Edward Górecki
"Liturgia na Slovensku v období
tridentského koncilu", Vojtech
Nepšínský, Banská Bystrica-Badin
1998 : [recenzja]
Wrocławski Przegląd Teologiczny 8/2, 198-200
2000
198 OMÓWIENIA I RECENZJE
sp ojrzenie na o b ecn y stan kultury zaw ierające ró w n ież jej krytyczną o cen ę. Spotyka s ię w niej tak że z reflek sją o w ier ze w k on tek ście potrzeb sp o łeczeń stw a p o stk om u n istyczn e g o w Europie W schod niej p o roku 19 8 9 , c o zo sta ło ukazane paralelnie do duchow ej p o trzeby n o w ej ew a n g eliza c ji w Europie w o g ó le i jej rezonansu w d zied zin ie te o lo g ii du ch o w o ści. W trzecim p un kcie pierw szej c z ęści A utor om aw ia p o d sta w o w e zagad n ien ia d o ty czą ce ż y c ia d u c h o w eg o , w ła śc iw e dla d u ch ow ości antropologii, p o jęcia o so b y w uję ciu h istoryczn ym i jej relacji d o naturalnych w artości, kultury laickiej i bardzo istotnej d ziś spraw y d o cen ien ia relacji o so b o w y c h . W e w spom n ianych relacjach o so b o w y c h u w yd at nia s ię id eał ch rześcijań sk iego ży cia w yrażony w sło w ie „ m iło ść”.
C zęść druga pracy n o si tytuł:
Spojrzenie wstecz.
W sz eśc iu punktach u m ie ścił w niej Autor: d o św ia d c ze n ie katolicyzm u francuskiego m .in. w yrażającego s ię sz c z e g ó ln ie w d o konaniach kard. Sucharda, E. M ouniera, Ch. P éguv, J. Marataina; te o lo g ię laikatu Y. C on- gara, m iejsc e laika w K o śc ie le i w ś w ie c ie na p o d sta w ie m y śli K . Rahnera i H . U rs v. B a l- thasara; n au k ę Soboru W atykańskiego II o laikacie i d ysku sję p o so b o r o w ą na ten tem at m .in. o „ św ie ck im ” charakterze K o śc io ła oraz in ne zagadnienia.C zę ść trzecia zo sta ła zatytułow ana:
Podstawowe tematy dotyczące chrześcijanina ży
jącego
wświecie.
W sz eśc iu punktach A utor zajm uje s ię m .in. ch rześcijańską sa m o św ia d o m o śc ią laikatu, relacją św ie ck ich d o kultury i p olityk i, laikatem jak o „problem em ” dla K o ścio ła , a n g ażow an iem s ię św ie ck ich w spraw y K o ścio ła , parafii; relacjam i m ięd zy du ch o w n y m i i św ieck im i. W punktach 5 i 6 d użo u w agi p o św ięc o n o teo lo g ii now ej ew a n g e lizacji i spraw z n ią zw iązan ych , te o lo g ii p osłan ia oraz zagadnieniu inkulturacji.Po zak oń czen iu u m ie szc zo n o w k sią żce w y k a z źród eł i wybranej literatury z p rzew agą ob co języ czn ej.
O m aw iana p o zy cja k siążk ow a plasuje się w śród opracow ań te o lo g ii pastoralnej. Jej zaletą je s t p od ejm o w a n ie pytań staw ianych przez d zisiejszeg o cz ło w ie k a . D o porusza n ych zagad n ień naw iązu je struktura pracy. K siążka, stanow iąca nauk ow e op racow anie, lic zy na zain teresow an ie czyteln ik a n iefach ow ca, co przesądza ró w n ież o jej n iew ątp li w y m w alorze. N a le ż y gratulow ać A utorow i - p astoraliście w ydan ia tej p o zycji.
ks. Edward Górecki
Vojtech Nepsinskÿ,
L itu rg ia na S lo ven sk u
v
o b d o b i
trid e n tsk é h o k o n cilu ,
Banska Bystrica - Badin 1998, ss. 167
W ydaniem przytoczonej p o zy cji zap oczątkow ano serię w y d a w n iczą Studia
Theologi-
ca Neosoliensia,
w której publikują sw o je rozpraw y naukow e w y k ła d o w cy Instytutu T eo lo g ic z n e g o d iecezji bansko-bystrickiej w Badinie. A utor rozprawy, aktualny rektor In sty tutu T e o lo g ic zn eg o , sp ecjalizu je się w d zied zin ie liturgiki.O m aw iane op racow an ie składa s ię z p ięciu rozdziałów . P ierw szy zo sta ł zatytułow any:
Protestantyzm a życia liturgiczne na Słowacji przed Soborem Trydenckim.
