Zaskarżalność decyzji organu spółdzielni budowlano-mieszkaniowej odmawiającej przyjęcia w poczet jej członków

Teresa Misiuk

Zaskarżalność decyzji organu

spółdzielni

budowlano-mieszkaniowej

odmawiającej przyjęcia w poczet jej

członków

Palestra 16/10(178), 19-32

1972

N r 10 (178) Zaskarżalność o d m o w y prz yjęcia na członka spółdz. bud.-m ie sz k. 19

w bio rach Z.D. O graniczone je st rów nież dom niem anie p ra w a w y n ik ając e z po siad a­ n ia (art. 341 k.c.).

Nie dotyczy to je d n ak , zdaniem m oim , w ypadków , gdy p ostanow ienie zostało w ydane co n ajm n ie j przed 5 laty , licząc od dnia 4.X I.1971 r., gdy zbyw ca b ył w ty m czasie posiadaczem , poniew aż w tej sy tu a cji w szystko w sk azu je na to, że u trzy m a się on p rzy w łasności k o rzy sta ją c z uw łaszczenia unorm ow anego w art. 1 ust. 2 u staw y o u reg u lo w a n iu w łasności gospodarstw rolnych.

N otariusz, sporząd zając a k t p rzen iesien ia w łasności, pow inien to m ieć na u w a ­ dze. Nie znaczy to, że pow inien on w każdym w y p a d k u uzależniać sporządzenie a k tu od d o k o n an ia zm iany postan o w ien ia o stw ierd zen iu nabycia spadku. W ystarczy odpow iednie pouczenie stro n i w zm ian k a o tym w akcie.

Z a ła tw ia ją c w nioski o w pisy w księgach w ieczystych, n o ta riu sz nie je st u p ra w ­ niony do b a d a n ia mocy p raw n ej u jaw n io n y ch ju ż ty tu łó w w pisów i do b ra n ia pod u w ag ę ew en tu aln o ści zm iany tych ty tu łó w n a podstaw ie a rt. 2 § 1 now eli (podobnie ja k poprzednio na podstaw ie art. L IX przep. w prow . k.c.) ja k o przeszko­ dy w pisu.

TERESA MISIUK

Zaskarżalność decyzji organu spółdzielni

budowlano-mieszkaniowej odmawiajqcej

przyjęcia w poczet jej członków

A u to r k a p r z y j m u j e , źe w sp r a w a c h o c z ło n k o s tw o w s p ó łd z ie ln ia c h b u d o w la - n o - m ie s z k a n io w y c h p r z e w id z ia n a j e s t d ro g a są d o w a , d o p u s z c z a ln e je s t t e ź p o ­ w ó d z tw o o p r z y ję c ie d o s p ó łd z ie ln i, je ż e li r o s z c ze n ie ta k ie z n a j d u j e o p a rc ie w s ta tu c ie , p r z e p is ie s z c z e g ó ln y m u s ta w y lu b w u m o w ie p o m ię d z y k a n d y d a ­ te m n a c z ło n k a a s p ó łd z ie ln ią .

Z naczn a liczba istn iejący c h spółdzielni budow lan o -m ieszk an io w y ch oraz rola, ja k ą s p e łn ia ją w za k resie z a sp o k a jan ia p o trze b m ieszkaniow ych ludności, sp raw ia, że przy n ależn o ść do tych spółdzielni sta je się dla szerokich k ręgów osób p ro b le ­ m e m d u że j w agi. U zasad n ia to z kolei a k tu aln o ść p y ta n ia, czy osobie u b ie g ają ce j się o członkostw o, w sto su n k u do k tó re j zap ad ła w tym w zględzie odm ow na d e ­ cy zja o rg a n u spółdzielni, p rzy słu g u je u p raw n ie n ie do w ytoczenia pow ództw a o p rzy ­ ję c ie je j w poczet członków tej spółdzielni.

O dpow iedź na to p y ta n ie m a znaczenie nie ty lk o dla tych, k tó rzy w in n y spo­ sób niż przez p rzynależność do spółdzielni budow lan o -m ieszk an io w ej nie m ogą w ogóle albo bez w ieloletniego oczekiw ania uzyskać m ieszkania. P o ru sz o n a kw estia in te r e s u je rów n ież zbyw ców i nabyw ców spółdzielczego p ra w a do lo k alu , sp a d ­

20 T e r e s a M i s i u k _{N r 10 (178)}

kobierców tego p raw a, m ałżonków nie będących członkam i spółdzielni, w ie rz y ­ cieli egzekw ujących to praw o, w reszcie najem ców lo k ali w dom ach n ie k tó ry c h spółdzielni budow lano-m ieszkaniow ych.

1. O soby zainteresow ane w zask arżan iu decyzji dotyczących członkostw a

P rz y stę p u ją c do om ów ienia kolejno k ręg u tych osób, trze b a podkreślić, że k w estia u p ra w n ie n ia do w ytoczenia pow ództw a w razie odm ow y p rzy ję cia w p o ­ czet członków m a znaczenie przed e w szystkim dla członka bądź byłego członka spółdzielni b u d ow lano-m ieszkaniow ej, k tó ry p rag n ie zbyć p rzy słu g u jąc e m u p ra w o do lokalu. P ra w o to zgodnie z art. 147 § 1 u sta w y o spółdzielniach i ich zw ią z ­ kach i je st zbyw alne, je d n ak ż e może ono przejść ty lk o na osobę, k tó ra u zy sk ała członkostw o w spółdzielni. Członek spółdzielni może w zw iązku z tym zbyć to praw o je d y n ie na rzecz osoby, k tó ra zostanie p rz y ję ta do spółdzielni. R ów nież członek, k tó ry w y stąpił ze spółdzielni albo został z niej w ykluczony lu b w y k reślo n y , może stosow nie do art. 149 tej u sta w y w te rm in ie sześciu m iesięcy od u sta n ia członkostw a w skazać osobę, k tó ra przejm ie jego p ra w a i przed upływ em tego te rm in u zgłosi w niosek o przyjęcie w poczet członków. Spółdzielcze praw o do lo ­ kalu w ygasa z chw ilą, gdy odm ow a przy jęcia tej osoby do spółdzielni stan ie się ostateczna, a od d aty u sta n ia członkostw a upłynęło sześć m iesięcy. K o n sek w en cją w ygaśnięcia spółdzielczego p ra w a do lokalu, zgodnie z art. 151 § 1 w y m ienionej u staw y , je s t obow iązek spółdzielni uiszczenia u p raw n io n e m u ró w n o w arto ści tego p ra w a w edług zasad ustalo n y ch w sta tu c ie po p o trąc en iu n ależnej od niego sp ła ty z ty tu łu pożyczki b u dow lanej, przy czym — ja k p rzy ję to w piśm ien n ictw ie — p o trąc en ie to ob ejm u je tak że ra ty n ie w y m a g a ln e 1 2. Nie ulega w ątpliw ości, że obec­ nie k iedy w y stę p u je o stry d eficyt m ieszkań, zb yw ający spółdzielcze praw o do lo ­ k alu członek lub były członek m ógłby uzyskać w yższą cenę za lokal, niż w yniesie kw ota, k tó rą w ypłaci m u s p ó łd z ie ln ia 3. N ieprzyjęcie nabyw cy do spółdzielni p o ­ zbaw ia zatem członka tej korzyści.

M ożliwość zask arżen ia decyzji odm aw iającej p rzy ję cia w poczet członków spół­ dzielni m a rów nież isto tn e znaczenie dla sp adkobierców członków spółdzielni b u ­ dow lano-m ieszkaniow ych. Spółdzielcze p raw o do lo k a lu je st bow iem dziedziczne, zgodnie z pow ołanym wyżej a rt. 147 u staw y o spółdzielniach, jed n ak że w św ietle tego p rzep isu praw o to może zachow ać tylko osoba, k tó ra u zyskała członkostw o w spółdzielni. W arto w tym m iejscu zw rócić uw agę n a n ie p re cy z y jn ą re d a k cję a rt. 147 § 1, użyte bow iem w dru g im zdaniu tego p rzepisu określenie, że spółdziel­ cze p raw o do lo k alu może „p rzejść” tylko na osobę, k tó ra uzyskała członkostw o w spółdzielni, sugeruje, że p rzejście tego p ra w a na sp ad k o b iercę uzależnione je st od p rzy ję cia go na członka spółdzielni, a tym czasem zgodnie z a rt. 922 § 1 k.c. p ra w a i obow iązki zm arłego przechodzą n a sp adkobierców z chw ilą jego śm ierci, p rzy czym w d o k try n ie p rzy jęto , że skład sp ad k u ocenia się w łaśnie w edług tego m o m e n tu 4. Do tego przepisu naw iązu je zresztą art. 150 u sta w y o spółdzielniach,

1 Dz. U. N r 12, poz. 61 (w d a ls z y m c ią g u u ż y w a ć tu b ę d ę s k r ó tu „ u s ta w a o s p ó łd z ie l­ n ia c h ” ). N a te m a t z b y w a ln o ś c i sp ó łd z ie lc z e g o p r a w a d o lo k a lu w y p o w ia d a ł się S ą d N a jw y ż ­ szy w ie lo k r o tn ie ; o s ta tn io u c z y n ił to w o rz e c z e n iu z d n ia 4.VII.1969 r ., O S N C P 1970, zesz. 3, poz. 81. 2 P o r. M. G e r s d o r f , J. I g n a t o w i c z : P ra w o s p ó łd z ie lc z e — K o m e n ta r z , W a rsz a w a 1966, s. 386. 3 S ł u s z n i e . p o d n o s i to W. C h r z a n o w s k i : A s p e k ty p r a w n e r o z w o ju s p ó łd z ie lc z o śc i, N P 1968, n r 3, S . 377. * P o r. J . G w i a z d o m o r s k i : P r a w o s p a d k o w e w z a ry s ie , W a rs z a w a 1967, s. 76.

