czas sp raw ow an ia E u ch arystii
K iedy m ów im y o czasie sp raw o w an ia E u c h a ry s tii, chodzi n a m o to : 1. w k tó ry c h d n iach roku liturgicznego, i 2. w k tó ry c h godzinach d n ia w olno celebrow ać Mszę św ię tą i udzielać oraz p rzy jm o w a ć K om unię
św iętą. Jeszcze nie ta k daw no stanow iono zu pełnie oddzielne n o rm y p raw n e o czasie celebrow ania Mszy św iętej i oddzielne o czasie udzielan ia o raz p rzy jm o w a n ia K om unii św iętej. O becnie je d en k a n o n 931 m ów i ta k 0 dn iach i godzinach sp raw o w an ia M szy św iętej, ja k o d n ia ch i godzinach u d zielan ia oraz p rzy jm o w a n ia K om unii św iętej.
7. D n i spraw ow ania E ucharystii
Z nowego T e sta m e n tu w iem y, że chrześcijanie zb ierali się zw ykle w pierw szym d niu ty g o d n ia (1 K or 16, 1: Dz 20, 7) na ła m a n iu chleba (D z 2, 42— 46; 20, 7— 11) lu b n a spraw ow aniu W ieczerzy P ań sk ie j (1 K or 11 ,2 0 ), k tó ra b y ła i je s t u p am iętn ien iem Męki, Śm ierci i Z m a rt w y ch w sta n ia C h ry stu sa. P ierw szy dzień ty g o d n ia , zw a n y też dn iem P a ń sk im (w ję zy k u polskim — niedziela), byl dniem , w k tó ry m w szyscy chrześcijanie zbierali się n a W ieczerzy P ań sk iej i brali w niej pełn y udział, to je s t spożyw ali Ciało i pili K rew C h ry stu sa. J e d n a k ju ż w czasach A po stolskich gdzieniegdzie celebrow ano W ieczerzę P a ń s k ą ta k ż e w śro d y 1 p ią tk i, ja k o w dni litu rg iczn e , w k tó ry c h w o kreślonych kościołach był u sta n o w io n y p o st i tzw . sta c je . N a W schodzie dość szybko p ow stał zw yczaj celebrow ania Mszy św iętej rów nież w soboty. T am też, a ta k ż e w północnej A fryce i H iszpanii od ko ń ca IV w ieku zaczęto celebrow ać Mszę św iętą codziennie V
Nie k aż d y k a p ła n sp raw ow ał Mszę św ię tą codziennie. I jeśli celebrow ał, to nie in d y w id u a ln ie . P ierw o tn ie bow iem spraw ow ano Mszę św iętą jed en raz w ciągu d n ia w d a n y m kościele i p rz y je d n y m o łta rz u . N a W schodzie ta k a p r a k ty k a u trz y m a ła się, ale z p ew nym i w y ją tk a m i, zaś n a Zachodzie ko n ce le b ra cja E u c h a ry s tii powoli z a n ik ła 2. P o zo sta ła je d y n ie we Mszy św iętej połączonej z k o n se k ra c ją b isk u p a lub św ięceniam i prezbiterów . D opiero w V I— V II w ieku p o w sta ł zw yczaj sp raw o w an ia M szy św iętej in d y w id u aln ie przez poszczególnych k ap łan ó w , ale było to f a k u lta ty w n e 3. P a p . św. P asc h alis I (817— 824) stw ie rd z a, że Mszę św ię tą m ożna celebrow ać każdego d n ia. I chodzi m u o to , by k a p ła n i rzeczyw iście codziennie spraw ow ali Mszę św iętą. W celu p rze k o n a n ia kapłan ó w do ta k ie j p ra k ty k i, p rz e d k ła d a odpow iednie a rg u m e n ty . U czy, że C h ry stu s P a n cierpiał w ciele i przez je d n ą m ękę i śm ierć zbaw ił św ia t, to je d n a k sam i m a m y w sp o m in ać jego ofiarę codziennie. K ażdego dnia bow iem grzeszym y, p rz y n a jm n ie j lekko, a jeśli ta k je s t, to C h ry stu s m istycznie o fiaru je się za n as c o d z ie n n ie 4.
S tanow isko p ap . P asc h alisa I w spraw ie m ożliwości celebrow ania Mszy św iętej codziennie zachow ało się w źró d łach p raw a kościelnego. Pism o
1 S. M a n y , Paelectiones de M issa, Paris 1903, p. 21— 22.
2 E. P r z e k o p , Sakramenty święte w prawie katolickich Kościołów Wschodnich, Lublin 1979, s. 43.
2 Ch. De C le r c q , Des Sacraments, ed. 2: in: Traité de Droit Canonique publié sous la direction de Raul N a z , Paris (1954), t. Il, p. 89.
[3] S p ra w o w a n ie E u ch arystii 131
P asc h alisa I znalazło się w D ekrecie G ra cjan a, w edług k tó reg o nie pow inno b y ć ani jednego d n ia bez M szy ś w ię te j5.
W M szach św iętych ce lebrow anych przez k ap łan ó w n a w e t codziennie w ierni św ieccy m ogli b ra ć u d ział i p rzyjm ow ać K o m u n ię św iętą. Ale ju ż od IV w ieku w ierni o b o ję tn ie ją , jeśli chodzi o p rzy jm o w a n ie K om unii św iętej. S ynod w A gde w Galii w 506 r . 6 i synod w T o u rs ta k ż e w Galii w 813 r . 7 zob o w iązu ją w iern y c h , b y p rzy stęp o w ali do K om u n ii św iętej p rz y n a jm n ie j tr z y ra z y do ro k u , to je s t w Boże N aro d zen ie w W ielkanoc i w u roczystość Z esłania D u ch a Św iętego. W ielu w iernych stosow ało się ch ę tn ie do ty c h zaleceń sy n o d a ln y c h . Inni przy jm o w ali K o m u n ię św. co trz e c ią lub cz w a rtą n ie d z ie lę 8, ale jeszcze inni ociągali się z k o m u n ik o w an iem n a w e t raz w ro k u . D latego S obór L aterań sk i IV w 1215 r. zobo w iązał w szy stk ich ch rześcijan pod k a rą grzechu ciężkiego do p rzy jm o w a n ia K om unii św iętej p rz y n a jm n ie j raz w roku, około W ie lk a n o c y 9. Było to określenie m inim um teg o , czego K ościół oczekuje od sw oich w iernych po dojściu przez n ich do s ta n u uży w an ia rozum u.
K o n s ty tu c ja 21 S oboru L aterań sk ie g o IV o k reśla ją ca d o k ła d n ie obo w iązek p rzy jm o w a n ia K om u n ii św iętej p rzy n a jm n ie j raz w ro k u w okresie W ielkanocy p rz e ję ta z o sta ła n ajp ierw do D ek retałó w G rzegorza I X 10, a n astęp n ie p rz y p o m n ia n a przez S obór T ry d e n ck i (1545— 1563), k tó ry naw e t zagroził w y łączeniem ze w sp ó ln o ty z K ościołem k aż d em u , k to przeczy łb y te m u , iż w szyscy w ierni po dojściu do s ta n u u ży w a n ia rozum u nie są zobow iązani do p rz y jm o w a n ia K om unii św iętej p rz y n a jm n ie j raz w roku, w okresie w ie lk a n o c n y m 11. O czywiście nie zn aczyło to w cale, b y w ierni nie m ogli częściej p rzy jm o w ać K om unii św iętej niż raz w roku. S obór T ry d en ck i stw ierdził zu pełnie ja sn o , że m a ją oni praw o k o m u n ik o w an ia ilekroć b io rą u d ział we M szy św iętej. Z achęcano te ż do ta k ie j p r a k ty k i m o ty w u ją c ty m , że w iern y więcej k o rz y sta z owoców M szy św iętej, g d y p rz y jm u je K o m u n ię św iętą, niż w te d y , k iedy bierze u d ział we M szy św iętej, nie p rz y stę p u ją c do K om unii ś w ię te j12.
W spraw ie dni celebrow ania M szy św iętej S obór T ry d e n ck i nie w y p o w iedział się m oże dlateg o , że n ik t nie kw estionow ał p rz y ję te j od d aw n a p r a k ty k i, w edług k tó re j N ajśw iętsz ą O fiarę m ożna spraw ow ać każdego dn ia. T ak że po Soborze T ry d e n c k im nic się w tej p ra k ty c e nie zm ieniło. Z tego pow odu M szał R zym ski w y d a n y po S oborze T ry d e n c k im z a ją ł się in te re su ją c y m nas tu te m a te m w ru b ry k a c h ogólnych, i to za ra z n a sam y m
6 c. 72 D. I de cons. V isum ... N ulla dies excipi d eb et... quin pro animabus fidelium preces Domino missarum soiemnibus fundantur.
6 can. 18 Cone. Agathen.: с. 19 D. X X II de cons. 7 can. 50 Cone. Turonen.: Mansi Concilia X IV , 91.
* Wielkanocna K om unia święta, Prawo Kanoniczne 30 (1987), nr 1—2, s. 79. • Const. 21: Conciliorum Oecumenicorum Decreta, edidit Centro di Docum en- tazione Istituto per le Scienze Religiose, Bologna, Basileae— Barcinone— Fri- burgi— Romae— Vindobonae 1962, p. 221. (Odtąd będę podawał: COD).
10 с. 12 X V 38.
