Metody suchej mineralizacji materiału roślinnego do oznaczeń zawartości niektórych makro- i mikroelementów

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE t. XXXIV, NR 3, WARSZAWA 1983

WANDA KAMIŃSKA, TADEUSZ KARDASZ, ELIGIUSZ ROSZYK,

STEFANIA ROSZYK, ANTONI STRAHL, ZOFIA STROJEK

M ETODY SUCHEJ M IN ER A LIZA C JI M A TER IA Ł U RO ŚLIN N EG O

DO OZNA CZEŃ ZAW ARTOŚCI N IE K TÓ R Y C H M AKRO-

I M IK R O ELE M E N TÓ W

Centralny Ośrodek Metodyczno-Naukowy ds. Stacji Chemiczno-Rolniczych IUNG

we Wrocławiu

Instytut Chemii Rolniczej, Gleboznawstwa i Mikrobiologii AR we Wrocławiu

Oznaczenie zawartości m akro- i mikroelementów w m ateriale roślinnym prze­

prowadzić m ożna po mineralizacji próbek w drodze mokrej bądź suchej.

Dotychczas w analizach chemicznych pierwszeństwo dawano mineralizacji m ok­

rej, uznając, że za jej pom ocą uzyskiwane wyniki są bardziej wiarygodne. Dlatego

w krajowych stacjach chemiczno-rolniczych w oznaczeniach masowych zawartości

m akro- i mikroelementów przyjęto ujednolicone sposoby rozkładu substancji orga­

nicznej w drodze mokrej [3].

W prowadzenie na szerszą skalę techniki atomowo-absorpcyjnej spektrofoto­

metrii do oznaczeń mikroelementów w naszych laboratoriach chemiczno-rolni-

czych wymagało z wielu względów zmiany sposobu mineralizacji substancji roślin­

nej na suchą. Badania porównawcze w celu wytypowania jednego z wielu istnieją­

cych sposobów suchej mineralizacji, jako najbardziej odpowiedniego do oznaczeń

seryjnych przede wszystkim mikroelementów, prowadzono od dłuższego czasu

w ramach problem u węzłowego [1, 2], jak również współpracy międzynarodowej [4].

Za koniecznością ujednolicenia sposobu suchej mineralizacji przemawiały wy­

niki ankiety przeprowadzonej przed pięciu laty w 47 laboratoriach zajmujących się

analizą materiału roślinnego. Jak zmienne były warunki mineralizacji stosowane

w tych laboratoriach przy oznaczaniu mikroelementów, przedstawiono w jednej

z poprzednich prac [1]. Podobnie wielce zróżnicowany był tok postępowania przy

oznaczaniu makroelementów w poszczególnych laboratoriach zarówno przy sto­

sowaniu mineralizacji mokrej, jak i suchej (tab. 1).

I tak w ankietowanych laboratoriach warunki rozkładu m ateriału roślinnego

w drodze mokrej (tab. 1) różniły się wielkością naważki, rodzajem stosowanych

kwasów mineralnych, różnym składem mieszaniny tych kwasów, czasem trwania

mineralizacji i techniką oznaczania.

W wielu placówkach makroelementy oznaczano również po suchej mineralizacji

(tab. 2). Prócz bardzo zróżnicowanych naważek i niejednokrotnie sprzętu

używa-134

W. K am ińska i in.

ыг'.;г*1 --.ins m l i гас j i sub о tnnc^ ,J„ r : i.Mr.n': " w ~ u ć . : o a-j;.r j i ив tody o z n a c za n ia raakroelesen to«

C o n d i ti o n s o f wet u i i i a r a l i z a t ’.ca o f c r ^ a s i c mai c r i a l and d e t e r n i n a t i c n methods o f a c : r o e l'ooe ntя

S ffoi&hed p o r t i o n

8

HNüj + НСЮ4 + H2Ü04 AAS - Mg /К , Na, Ca/ 12

HN03 + НСЮ4 ♦ H20 2 f o t o a . - p ł o a i e n i o w a . - K, Na, Ca

flame pr.otoa. - K, Na, Ca

26

HN03 miareczkowa - C?.