Po om ó w ien iu sytuacji p olityczn o-religijn ej, ukształtow anej w p ły w a m i hum anizm u i reform acji, A utor przedstaw ia kształt ż y c ia litu rgiczn ego na S łow acji na p odstaw ie relacji z w izytacji w w y branych okręgach. P rzytoczon e dane ukazują z jed nej strony stan aktualny w ch w ili w iz y tacji, z drugiej - d o w o d zą o zm ianach zaistniałych pod w p ły w em reform acji, od w ied zająOMÓWIENIA I RECENZJE 199
cy c h te tereny k a zn o d ziejó w z O paw y, C ieszyn a i W rocławia. S zcz eg ó ln e n ieb ezp ieczeń stw o od stępstw a o d katolickiej nauki i praktyki groziło m iastom górn iczym , w których m ieszk a ń cy w n iem ałym p rocencie w y w o d z ili s ię z terenów n iem ieck ich . R elacje o stanie religijnym w parafiach d zieli A utor w ed łu g następującego klucza: sakram enty chrztu, bierz m ow an ia, Eucharystii, pokuty, n am aszczenia chorych, m ałżeństw a, kapłaństw a, p o św ię cen ia - p o g rzeb y - cm entarze, św ię ce n ie dni św iąteczn ych , w yzn an e wiary. Przy relacji na tem at p o szc ze g ó ln y c h sakram entów om aw ia także zw iązane z n im i p roblem y np. w pro w a d z en ie w sp ó ln ej sp o w ied zi, celibat, form ułow anie przez z w o le n n ik ó w now ej w iary w yzn an ia w iary m ającego różne w ersje.
W drugim rozdziale zo sta ły przedstaw ione w y siłk i zm ierzające d o o d n ow ien ia ż y c ia litu rgiczn ego przed Soborem Trydenckim. N ajpierw A utor om aw ia syn o d y zw o ła n e przez arcybiskupa ostrzychom skiego M ikołaja Olâha. Później p o św ięca u w a g ę w ytyczn ym i prze p iso m p odjętym n a w y m ien io n y ch synodach a dotyczącym o d n o w y liturgicznej. G odne u w agi je s t to, ż e od b y w a ły s ię o n e ró w n olegle z pracam i Soboru T rydenckiego, b o w la tach 1558, 1560, 1561 i 1562.
Trzeci rozdział om aw ia g łó w n e postan ow ien ia Soboru T rydenckiego d otyczące litur g ii (pkt 1) oraz ich p rzyjęcie na sy n od zie w T m aw ie w r. 1564 (pkt 2). Jednak śm ierć arcybiskupa O lâha w r. 1568 sp ow od ow ała op iesza ło ść i zastój w e w prow adzaniu reform y trydenckiej. R ó żn ice d zielą ce chrześcijan sp ow od ow ane reform acją przestały być przed m iotem analiz i p ostan ow ień m iejscow ych syn o d ó w na okres 4 7 lat, c o w niem ałym stop niu b y ło sp o w o d o w a n e p olityk ą obsadzania siedzib biskupich, brakiem odpow iedn iej o so b o w o śc i na sto lic y arcybiskupiej w O strzychom iu.