11 Can. 9, Sessio X III: COD 674. “ Cap. VI, Sessio X X II: COD p. 710.
ich p o c z ą tk u , ale pośw ięcił m u zaledw ie tr z y w y ra z y : M issa quotidie
dicitur. T en ja k ż e k ró tk i przepis litu rg iczn y p rz e trw a ł do w y d a n ia nowego
M szału R zym skiego czyli aż do naszego stu lecia.
Je śli zaś chodzi o czas u d zielan ia i p rzy jm o w a n ia K om unii św iętej to po Soborze T ry d e n ck im n ik t nie m a w ątpliw ości co do tego, iż rozdzie lanie i p rzy jm o w an ie K om unii św iętej dok o n u je się w d n ia c h (i godzinach) spraw o w an ia Mszy św iętej. T a k w łaśnie w y ja śn ia ła K o n g re g ac ja Soboru d n ia 12 lutego 1679 i 28 lis to p a d a 1912 r. oraz K o n g re g ac ja O brzędów 7 w rześnia 1816 r . 13
K odeksy P ra w a K anonicznego, pierw szy z 1917 r. w k an . 820 i drugi z 1983 r. w k an . 931 p o tw ie rd z iły istnienie n o rm y p rz y ję te j w p ra k ty c e p rze d w iekam i, w edług k tó rej Mszę św iętą m ożna spraw ow ać w każd y m d n iu . N aw et nie było możliwości u sta le n ia innego p raw a, skoro praw o daw ca ju ż od d aw n a , a szczególnie od Soboru W a ty k a ń sk ie g o II (1963— 1965), zaleca k ap łan o m , b y codziennie spraw ow ali E u c h a ry sty c z n ą O fiarę. Obecnie stanow i o ty m k a n . 904. B yłoby niezrozum iałe, g d y b y z je d n ej stro n y zachęcano do codziennego celebrow ania Mszy św iętej, a z drugiej — sta w ian o p raw n e przeszk o d y te j celebracji.
Te sam e K odeksy, pierw szy w k an . 867 § 1, d ru g i w k an . 931, u pow aż n ia ją do u d zielan ia i p rzy jm o w a n ia K om unii św iętej każdego d n ia. J e s t to zupełnie słuszne, poniew aż w ierni m a ją praw o u czestn iczy ć w celebro w anej Mszy św iętej, a pełne ich uczestn ictw o we M szy św iętej m a m iejsce dopiero w te d y , k ie d y p rz y s tę p u ją do K om unii św iętej podczas tej Mszy św iętej, w k tó re j b io rą udział.
J e d n a k K P K z 1917 r. w k an . 820 zezw ala n a celebrow anie M szy św iętej każdego d n ia, ale rów nocześnie za strze g a, że k ap ła n m usi się stosow ać w tej dziedzinie do przepisów rząd zący ch jego o b rzą d k iem .
P o dobnie k an . 867 § 1 i K P K z 1917 r. zezw ala n a p rzy jm o w a n ie K o m unii św iętej w k aż d y m d n iu , ale § 2 i § 3 tegoż k a n o n u czyni pew ne za strze że n ia co do p rzy ję cia K om unii św iętej w W ielki P ią te k i w W ielk ą S ob o tę.
T akże obecnie o b o w iązu jący K odeks w kan . 931 u p o w aż n ia do codzien nego celebrow ania Mszy św iętej i p rzy jm o w a n ia K om unii św iętej, ale rów nocześnie zobow iązuje do p rze strzeg a n ia w y d a n y c h w te j dziedzinie przepisów litu rg iczn y c h . To odniesienie do przepisów litu rg iczn y c h m a tu w ażne znaczenie. P rz ep isy litu rg iczn e bow iem , u z n a ją c w pełni no rm ę ogólną z a w a rtą w k an o n a c h o możliwości celebrow ania Mszy św iętej i p rzy jm o w a n ia K om unii św iętej w k aż d y m d n iu , rów nocześnie za w ierają pew ne ograniczenie te j n o rm y , czyli pew ne w y ją tk i od te j norm y.
W y ją tk i od n o rm y zezw alającej n a celebrow anie M szy św iętej i p rz y j m ow anie K om unii św iętej w k a ż d y m dniu nie z o sta ły w prow adzone dopiero w czasach n am w spółczesnych. J u ż P a p . In n o c e n ty I (401— 417)
13 P. G a s p a r r i, Codicis Iuris Canonici Fontes, Romae 1951, vol. V, η. 2848, p. 378— 379; vol. VI, n. 4363, p. 922: J S e r e d i, Codicis Iuris Canonici Fontes,
w sław nym liście do D ecencjusza b isk u p a w G ubbio w sp o m in a, że a p o s to łowie w d n iu śm ierci C h ry stu sa P a n a i w dniu n a s tę p n y m byli pogrążeni w sm u tk u i uk ry w ali się przed ży d a m i. D latego w ty c h dw óch d n ia ch — pisze In n o c e n ty I — z a k a z u je się spraw o w an ia s a k ra m e n tó w 14. N a m a rg i nesie tego listu p a p . In nocentego I n a su w a ją się pew ne uw agi: 1. Je śli ograniczenie możliwości sp raw o w an ia sa k ra m en tó w w o s ta tn ie dw a dni W ielkiego T y g o d n ia ju ż w końcu IV i na p o cz ątk u V w ieku je s t u zn a w an e za tra d y c y jn e , to znaczy, że p r a k ty k a t a m usiała być znacznie w cześniejsza. 2. In n o c e n ty I pisze ogólnie o s a k ra m e n ta c h św ięty ch , ale n ik t nie w ą tp i, że m a on na uw adze głów nie M szę św iętą, k tó ra je s t najczcigodniejszym z sa k ra m en tó w . 3. Je śli w ciągu o sta tn ic h dw óch dni W ielkiego T y g o d n ia nie celebrow ano M szy św iętej, to zapew ne nie udzielan o te ż K om unii św iętej. 4. In n o ce n ty I w spom ina o dw óch o s ta tn ic h d n ia ch W ielkiego T ygodnia. Z czasem do ty c h dw óch dni dołączono jeszcze je d e n i te tr z y d ni sta n o w ią tzw . trid u u m s a c r u m 15. J e d n a k je s t pew na różnica m iędzy nim i. D latego om ów im y tu osobno k aż d y z ty c h trz e c h dni.
W W ielki C z w artek z a b ra n ia się celebrow ania ja k iejk o lw iek Mszy św iętej bez udziału w iernych, a więc ta k ie j, podczas k tó re j kap łan o w i a s y stu je i odp o w iad a ty lk o je d en m in istra n t. W godzinach ra n n y c h tego dn ia celebruje się ty lk o je d n ą Mszę, w k tó rej pośw ięca się olej K rz y żm a (a ta k ż e olej k atec h u m en ó w — ta m gdzie go się używ a — i olej chorych). S tąd nazy w a ją się M szą K rz y żm a. Ma ona m iejsce w kościele k a te d ra l n y m , w zględnie w in n y m kościele, jeśli d o m a g a ją się tego w zględy d u sz p astersk ie . Do n ie d aw n a celebrow ał tę Mszę sam b isk u p , obecnie ko n ce leb ru je j ą z b iorącym i w niej u d ział k ap łan a m i. D latego M sza K rzy żm a je s t ja k b y ujaw nieniem jedności prezb iteró w ze swoim bisk u p em w je d n y m i ty m sa m y m k a p ła ń stw ie i w posłudze C h ry stu sa (D K 7).
W godzinach w ieczornych celebruje się Mszę W ieczerzy P ań sk ie j — zasad n iczo je d n ą w k a ż d y m kościele. K iedyś należało j ą spraw ow ać m iędzy godz. 16 a 21 le. — T e przep isy litu rg iczn e nie z o stały p rz y ję te do nowego M sza łu R zym skiego, d lateg o obecnie m ożna je u w ażać za o rien tu jąc e, ale nie zobow iązujące i celebrow ać w porze n a jb a rd z ie j odpow iedniej. M sza W ieczerzy P ań sk ie j rozpoczyna T rid u u m P asch aln e. P rz y p o m in a ona O s ta tn ią W ieczerzę, w czasie k tó rej P an Je z u s u stan o w ił
14 I n n o c e n t iu s Papa, (ep. I, ad Decentium, с. 4): Sabbato vero... Nam utique constat, Apostolos biduo isto et in merore fuisse, et propter metum Iudeorum se occuluisse. Quot utique non dubbium est in tantum eos ieiunasse biduo memorato, ut traditio ecclesiae habeat isto biduo sacramenta penitus non celebrari. Que etiam forma per singulas tenenda est hebdomadas propter id, quod commemoratio diei illius semper est celebranda. Quod si putant semel atque uno sabbato ieiunandum, ergo et dominica et sexta feria semel in Pasca erit utique celebranda: c. 13 D. III de cons.
15 Paschalne Triduum Męki i Zmartwychwstania Chrystusa Pana rozpoczyna się od wieczornej Mszy Wieczerzy Pańskiej, ma swoje centrum w W igilii Paschal nej i kończy się Nieszporami N iedzieli Zm artwychwstania. Podają to: Ogólne
Norm y Roku Liturgicznego i Kalendarza, nr 19.
14 R itus Pontificalis O rdinis Hebdomadae Sacrae instaurati, editio typica, Typis Polyglottis Vaticanis (1959), p. 13, n. 7.