N r 10 (178) Zaskarźalność o d m o w y przyjęcia na członka spółdz. bud.-m ie sz k. 21

k tó ry m ów i o „w ygaśnięciu” p ra w a sp a dkobiercy do lokalu, jeśli nie zgłosi on w te rm in ie jednego ro k u , licząc od śm ierci spadkodaw cy, w niosku o przy jęcie go w poczet członków spółdzielni albo jeśli odm ow na decyzja co do p rzy ję cia zgła­ szającego się spad k o b iercy je s t ostateczna. Z tych w zględów tra fn ie jsz e je st ope­ row an ie ok reślen iem „z ach o w an ia” p ra w a przez spadkobiercę, ja k to czyni zresztą a rt. 150 § 1 w ym ienionej u staw y , a nie jego „p rzejściem ”, ja k głosi a rt. 147 § 1 u staw y o spółdzielniach. T en o sta tn i przepis pow inien zatem m ów ić a lte rn a ty w n ie o „p rz ejśc iu ” w odniesieniu do nabyw ców lu b o „zachow aniu” spółdzielczego p r a ­ w a do lo k a lu w odniesieniu do spadkobierców . Stanow isko, w edług k tó reg o sp a d ­ k o b ierca je s t podm iotem spółdzielczego p ra w a do lo k alu od m o m e n tu o tw arc ia spadku, w yrażono ju ż w piśm ien n ictw ie 5 6, n ato m ia st na lite ra ln e j w y k ła d n i a rt. 147 § 1 u sta w y o spółdzielniach o piera się pogląd S ądu Najw yższego, w św ie tle k tó ­ rego spółdzielcze praw o do lo k a lu nab y w a ty lk o te n spadkobierca, k tó ry uzyskał członkostw o w spółdzielni ®. Teza ta budzi zastrzeżen ia ze w zględów om ów ionych v/yżej. P oruszone zagadnienie m a znaczenie praktyczne, łączy się bow iem z k w estią dopuszczalności zbycia spółdzielczego p ra w a do lo k alu przez spadkobiercę, co będzie p rze d m io te m dalszych rozw ażań.

S p ad k o b ierca spółdzielczego p ra w a do lokalu jest zain tereso w an y w z a sk a rż e­ niu decyzji organu spółdzielni b u d ow lano-m ieszkaniow ej, k tó ra odm ów iła p rz y ­ ję cia go w poczet członków , gdyż w ta k iej sy tu a cji nie może on zachow ać tego p ra w a , a k w o ta pieniężna, k tó rą otrzym a na podstaw ie art. 151 § 1 u sta w y o sp ó ł­ d zielniach w zwuązku z dziedziczeniem tego p raw a, nie m usi, ja k to w skazano w yżej, odpow iadać ry n k o w e j w arto ści m ieszkania.

W ym ienione o sta tn io w zględy finansow e u za sa d n ia ją rów nież pogląd, że za in ­ te re so w an y m w sądow ej k o n tro li decyzji organów spółdzielni b u d o w lan o -m iesz k a­ niow ej, o d m a w iają ce j p rzy ję cia na członka może być spadkobierca, k tó ry nie m a z a m ia ru ubiegać się o członkostw a, lecz p rag n ie zbyć to praw o i je st z a in te re so ­ w a n y w p rzy ję ciu do spółdzielni k a n d y d a ta na nabyw cę.

Ustawia o spółdzielniach nie reg u lu je w p ro st zag ad n ien ia zbyw alności sp ó ł­ dzielczego prawda do lo k alu przez spadkobiercę. W p ra k ty c e zarządów spółdzielni m ożna spotkać głęboko zakorzeniony pogląd, wTedług którego m ożliw ość ta k a nie istn ieje, gdyż art. 150 ustawTy o spółdzielniach stw a rz a rzekom o dla sp ad k o b iercy je d y n ie u p raw n ie n ie do u b ieg an ia się o członkostw o w spółdzielni.

S ąd N ajw yższy dopuścił m ożliw ość zbycia przez spadkobiercę spółdzielczego p r a w a do lo k alu przed u zyskaniem członkostw a, lecz ty lk o w drodze zbycia sp a d k u w całości lu b w części (art. 1051 k .c .7). W ychodząc z założenia (w skazano już je w yżej), że spółdzielcze p raw o do lo k a lu nabywTa te n sp adkobierca, k tó ry u zyskał członkostw o w spółdzielni, Sąd N ajw yższy uznał, że przed uzyskaniem członkostw a sp a d k o b ierca może zbyć ty lk o spadek i- w ów czas p raw o u b iegania się o człon­ k ostw o będzie przysługiw ało nabyw cy w te rm in ie rocznym od śm ierci sp a d k o ­ daw cy , nab y w ca bow iem w stę p u je w p ra w a spad k o b iercy (art. 1053) 8. W o m a ­ 5 P o r. n a te n te m a t u w a g i K . S t e f a n i u k a , k tó r y s łu s z n ie p o d n o si, że n a b y c ie c z ło n ­ k o s tw a p rz e z s p a d k o b ie rc ę s ta n o w i c o n d itio iu r is o c h a r a k te r z e ro z w ią z u ją c y m , a n ie z a ­ w ie s z a ją c y m (G lo sa d o w y r o k u S ą d u N a jw y ż sz e g o z d n ia 4.V II.1968 r . I CR 161/69, O S P iK A 1970, zesz. 12, poz. 248). P o r. ró w n ie ż W. C h r z a n o w s k i : K o m e n ta r z do w y r o k u S ą d u N a jw y ż s z e g o z d n ia 4.VII.1969 r. I CR 161/69, z a m ie sz c z o n y w „ P rz e g lą d z ie o rz e c z n ic tw a i p iś ­ m ie n n ic tw a z z a k re s u p r a w a s p ó łd z ie lc z e g o ’’ za ro k 1970 p o d r e d . n a u k . M. G e r s d o r f a , w y d . C R S 1971, s. 23. 6 P o g lą d w y ra ż o n y w w y r o k u z d n ia 4.I I .1972 r. I CR 557/71, O S N C P 1972j z. 7—8, poz. 146. i Ib id e m . * Ib id e m .

22 T e r e s a M i s i u k N r 10 (178)

w ianym orzeczeniu S ąd N ajw yższy w yraził jednocześnie pogląd, że zbycie odzie­ dziczonego p ra w a przez spadkobiercę, dokonane w drodze zbycia sp a d k u , b ę d z ie skuteczne n aw e t po u p ływ ie rocznego te rm in u w skazanego w a rt. 150 § 1 u s ta w y o spółdzielniach, jeżeli ty lk o spad k o b ierca w ty m te rm in ie zgłosi w niosek o p rz y ­ jęcie go w poczet członków 9 *.

T rudno zgodzić się ze stanow iskiem S ądu N ajw yższego, że sp a d k o b ierca s ta je się podm iotem spółdzielczego p ra w a do lo k alu dopiero w raz ie p rzy ję cia go n a członka spółdzielni i że tylko w tedy może rozporządzać tym praw em . P ogląd ten, j a k zauw ażono w yżej, je s t sprzeczny z art. 922 § 1 k.c. i z art. 150 § 1 u sta w y o sp ó ł­ dzielniach, k tó ry m ów i o „zachow aniu” spółdzielczego p ra w a do lokalu.

Skoro — zgodnie z art. 147 § 1 u sta w y o spółdzielniach — p raw o do lo k a lu je s t zbyw alne, to b ra k ja k ich k o lw iek p o d sta w do tego, aby inaczej tra k to w a ć cz ło n k a spółdzielni i jego spadkobiercę w za k resie u p ra w n ie ń do zbycia tego p ra w a , je ­ żeli nie czyni tego ustaw a.

Nie m ożna rów nież przyjąć, że art. 150 u sta w y o spółdzielniach o g ranicza m oż­ liw ość dysponow ania przez spadkobiercę jego p raw em dlatego, że sta n o w i on o u p ra w n ie n iu tego ostatniego do u b ie g an ia się o członkostw o w spółdzielni. R atio legis tego p rzepisu polega, ja k się w ydaje, je d y n ie na ograniczeniu te rm in e m p r a ­ w a do u b ie g an ia się o członkostw o przez spadkobiercę, a p o n ad to na ścisłym o k reśleniu okresu, w k tó ry m może dysponow ać lo k alem osoba nie będ ąca człon­ kiem spółdzielni. Z tych w zględów należy uznać, że roczny te rm in , w ciągu k tó reg o spad k o b ierca może się ubiegać o członkostw o, za k reśla rów nież okres d y sp o n o w an ia p raw em , a w ięc jego zbyciem .

S tanow isko S ądu N ajw yższego, k tó ry dopuszcza m ożliw ość zbycia spółdzielczego p ra w a do lo k a lu przez zbycie spadku po upływ ie tego te rm in u je d y n ie pod w a ­ ru n k iem złożenia form alnego w niosku o przy jęcie do spółdzielni, nie w y d a je się trafn e. J a k w iadom o, są ta k ie sytu acje, w k tó ry ch sp a d k o b ierca nie m oże być p rzy ję ty do spółdzielni, np. jeżeli je st ju ż on członkiem innej spółdzielni b u d o ­ w nictw a m ieszkaniow ego i nie m a z a m ia ru z niej w y stą p ić (art. 136 u sta w y o sp ó ł­ dzielniach). S k ład a n ie przez niego w niosku do spółdzielni o p rzy ję cie go w p o ­ czet członków tylkto: po to, aby mógł po upły w ie ro k u od śm ierci sp a d k o d aw cy zbyć spółdzielcze praw o do lo k a lu przez zbycie spadku, będzie tw o rzy ło fik cję, k tó ra je s t zjaw iskiem niepożądanym . P rzytoczony pogląd S ądu N ajw yższego p ro ­ w adzi ponad to do niep raw id ło w ej sy tu a cji nieograniczonego w czasie d y sp o n o w a­ nia przez spad k o b iercę p raw em do lokalu, gdy tym czasem lokal ta k i zgodnie z jego przeznaczeniem pow inien być zajm ow any przez członka spółdzielni. O kres roczny pow inien być p rzeto m a k sy m a ln y m te rm in em do zbycia lo k a lu przez sp a d k o ­ biercę.