W czw artym rozdziale, n o szącym tytuł:
Kontynuacja soborowej odnowy liturgicznej
na synodach w XVII wieku,
A utor om aw ia liczn e sy n od y m etropolitalne, d iecezjaln e, a na w et jed en syn od ogóln onarodow y (w ęgiersk i), które z w o ły w a li arcybiskupi ostrzych om - sc y F. Forgâc, P. Pazm any, J. Lippay i ich następcy lub biskupi d iecezji n ależących do m etropolii ostrzychom skiej. Ten rozdział dostarcza czyteln ik ow i w ielu inform acji i w yja śnień d o tyczących p ew n ych m ech an izm ów przesądzających o takim a n ie innym sp o so b ie od ch odzen ia o d w iary katolickiej, a także w ierności i um acnianiu s ię w niej. W drugiej cz ę ś c i om aw ian ego rozdziału zostały przedstaw ione zadania pasterzy (biskup, p rob oszcz) i ludu B o ż e g o , sform ułow an e na przytoczonych w yżej synodach.Piąty rozdział przybliża czyteln ik ow i realizację trydenckiej o d n ow y liturgicznej na pod staw ie spraw ozdań z w izytacji kanonicznych. N ajpierw na sz eśc iu stronach om aw ia n ie dostatki realizacji soborow ej odnow y, zalety tej o d n o w y oraz zn aczen ie w ydania rzym s k ie g o m sz a łu , b rew iarza, R ytuału O strz y ch o m sk ie g o i in n y ch k sią g litu rg ic zn y ch . N astęp n ie na 35 stronach p rzestaw ia obraz ży cia liturgicznego w ed łu g relacji w izy ta c y j nych, om aw iając kolejno stan faktyczny w w izytow an ych parafiach w od n iesien iu d o p o szczeg ó ln y ch sakram entów, sakram entaliów, p ogrzebów i cm entarzy oraz św ię ce n ia dni św iąteczn ych . S zcz eg ó ln a uw aga została p o św ięco n a E uchaiystii w jej różnych aspektach i kontekstach.
Praca została oparta na liczn y ch m ateriałach archiw alnych. U w zg lęd n ia rów n ież lite raturę n a św ietlającą źródła, także literaturę tem atyczną. D o pracy je st d o łączon y o śm io - stro n ico w y aneks zaw ierający odbitki portretów niektórych arcybiskupów ostrzych om - sk ich oraz dokum entów .
2 0 0 OMÓWIENIA I RECENZJE
O m aw iana praca podejm uje zagad n ien ie w najmniej dotąd przebadanym ok resie h isto rii K o śc io ła na S ło w a cji, ja k stw ierdza jej Autor, badacz m usi s ię lic zy ć ze stosun k ow o n ied u żą ilo ś c ią m ateriałów źród łow ych . D o pracy tej z p ożytkiem m o że sięg n ą ć historyk K o ścio ła , zainteresow an y p rze sz ło ścią liturgista i kanonista.
ks. Edward Górecki
Zbigniew Kępa,
M a rk sizm i e w o lu c ja . „ T w órczy d a rw in izm ”
j a k o n a r z ę d z ie p r o p a g a n d y a n ty re lig ijn e j w la ta ch 1 9 4 8 -1 9 5 6 ,
Wydawnictwo „Biblos”, Tarnów 1999 , ss. 199
W p ły w id eo lo g ii m arksistow skiej na naukę, cz y bardziej sz c z e g ó ło w o ujm ując - na interpretacje w y n ik ó w nauk przyrodniczych, p ozostaje cią g le jed n y m z interesujących, a ró w n o cześn ie słab o opracow anych tem atów dla badań n aukow ych. W p ływ w ła d z p o li tycznych na interpretacje teorii n aukow ych je s t chyba najw yraźniej w id oczn y, g d y id zie o teorię ew o lu cji. Interesujący przyczyn ek w opracow yw aniu tej problem atyki m o że sta n o w ić k siążk a Z b ign iew a K ęp y
Marksizm i ewolucja.
„Twórczy darwinizm ” jako narzę
dzie propagandy an ty religijnej
wlatach 1948-1956,
w ydan a nakładem T arnow skiego W y daw nictw a D iec ez ja ln e g o „ B ib lo s” w ramach seriiRozprawy OBI.
C elem pracy je s t p rzedstaw ienie tzw. nowej b io lo g ii w a sp ek cie w alk i z r e lig ą (s . 10). Tak ok reślony cel j e s t realizow an y na tle szerszeg o tła, jaki stanow i stan b io lo g ii w krajach tzw. B lo k u W sch o d n ieg o . K siążk a składa się z czterech rozdziałów . D w a p ierw sze roz d ziały zaw ierają a n a lizę h isto ry czn ą d w óch ok resów propagow ania i rozw ijania „now ej b io lo g ii” . I tak, p rzedm iotem rozw ażań rozdziału p ierw szego