S a k ra m e n t E u c h a ry stii i k a p łań stw o . D latego sp raw u je się ją z pełnym uczestn ictw em m iejscow ej w sp ó ln o ty . Mogą ją celebrow ać lu b k oncelebro w ać ta k ż e k ap łan i, k tó rz y koncelebrow ali tego d n ia ran o Mszę K rzyżm a lu b spraw ow ali E u c h a ry s tię dla L udu za zezw oleniem m iejscowego o rd y n ariu sz a.
Je śli d o m a g a ją się tego w zględy d u sz p aste rsk ie, o rd y n a riu sz m iejsca m oże zezwolić na sp raw ow anie drugiej Mszy św iętej w ieczornej w kościo ła ch lub k ap licach . W p rz y p a d k u konieczności m oże on zgodzić się na celebrow anie Mszy św iętej w godzinach p o ran n y c h , ale ty lk o dla w iernych, k tó rz y nie m ogą u czestniczyć we M szy św iętej w ieczornej. W ta k ic h okolicznościach należy uw ażać, by te Msze nie b y ły celebrow ane dla d o b ra osób p ry w a tn y c h lub m ałych gru p sp ecjaln y ch i a b y nie było to przeszkodą u cz estn ictw a w iernych w głów nej Mszy w ie c z o rn e j11.
W ierni m ogą p rz y stą p ić do K om unii św iętej podczas Mszy św iętej K rzy żm a i — ew e n tu aln ie drugi raz — podczas Mszy św iętej W ieczerzy P a ń sk ie j. Zezw oliła n a to ju ż D ruga In s tru k c ja W y k o n a w cz a do S oboro w ej K o n sty tu c ji o L iturgii Tres abhinc A n n o s z 2 m a ja 1967 r., n r 14,
K ongregacji O brzędów ł8.
N a to m ia s t poza Mszą św ię tą w W ielki C zw artek, bez w zględu na porę d n ia , przep isy litu rg iczn e zezw alają bierzm ow ać, ale ty lk o c h o r y c h 19. N ie m uszą to być u m ie ra ją c y czy zagrożeni n iebezpieczeństw em śm ierci, ja k im udziela się W ia ty k u . W y sta rc z a , jeśli z pow odu ch o ro b y m a ją tru d n o śc i z u d an iem się do kościoła, b y uczestn iczy ć we Mszy św iętej.
K ard . S tefan W y szy ń sk i, P ry m a s Polski (-j-1981), pow ołując się na n ad zw y czajn e u p raw n ie n ia o trz y m a n e od S tolicy A postolskiej, dn ia 2 m a rc a 1963 r. zezw olił n a udzielanie K om unii św iętej we w szystkich kościołach Polski w W ielki C zw artek, w godzinach przedp o łu d n io w y ch do godz. 13, a od godz. 14 do p o cz ątk u Mszy W ieczerzy P a ń sk ie j, ty m w iernym , k tó rz y ze w zględu na ciążące na nich obow iązki służbow e nie są w sta n ie u d ać się na Mszę ś w ię tą 20.
W W ielki P ią te k (dok ład n iej od północy z c z w artk u n a p ią te k do końca w igilii p aschalnej w W ielk ą Sobotę) Kościół nie sp raw u je sa k ra m en tó w . P rzepis ta k i z n a jd u je się w posoborow ym , p ie rw sz y m 21 i dru g im w y d an iu ty p ic z n y m M szału R z y m sk ie g o 22, a więc obecnie obow iązuje.
17 M issale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II
instauratum auctoritate P auli P P . V I promulgatum, editio typica altera, Typis
P olyglottis Vaticanis 1975, p. 243. 12 AAS 59 (1967) 445.
12 M issale Romanum, p. 2.
20 Prawodawstwo Kościoła w Polsce 1961— 1970, t. 1, opracował i tłum aczył T. P ie r o n e k , Warszawa 1971, s. 97.
21 M issale Romanum ex decreto Sacrosancti Qecumenici Concilii Vaticani II
instauratum auctoritate P au li P P . V I promulgatum, editio typica, Typis Poly-
glottis Vaticanis 1970, p. 250, n. 1.
22 M issale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II
instauratum auctoritate P au li P P . V I promulgatum, editio typica altera, Typis
W Mszale R zym skim w y ra źn ie zak az u je się sp raw o w an ia sa k ra m e n tó w , a nie sam ej E u c h a ry s tii. Tego z d a n ia byli też o p rac o w u jący w y d an ie s tu d y jn e M szału R zym skiego dla diecezji polskich. W M szale ty m cz y ta m y , że K ościół w dniu d zisiejszym nie sp raw u je s a k ra m e n tó w 23.
J e d n a k inni m ieli w ątp liw o ści, czy rzeczyw iście w te n sposób n ależy rozum ieć om aw ian y przep is litu rg iczn y . Z w racali się też ze sw oim i w ą tp li w ościam i do S tolicy A p o stolskiej. D latego K ong reg acja K u ltu Bożego w y jaśn iła w 1977 r., że ru b ry k ę n r 1 z W ielkiego P ią tk u Męki P ań sk ie j z n a jd u ją c ą się w M szale R z y m sk im należy rozum ieć ty lk o odnośnie do celebrow ania M szy św iętej. K ong reg acja po d ała też rację, p o p ie ra jąc ją pism em P a p . Inno cen teg o I (frag m en t te n poznaliśm y w y ż e j) 24. — R a c ja ta nie je s t p rze k o n y w u ją c a , poniew aż In n o c e n ty 1 w y ra źn ie pisze o p o w strzy m y w a n iu się w ciągu o sta tn ic h dw óch dni W ielkiego T y g o d n ia od spraw o w an ia sa k ra m e n tó w , w ty m oczywiście M szy św iętej, a nie sam ej M szy św iętej. P rzecież w w ypow iedzi K o ngregacji K u ltu Bożego w ażne je st do k ład n e określenie, ja k należy rozum ieć ru b ry k ę n r 1 z W iel kiego P ią tk u , a nie racje, n a k tó re się pow ołuje. T y ch ra c ji w piśm ie K ongregacji K u ltu Bożego m ogło w ogóle nie być.
W iedzieli o ty m dobrze tłu m ac ze posoborow ego M szału R zym skiego n a ję z y k polski. D latego woleli p rze tłu m a cz y ć te k s t ru b ry k i m niej d o k ła d nie, ale zgodnie z m y ślą n a d a n ą te m u te k sto w i przez K ong reg ację K u ltu Bożego. S k u tk iem tego w M szale R zym skim d la diecezji polskich cz y ta m y : W W ielki P ią te k i W ielk ą S obotę, zgodnie ze s ta ro ż y tn ą tr a d y c ją , K ościół nie sp raw u je E u c h a r y s tii25.
T a sam a K o n g reg acja K u ltu Bożego, k tó ra w y ja śn iła znaczenie ru b ry k i n r 1 z W ielkiego P ią tk u w M szale R zym skim , ponow nie z a ję ła się m ożli w ością udzielania sa k ra m e n tó w podczas trid u u m sacrum w liście okó ln y m o przy g o to w an iu i celebrow aniu św ią t p a s c h a ln y c h 26. W liście ty m czy ta m y , iż stanow czo z a k a z a n e je s t w ty m dniu sp raw ow anie sa k ra m e n tó w , z w y ją tk ie m s a k ra m e n tu p o k u ty i nam aszczenia c h o ry c h 27.
W a rto tu zauw ażyć, że K o n g re g ac ja K u ltu Bożego w liście okó ln y m nie w p ro w ad za ja k ie jś nowej p ra k ty k i, czyli nie z a b ra n ia czynić tego, co w cześniej p ra k ty k o w a n o ja k o godziwe. P r a k ty k a ograniczonego u dzielan ia sa k ra m e n tó w w W ielki P ią te k z n a n a je s t od daw n a. T eraz zo stało to p rz y p o m n ian e dla jasności.
[7] S p ra w o w a n ie E u ch arystii 135
“ M szał R zym ski dla diecezji polskich, wydanie studyjne, Kuria Metropoli talna Warszawska, W ydział Duszpasterstwa, Warszawa 1979, s. 118, nr 1.
2* N otitiae 13 1977/602.
“ M szał R zym ski dla D iecezji Polskich, w ydanie pierwsze, Poznań 1986, s. 133.
*· Congregatio pro Cultu D ivino, Litterae circulares De festis paschalibus
praeparandis et celebrandis, die 16 ianuarii 1988 Prot. n. 120 (88): N otitiae n. 259
(1988) n. 2, p. 81— 107 Hoc documentum die 20 februarii 1988 publici iuris factum est (L, Osservatore Romano, domenica 21 febbraio 1988).
17 De festis paschalibus praeparandis et celebrandis, n. 61 : Sacramentorum
celebrationes hac die stricte prohibentur, exceptis Poenitentiae et Infirmorum U nctionis sacramentis: N otitiae n. 259 (1988) n. 2, p. 95.
J a k daw niej ta k obecnie w W ielki P ią te k z a k az u je się nie ty lk o sp raw o w an ia Mszy św iętej, ale te ż u d zielan ia in n y c h sa k ra m e n tó w poza p o k u tą i sa k ra m e n te m chorych. Je śli zaś ta k je s t, to tw ie rd z en ie M sza łu R z y m
skiego z te k ste m łacińskim , iż nie u dziela się sa k ra m e n tó w , je s t zupełnie
popraw ne. Inaczej należy pow iedzieć o polskim w y d an iu M szału R z y m skiego. J a k p a m ię ta m y , w edług tego M szału w W ielki P ią te k nie sp raw u je się (sam ej) E u c h a ry stii.