t i t r a t i o n - Ca з

T a b e l a 2

i a e t o d y o z na c za n ia a a kr oo le ae nt ów C o n d i t i o n s o f dry n i n e r a i i z a t i o n o f v e g e t a l a a t e r i a l and d e t e r a i n a t i o n a eth od a o f a a c r o e l e a e n t a P i e r ­ w i a s t e k tf le a e nt Nawatka S ffeighed p o r t io n в Sp r z ę t uż y­ wany do a i - r . e r a l i z a c j i h'quipaent used f o r a i - n e r a l l z a t l o n Геиpera tu r a °С Teaperature °С Czas a i n e ­ r a l i z a c j i godz . M i n e r a l i ­ z a t i o n du r a t io n hours nOZtwÓr e k s t r a k c y j n y E x t r a c t i v e s o l u t i o n Me Cody o z n a c za n ia De t e r a i n a t i o n ae thods Licuba la b or a­ toriów Number o f l a ­ bors - ï o r i e a P 1 -10 p o r c e l a n a kwaro p o r c e l a i n qu a rt z 45 0-6 00 4-24 HCl, HNG-j, H2S0 4 koloryae t r i a c o lo r y a e tr y 15 К 0 ,2 5 -1 0 p o r c el a n a kwarc p la t y n a p o r c e l a i n qua rtz pla tin um 4 50 -65 0 4-7 2 HCl, HN03 , H2S04 f o t o a , p ł o a i c -niowa AAS f l a a e p h o to a . AAS 16 2 l a 0,2 5 -1 0 po r c e l a n a kwaro p l a t y n a p o r c e l a i n . qu ar t s platinu m 4 50 -60 0 4-2 4 H c i, h2ôo4 f o t o a , p i o t a i e -niowa AAS f l a a e p h ot o a. AA3 10 2 Ca 0 ,2 5 -Ю p o r c e l a n a kwarc p la t y n a p o r c e l a i n q u a r t s 45 0 -65 0 4-2 4 HCl, H2S04 ,HN03 f o t o a . p ł o n i e -niowa AA3 miareczkowa f l a a e p h ot o a. AAS t i t r a t i o n 13 1 6 0 ,2 5 - 5 p o r c e l a n a kwaro p o r c e l a i n q u a r t s 45 0 -6 0 0 4 -2 4 HCl, H23 0 4 k o l o r y a e t r i a AAS c o l o r y a e tr y AAS 3 7

nego do spopielania, stosowano różne tem peratury i czas ich działania. Uzyskany

popiół roślinny w części laboratoriów traktow ano dodatkowo substancjami utle­

niającymi, w innych ekstrahow ano bezpośrednio różnymi roztworam i kwasów,

oznaczając w otrzymanych wyciągach omawiane pierwiastki niekiedy odmiennymi

Sucha m ineralizacja w analizie m ateriału roślinnego

₁₃₅

metodam i, jak to miało miejsce w przypadku wapnia (fotom etria płomieniowa,

manganom etria, atomowo-absorpcyjna spektrofotometria).

W tej sytuacji w celu uniknięcia rozbieżności wyników uzyskiwanych w odmien­

nych warunkach analitycznych niezbędne było ujednolicenie sposobu mineralizacji

suchej w oznaczeniach masowych prowadzonych przez różne laboratoria.

BADANIA WŁASNE

Przeprowadzone uprzednio badania [1, 2, 4] pozwoliły na wytypowanie dwóch

sposobów suchej mineralizacji m ateriału roślinnego, za pom ocą których uzyskane

wyniki oznaczeń niektórych składników były w największym stopniu skorelowane

z oznaczeniami po mineralizacji mokrej według zunifikowanej metody stosowanej

do oznaczeń masowych w dużej części laboratoriów krajowych.

Celem niniejszej pracy było równoczesne sprawdzenie w szeregu laboratoriów

przydatności wytypowanych sposobów suchej mineralizacji, z myślą o wprowadze­

niu w stacjach chemiczno-rolniczych jednego z nich jako obowiązującego, obok

już przyjętej mineralizacji mokrej. W badaniach tych wzięło udział 17 laboratoriów

okręgowych stacji chemiczno-rolniczych, Laboratorium Centralnego Ośrodka Me-

todyczno-Naukowego IU N G we Wrocławiu i Zakład Chemii Rolniczej Akademii

Rolniczej we W rocławiu1. M ateriał analityczny stanowiło 15 próbek roślinnych

zróżnicowanych pod względem pochodzenia i zawartości oznaczanych składników,

przygotowanych i rozesłanych do wszystkich uczestniczących w pracach laborato­

riów przez C O M N -IU N G we Wrocławiu.

W materiale tym oznaczono m akroelementy : fosfor, potas, wapń, magnez i sód,

oraz mikroelementy: żelazo, mangan, miedź, cynk i molibden po mineralizacji

mokrej, zgodnie z przyjętą m etodyką [3], zwaną dalej sposobem I, jak też po

mineralizacji w drodze suchej dwoma sposobami, zwanymi II i III.

II s p o s ó b — s u c h a m i n e r a l i z a c j a m a t e r i a ł u r o ś l i n n e g o

z u ż y c i e m s t ę ż o n e g o k w a s u a z o t o w e g o .