U znając w piśm ien n ictw ie dopuszczalność zbycia p raw a do lo k a lu przez zbycie spadku w całości lu b w części, w ypow iedziano je d n a k pogląd, że sposób ta k i u tru d n ia zbycie, gdyż nabyw ca n ara żo n y je s t n a ryzyko zw iązane z w y n ik ie m po­ stępow ania działow ego i z odpow iedzialnością za długi sp a d k u 1!).

P rz ed sta w io n e a rg u m e n ty p rze m aw ia ją za dopuszczeniem m ożliw ości zbycia spółdzielczego p ra w a do lo k a lu przez sp a d k o b iercę nie ty lk o w drodze zbycia sp a d ­ ku, je d n ak ż e zbycie to pow inno n astąp ić w ciągu ro k u od śm ierci s p a d k o d a w c y " . M ożliwość zbycia spółdzielczego p ra w a do lo k a lu przez sp a d k o b iercę u z a sa d n ia jego za in tereso w an ie w p rzyjęciu do spółdzielni n abyw cy tego p raw a.

9 Ib id e m .

N r 10 (178) Za skarźalność o d m o w y prz yjęcia na czł onka spóldz. bud.-m ie sz k. 23

P rz y jęc ie w poczet członków spółdzielni leży rów n ież w in te re sie m ałżo n k a człon­ ka spółdzielni. Z godnie z a rt. 138 u sta w y o spółdzielniach, choćby spółdzielcze p r a ­ wo do lo k a lu stanow iło przed m io t w spólności u staw o w ej, członkostw o w spół­ dzielni, z k tó ry m zw iązane je s t to praw o , m oże należeć ty lk o do jednego z m a ł­ żonków , k tó ry re p re z e n tu je w obec spółdzielni p ra w a obojga.

Na tle tego p rzep isu w ypow iedziano słuszny pogląd, w edług k tó reg o „o k reślen ie ustaw y, że m ałżonek będący członkiem spółdzielni rep re z e n tu je w obec niej p ra w a obojga m ałżonków , odnosi się do czynności o c h a ra k te rz e cy w iln o p ra w n y m (...), ok reślen ie pow yższe nie odnosi się n ato m ia st do w y k o n y w an ia p ra w o rg an iz a c y j­ n y ch ’’ ,2. W św ietle tego sta n o w isk a a rt. 138 nie stoi n a przeszkodzie tem u , aby d ru g i m ałżonek m ógł zostać członkiem spółdzielni. Jeżeli je d n a k nim zostanie, to będą m u p rzysługiw ały w szystkie p ra w a organizacyjne, n ato m ia st nie będzie m ógł w ykonyw ać w obec spółdzielni czynności o c h a ra k te rz e cy w iln o p ra w n y m , gdyż w tym zakresie, zgodnie z pow ołanym w yżej a rt. 138 u sta w y o sp ółdzielniach, b ę ­ dzie go re p rez en to w ał m ałżonek, z któ reg o członkostw em zw iązane je s t spółdziel­ cze p raw o do lokalu w rozum ieniu tego przepisu. O p iera jąc się, ja k należy sądzić, na ta k ie j w y k ład n i przytoczonego a rt. 138 u sta w y o spółdzielniach, zasady s ta tu ­

tow e C entraln eg o Z w iązku S półdzielni B u d o w n ictw a M ieszkaniow ego z dn ia

29.XII.1965 r . li 12 13, uw zględnione w s ta tu ta c h spółdzielni, ja k rów nież now e zasady sta tu to w e u chw alone przez te n Z w iązek 10.IV.1972 r., do k tó ry ch spółdzielnie b u - d o w lano-m ieszkaniow e są zobow iązane dostosow ać sw oje s ta tu ty do d n ia 31.X II. 1973 r . 14, p rzyjęły, że członkiem spółdzielni b u d o w n ictw a m ieszkaniow ego może być osoba, k tó rej m ałżonek je s t członkiem te j spółdzielni. Z ra c ji m ożliw ości po ­ siad an ia p ra w o rg an izacy jn y ch oraz ze w zględu n a k o n sek w en cje w razie rozw odu (o czym niżej) rów nież m ałżo n k a m ożna zaliczyć do osób zain tereso w an y ch w w y ­ toczeniu pow ództw a o przy jęcie go w poczet członków spółdzielni, gdyby sp ó ł­ dzielnia o dm aw iała m u tego.

P ow ództw o o przy jęcie do spółdzielni leży rów nież w in te re sie n abyw cy spół­ dzielczego p ra w a do lo k alu w drodze egzekucji oraz w interesie w ierzyciela, skoro a rt. 147 § 1 u sta w y o sp ó łdzielniach stanow i, że spółdzielcze praw o do lo k alu po d ­ lega egzekucji, a zgodnie z a rt. 152 te jże u sta w y przysądzenie p ra w a do lo k a lu na rzecz lic y ta n ta nie może n astąp ić, jeżeli nie został on p rz y ję ty w poczet członków spółdzielni.

W reszcie w w ytoczeniu pow ództw a o p rzy ję cie do spółdzielni m ogą być z a in te ­ reso w an e osoby, k tó re nie będąc członkam i, zajm o w ały z reg u ły — z ty tu łu n a j­ m u — m ieszk an ia w dom ach spółdzielczych p rzed 11.VI.1957 r., tj. przed dniem w ejścia w życie u sta w y z dn ia 28.V.1957 r. o w yłączeniu spod publicznej gospo­ d a rk i lo k alam i dom ów jed n o ro d z in n y ch oraz lo k a li w dom ach sp ółdzielni m iesz­ kaniow ych 15.

P ra k ty c z n e znaczenie o m aw ianych zag ad n ień p o tw ie rd z a fa k t ro zp o z n aw an ia co pew ien czas przez S ąd N ajw yższy, w try b ie rew izy jn y m , spraw ' o p rzy ję cie do spółdzielni budow lan o -m ieszk an io w ej. K iero w an ie tych sp ra w do sąd u św iadczy o zd arzający ch się w' d ziałalności spółdzielni b u d o w lan o -m ieszk an io w y ch w y p a d ­ kach odm ow y przy jęcia do spółdzielni oraz o w y stę p o w a n iu w św iadom ości oby­ li T a k te ż p r z y j m u je W. c h r z a n o w s k i w c y to w a n y m w y ż e j p rz y p . 5 k o m e n ta r z u . 12 M. G e r s d o r f , J. I g n a t o w i c z : o p . c it., s. 352. P o r. ró w n ie ż R. S o ż e w s k i : C z ło n k o s tw o m a łż o n k ó w w s p ó łd z ie ln ia c h b u d o w la n o - m ie s z k a n io w y c h , N P 1966, n r 6. 13 O p u b lik o w a n e w „ P a le s tr z e ” 1966 r . n r 3—4 w z a łą c z e n iu d o o m a w ia ją c e g o j e a r t y k u ł u L. M y c z k o w s k i e g o : C z ło n k o s tw o w s p ó łd z ie ln ia c h b u d o w la n o - m ie s z k a n io w y c h , s. 10. n O p u b lik o w a n e w „ I n f o r m a c ja c h i K o m u n ik a ta c h C Z S B M " z 1972 r. n r 7—8. 15 Dz. U. z 1962 r. N r 47, poz. 228.

24 T e r e s a M i s i uk, _{N r 10 (178)}

w ate li p rzekonania, że sąd je st w ta k ie j sy tu a cji org an em pow ołanym do k o n tro li negaty w n y ch decyzji organów spółdzielni.

W zw iązku z pow yższym p o w sta je do rozw ażenia zag ad n ien ie dopuszczalności drogi sądow ej w tego ro d zaju sp raw ac h i k w estia istn ien ia roszczenia o przy jęcie w poczet członków spółdzielni b u d ow lano-m ieszkaniow ej.

2. Dopuszczalność drogi sądowej w sprawach o członkostwo

O dopuszczalności drogi sądow ej decyduje, ja k w iadom o, c h a r a k te r sp raw y bądź przepis szczególny ustaw y . Isto tn e p rze to znaczenie w tej m ierze m a ją a rt. 1 i 2 k.p.c.

W d o k try n ie przy jęto , że a rt. 1 k.p.c. o k reśla pojęcie sp raw y cy w iln ej w z a ­ sadzie w edług k ry te riu m m a teria ln eg o , a posiłkow o ta k że w edług k r y te r iu m f o r ­ m alnego 1C. J a k w iadom o, sp raw ą cyw ilną na p o d sta w ie k ry te riu m m a te ria ln e g o , k tó ry m je s t rodzaj sto su n k u p raw nego, je st sp raw a w y n ik a ją c a ze sto su n k u z za­ k re su p ra w a cyw ilnego, ro dzinnego i opiekuńczego oraz p ra w a p racy , czyli ze sto ­ sunków o c h a ra k te rz e c y w iln o p ra w n y m 17. W sp raw ac h ty c h istn ie je dom n iem an ie drogi sądow ej (art. 2 k.p.c.). N ato m iast n a p o d sta w ie k ry te riu m fo rm aln eg o , tj. try b u sądowego, sp ra w ą cyw ilną je st także sp raw a w y n ik a ją c a z in n y c h sto su n ­ ków, p rze k aza n a przepisem szczególnym n a drogę sądow ą.

P u n k te m w yjścia n iniejszych rozw ażań na te m a t dopuszczalności drogi sądow ej w sp raw ac h dotyczących przy jęcia w poczet członków spółdzielni pow inno być z a ­ tem ustalen ie, z jak ieg o sto su n k u i czy w ogóle ze sto su n k u p raw nego, a je śli ta k , to czy ze sto su n k u cyw ilnopraw nego, w y n ik a sp ra w a o przyjęcie w poczet człon­ ków spółdzielni budow lan o -m ieszk an io w ej.