K ong reg acja K u ltu Bożego zezw ala na to i ta k a też je s t d aw n a p r a k ty k a , iż w W ielki P ią te k u dziela się sa k ra m e n tu p o k u ty i nam aszczenia chorych.
S a k ra m e n t p o k u ty je s t je d y n y m zw yczajnym sposobem , dzięki k tó rem u w iern y św iadom y grzechu ciężkiego, d o stę p u je p o je d n a n ia z B ogiem i K ościołem (k an . 965). S tą d te ż p o je d n an ie p o k u tu ją c y c h m oże się o d b y w ać o każdej porze roku i w k aż d y m d n i u 28. W ielki P ią te k nie je s t b y n a j m niej w y ją tk ie m . W iern y m nie ogłasza się, że w W ielki P ią te k nie sp ra w u je się sa k ra m e n tu p o k u ty . I k ap łan i sp o w iad ają. To w y sta rc z a , by w ierni sądzili, iż w W ielki P ią te k m ożna się spow iadać. W iedzą te ż w ierni ze środków m asow ego p rze k azu , że sam Ojciec św ięty spow iada w W ielki P ią te k . Co p ra w d a , p rze p isy litu rg iczn e nie zo b o w ią zu ją P ap ieża, a to zgodnie z za sa d ą princeps legibus solutus. P rzecież tru d n o p rzy p u ścić, b y P ap ież spow iadał w W ielki P ią te k , g d y b y w idział w ty m ja k ą ś nie stosow ność zw łaszcza, że dzieje się to ja k b y n a oczach całego św ia ta. D rugim sa k ra m e n te m , w y m ienionym w liście o kólnym K o ngregacji K u ltu Bożego, k tó r y w olno spraw ow ać w W ielki P ią te k , je s t nam aszczenie olejem chorych. R y tu a ł R zym ski zezw ala n aw e t n a ciągły o b rzę d ; o b ejm u ją c y sa k ra m e n t p o je d n a n ia , nam aszczenie chorych i W ia ty k 2f. N a tę o k az ję w W ielki C zw artek pozostaw ia się konsek ro w an e k o m u n ik a n ty n a W ielki P ią te k .
S a k ra m e n tu nam aszczen ia olejem chorych i W ia ty k u udziela się chrześci ja n o m , b y ich w zm ocnić przed zakończeniem ży c ia n a ty m świecie. P rz e cież z d a rza się, że śm ierć grozi człowiekowi, dziecku lub dorosłem u, przed przy jęciem ch rz tu . P oniew aż s a k ra m e n t ch rz tu je s t do zbaw ienia ko nieczny koniecznością śro d k a, m oże go udzielić k aż d y człowiek, n aw e t nieochrzczony, i to w ja k im k o lw ie k dniu (k an . 856). Je śli istn ieje ob aw a, że dziecko nie p rze ży je W ielkiego P ią tk u , należy je ochrzcić bezzw łocznie. D orosłego w ta k ic h sa m y ch okolicznościach należy ta k ż e bierzm ow ać (k an 866). Z agrożonego śm iercią m oże bierzm ow ać jego proboszcz, a n aw e t k a ż d y p re z b ite r (k an . 883 n r 3).
W zw y czajn y ch w a ru n k a c h m a łżeń stw a nie błogosław i się przez cały W ielki P o st. G d y b y je d n a k w iernem u za g rażała śm ierć i dom agał się on
“ Rituale Romanum ex Decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani I I
instauratum auctoritate P au li P P . V I promulgatum Ordo Paenitentiae, editio
typica, Typis Polyglottis Vaticanis 1974, n. 13 p. 6.
24 Rituale Romanum ex Decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II
Instauratum Auctoritate P a p u li P P . V I promulgatum Ordo Unctionis Infirmo rum eorumque Pastoralis Curae, editio typica, Typis P olyglottis Vaticanis 1972,
[9] S p ra w o w a n ie E ucharystii 137
pobłogosław ienia jego zw iązku m ałżeńskiego, a rg u m e n tu ją c spokojem w łasnego sum ienia lu b do b rem zrodzonego w cześniej p o to m stw a, m ożna b y i n ależało b y spełnić ta k ą p ro śb ę bez w zględu n a czas, w ja k im z o stała p rzedłożona.
N ajm niej p raw d o p o d o b n e w y d a je się, b y b isk u p udzielił sa k ra m e n tu św ięceń w W ielki P ią te k . A to głów nie z dw óch pow odów . U dzielenie św ięceń p la n u je się n a długo przed sam ym i św ięceniam i, i praw o zaleca, b y św ięcenia o d b y w ały się zw ykle w niedzielę lu b św ięto n ak a z a n e (k an . 1019). N ad to , św ięceń ud ziela się zaw sze podczas Mszy św ię tej, a tym c za sem w W ielki P ią te k nie sk ła d a się tej O fiary. — Mimo ty c h ra c ji, nie m ożna zupełnie w y k lu czać możliwości udzielenia św ięceń w W ielki P ią te k . S a k ra m e n ty są bow iem d la ludzi, a n ajw yższym praw em je st zbaw ienie człow ieka.
S ak ram e n tem p ra k ty c z n ie nie sp raw ow anym w W ielki P ią te k je s t E u c h a ry s tia 30. A u to rz y zgodnie u trz y m u ją , że m ożna b y w W ielki P ią te k celebrow ać Mszę św iętą ty lk o w je d n y m p rz y p a d k u . M ianow icie chodzi 0 sy tu a c ję , g d y b y p o trz e b n y b y ł W ia ty k dla zagrożonego śm iercią, a nie było konsekrow anego C hleba. J a k ju ż w spom nieliśm y, w W ielki C zw artek k o n se k ru je się więcej k o m u n ik a n tó w , by część z nich p o zo stała n a W ielki P ią te k d la p rz y stę p u ją c y c h tego dnia do K om unii św iętej 1 dla oczekujących n a W ia ty k . D latego zw ykle w W ielki P ią te k nie m a pro b lem u z p osiadaniem H o stii n a W ia ty k . W p ra k ty c e nie z d a rz a się, żeby ja k iś proboszcz celebrow ał Mszę św iętą w W ielki P ią te k z pow odu b ra k u K om unii św iętej n a W ia ty k . P apież m ógłby zezwolić ja k ie m u ś kapłanow i n a celebrow anie Mszy św iętej w W ielki P ią te k , ale nie zw ykł tego czynić. Po p ro stu nie m a pow odu, b y k to ś celebrow ał Mszę św ię tą a k u r a t w W ielki P ią te k . — G d y b y m im o w szystko w ja k im ś p rz y p a d k u doszło do konieczności celebrow ania M szy św iętej w łaśnie w W ielki P ią te k , należałoby się posłużyć form u larzem części za m ie n n y ch o K rzyżu św iętym .
Zw ykle w W ielki P ią te k nie sp raw u je się Mszy św iętej, ty lk o p o p o łu d niow ą litu rg ię ku czci Męki P a ń sk ie j. Do n ie d aw n a celebrow ano ją m iędzy godz. 15 a 2 1 31 i n ad a l należy się stosow ać do ta k ie j p r a k ty k i, poniew aż now y M szał R zy m sk i poleca rozpocząć litu rg ię w W ielki P ią te k około godz. 15, ch y b a że ze w zględów d u sz p aste rsk ich celebrans woli uczynić to p ó ź n ie j32.
U dzielanie K om unii św iętej nie stan o w i sp raw o w an ia sa k ra m e n tu E u c h a ry stii. S tą d w W ielki P ią te k udziela się K om unii św iętej, ale ty lk o w iern y m b io rący m u d ział w litu rg ii ku czci Męki P a ń sk ie j. C horym zaś, k tó rz y nie m ogą u czestn iczy ć w liturgii ku czci Męki P ań sk ie j m ożna
30 P. G a s p a r r i. Tractatus Canonicus de Sanctissima Eucharistia, Parisiis— Lugduni 1897, vol. I, n. 84, p. 54; F. M. C a p p e llo , Tractatus canonico-moralis
D e Sacramentis, Taurini-Romae 1953, ed. 6, vol. I, n. 736, p. 693.
31 R itus Pontificalis O rdinis Hebdomadae Sacrae, p. X I 11, n. 8. 33 M issale Romanum, p. 250, n. 3.
zanieść Chleb e u c h a ry sty c z n y o każdej porze d n i a 33. — W ty m punkcie praw o złagodniało, poniew aż k an . 867 § 2 K P K z 1917 r. zezw alał je d y n ie n a udzielanie W ia ty k u .
W W ielk ą S obotę K ościół trw a p rz y grobie C h ry stu sa, ale p o w strzy m u je się od sp raw o w an ia Mszy św iętej. O brzędy W igilii P asch aln ej o d b y w a ją się w nocy. Nie w olno ich rozpocząć przed zap ad n ięciem nocy, a należy je zakończyć przed św item niedzieli. M sza św ię ta celebrow ana te j nocy, choćby ją sp raw ow ano przed północą, je s t M szą Niedzieli Z m a rtw y c h w stan ia . K a p ła n , k tó ry celebruje lub konceleb ru je Mszę n o cn ą może celebrow ać lub k oncelebrow ać Mszę w N iedzielę Z m a rtw y c h w sta n ia P a ń s k ie g o 34.