S to su jąc zaproponow ane przez Z. Z iem bińskiego „ p o stu la ty d efin icy jn e sto su n k u społecznego” 1B, m ożna przy jąć, że w zw iązku z odm ow ą p rzy ję cia osoby u b ie g a­ jącej się o członkostw o p o w sta je pom iędzy spółdzielnią a tą osobą sto su n ek spo­ łeczny. E le m en ta m i jego bow iem są dw a podm ioty społeczne (spółdzielnia i osoba u b ieg ająca się o członkostw o), p o w sta je zaś on przez ta k ie zachow anie się jednego z podm iotów (w ydanie decyzji o d m aw iającej przyjęcia), k tó re odd ziału je na s p r a ­ wy dotyczące tego podm iotu (osoby ub ieg ającej się o członkostw o), p rzy czym system norm fak ty c zn ie u zn aw an y ch (w y n ik ający ch z u sta w y o spółdzielniach i ze sta tu tu ) w sk az u je o kreślonem u podm iotow i o k reślo n e zachow anie się w danej sy tu a cji (w ydanie decyzji w sp raw ie członkostw a).

O p raw n y m c h a ra k te rz e sto su n k u społecznego decy d u je, ja k to p rz y ję to w d o k ­ try n ie , fa k t reg u lo w a n ia go przez no rm y p r a w n e .19 P o w sta je w ięc k w e stia , ja k ie norm y re g u lu ją zagadnienie p rzy ję cia w poczet członków w spółdzielniach budo- w lano-m ieszkaniow ych. Z jednej stro n y są to no rm y u sta w y o spółdzielniach, a zw łaszcza a rt. 12— 14, k tó re w sposób ogólny o k re śla ją w a ru n k i i try b p rz y j­ m o w an ia do spółdzielni, oraz a rt. 9 u sta w y z d n ia 28.Y.1957 r. o w y łączeniu spod i« P o r. W. S i e d l e c k i : P o s tę p o w a n ie c y w iln e w z a r y s ie , W a rsz a w a 1972, s. 10; T. J o- d ł o w s k i : W k w e s tii z a k r e s u i p r z e d m io tu n a u k i p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o , P iP 1969, n r 4—5, s. 713. 17 N a te m a t s to s u n k u c y w iln o p r a w n e g o se n s u la rg o p o r . Z. R e s i c h : D o p u sz c z a ln o ś ć d ro g i są d o w e j w s p r a w a c h c y w iln y c h , W a rsz a w a 1962i s. 49. i» Z. Z i e m b i ń s k i : O m e to d z ie a n a liz o w a n ia „ s to s u n k u p r a w n e g o ” , P i P 1967, n r 2, s. 193. i9 P o r. w sz c z e g ó ln o śc i: Z. Z i e m b i ń s k i : O m e to d z ie a n a liz o w a n ia „ s to s u n k u p r a w ­ n e g o ” , op. c it., s. 193; S. E h r 1 i c h : W stę p d o n a u k i o p a ń s tw ie i p r a w ie , W a rs z a w a 1971, s. 88 i 109.

N r 10 (178) Za s k a r ż a l n o i ć o d m o w y p r z y j ę c i a n a c z ł o n k a sp ó łd z. b u d . - m i e s z k . 25

publicznej g o sp o d ark i lokalam i dom ów je d n o ro d z in n y ch oraz lokali w dom ach spółdzielni m ieszkaniow ych, dotyczący u b ieg ający ch się o członkostw o n ie k tó ry ch osób, k tó re ze spółdzielnią łączy stosunek n ajm u . Z d ru g iej stro n y są to norm y statutow e, k tó re re g u lu ją w sposób szczegółowy w aru n k i, ja k im m uszą odpow iadać osoby u b ieg ające się o członkostw o w spółdzielni, oraz n a k ła d a ją na spółdzielnię obow iązek p rzy jm o w a n ia do nich określonych osób; sta tu ty te re g u lu ją p onadto bardziej szczegółowo try b p rzy jm o w an ia do spółdzielni. M ożna zatem uznać, że om aw iany stosunek społeczny je s t częściowo reg u lo w a n y przez norm y p ra w n e pochodzące od o rganów państw ow ych, częściowo zaś przez inne norm y społeczne (zw ane rów nież w p iśm iennictw ie o rg a n iz a c y jn y m 20), tj. przez s t a t u t y 21.

Skoro, ja k to w sk azan o wyżej, a rt. 1 k.p.c. zalicza do sp ra w cyw ilnych sp raw y w y n ik ając e ze sto su n k ó w z za k resu p ra w a c y w iln e g o 22, to w y łan ia się przede w szystkim p y ta n ie, czy p raw o spółdzielcze m ieści się w ra m a c h p ra w a cyw ilnego. P oglądy n a pow yższy te m a t nie są w nauce jednolite. I ta k tra d y c y jn ie do p ra w a cyw ilnego p raw o spółdzielcze zalicza S. S z e r 23, n ato m ia st M. G ersdorf i J. Ig n a- to w ic z 24 p rz y jm u ją , że w p raw ie spółdzielczym obok elem entów cyw ilistycznych, zw iązanych z w ięzią członkow ską, w y stę p u ją rów nież elem e n ty ad m in istra cy jn e , co uzasadnia w y o d rę b n ia n ie się p ra w a spółdzielczego z p ra w a cyw ilnego. Za ta k im w yodrębnieniem w y p o w iad a ją się rów nież J. W a silk o w sk i25, R. B ierzanek 26 i J. J o ­ dłow ski 27. A n aliza pow ołanych poglądów p ro w ad zi do w niosku, że p raw o sp ó ł­ dzielcze nie je s t dziedziną jed n o ro d n ą, podobnie ja k p raw o p racy 28, w ym aga przeto rozw ażenia w każd y m w ypadku, czy k o n k re tn y sto su n ek w y n ik ły na tle tego p r a ­ w a je st stosunkiem rów norzędnym , a w ięc cyw ilnopraw nym . W szczególności w r a ­ m ach niniejszych rozw ażań po w staje py tan ie, czy sto su n ek pom iędzy osobą u b ie ­ g ając ą się o członkostw o a spółdzielnią je s t sto su n k iem cyw ilnopraw nym .

N a tle poprzednio obow iązującej u sta w y o spółdzielniach z 29.X.1920 r . 29 S. W rób­ lew ski rep rez en to w ał stanow isko, że „czynność p ra w n a , k tó ra przy stęp u jąceg o czyni członkiem istn ie ją c e j ju ż spółdzielni, je st um ow ą, w k tó re j ośw iadczenie p rz y ­ stą p ie n ia sta n o w i człon pierw szy, cz y li- ofertę. S k u tk ó w p raw n y ch o ferty ja k o ta k ie j u staw a (...) nie reg u lu je, należy je te d y oceniać w edług p ra w a handlow ego w zględnie cyw ilnego (...)” 30. R ów nież W. S iedlecki w y raził pogląd, że p rzy stą p ie n ie do spółdzielni m a c h a r a k te r u m o w y 31. O becnie je d n ak , w ychodząc z założeń p rz y ­ ję ty ch przez a rt. 1 k.p.c., sp raw ę w y n ik ając ą na tle art. 38 § 2 u sta w y o spół­

20 N a te m a t n o rm w y d a w a n y c h p rz e z o rg a n iz a c je sp o łe c z n e p o r.: A. Ł o p a t k a : K ie ­ r o w n ic z a r c la p a r t i i w s to s u n k u d o p a ń s tw a so c ja lis ty c z n e g o , P o z n a ń 1963, s. 150 i n a s t.; J . R o m u i: P a ń s tw o a s to w a rz y s z e n ia w P o ls c e L u d o w e j, P o z n a ń 1969, s. 101 i n a s t.

21 w p iś m ie n n ic tw ie w s k a z a n o n a s p o rn y c h a r a k t e r s t a tu t u . Z w o le n n ic y je d n e g o p o g lą d u

tw ie r d z ą , że s t a tu t y s ta n o w ią p r z e p is y p r a w a p rz e d m io to w e g o , w e d łu g in n e g o z a ś p o g lą d u są o n e u m o w ą w ią ż ą c ą je d y n ie s p ó łd z ie ln ię i je j c z ło n k ó w . P o r . S. S z e r : W ła s n o ść s p ó ł- d z ie lc z a > W a rsz a w a 1960, s. 149 i 150, p rz y p is 1. 22 P o w o ła n y p r z e p is w y m ie n ia w p ra w d z ie ró w n ie ż s to s u n k i z d z ie d z in y p r a w a r o d z in ­ n e g o i o p ie k u ń c z e g o o ra z p r a w a p r a c y , je d n a k ż e n ie w c h o d z ą o n e w r a c h u b ę p r z y o m a w ia n iu s p r a w d o ty c z ą c y c h d z ia ła n ia sp ó łd z ie ln i b u d o w n ic tw a m ie sz k a n io w e g o . 23 s . S z e r : op. c it., s. 146, p rz y p is 1. 24 M. G e r s d o r f ; .7. I g n a t o w i c z: op. c it., s. 13. 25 J . W a s i l k o w s k i : P ra w o rz e c z o w e w z a r y s ie , W a rsz a w a 1957, s. 94 i 95. 26 r. B i e r z a n e k : P ra w o sp ó łd z ie lc z e w z a ry s ie , W a rs z a w a 1968, s. 11 i n a s t. 27 j . j o d ł o w s k i: op. c it., s. 713. 28 P o r. n a te n t e m a t w sz c z e g ó ln o śc i W. S z u b e r t : Z a g a d n ie n ia k o d y f ik a c ji p r a w a p r a c y , P iP 1962, n r 8—9, s. 231; t e g o ż a u to r a : O p r a w ie p r a c y i je g o m e to d a c h , P Z S 1962 n r £—10, s. 7. 2» Dz. U. N r 111, p o z. 733. 30 s . W r ó b l e w s k i : U s ta w a o s p ó łd z ie ln ia c h , K r a k ó w 1921, s. 33 i 34. 31 W . S i e d l e c k i : P ra w o sp ó łd z ie lc z e ( s k r y p ty P W N 1953, s. 32.

26 T e r e s a M i s i u k N r 10 (178)

dzielniach i ich zw iązkach p o d aje ja k o p rzy k ła d sp raw y cywilnej- o p arte j n a k r y ­ te riu m fo rm aln y m , tj. nie w y n ik ając ej ze stosunków cywTilnopraw Tn y c h 32, ■ co s ta ­ w ia pod zn ak iem z a p y ta n ia pogląd tego a u to ra w yrażony uprzednio na te m a t cy­ w ilnego c h a ra k te ru sto su n k u zw iązanego z p rzy stą p ie n iem do spółdzielni.