W W ielką S obotę przed W igilią P asc h a ln ą nie rozdziela się Chleba P ańskiego n a w e t chorym , ja k ty lk o n a sposób W ia ty k u . P odczas W igilii P aschalnej K o m u n ia e u c h a ry sty c z n a w iernych m a m iejsce ja k o w y raz ich pełnego u cz estn ictw a w sp raw ow anym m isteriu m . W iern i, k tó rz y p rzy ję li K om unię św ię tą podczas Mszy W igilii P asc h a ln e j, m ogą p rz y ją ć E u c h a ry s tię po raz d rugi podczas d rugiej Mszy W ielk a n o cn e j. Zezwoliła n a to In s tru k c ja W y k o n aw cza do K o n sty tu c ji o L itu rg ii In ter Oecumenici, n r 6, z 26 w rześnia 1964 r . 35
W yżej w spom nieliśm y, że w W ielki C zw artek o raz w N iedzielę Z m a rt w y ch w sta n ia (łącznie z W igilią P asc h aln ą ) k ap łan i m ogą celebrow ać lub koncelebrow ać dwie Msze św ięte, czyli binow ać. Tu d o d a jm y , że są też dw a dni w ciągu ro k u liturgicznego, k iedy k a p ła n m oże celebrow ać lub koncelebrow ać n aw e t tr z y Msze św ięte, czyli try n o w a ć . Chodzi tu o Boże N arodzenie (25 g ru d n ia) i dzień W spom nienia W sz y stk ic h W iern y ch Z m arły ch (zaduszki — 2 listo p ad a ).
S praw ow anie E u c h a ry stii tr z y ra z y w dniu Bożego N aro d ze n ia przyjęło się n a m ocy sta ro ż y tn e g o zw yczaju, z czasem potw ierdzonego przez D ek ret G ra cjan a (c. 48 D. I, de cons.) praw o D ekretałów (c. 3 X III 41), k a n . 806 § 1 K P K z 1917 r. i k an . 905 § 1 obecnego K odeksu. Za naszych dni k a p ła n może celebrow ać lub koncelebrow ać dw ie lub tr z y Msze św ięte. J e d n a k nie w olno ani celebrow ać, ani koncelebrow ać dw óch lub trzech M szy św iętych w b ezpośrednim zw iązku czasow ym (jednej po drugiej), ty lk o o w łaściw ej porze, to je s t o północy (tej M szy św iętej nie m ożna celebrow ać bez udziału ludu), o świcie i w ciągu d n i a 36. To dostosow anie się z celebrą do odpow iedniej p o ry d n ia je st w y m ag a n e do godziwego spraw o w an ia M szy św iętej, bo praw o d aw ca p rz y k ła d a do tego duże z n a czenie. Św iadczy o ty m u ż y ty w ru b ry c e w yraz dum m odo, k tó ry w te k sta c h p raw n y ch zw ykle w sk azu je w a ru n e k konieczny do w ażności spełnianej czynności p raw n ej. W ty m p rz y p a d k u nie chodzi o w ażność M szy św iętej, ty lk o o jej godziwe s p ra w o w a n ie .— W Boże N arodzenie k a p ła n może
** M issale Romanum, p. 25.
** M issale Romanum, p. 266, n. 2— 5. “ AAS 54 (1964) 878.
n a w e t p rz y ją ć trz y o fiary m szalne, jeśli celebruje tr z y Msze św ięte ( k a n . 951 § 1).
K ościół m odlił się za z m arły ch od p o cz ątk u swego istn ien ia, ale ideę d n ia pam ięci za zm arły ch łączy się ze św. Izy d o rem z Sewilii (f6 3 6 ). J e d n a k W spom nienie W sz y stk ic h W iern y ch Z m arły ch w d n iu 2 listo p a d a w p row adził dopiero św. O dylon, o p a t k la szto ru w C luny (994— 1048). Z w yczaj te n szybko p rz y ją ł się w całym K ościele. Pod koniec X V w ieku w H iszpanii i P o rtu g a lii p o w sta ła p ra k ty k a celebrow ania dw óch albo trz e c h Mszy św iętych w dniu z a d u s z n y m 37. P a p . B e n e d y k t X IV (1740— 1758) k o n st. Quot E xp e n sis, 26 sie rp n ia 1748 r. zatw ierd ził te n przyw ilej dla k ap łan ó w diecezjalnych i za k o n n y ch p ra c u ją c y c h w H iszpanii i P o r tu galii 38. P ap . Leon X I I I (1878— 1903) e n c y k lik ą T ra n so cea n u m , z 18 k w ie t n ia 1897 r. rozszerzył te n przyw ilej na k ra je A m eryki Ł a c iń s k ie j39, zaś P a p . B e n ed y k t X V (1914— 1923) k o n st. Incruentum , z 10 sie rp n ia 1915 r. rozciągnął go na cały K ościół z a c h o d n i40.
K an . 806 § 1 K P K z 1917 r. i k a n . 905 § 1 K P K z 1983 r. u s ta la ją norm ę, że celebrans może spraw ow ać ty lk o je d n ą Mszę św ię tą w ciągu dn ia, ale od tej n o rm y są dw a w y ją tk i, dla Bożego N aro d zen ia i W sp o m n ien ia W szy stk ich W iern y ch Z m a rły c h . — R u b ry k i Mszału R zym skiego nie o k reśla ją czasu celebrow ania, jeśli k to chce dw a lub tr z y ra z y tego dn ia spraw ow ać E u c h a ry stię . W y d a je się je d n a k , że należy się tu posłużyć an a lo g ią z ru b ry k ą d o ty c z ą c ą celebrow ania w Boże N aro d zen ie i nie binow ać lub try n o w a ć M szy św iętej jednej za raz po d ru g iej, bo to je s t przeciw ne te m u , co n az y w am y m ens legislatoris. — W d n iu W sp o m n ien ia W szy stk ich W iernych Z m a rły c h , inaczej niż w Boże N arodzenie, k ap ła n m oże p rz y ją ć ty lk o je d n ą ofiarę m szaln ą i je d n ą Mszę aplikow ać w in te n cji zam ów ionej przez ofiarodaw cę, d ru g ą zaś za w szy stk ich zm arły ch , a trze cią w edług in te n cji O jca św iętego.
2. G odziny spraw ow ania E ucharystii
1) P r a w o d a w n e
W D ziejach A postolskich (20, 7) za n o to w an o , że św. P aw eł w czasie je d n ej ze sw ych p o d ró ży ap o sto lsk ich p rzy b y ł do T ro a d y (m iasteczko położone ok. 15 km od s ta ro ż y tn e j Troi w północnozachodniej części dzisiejszej T u r c ji) 41, gdzie w pierw szym dniu ty g o d n ia b ra ł u d ział w ła m a n iu chleba, po czym rozm aw iał z obecnym i aż do północy. — Ł am
a-[11] S p ra w o w a n ie E u ch arystii 139
27 J. M ia z e k , Komentarze Liturgiczne, w: Karmię Was tym , czym sam żyję — Ojcowie Kościoła prowadzą przez święta roku kościelnego, wybór i opracowanie tekstów ks. Marek Starowiejski, Kraków 1982, s. 429.
22 P. G a s p a r r i, C /C Fontes, vol. Il, η. 391, p. 169. 22 P. G a s p a r r i, C /C Fontes, vol. i l l , n. 633, p. 514. 40 P. G a s p a r r i, C /C Fontes, vol. III, n. 633, p. 514.
41 X. L e o n -D u fo u r , Słownik Nowego Testamentu, przekład i opracowanie
niem chleba w D ziejach A postolskich najczęściej n az y w a się sp raw ow anie E u c h a ry s tii. W y d a je się pew ne, że to ła m an ie chleba, o k tó ry m w sp o m in a ją Dz. 20, 7 m usiało się odb y w ać w godzinach w ieczornych, skoro św. P aw eł przem aw iał aż do północy.
W pierw szych w iekach K ościoła chrześcijanie zb ierali się na ła m an ie chleba lub spraw ow anie W ieczerzy P ań sk ie j p ó ź n ą no cą albo w godzinach w czesnorannych, bo przed w schodem słońca. S tanow ili bow iem m niejszość w śród żydów czy pogan, k tó rz y nie byli do nich życzliw ie n astaw ie n i, a czasem ich prześladow ali. G dy prześladow anie ucichło i w ierni mogli się zb ierać w swoich w sp ó ln o ta ch bez o b aw y o w łasne życie, E u c h a ry s tię sp raw ow ano o różnej porze d n ia w zależności od okresu liturgicznego i danej uroczystości. I ta k , w niedziele i św ięta Mszę św ię tą celebrow ano w godzinach ra n n y c h lu b przed p ołudniem , najczęściej ok. godz. trzeciej (naszej dziew iątej), w d n ia ch p o k u tn y c h W ielkiego P o stu w ieczorem , zaś w in n y c h d n iach p o stn y c h około godz. dziew iątej (naszej p ię tn a ste j), gd y kończył się p o st. — C hodziło o to , by nie łączy ć M szy św iętej ja k o czynności radosnej ze sm u tk ie m i płaczem , czym ch a ra k te ry z o w a ł się p o s t 42.
N a m ocy p rzyw ileju w n ie k tó re św ię ta Mszę św ię tą celebrow ano w nocy. D o ty cz y to Bożego N aro d zen ia, W ielkiej S o b o ty , so b o ty przed u ro cz y sto ścią Z esłania D u ch a Św iętego, św. J a n a Chrzciciela, w d n iu u d zielan ia św ięceń (co zw ykle następ o w ało w so b o tę suchych dni) i g d y w ja k ie jś m iejscow ości spraw ow ano dw ie Msze św ięte, bo w ów czas je d n a z nich b y ła w nocy. N a to m ia s t bez u d ziału w iernych Mszę św ię tą m ożna było celebrow ać w ciągu całego d n ia , ran o , przed połu d n iem , w południe, p rzed w ieczorem , ale w łaśnie nie w n o c y 43.
Św. T om asz z A kw inu ( f l 274) zaleca, a b y uroczyście celebrow ano Mszę św iętą w ty m czasie, kied y C h ry stu s P an cierpiał n a krzy żu , to je s t m iędzy godziną trz e c ią (nasza dziew iąta) a d ziew ią tą (n asz a p ię tn a s ta ). N ie uroczyście, to je s t bez udziału w iernych — zdaniem św. T om asza — m ożna celebrow ać w ciągu całego d n ia. P o czą tk ie m d n ia w edług św. T o m asza je s t nie północ i nie w schód słońca, ale ju trz e n k a (jej p o c z ą te k ) 44. W X IV — X V w ieku n ad a l b ra k pow szechnego p raw a określającego d o k ład n ie godzinę sp raw o w an ia E u c h a ry stii i nie m a też je d n o lite j p r a k ty k i, jeśli chodzi o godzinę celebrow ania M szy, ale w w ielu okolicach zap an o w ał zw yczaj, b y M szy św iętej nie spraw ow ać po godzinie dziew iątej (naszej p ię tn a s te j) 45.
S obór T ry d e n ck i (1545— 1563) p o d ją ł z d aw n a oczekiw aną reform ę K ościoła. W y ja śn ił te ż n a u k ę o Mszy św iętej, ale jeśli chodzi o godzinę
42 S. M a n y , Praelectiones de M issa cum appendice De Sanctissimo Sacramento, Paris 1903, p. 42.
43 E. M a r tè n e , De antiquis Ecclesiae Ritibus, Lion 1690, lib. I, с. 3, art. 4, n. 5.
44 Summ a Theologica, p. I l l , q. 83, a. 2 ad 4.
45 P. G a s p a r r i, Tractatus canonicus De Sanctissima Eucharistia, Parisiis- -Lugduni 1897, vol. 1 n. 98, p. 62.
[13] S p ra w o w a n ie E u ch arystii 141
sp ra w o w a n ia Mszy św iętej, p o p rz e sta ł n a zobow iązaniu bisk u p ó w , b y k a p ła n i celebrow ali N ajśw iętsz ą O fiarę w odpow iednich g o d z in a c h 46. — T ą sw oją u ch w ałą S obór T ry d e n ck i za tw ie rd z ił a k tu a ln ą w ów czas p ra k ty k ę , w edług k tó re j p rz y n a jm n ie j Mszę św iętą bez u d ziału lu d u m ożna celebrow ać w ciągu całego d n ia , a ta m gdzie p a n u je ta k i zw yczaj — do godziny p ię tn a s te j.
Z tego, że S obór T ry d e n ck i nie chciał sta n o w ić sp ecjalnego p raw a 0 godzinie celebrow ania M szy św iętej, m ożna było p rzy p u szczać, że 1 w przyszłości ta k będzie. T ym czasem w k ró tk im czasie po S oborze T ry d e n c k im P a p . P ius V (1566— 1572) w sk azu je n a zd a rz a ją c e się p rz y p a d k i celebrow ania M szy św iętej w godzinach w ieczornych w w igilię różn y ch uroczystości religijnych, co u zn a je za n a d u ż y c ie 47. Było wiec zu pełnie ja sn e , że w ieczorem nie w olno celebrow ać M szy św iętej.
P o try d e n c k ie p rze p isy litu rg iczn e p o d trz y m a ły to stan o w isk o co do godzin y celebrow ania M szy św iętej, a n a w e t zezw oliły n a sp raw ow anie N ajśw iętszej O fiary ty lk o w czasie od ju trz e n k i do p o łu d n ia 48. — P oza ty m czasem , to je s t po p o łu d n iu , w ieczorem i w godzinach n ocnych, nie m ożna było celebrow ać Mszy św iętej i to w całym Kościele, bo M szału R zym skiego m ieli uży w ać w szyscy k ap łan i k ato liccy . — J u tr z e n k a p o ra n n a to je s t czas m iędzy ledwie z a p o w iad a ją cy m się w schodem słońca a sa m y m w schodem słońca. W lipcu zorza p o ra n n a u nas p rz y p a d a zaraz po północy. Je śli zaś chodzi o p o łu d n ie, to w p ra k ty c e p rz y ję ła się za sa d a, b y p rz y celebrow aniu M szy św iętej z udziałem w iernych trz y m a ć się ustaw ow ego czasu. N a to m ia s t p rz y Mszy św iętej bez u d ziału ludu m ożna się trz y m a ć rzeczyw istego czasu m iejscow ego, to znaczy, w k tó ry m słońce przechodzi p rzez p o łu d n ik danego m iejsca.
W X V I I I i X I X w ieku k ard y n ało w ie, b isk u p i, p ro to n o ta riu s z e ap o sto lscy oraz m isjonarze n a m ocy specjalnego p rzyw ileju mogli rozpoczynać M szę św iętą w ram a ch czasu — g odzina przed ju trz e n k ą — g odzina po po łu d n iu , a w ięc godzinę w cześniej rano i godzinę później po p o łu d n iu 49.
2) K o d e k s P r a w a K a n o n i c z n e g o z 1917 r.
R ozpoczynanie Mszy św iętej w ta k ic h g ran icach czasu, b y p o cz ątek M szy św iętej nie był w cześniejszy niż n a je d n ą godzinę p rzed św item i nie b y ł p óźniejszy niż je d n ą godzinę po p o łu d n iu w K P K z 1917 r. p rze sta ło być p rzyw ilejem , a sta ło się zw y c za jn ą n o rm ą p ra w n ą . K an . 821 § 1 tego K odeksu zezwolił bow iem n a ro zpoczynanie M szy godzin ь przed p o ra n n ą ju trz e n k ą i aż — do pierw szej godziny po p o łu d n iu . — R ów no cześnie k an . 867 § 4 K P K z 1917 r. p o sta n a w ia ł, że K om unii św iętej m ożna
46 Sessio X X II, Decretum de observandis et vitandis in celebratione M issarum , n. 10: COD p. 712.
47 Const. Sanctissim us in Christo, 20 mart. 1566: P., G a s p a r r i, C IC Fontes, vol. I, n. 110, § 1— 2, p. 106.
48 M issale Romanum, Rubricae Generales, § 15 n. 1.
udzielać ty lk o w ty c h godzin ach , w k tó ry c h dozw olone je s t spraw ow anie Mszy św iętej, ch y b a że zachodzi słuszna p rzy c zy n a, b y udzielić jej w in n y m czasie, np. z pobożności.
N o rm y K P K z 1917 r. o k reślające godzinę sp raw o w an ia Mszy św iętej oraz udzielan ia i p rz y jm o w a n ia K om unii św iętej b y ły bard zo p ro ste. Ł atw o ich było uczyć i p rz y sw a ja ć je sobie. N a to m ia s t tru d n ie j było stosow ać się do nich. T ru d n o ści tk w iły nie ty le w sam y ch przepisach d o ty czących godziny M szy św iętej i K om unii św iętej, ile w poście e u c h a ry sty c z n y m . K an. 858 K P K z 1917 r. dom agał się n a tu ra ln e g o p o stu od północy od ty c h , k tó rz y zam ierzali spraw ow ać M szę św ię tą czy p rz y ją ć K o m u n ię św iętą. C elebransi stosow ali się do tej d y sc y p lin y p o stn e j, ale w ierni, szczególnie dzieci i pracow nicy fizyczni, a ta k ż e chorzy, niekiedy m ieli tru d n o śc i z zachow aniem p o stu eu ch ary sty c zn e g o od północy. N iekiedy ta k celebransom ja k w iern y m św ieckim tru d n o b yło b rać u dział we M szy św iętej w godzinach ra n n y c h . S tolica A p o sto lsk a w zięła pod uw agę ta k ie sy tu a c je .
L istem ap o sto lsk im z 7 m a rc a 1924 r. pap . P ius X I (1922— 1939) zezwolił, a b y podczas kongresu eu c h ary sty czn eg o i zazw yczaj p rze p ro w a dzanej w ta k ic h okolicznościach a d o ra cji N ajśw iętszego S a k ra m e n tu , celebrow ano je d n ą Mszę św iętą o północy i podczas Niej u dzielano K o m unii św iętej. Po tej M szy św iętej w zględnie o godzinie pierw szej w nocy mogli spraw ow ać N ajśw iętsz ą O fiarę ta k ż e inni k a p ła n i, jeśli brali u dział w ad o ra cji N ajśw iętszego S a k r a m e n tu 50.·— K on g reg acja S ak ram e n tó w w y jaśn iła 22 k w ietn ia 1924 r., że przyw ilej p rz y z n a n y uczestn ik o m kongresu eu ch ary sty czn eg o m ożna rozciągać n a inne p rz y p a d k i, by le 1. nadzw y czajn e, 2. nabo żeń stw o nie trw ało krócej niż tr z y godziny, i 3. Msza św ięta nie m o g łab y się rozpocząć w cześniej niż o godz. 0 ,3 0 S1.