P ozornie p rzy k ła d a rt. 38 § 2 dla ilu s tra c ji pojęcia sp raw y cyw ilnej o p a rte j n a k ry te riu m fo rm a ln y m w y d aje się tra fn y , je d n ak ż e głębsza an aliza p ro b lem u p ro ­ w adzi do w niosku, iż to, że art. 38 § 2 p rze w id u je drogę sądow ą expressis verbis do rozp o zn aw an ia sp ra w w nim w ym ienionych, nie oznacza jeszcze tego, że sto­ sunki, z k tó ry c h w y n ik a ją w ym ienione w nim spraw y, nie m a ją c h a ra k te ru cy­ w ilnych i że dlatego u sta w o d aw ca m usiał ją w y ra źn ie w u sta w ie przew idzieć. P rzepis te n spełnia bow iem inną rolę, a m ianow icie p rze w id u je m ożliw ość z a s k a r­ żenia do sądu u chw ały w alnego zgrom adzenia spółdzielni, dopuszczając w te n spo­ sób „u n iew ażn ialn o ść” sądow ą tych uchw ał, podobnie ja k czyni to art. 240 k.h. w odniesieniu do u chw ał w spólników spółki z ograniczoną odpow iedzialnością i a rt. 413 k.h. p rzew id u jący „uniew ażn ialn o ść” uchw ał w alnego zgrom adzenia spółki ak cy jn ej. Nie ulega w ątpliw ości, że sto su n k i m iędzy w spólnikam i m a ją c h a r a k te r cyw ilny i dlatego nie m ożna by tw ierdzić, że pow ołane p rzepisy kodeksu h a n d lo ­ wego sta n o w ią p rzy k ła d y sp raw y cyw ilnej o p a rte j na k ry te riu m fo rm a ln y m w ro ­ zum ieniu a rt. 1 k.p.c. (zaw artego w d ru g im zdaniu tego przepisu). A nalogiczne w nioski trze b a w yciągnąć w odniesieniu do ratio legis a rt. 38 § 2 u sta w y o spół­ dzielniach. F o rm u łu ją c przy tym tezę n a tu ry ogólniejszej, należy stw ierdzić, że jeśli przepis u sta w y p rze w id u je w p ro st drogę sądow ą, to nie czyni tego zaw sze po to, aby rozciągnąć try b sądow y na in n e sto su n k i p ra w n e niż cyw ilne.

O p iera jąc się na obow iązującej u sta w ie o spółdzielniach z 1961 r. M. P ie k a rsk i re p re z e n tu je pogląd, że spółdzielnia p o w sta je w drodze um ow y, a także p rz y stą ­ pienie do niej now ych członków m a c h a ra k te r u m o w y 33. W edług R. B ierza n k a n ato m ia st p rzy stą p ie n ie do spółdzielni stan o w i sui generis um ow ę m iędzy k a n d y ­ d atem na członka a sp ó łd z ie ln ią 34 *. W reszcie M. G ersd o rf i J. Ignatow icz dopusz­ czają — ja k o m ożliw e — dw a odm ienne poglądy: jeden, w św ietle k tórego p rzy ­ stąp ien ie do spółdzielni n a stę p u je w drodze ośw iadczenia w oli w rozu m ien iu p r a ­ w a cyw ilnego, oraz drugi, w edług k tórego a k t p rz y stą p ie n ia -p rz y ję c ia je s t ak tem specjalnym o c h a ra k te rz e k o rp o ra cy jn y m . N iem niej je d n a k obaj ci o sta tn i au to rzy u w ażają, że do a k tu tego trze b a stosow ać w p ro st lu b posiłkow o przepisy p raw a cyw ilnego dotyczące czynności p raw n y ch , a w ięc a rt. 56— 109 k .c .33.

Z p rzedstaw ionych w yw odów w ynika, że w d o k try n ie u g ru n to w an y je st pogląd o ró w n o rzęd n y m c h a ra k te rz e podm iotów , z k tó ry ch je d n y m je s t osoba u b ie g ają ca się o członkostw o, a d rugim spółdzielnia, k tó re j członkiem ta osoba p rag n ie zostać. P rz ed sta w io n e poglądy dotyczyły sy tu acji, w k tó rej o fe rta zw iązana z ubieganiem się o członkostw o je st p rzy ję ta, co prow adzi do p o w sta n ia sto su n k u członkostw a. R ozw ażania te m ożna je d n ak rów nież odnieść do sto su n k u praw nego, k tó ry po­ w sta je m iędzy spółdzielnią a osobą u b ie g ają cą się o p rzy ję cie w poczet człon­ ków w7 raz ie odm ow y przy jęcia; o pow stan iu tego sto su n k u św iadczą przytoczone w yżej w yw ody Z. Ziem bińskiego.

P ogląd o ró w norzędnej pozycji spółdzielni i osoby ub ieg ającej się o członko­ stw a k o n se k w e n tn ie p row adzi do zajęcia stanow iska, że w sp raw ac h tych istnieje

32 W. S i e d l e c k i : P o s tę p o w a n ie c y w iln e (...), jw . s. 10.

33 m. P i e k a r s k i : W p ły w w a d g ło so w a n ia n a w a ż n o ś ć u c h w a ł w a ln e g o z g ro m a d z e n ia s p ó łd z ie ln i, N P 1960, n r 12, s. 1608.

34 R. B i e r z a n e k: op. c it., s. 102.

N r 10 (178) Zaskarżalność o d m o w y prz yjęcia na członka spółdz. bud.-m ie sz k. 27

do m n iem an ie drogi sądow ej, skoro u w aża się je za w y n ik ając e ze sto su n k ó w cy­ w iln o p raw n y c h .

Z danie o rów n o rzęd n y m sto su n k u istn iejący m pom iędzy osobą u b ie g ają cą się o członkostw o a spółdzielnią nie je s t je d n a k pow szechne, co pozostaje w zw iązku z odrzuceniem za p a try w a n ia , że przyjęcie do spółdzielni je st w y n ik ie m um ow y m iędzy osobą u b ie g ają cą się o przyjęcie a spółdzielnią.

T ak w ięc w edług W. Jaśkiew icza, analizu jąceg o stosunek członkow ski w sp ó ł­ d zieln i pracy, „p o dstaw ą zaw iązania sto su n k u członkostw a je st a k t p rz y stą p ie n ia - -p rz y ję c ia do spółdzielni (...), jest to a k t d w u stro n n y sk ła d ający się z dw óch o św ia d ­ czeń (...) m ożna m ieć w ątpliw ość co do tego, czy je s t to ośw iadczenie w oli w ro ­ zu m ien iu p ra w a cyw ilnego (...)” 3G. B. S ło tw iń sk i z kolei p rzy jm u je, że „złożenie d e ­ k la ra c ji członkow skiej je st n ie w ą tp liw ie ośw iadczeniem woli, k tó re zm ierza je d ­ n a k nie do zaw arcia um ow y o członkostw o, lecz do p o w stan ia członkostw a ja k o spółdzielczego sto su n k u praw nego. S tosunek te n p o w sta je z chw ilą »przyjęcia«, tzn. z chw ilą podjęcia decyzji przez k o m p e te n tn y o rgan spółdzielni” 36 37 38. W edług pow ołanego o sta tn io a u to ra „stosunek te n p o w sta je nie na m ocy um ow y, lecz na p o d sta w ie je d nostronnego a k tu p rzy ję cia i m a treść o k reśloną nie w um ow ie, lecz w przep isach u sta w y i s ta tu tu ” 3B. B. S łotw iń sk i p rz y jm u je ponadto, że „ p rz y stą ­ p ie n ie do spółdzielni je s t ośw iadczeniem w oli p o dporządkow ania się norm om s ta ­ tu to w y m , a p rzede w szystkim p o dporządkow ania się spółdzielni, jej organom , a zw łaszcza uchw ałom w alnego zg ro m ad zen ia” 39. Z daniem tego a u to ra „z chw ilą p rz y ję c ia do spółdzielni członek w chodzi w tró jk ą tn y stosunek, n a którego w ie rz ­ ch o łk u jest u sy tu o w a n a n ad p o rz ąd k o w an a spółdzielnia d ziała ją ca przez sw oje o r­ g an y , k tó ry ch u ch w ały i decyzje w sp raw ac h członkow skich są dla niego w iążące, a u pod staw y tego tr ó jk ą ta z n a jd u je się szereg p o dporządkow anych organom sp ó ł­ d zieln i a ró w n o rzęd n y ch m iędzy sobą na zasadach w spólnoty, k tó re j za k res je s t o k reślo n y sta tu te m , w spółczłonków p o siadających rów ne p ra w a i obow iązki”. 40

P oglądy przytoczonych w yżej autorów , odm ienne od tra d y c y jn e j cyw ilistycznej koncepcji sto su n k u łączącego osobę u b ie g ają cą się o członkostw o ze spółdzielnią, p ozostają w piśm iennictw ie w zdecydow anej m niejszości. P rzy jęcie ich prow adzące d o uznania, że w ym ienionego sto su n k u nie cechuje rów norzędność podm iotów , oznaczałoby, że skoro nie je st on stosunkiem cyw ilnopraw nym , lecz sto su n k iem spółdzielczym szczególnego r o d z a ju 41 czy o rg a n iz a c y jn y m 42, to sp ra w a o przyjęcie d o spółdzielni nie je s t sp raw ą cyw ilną z isto ty (w znaczeniu m a teria ln o p raw n y m ).