S tolica A p o sto lsk a nie p o p rz e sta ła na p rzy c h y ln y m ro z p a try w a n iu p róśb o celebrow anie Mszy św iętej poza godzinam i określonym i w K P K z 1917 r., zw łaszcza że k o n ta k ty m iędzy kościołam i p a rty k u la rn y m i a S tolicą A p ostolską niekiedy b y ły u tru d n io n e . — K o m isja Pro R u ssia 25 listo p a d a 1929 r. upow ażn iła biskupów i a d m in istra to ró w p ra c u ją c y c h w Z w iązku R adzieckim do zezw alania n a celebrow anie M szy św iętej i przy jm o w an ie K om u n ii św iętej w godzinach p o p o łudniow ych a n a w e t w ieczornych, ale pod w aru n k ie m , że celebransi i k o m u n ik u ją c y b ęd ą p rzestrzeg ać czterogodzinnego p o stu e u c h a ry sty c z n e g o 52.
K ong reg acja św. O ficjum d n ia 29 sty c zn ia 1947 r. n a p o d o b n y ch z a sa d ac h u p ow ażniła biskupów belgijskich, b y ci w okresie jed n eg o roku m ogli zezw alać n a celebrow anie M szy św iętej w godzinach p opołudniow ych, ale ty lk o w niedzielę i św ię ta n ak a za n e. Chodziło o to, by p ra c u ją c y w godzi nac h ra n n y c h mieli m ożliw ość u czestniczenia we Mszy św iętej i p rzy ję cia
20 AAS 16 (1924) 156. 21 AAS 17 (1925) 101.
22 M. C o n te a C o r o n a ta , Interpretatio authentica Codicis lu ris Canonici
et circa ipsum Sanctae Sedis iurisprudentia 1916— 1947, ed. 2, Taurinae (1948),
K om unii św iętej po p o łu d n iu . C elebransi i k o m u n ik u ją c y m ieli zachow ać cztero g o d zin n y p o st e u c h a ry sty c z n y co do pokarm ów sta ły c h , a je d n o g o d zin n y co do napojów , ale z w ykluczeniem alkoholu czy jakiegokolw iek śro d k a upijająceg o . — P o upływ ie ro k u biskupi m ieli złożyć spraw ozdanie z w y k o rz y sta n ia tego in d u l t u 53.
S p ra w o z d an ia o w y k o rz y sta n iu in d u ltó w o kazały się k o rz y stn e dla K ościoła, d la teg o m o żn a b yło m yśleć o pew nej zm ianie p ra w a o k re śla ją cego godzinę sp raw o w an ia Mszy św iętej i p rzy jm o w a n ia K om u n ii św iętej. P o cz ą tk i b y ły skrom ne. D o ty cz y ły ty lk o jednego d n ia w ro k u , m ianow icie W ielkiej S o b o ty . K o n g reg acja O brzędów d ek re tem z 9 lutego 1951 r. ze zw oliła o rd y n ariu szo m m iejscow ym — ad experim entum — n a prze niesienie litu rg ii W ielkiej S o b o ty z godzin p rzedpołudniow ych n a godziny nocne ja k o W igilię P a s c h a ln ą 54.
3) P a p . P i u s a X I I K o n s t y t u c j a A p o s t o l s k a
C hristus D o m in u s z 6 s t y c z n i a 1953 r.
i K o n g r e g a c j i św. O f i c j u m I n s t r u k c j a
Constitutio Apostolica z t e g o s a m e g o d n i a
N a p o cz ątk u la t p ięćd ziesiąty ch naszego stu lec ia godzina celebrow ania Mszy św iętej i u d zielan ia K om u n ii św iętej s ta ła się pow ażn y m p ro b lem em i nie sposób go było rozw iązyw ać n ad a l w poszczególnych p rz y p a d k a c h czy w poszczególnych k ra ja c h , ja k to w cześniej p ra k ty k o w a n o . P ro b le m te n d o jrzał do jego za ła tw ien ia w całym K ościele. W ta k ie j sy tu a c ji p ap . Pius X I I (1939— 1958) w y d ał 6 sty c zn ia 1953 r. K o n sty tu c ję A postol sk ą C hristus D o m in u s 55. Z obow iązał też K o ngregację św. O ficjum , b y z tą sa m ą d a tą (6 sty c zn ia 1953 r.) opublik o w ała In stru k c ję Constitutio A posto
lic a 56, w k tó rej a u te n ty c z n ie w y ja śn i ona K o n sty tu c ję A p o sto lsk ą C hristus D o m inus O bydw a te d o k u m e n ty z a jm u ją się głów nie p o ste m e u c h a ry
sty c zn y m , a godziną sp raw o w an ia M szy św iętej i u d ziela n ia K om unii św iętej — ty lk o ubocznie. J e d n a k w życiu ta k k ap łan o m ja k w iern y m św ieckim przede w szy stk im chodziło o m ożliwość sp raw o w an ia E u c h a ry stii w godzinach popołu d n io w y ch i w ieczornych, czego praw o z a k a z y w ało, a n a d to zobow iązyw ało do p rze strzeg a n ia przepisów o poście eu c h a ry sty c z n y m od północy.
53 X . O c h o a , Leges Ecclesiae post Codicem Iuris Canonici editae, vol. II,
Leges annis 1942— 1958 editae, Roma 1969, n. 1906, coi. 2396.
64 S. C. R. Decretum De Solemni V igilia Paschali Instauranda: AAS 43 (1951) 129. Liturgię pozostałych dwóch dni triduum sacrum, to jest liturgię na cześć Męki Pańskiej w W ielki Piątek i Mszę Wieczerzy Pańskiej w W ielki Czwar tek przeniosła Kongregacja Obrzędów w Decretum Generale quo Itturgicus Hebdo
madae Sanctae ordo instauratur M axim a Redempionis Nostrae M ysteria, z 16 listo
pada 1955 r.: AAS 47 (1955) 838— 841. Zob. też: R itus Pontificalis O rdinis
Hebdomadae Sanctae instaurati, editio typica, Typis Polyglottis Vaticanis (1957),
p. X — XIV. — Nie był to już eksperym ent. Należało się doń dostosować. Jest aktualny do naszych dni.
“ AAS 45 (1953) 15— 24. 34 AAS 45 (1933) 47— 51.
W edług K onst. Ap. C hristus D om inus oraz In stru k c ji Constitutio
A p o sto łk a nie sam i celebransi d e c y d u ją o możliwości celebrow ania Mszy
św iętej w ieczorem , ale m iejscow i o rd y n ariu sz e. Z godnie z k an . 198 K P K z 1917 r. o rd y n ariu sz am i m iejscow ym i są: P apież, b isk u p i diecezjalni, opaci udzielni, prałaci udzielni, w ikariusze generalni w yżej w ym ienionych, w ikariusze i p row ikariusze apostolscy, prefekci i p roprefekci apostolscy, k a p itu ła k a te d ra ln a , k a p itu ła o p ac tw a udzielnego i k a p itu ła p ra ła tu r y udzielnej.
O rd y n ariu sze m iejscowi m ogą zezw alać n a w ieczorną Mszę św iętą, jeśli zachodzi konieczność celebrow ania Mszy św iętej, o te j w łaśnie porze dnia. K onieczność zaś zachodzi, jeśli dobro w spólne ja k ie jś g ru p y w ier n y ch , np. p ra c u ją c y c h w fab ry ce lub ta k ic h k tó rz y p ra c u ją w dni św ią teczne, dom aga się, b y zezwolono im n a udział we M szy św iętej w godzi nach w ie c z o rn y c h 57. — N a to m ia s t nie stanow i ta k ie j konieczności ani ja k a ś uro czy sto ść ze w n ętrzn a , ani duchow e dobro p ry w a tn y c h osób. W y jaśn iła to K o n g reg acja św. O ficjum 22 m arca 1955 r. p o d k reśla ją c, że m usi zachodzić w spólne dobro w iernych, b y m iejscow y o rd y n ariu sz zezwolił na' celebrow anie M szy św iętej w ie c z o re m 5S.
O rd y n a riu sze m iejscow i m ogą zezw alać na ro zpoczynanie Mszy św iętej nie w cześniej niż dopiero o godzinie 16. P rzez to sam o w K ościele K a to lickim n ad a l nie celebrow ano M szy św iętej m iędzy godz. 13 a 16. K o n sty tu c ja A p ostolska C hristus D o m in u s oraz I n s tru k c ja Constitutio A p o sto łk a nie o k reśla ją dok ład n ie, do k tó re j godziny w ieczorem m ożna rozpocząć Mszę św iętą. P oniew aż m ów ią o M szy św iętej spraw ow anej w ieczorem , s tą d m ożna w nioskow ać, że ze zw alają n a rozpoczęcie M szy św iętej godzinę lu b dwie godziny po zachodzie słońca. C elebrow anie w godzinach później szych o d b y w ało b y się ju ż nie w ieczorem , ale n o c ą 59. Za ta k ie należałoby u zn ać spraw ow anie M szy św iętej po godzinie 2 1 60 i aż do śwdtu następ n eg o d nia.