36 w. J a ś k i e w i c z : P r a w n y s to s u n e k p r a c y w p o ls k ic h s p ó łd z ie ln ia c h p r a c y , W a rs z a ­ w a 1955, s. 108. 37 B. S ł o t w i ń s k i : Z a g a d n ie n ia p r a w n e s t r u k t u r y i f u n k c jo n o w a n ia s a m o rz ą d u g m in ­ n e j sp ó łd z ie ln i „ S a m o p o m o c C h ło p s k a ” (ro z p r a w a d o k to r s k a ) , W a rsz a w a 1970t s. 94 i 95 (m a ­ sz y n o p is ). 38 ib id e m . 39 ib id e m . 6 0 ib id e m . 61 Ib id e m . 62 P o r. M. W i e r z b o w s k i : C h a r a k te r p r a w n y s to s u n k ó w o r g a n iz a c ji s p o łe c z n y c h , P i P 1970, n r 8—9, s. 302 i n a s t. A u to r te n p o ję c ie m „ s to s u n k ó w o r g a n iz a c y jn y c h ” o p e r u je w o d n ie s ie n iu d o s to s u n k ó w z a c h o d z ą c y c h w s f e r z e w e w n ę tr z n e j o r g a n iz a c ji i z a lic z a d o n ic h s to s u n k i m ię d z y o r g a n a m i o r g a n iz a c ji s p o łe c z n y c h , m ię d z y o rg a n iz a c ją a c z ło n k a m i i w y j ą t ­ k o w o m ię d z y k a n d y d a ta m i n a c z ło n k ó w o r g a n iz a c ji a o r g a n iz a c ja m i. W p ra w d z ie p r o b le m a ­ t y k ę s to s u n k ó w w y s tę p u ją c y c h w sp ó łd z ie ln ia c h a u t o r p o m ija , w y d a je s ię j e d n a k , że p o ję ­ c ie m ty m m o ż n a o p e ro w a ć ró w n ie ż w o d n ie s ie n iu d o sp ó łd z ie ln i, g d y ż s ą o n e ta k ż e o r g a ­ n iz a c ja m i sp o łe c z n y m i, co n ie o z n a c z a o c z y w iś c ie , b y w s z y s tk ie s to s u n k i m ię d z y s p ó łd z ie ln ią a j e j c z ło n k a m i n a le ż a ło u w a ż a ć za o r g a n iz a c y jn e , s p ó łd z ie ln ia b o w ie m m o ż e w c h o d z ić z c z ło n k a m i w s to s u n k i m a ją tk o w e c y w iln o p r a w n e .

T e r e s a M i s i u k N r 10 (178) 28

J a k p rzy jm u je bow iem Z. Resich, „isto ta sp raw y cyw ilnej polega na tym , b y uczestnicy sto su n k u praw nego, w ra m a c h k tórego m a n a stą p ić sk u te k p ra w n y , w ystępow ali na w ypadek sporu ja k o ró w n o u p ra w n ie n i p a rtn e rz y . G dy zaś ty lk o je d en z nich uzy sk u je pozycję organu, k tó ry działa z m ocy sw ej w ładzy zw ierzch ­ niej, stosunek ta k i nie je s t c y w iln o p ra w n y m ” 43, a w sp raw ie ta k ie j nie w y stę p u je d om niem anie drogi sądow ej, lecz dopuszczalność jej, zgodnie z art. 1 k.p.c., m u ­ siałab y w yn ik ać ze szczególnego p rze p isu ustaw y.

O stateczne u sta le n ie c h a ra k te ru p raw n eg o sto su n k u m iędzy osobą u b ieg ającą się o członkostw o a spółdzielnią p rze k ra cza ra m y n iniejszych uw ag. Z am iarem m oim było jedynie p rzed staw ien ie w y stę p u jąc y ch poglądów n a tę k w estię i w sk azan ie ich p rak ty c zn y c h sk u tk ó w dla rozstrzy g n ięcia p ro b lem u dopuszczalności drogi są ­ dow ej w sp raw ac h o p rzyjęcie w poczet członków spółdzielni b u d o w lan o -m iesz - kaniow ej.

S ąd N ajw yższy w żadnym z p u b lik o w a n y ch orzeczeń nie rozw ażał, czy sp ra w a o przy jęcie w poczet członków spółdzielni bu d o w lan o -m ieszk an io w ej m ieści się w ra m a c h stosunków , o k tó ry ch sta n o w i w p ierw szym zd an iu art. 1 k.p.c. J e d ­ nakże w y ra ż a ją c pogląd, że członkow i spółdzielni m ieszkaniow ej przy słu g u je ro sz­ czenie o w ydanie przydzielonego m u lo k a lu m ogące być dochodzone w d ro d ze sądow ej, Sąd N ajw yższy dał n adto w y ra z ogólnem u stan o w isk u , że „tak p ra w o podm iotow e zw ane spółdzielczym p raw em do lo k a lu ja k i w y n ik ając e z tego p ra w a roszczenia, a w śród nich roszczenie o w y d an ie lokalu, m a ją oczyw iście c h a r a k te r cyw iln o p raw n y , bo praw o spółdzielcze należy — jeśli chodzi o stosunki m iędzy spółdzielnią a członkam i — do p ra w a cyw ilnego”. Jednocześnie Sąd N ajw yższy uznał, iż w k onsekw encji wyżej p rzed staw io n eg o p oglądu sp raw y te należą do drogi sądow ej 43a. P rzed staw io n y pogląd i fa k t ro zp o z n aw an ia przez S ąd N ajw yższy m e ry to ry c zn ie rów nież sp raw o przy jęcie w poczet członków spółdzielni b u d o - w lano -m ieszk an io w y ch im plikuje, iż S ąd N ajw yższy p rz y ją ł ich cy w iln o p ra w n y c h a ra k te r i uznał, że w sto su n k u do nich istn ie je dom n iem an ie drogi sądow ej.

S tanow isko S ądu N ajw yższego uznać należy za zgodne z "in teresam i członków spółdzielni budow lano-m ieszkaniow ych. K o n tro la sądow a decyzji organów sp ó ł­ dzielni w zakresie p rzy jm o w a n ia członków je st pożąd an a szczególnie w obecnym ok resie ze w zględu n a to, że zbyt m ało m ieszkań w sto su n k u do p otrzeb sta n o w i niekiedy przyczynę n aru sz an ia p rzepisów przez zarząd y spółdzielni, odgryw a ona zatem doniosłą rolę w ochronie praw orządności.

3. Roszczenie cywilnoprawne o przyjęcie do spółdzielni

S ąd N ajw yższy k o n se k w e n tn ie re p re z e n tu je pogląd, że osobie u b iegającej się o przy jęcie do spółdzielni b u d o w lan o -m ieszk an io w ej nie p rzy słu g u je na podstaw ie u sta w y o spółdzielniach p raw o podm iotow e, z któ reg o w y n ik ało b y roszczenie do spółdzielni o przy jęcie w poczet członków 44.

*3 z . R e s i c h : op. c it., s. 49.

43a P o r. u c h w a łę SN z d n ia 6.I I I .1972 r . I II C Z P 78/71 '(n ie p u b lik o w a n a ) .

44 P o r. o rzecz. SN : w y r o k z d n ia 11.V .1963 r . IC R 262/62, O S N C P 1964( zesz. 11, p o z. 222 (s p ro s t.: O S N C P 1964 zesz. 12, s. 103); p o s ta n o w ie n ie z d n ia 6.X I I .1963 r. IC R 997/62, O S N C P 1965, zesz. 4. poz. 57; w y ro k z d n ia 25.1.1964 r . II CR 144/63, O S N C P 1964, zesz. 12, p o z . 226 (z a p r o b u ją c ą g lo są M. G e r s d o r f a , O S P iK A 1965, zesz. 5, poz. 95); w y r o k z d n ia 29.1. 1965 r . I CR 514/64, O S N C P 1966, zesz. 2, p o z. 15; w y r o k z d n ia 2.II.1968 r . I CR 652/67, O S N C P 1968, zesz. 8—9, poz. 155; w y ro k z d n ia 22.11.1968 r . I CR 7/68, O S N C P 1968, zesz. 11, p o z. 193; w y r o k z d n ia 4.VII.1969 r . I CR 161/69( O S N C P 1970, zesz. 5, p o z. 81.

N r 10 (178) Zaskarźalność o d m o w y p rz yjęcia na członka spółdz. bud.-m ie sz k. 29

P ra w o takie, zdaniem S ąd u N ajw yższego, m oże w y n ik ać ze sta tu tu , je śli zobo­ w iąz u je on spółdzielnię do p rz y jm o w a n ia członków 45. Może ono rów nież być o p a rte na szczególnym przepisie u s ta w y 46. T ak im w łaśn ie p rzepisem je st a rt. 9 ust. 3 u sta w y z 28.V.1957 r. o w y łąc ze n iu spod p u blicznej g ospodarki lo k a lam i dom ów jednorodzinnych oraz lo k a li w dom ach spółdzielni m ie sz k a n io w y c h 47 *. P rz ep is ten w edług S ądu N ajw yższego „ p rz ew id u je bow iem , że w w y p ad k a ch w nim o k re ś­ lonych n ajem c a w dom u spółdzielczym m oże być p rz y ję ty na członka (...), ra n g a w ym ienionego a k tu n o rm aty w n e g o oraz sam o sfo rm u ło w an ie pow ołanego p rzepisu w sk az u ją , że nie zaw iera on je d y n ie zalecenia d la spółdzielni, lecz p rzy z n aje n a ­ jem cy o k reślone p ra w a podm iotow e, k tó re m ogą być n a ogólnych zasadach r e a li­ zow ane tak że w drodze sądow ej (...); p raw o ta k ie p rzy słu g u je n ajem c y ty lk o o tyle, o i’le zostały spełnione w y m ag a n ia p rze w id zia n e w pow ołanym przepisie, a m .in. w tedy, gdy spółdzielnia d y sp o n u je w olnym lo k a le m ” 4B. W reszcie źródłem p ra w a u b ie g a n ia się o członkostw o m oże być um ow a osoby ub ieg ającej się o członko­ stw o ze sp ó łd z ie ln ią 49. T ra fn ie je d n a k Sąd N ajw yższy p rzyjął, iż zobow iązanie się spółdzielni do p rzy z n an ia k o n k re tn e j osobie spółdzielczego p ra w a do lo k a lu p o ­ ciąg a za sobą przyjęcie ta k ie j osoby na członka spółdzielni, jeżeli o d pow iada ona ustaw ow ym i sta tu to w y m w aru n k o m sta w ia n y m członkom sp ó łd z ie ln i50. T ak w ięc w tym o sta tn im w y p ad k u zobow iązanie p rz y ję c ia do spółdzielni w y n ik a z um ow y, jed n ak że rea liza cja tego zobow iązania zależy od sp ełn ien ia się w a ru n k ó w w y n i­ k ając y ch ze sta tu tu .

P ogląd S ądu N ajw yższego, że z u sta w y o spółdzielniach nie w y n ik a p ra w o p o d ­ m iotow e p rzy ję cia do spółdzielni budow lano-m ieszkaniow ej,* sp o tk ał się a p ro b a tą w p iś m ie n n ic tw ie 51. Z arazem podd an o k ry ty c e reg u la c ję u sta w o w ą , k tó ra u zależ­ n ia p raw o sp a dkobiercy i m ałżo n k a członka do u trz y m a n ia spółdzielczego p ra w a d o lo k alu od p rzy ję cia ich w poczet członków , pozostaw ionego sw obodnej decyzji o rganów spółdzielni, postu lo w an o też o dm ienne ureg u lo w an ie tych k w estii w s ta ­ tu ta c h sp ó łd z ie ln i52. Ja k o rea liza cję tych p o stu la tó w należy uw ażać — w p ew n e j m ierze — uchw ałę n r 40 R ady C e n traln e g o Z w iązku Spółdzielni B ud o w n ictw a M ieszkaniow ego z 29.XII.1965 r., k tó r a w załączniku za w iera zasady, ja k im p o ­ w in n y odpow iadać sta tu ty spółdzielni b u d o w n ictw a m ie sz k an io w eg o 53.

45 F o r. w y r o k z d n ia 2.I I .1968 r. I CR 652/67, O S N C P 1968, zesz. 8—9, poz. 155. 46 Ib id e m .

47 Dz. U. z 1962 r. N r 47, poz. 228. P o r. ró w n ie ż in s t r u k c j ę C e n tr a ln e g o Z w ią z k u S p ó ł­ d z ie lc z e g o z d n ia 13.V II.1959 r. (M on. P o l. N r 68, p o z . 353).

40 P o r. w y ro k z d n ia 2.II.1968 r. I C R 652/67, O S N C P 1968, zesz. 8—9. poz. 155 o ra z w y r o k i S ą d u N a jw y ż sz e g o ; z d n ia 7.X.1970 r . I CR 417/70 i z d n ia 28.X.1968 r. I CR 351/68, o p u b lik o ­ w a n e w „ P rz e g lą d z ie o r z e c z n ic tw a i p iś m ie n n ic tw a z z a k r e s u p r a w a s p ó łd z ie lc z e g o ” za ro k 1970 po d r e d . n a u k . M. G e r s d o r f a , w y d . CR S 1971, s. 13 i 25 (z k o m e n ta r z a m i L. M y c z k o w - s k i e g o). 49 P o r. p rz y p is 45. 50 W y ro k z d n ia 5.V .1971 r., P U G 1971, n r 2. M P o r. M. G e r s d o r f , J. I g n a t o w i c z : o p . c it., s. 346; R. B i e r z a n e k : o p c it., s. 99. N a to m ia s t K. S t e f a n i u k (op. c it.) d o p a t r u j e się b e z p o ś re d n io w u s ta w ie o sp ó ł­ d z ie ln ia c h p r a w a p o d m io to w e g o d o p r z y ję c ia d o s p ó łd z ie ln i n a b y w c y s p ó łd z ie lc z e g o p r a w a d o lo k a lu w ra z ie z b y c ia go p rz e z c z ło n k a i p r a w a p o d m io to w e g o s p a d k o b ie rc y c z ło n k a s p ó łd z ie ln i b u d o w la n o - m ie s z k a n io w e j. R ó w n ie ż K . G a n d o r o k re ś la p r a w o k a n d y d a t a n a c z ło n k a s p ó łd z ie ln i b u d o w la n o - m ie s z k a n io w e j f p r o w a d z ą c e j d z ia ła ln o ś ć in w e s ty c y jn ą , j a k o e k s p e k ta ty w ę , k tó r ą u w a ż a za p r a w o p o d m io to w e ( P r a w a p o d m io to w e ty m c z a s o w e ( e k s p e k ta - ty w y ), W ro c ła w —W a rsz a w a —K r a k ó w 1963, s. 90). 52 P o r. w sz c z e g ó ln o śc i Z. K . N o w a k o w s k i ; Z a g a d n ie n ia c y w iln o p r a w n e b u d o w n ic tw a m ie s z k a n io w e g o , P iP 1961, n r 8—9, s. 241. 53 P o r. p rz y p is 13.

30 T e r e s a M i s i u k N r 10 (178)

Z asady te po u w zględnieniu ich w s ta tu ta c h spółdzielni w k ła d a ją na sp ó ł­ dzielnie p ro w ad zące działalność in w esty cy jn ą obow iązek p rzy jm o w a n ia na człon­ ków k an d y d a tó w , k tó rzy złożyli d e k la ra c ję na piśm ie o p rz y stą p ie n iu do sp ó ł­ dzielni i o d p o w iad ają w ym aganiom sta tu tu , chyba że zachodzą okoliczności od p o ­ w iad ające tym , k tó re u za sa d n iają w ykluczenie członka ze spółdzielni (§ 2). W p iś ­ m ien n ictw ie w yrażono je d n a k słuszny pogląd, że k an d y d a to w i p rzy słu g u je ro sz­ czenie o p rzy ję cie go na członka spółdzielni na p o d sta w ie um ow y ze spółd zieln ią 54. Z tych chyba w zględów przepisu takiego nie z a w ie ra ją pow ołane w yżej now e za­ sady sta tu to w e z a w a rte w załączniku do u ch w ały n r 6 R ady C en traln eg o Z w iąz k u Spółdzielni B udow nictw a M ieszkaniow ego z 10.IV.1972 r . 55 56. N ie n o rm u ją one zre sz­ tą rów nież try b u p rzy jm o w a n ia członków do spółdzielni b u d o w n ictw a m ie sz k an io ­ wego p row adzących działalność in w esty cy jn ą; należy przypuszczać, że k w e stia ta zostanie u reg u lo w a n a odrębnie.

P o n ad to w edług zasad sta tu to w y c h z 1965 r. zarząd spółdzielni nie może od­ m ów ić p rzy ję cia w poczet członków spółdzielni osoby, k tó ra m a uzyskać sp ó ł­ dzielcze p raw o do lo k a lu na po d staw ie art. 147 § 1, 149 lu b 150 u sta w y o spó łd ziel­ niach (§ 26 zasad). P ow szechnie p rz y jm u je się, że dotyczy to nabyw ców sp ó łd ziel­ czego p ra w a do lo k a lu od członków lu b byłych członków spółdzielni w d ro d ze um ow y oraz spadkobierców . Pow yższe zasady sta tu to w e stw orzyły przeto rzeczy ­ w istą m ożliw ość zbycia i dziedziczenia spółdzielczego p ra w a do lo k a lu w spół­ dzielniach b udow lano-m ieszkaniow ych, co podkreślono z a p ro b a tą w li t e r a t u r z e 5*. O statnio uchw alone zasady statu to w e, k tó re za stą p iły w yżej pow ołane, poszły w tym sam ym k ie ru n k u ^ zgodnie bow iem z § 20 załącznika do uchw ały R ad y CZSBM z dn ia 10.IV.1972 r. zarząd spółdzielni nie może odm ów ić p rzy ję cia na członka osoby, k tó ra ubiega się ó uzyskanie członkostw a w zw iązku z nabyciem w łasnościow ego p ra w a do lo k alu w drodze dziedziczenia lu b um ow y z a w a rte j z osobą fizyczną, jeżeli odpow iada ona w ym aganiom sta tu tu .

Co się tyczy dziedziczenia, to zasady sta tu to w e z 1972 r. ro zró żn ia ją dw ie s y tu ­ acje: 1) gdy dziedziczenie m a m iejsce po d okonaniu przy d ziału m ieszkania, to sto ­ sow nie do § 20 „spółdzielnia nie może odmówić p rzy ję cia n a cz ło n k a”, a w ięc m a obow iązek takiego p rzyjęcia; postanow ienie to je st zatem źródłem p ra w a p odm ioto­ w ego spad k o b iercy przy jęcia go do spółdzielni; 2) gdy dziedziczenie p o w sta je w okresie oczekiw ania n a przydział, to § 22 p rze w id u je „pierw szeń stw o ” p rzy ję cia do spółdzielni i u zy sk an ia spółdzielczego p ra w a do lo k a lu po byłym czło n k u na rzecz m ałżonka, dzieci i innych osób bliskich byłego członka, jeżeli osoby te zam ieszk i­ w ały z nim razem , um ieszczone zostały we w niosku o przy d ział m ie sz k an ia i zgro­ m adzą w k ład b udow lany lu b zaliczkę na w k ład b u d o w lan y w u stalo n ej w ysokości w te rm in ie w sk azan y m przez zarząd spółdzielni. M ożna p rzy ją ć, że p ostanow ienie to rów nież w k ład a na spółdzielnię obow iązek p rzy ję cia w y m ienionych w nim osób w poczet członków z p ierw szeństw em w sto su n k u do innych oczekujących n a p rz y ­ jęcie k andydatów . Je st ono przeto źródłem p ra w a podm iotow ego, k tó reg o rea liza cja m usi być p o d d an a k o n tro li sądow ej.

Zgodnie z pow ołanym w yżej § 20 zasad sta tu to w y c h z 1972 r. spółdzielnia m a rów nież obow iązek przy jęcia osoby, k tó ra n ab y ła p raw o do lo k a lu w drodze um ow y z a w artej z osobą) fizyczną. P o stanow ienie to u trz y m u je zatem r e a ln ą m ożliw ość

5* P o r. w sz c z e g ó ln o śc i K . S t e f a n i u k : op. c it. 55 P o r. p r z y p is 14.