J e d n a k o rd y n ariu sz e m iejscowi m ogą zezw alać na sp raw ow anie M szy św iętej w godzinach w ieczornych nie każdego d n ia , ale ty lk o w dni ta k s a - ty w n ie określone, to je s t:
1. w niedziele,
2. w św ięta n ak a z a n e (k an . 1247 § 1 K P K z 1917 r.),
3. w św ięta zniesione. W y k a z ty c h dni p o d ała 28 g ru d n ia 1919 r. K o n g re g ac ja Soboru. Są to : feria II i I II po uroczystości Z m a rtw y c h w s ta n ia P ańskiego i Z esłania D u ch a Św iętego, P odw yższenie K rzy ża, O fiaro w anie P ań sk ie , Z w iastow anie P ań sk ie, Św iętego M ichała A rch an io ła,
57 O możliwość celebrowania Mszy świętej na statku płynącym po morzu, i kto takie zezwolenie wydaje, specjalnie zapytano Kongregację św. Oficjum. Odpowiedziała 31 maja 1953 r., że zezwolenie jest możliwe i udziela go miejscowy ordynariusz portu, z którego statek w ypływ a. Zob. AAS 45 (1953) 426.
59 AAS 47 (1955) 218.
59 M. C o n te a C o r o n a ta , De Nova D isciplina Ieiunii Eucharistici et de
M issis Vespertinis, Romae 1955, p. 109.
60 A. B o s c h i, Digiuno Eucharistico e Mesae Dopomeridiane, ed 3. Torino
[17] S p ra w o w a n ie E u ch arystii 145
N arodzenie św. J a n a C hrzciciela, Ś w ięta A postołów : A n d rzeja, J a k u b a , J a n a , T om asza, F ilip a i J a k u b a , B a rtło m ie ja , M ateusza, S zym ona i J u d y T adeusza, M acieja, Św iętego S zczepana, Pierw szego M ęczennika, Ś w iętych M łodzianków M ęczenników , Świętego W a w rz y ń ca D iak o n a i M ęczennika, Św iętego S y lw estra P apieża, Św iętej A n n y M atki N M P an n y , św ięto p a tro n a danego k ra ju i św ięto p a tro n a danego m ie js c a ei,
4. w pierw sze p ią tk i m iesiąca,
5. w pozostałe uroczystości, ta k ż e niekościelne, obchodzone z licznym udziałem w iernych, p rz y n a jm n ie j z jednej p a r a f ii62,
6. je d en raz w ty g o d n iu (nie b iorąc p o d uw agę w yżej w y m ien io n y ch dni), jeśli w y m ag a tego do b ro pew nej g ru p y w iernych,
7. codziennie na te re n a c h m is y jn y c h 63.
P odczas Mszy św iętej celebrow anej w godzinach w ieczornych, a ta k ż e n a k ró tk o przed Mszą czy za ra z po Mszy, w ierni m ogli p rz y stą p ić do K om unii św iętej (oczywiście — w ów czas ty lk o raz w ciągu dn ia, k an . 857 K P K z 1917 r.) i to n a w e t w ted y , g d y o rd y n ariu sz m iejscow y zezwolił n a spraw ow anie Mszy św iętej w ieczorem nie ze w zględu n a ty c h w iern y ch , k tó rz y p rz y stę p u ją do K om unii św iętej. W ierni nie m usieli prosić o rd y n a riu sza m iejscow ego, b y im zezw olił n a przyjęcie K om unii św iętej, ja k to czynili celebransi, b y mogli celebrow ać Mszę w ieczorem . W iern y ch upow ażniła do p rzy jm o w a n ia K om u n ii św iętej w ieczorem sa m a K o n g re g a c ja św. O ficjum w in stru k c ji Constitutio A p o sto łk a , n r 1 5 64.
K ap łan i cele b ru ją cy w g odzinach w ieczornych m ogli p rz y ją ć posiłek s ta ły na tr z y godziny, a nap ó j n a godzinę p rzed M szą św iętą, ale z w y k lu czeniem alkoholu. W iern y m św ieckim czas p o stu e u c h ary sty c zn e g o liczono do K om unii św iętej i w oda n a tu ra ln a p rz e sta ła ła m a ć p o st eu c h a r y s ty c z n y 6S.
4) P a p . P i u s a X I I M o t u p r o p r i o Sacram C om m unionem z 19 m a r c a 1957 r.
i P a p . P a w ł a VI M o t u p r o p r i o Pastorale M u n u s z 30 l i s t o p a d a 1963 r.
1. K o n s ty tu c ja A p o sto lsk a C hristus D o m in u s oraz In s tru k c ja C onsti
tu tio A p o sto łk a , d ając e m ożliw ość celebrow ania Mszy św iętej i u d zielan ia
K om unii św iętej w n ie k tó re dni i pod pew nym i w a ru n k a m i, zo stały p rz y ję te przez biskupów b ard z o p rzy c h y ln ie, poniew aż w ierni św ieccy ch ę tn ie brali udział w M szach św ię ty ch w ieczornych i p rzy jm o w a li K o m u n ię św ię tą na ty c h M szach. M ając na uw adze duchow e dobro w iern y ch
" AAS 12 (1920) 42— 43.
·* W yjaśniła to Komisja A utentycznego Tłumaczenia Kodeksu Prawa Ka nonicznego. Zob. AAS 21 (1929) 170.
“ AAS 45 (1953) 23: AAS 45 (1953) 50. « AAS 45 (1953) 50.
“ Instr. Constitutio A postołka, n. 13: AAS 45 (1953) 50. 10 — P ra w o K a n o n ic z n e n r 1—2 (1992)
b isk u p i zw racali się do S tolicy A postolskiej o u pow ażnienie ich do zezw a la n ia n a codzienne sp raw ow anie M szy św iętej i nie ty lk o w godzinach w ieczornych, ale ta k ż e p o p o łudniow ych. W odpow iedzi n a te p ro śb y biskupów p ap . P iu s X I I p ro p rio Sacram C om m unionem z 19 m arca 1957 r. udzielił u p raw n ie n ia o rd y n ariu sz o m m iejscow ym do zezw alania na s p r a w ow anie M szy św iętej każdego d n ia nie ty lk o w godzinach w ieczornych, ale ta k ż e popołudniow ych, jeśli dobro duchow e zn aczn ej części w iernych tego w ym aga. Zaś p o st e u c h a ry sty c z n y m iał o d tą d trw a ć ty lk o tr z y go d zin y , a jeśli chodzi o n ap o je niealkoholow e — je d n ą godzinę ta k po p o łudniu, ja k przed p o łu d n ie m 6e.
N a spraw ow anie M szy św iętej (z udzieleniem czy bez u d zielan ia K o m unii św iętej) n ad a l zezw ala ja k w cześniej o rd y n a riu sz m iejscow y (i nie w ikariusz g en e raln y bez sp ecjalnego m a n d a tu ), poniew aż M otu p ro p rio
Sacram C om m unionem nie upow ażniło sa m y ch celebransów do p o d ejm o
w an ia decyzji i celebrow aniu Mszy św iętej po po łu d n iu .
Od tej po ry sp raw ow anie M szy św iętej i u d zielanie K om unii św iętej mogło się odb y w ać nie ty lk o w godzinach w ieczornych (po godz. 16-tej), ale ta k ż e w godzinach p o p ołudniow ych, czyli p rzed 16-tą (już od go d zin y 13). S tą d m ów iono po p ro stu o M szach pop o łu d n io w y ch . W cześniej b y ły ty lk o Msze w ieczorne.
Msze św ięte i K om unie św ięte popołudniow e m ogły m ieć m iejsce nie ty lk o w n ie k tó re dni ta k s a ty w n ie określone przez K o n st. A p. C hristus
D o m in u s oraz In s tru k c ję Constitutio A p o sto łk a , ale każdego dnia, oczy
w iście w założeniu, że nie z a b ra n ia ją tego p rzepisy liturgiczne.
M otu p roprio Sacram C om m unionem w ym agało, by o rd y n ariu sz m ie j scow y p rz y zezw alaniu n a spraw ow anie Mszy św iętej w godzinach po p ołudniow ych b rał pod uw agę duchow e dobro znacznej g ru p y w iernych p ły n ą ce z ta k ie j Mszy św iętej. A więc nie m ożna było zezw alać na M szę św iętą popołudniow ą ze w zględu n a dobro ja k ie jś ro d zin y czy sam ego celebransa.
W p rzepisach d o ty c zą cy c h u d zielan ia K om unii św iętej M otu p ro p rio
Sacram C om m unionem nic nie zm ieniło. Z atem K o m u n ię św ię tą m ożna
było rozdzielać ty lk o podczas M szy św iętej, bezpośrednio p rzed M szą i za ra z po Mszy. W y ja śn iła to K o n g reg acja św. O ficjum d n ia 13 k w ie tn ia
1957 r . 67
Po ty m w y jaśn ien iu K o ngregacji św. O ficjum nie u s ta ła w ątpliw ość, czy k la u zu la § 4 kan . 867 K P K z 1917 r. ze zw alająca n a udzielanie K o m u n ii św iętej poza godzinam i celebrow ania Mszy św iętej, zo sta ła u su n ię ta , czy te ż m ożna się do niej stosow ać, jeśli to zaleca ro zu m n a p rzy c zy n a.
« AAS 49 (1957) 177— 178.
47 X . O c h o a , Leges Ecclesiae, vol. II, η. 2647, col. 3599. Tego samego zdania była Kongregacja Obrzędów. W ypowiedziała się w tej sprawie 21 czerwca 1957. Tego samego dnia Kongregacja Obrzędów w yjaśniła, że ordynariusz miejscowy może zezwolić także na sprawowanie drugiej Mszy świętej popołud niowej, jeśli dobro duchowe znacznej części wiernych tego domaga się. Zob. X . O c h o a , Leges Ecclesiae, vol. II, η. 2667, col. 3716.