56 P o r. W. C h r z a n o w s k i : A s p e k ty p r a w n e (...), jw . s. 389; Z. K . N o w a k o w s k i : P ra w o d o lo k a lu w s p ó łd z ie ln ia c h b u d o w n ic tw a m ie s z k a n io w e g o , „ S tu d ia P r a w n ic z e ” 1970, n r 26—27, s. 164.

N r 10 (178) Zaskarżalność o d m o w y prz yjęcia na członka spółdz. bud.-m ie sz k. 31

zbycia tego p ra w a przez członka spółdzielni, byłego członka lu b spad k o b iercę człon­ ka. P raw o podm iotow e p rz y ję c ia do spółdzielni p rzy słu g u je bow iem nab y w cy spół­ dzielczego p raw a od w yżej w ym ienionych osób. P ra w o to będzie m ia ła rów nież osoba m ałoletnia, n a k tó rą rodzice p rzeniosą spółdzielcze p raw o do lo k alu , jeżeli m ałżeństw o ustało, zgodnie bow iem z § 1 ust. 3 p k t 2 zasad sta tu to w y c h z 1972 r. osoba m ało letn ia w tych w a ru n k a c h może być członkiem spółdzielni budo w lan o - -m ieszkaniow ej. Na uw agę zesługuje, że m ożliw ość ta k ą sta tu ty u chw alone w 1966 r. p rze w id u ją w w y p ad k u u s ta n ia w spólności u staw ow ej, a w ięc w szerszym zakresie; u trzy m an ie takiego sta n u byłoby celow e nadal.

U w zględniając om ówione w yżej zasady sta tu to w e z 1972 r., spółdzielnie b u d o w la- no-m ieszkaniow e, dokonując zm iany sta tu tó w przew idzianej do końca 1973 r. (§ 3 uchw ały n r 6 R ady CZSBM), u trz y m a ją p raw o podm iotow e nabyw ców i sp ad k o ­ bierców spółdzielczego p ra w a do lo k a lu do przyjęcia do spółdzielni.

T rzeb a stw ierdzić, że w św ie tle zasad sta tu to w y c h z 1965 r. i z 1972 r. m a łżo n ­ kow i nie p rzysługuje roszczenie o przyjęcie go w poczet członków spółdzielni w cza­ sie trw a n ia zw iązku m ałżeńskiego. Z asady te d a ją bow iem spółdzielni jed y n ie u p raw n ie n ie do p rzyjęcia m ałżo n k a członka, nie n a k ła d a ją je d n a k n a n ią obow iązku w ty m zakresie (§ 1 ust. 2 p k t 4 zasad z 1965 r. i § 1 ust. 2 p k t 3 zasad z 1972 r.), ja k to trafn ie podnosi W. C h rz a n o w s k i57 58. U regulow anie ta k ie nie w y d aje się je d n a k w łaściw e i należałoby postulow ać, aby spółdzielnie, d o konując zm iany sta tu tó w , zo­ bow iązały się do p rzy jm o w a n ia do spółdzielni m ałżonków sw oich członków .

N ato m iast w św ietle zasad sta tu to w y c h z 1965 r. oraz na podstaw ie u w z g lę d n ia ją ­ cych je sta tu tó w spółdzielni b u dow lano-m ieszkaniow ych rozw iedziony m ałżonek m a roszczenie o przyjęcie go do spółdzielni. Stosow nie bow iem do § 26 pow ołanych zasad sta tu to w y c h spółdzielnia nie może odm ów ić przy jęcia w poczet je j członków osoby, k tó ra m a uzyskać spółdzielcze praw o do lokalu n a podstaw ie a rt. 150 u staw y o spółdzielniach, jeżeli odpow iada ona w ym aganiom sta tu tu . P o w staje je d y n ie p y ­ tanie, czy tej treści przepis sta tu to w y daje roszczenie o p rzyjęcie do spółdzielni przed dokonaniem działów m a ją tk u dorobkow ego m ałżonków , czy też d opiero po ich dokonaniu. W p rak ty c e sądow ej był rep rez en to w an y pogląd w edług którego, aby sąd m ógł w sp raw ie o podział m a ją tk u w spólnego przyznać je d n em u z m ałżonków dotychczas w spólne p raw o do lokalu, konieczne je st u przednie przy zn an ie członko­ stw a w spółdzielni tem u m a łż o n k o w i53. O dm ienne stanow isko rep rez en to w ał W. C h rz a n o w s k i59 60 p rzy jm u jąc , że w p o stępow aniu o podział m a ją tk u w spólnego sąd m oże przyznać spółdzielcze p ra w o do lokalu osobie nie będącej członkiem spółdzielni w aru n k o w o , jeżeli uzyska on członkostw o w spółdzielni, a jeżeli go nie uzyska, to o trzy m a p ra w a m a jątk o w e do ró w n o w arto ści tego p raw a. Jednocześnie tenże a u to r u zn ał, że w trak c ie p o stęp o w an ia o podział m a ją tk u w spólnego m ałżonków ro zw ie­ d zionem u m ałżonkow i nie p rzy słu g u je roszczenie o p rzyjęcie do spółdzielni, gdyż nie m ożna uznać, aby sam o ro k o w a n ie o nabycie spółdzielczego p ra w a do lo k a lu ro ­ dziło roszczenie o p rzyjęcie do sp ó łd z ie ln i,:o.

57 P o r. W. C h r z a n o w s k i : K o m e n ta r z d o p o s ta n o w ie n ia S ą d u N a jw y ż s z e g o z d n ia 14.11.1969 r. I CZ 1/69 ( o p u b lik o w a n e g o w P U G 1969, n r 7), z a m ie s z c z o n y w „ P r z e g lą d z ie o r z e c z n ic tw a i p iś m ie n n ic tw a z z a k r e s u p r a w a s p ó łd z ie lc z e g o ” za l a t a 1968—69 p o d r e d . n a u k . M. G e r s d o r ta , w y d . C R S, s. 14; L. M y c z k o w s k i: K o m e n ta r z d o o rz e c z e n ia S ą d u N a j­ w y ż s z e g o z d n ia 7.I I I .1969 r ., z a m ie s z c z o n y w „ P r z e g lą d z ie o r z e c z n ic tw a i p iś m ie n n ic tw a z z a k r e s u p r a w a sp ó łd z ie lc z e g o ” za r o k 1970 p o d r e d . n a u k . M. G e r s d o r f a , w y d . CR S, s. 131. 58 W y ro k S ą d u W o je w ó d z k ie g o d la m . st. W a rsz a w y z d n ia 15.17.1969 r . II C 213/69 (p rz y ­ to c z o n y w k o m e n ta r z u W. C h r z a n o w s k i e g o , p o w o ła n y m w p r z y p is ie 57). 59 w. C h r z a n o w s k i : K o m e n ta r z (...), op. c it., p r z y p is 57. 60 Ib id e m .

32 T e r e s a M i s i u k N r 10 (178)

W ydaje się, że słuszny je st pow yższy pogląd W. C hrzanow skiego, gdyż p o stę p o ­ w an ie o podział m a ją tk u dorobkow ego prow adzi do ustaleń, k tó re m u z m ałżonków spółdzielcze p raw o do lokalu należy przyznać, postępow anie to pow inno "więc m ieć c h a ra k te r p ie rw o tn y w sto su n k u do procesu o p rzyjęcie do spółdzielni. W raz ie u zn a n ia w procesie o członkostw o, że m ałżonek, k tó rem u sąd w aru n k o w o p rzy z n ał p raw o do lokalu, nie spełnia wTaru n k ó w niezbędnych do uzysk an ia członkostw a, b ę ­ dzie c n m ógł otrzym ać ró w now artość p raw a do lokalu.

N ieuzasadnione w y d aje się pom inięcie w zasadach sta tu to w y c h z 1972 r. obow iąz­ k u spółdzielni przyjęcia d o niej rozw iedzionego m ałżonka w zw iązku z podziałem m a ją tk u dorobkow ego m ałżonków , gdyż oznacza ono, że w św ietle tych zasad r o z ­ w iedzionem u m ałżonkow i nie p rzysługuje roszczenie o przyjęcie do spółdzielni. U re ­ gulow anie ta k ie nie w y d aje się słuszne i byłoby w łaściw e uznać zam ieszczenie w now ych sta tu ta c h spółdzielni obow iązku p rzy jm o w an ia w poczet członków ro zw ie­ dzionych m ałżonków , ta k ja k czynią to s ta tu ty obecnie obow iązujące.

N a zakończenie rozw ażań n a te m a t istn ien ia roszczenia o przyjęcie do spółdzielni w skazać należy n a okoliczności, k tó re pom im o istn ien ia takiego roszczenia u za sa d ­ n ia ją, zdaniem S ądu Najw yższego, oddalenie pow ództw a. T ak w ięc Sąd N ajw yższy uznał, że spółdzielnia m a p raw o odm ów ić przyjęcia nieodpow iedniego k a n d y d a ta na członka, za którego należy uw ażać ta k ą osobę, k tó ra dopuściła się postępow ania, ja k ie uzasadniałoby jej w ykluczenie ze sp ó łd z ie ln i61. P ostępow anie ta k ie m ogłoby w ięc uzasadniać oddalenie pow ództw a o p rzyjęcie do spółdzielni tej osoby.

4. W nioski ogólne

J a k w y n ik a z przedstaw ionych rozw ażań, p raw o p rzy jm o w a n ia członków do spół­ dzielni budow lano-m ieszkaniow ych pozostaw ione je st ocenie organów spółdzielni i w zw iązku z tym zasadniczo decyzje tych organów w ty m w zględzie nie są za- sk arżaln e w drodze pow ództw a. Istn ie ją je d n a k w tym zakresie znaczne w y jątk i, w k tó ry ch k o n tro la sądow a decyzji organów spółdzielni je st u zasadniona szczególną ochroną p ra w pew nych k ateg o rii osób, k tó ry m sta tu ty lu b u sta w a p rzy z n aje praw o podm iotow e przyjęcia do spółdzielni; praw o ta k ie może w yn ik ać rów nież z um owy k a n d y d a ta n a członka ze spółdzielnią. Osobom ty m p rzy słu g u je pow ództw o o przy­ jęcie ich w poczet członków spółdzielni budow lano-m ieszkaniow ych.