W celu oznaczenia za­

wartości makroelementów bierze się 2 g, a do oznaczenia mikroelementów 5 g

powietrznie suchego m ateriału roślinnego, uprzednio rozdrobnionego do 0

cząstek < 1 mm, odważa się do kwarcowych parowniczek, wstawia do zim­

nego pieca elektrycznego (najlepiej muflowego) i ogrzewa do tem peratury 500°C.

Wskazane jest, aby przed przystąpieniem do spalania dodatkowo skontrolować

tem peraturę w piecu za pom ocą term om etru rtęciowego.

Od chwili włączenia pieca do osiągnięcia wymaganej tem peratury powinno

upłynąć około 1,5 godz. W tem peraturze 500°C mineralizację próbek prowadzi się

przez 7 godzin. Należy przy tym zwrócić uwagę, aby była prowadzona w warun­

kach ułatwionego dostępu powietrza oraz odprowadzania dymów.

Ostudzony popiół pod przykryciem (szkiełko zegarkowe) zwilża się kilkoma

kroplami wody, po czym dodaje 2 ml stężonego kwasu azotowego cz.d.a. i odpa­

1

Wszystkim pracownikom okręgowych stacji chemiczno-rolniczych, którzy brali udział w ba­

daniach, autorzy składają serdeczne podziękowanie.

136

W. K am ińska i in.

rowuje do sucha na elektrycznej płycie grzejnej. Próbkę wstawia się ponownie do

pieca i ogrzewa przez 1 godzinę w tem peraturze 500°C.

W przypadku niepełnego spopielenia m ateriału roślinnego czynność odparo­

wania z kwasem azotowym i ogrzewania w piecu należy powtórzyć do całkowitego

utlenienia popiołu.

O trzym aną w ten sposób pozostałość w parownicy zadaje się 5 ml roztw oru

kwasu solnego cz.d.a. (1 : 1) i po podgrzaniu przenosi ilościowo wodą destylowa­

ną do kolby miarowej o pojemności 250 ml w przypadku oznaczenia makroele-

mentów lub 50 ml przy oznaczaniu mikroelementów, używając w tym celu wody

podwójnie destylowanej.

Po ostudzeniu i dopełnieniu zawartość kolby miesza się i sączy przez suchy

sączek do pojem nika z polietylenu. Uzyskany klarowny przesącz służy do oznaczeń

poszczególnych składników.

III s p o s ó b — s u c h a m i n e r a l i z a c j a m a t e r i a ł u r o ś l i n n e g o

z u ż y c i e m 5 - p r o c e n t o w e g o r o z t w o r u a z o t a n u a m o n o w e g o .

Mineralizację prowadzono przy zachowaniu tych samych warunków jak w sposo­

bie II do m om entu uzyskania popiołu.

Ostudzony popiół zadawano kilkoma kroplami (do pełnego zwilżenia) 5-pro-

centowego roztw oru wodnego azotanu amonowego cz.d.a., po czym próbkę wsta­

wiano do pieca i ogrzewano przez 1 godzinę w tem peraturze 500°C.

W przypadku niepełnego spopielenia m ateriału roślinnego popiół zadawano

ponownie roztworem azotanu amonowego i ogrzewano powtórnie przez 1 godzinę

w analogicznej jak poprzednio tem peraturze w celu całkowitego utlenienia popiołu.

Pozostałość w parownicy rozpuszczano w 5 ml roztw oru kwasu solnego (1 :1 ),

podgrzewano i przenoszono do kolb miarowych, jak podano w sposobie II.

W uzyskanych przesączach, niezależnie od sposobu mineralizacji, zawartość

fosforu i molibdenu oznaczano kolorymetrycznie, potasu, wapnia i sodu przy za­

stosowaniu fotom etrii płomieniowej [3], natom iast magnezu i pozostałych m ikro­

elementów m etodą atomowo-absorpcyjnej spektrofotom etrii [10].

OMÓWIENIE WYNIKÓW

Przedstawione w tab. 3 zawartości średnie i wahania oznaczeń fosforu w po­

szczególnych próbkach roślinnych świadczą o dobrej zgodności uzyskanych w róż­

nych laboratoriach wyników, niezależnie od sposobu mineralizacji. Wartości śred­

nie dla wszystkich analizowanych próbek przemawiają za tym, że stosowane w ba­

daniach porównawczych sposoby mineralizacji uznać można w oznaczeniach fosforu

za równorzędne.

Średnie zawartości potasu we wszystkich próbkach, niezależnie od sposobu mi­

neralizacji, były zgodne ze sobą. Również wahania akstremalne od średnich w ra ­

mach stosowanych sposobów mineralizacji dla poszczególnych próbek były do

siebie zbliżone, świadcząc o równorzędności porównywanych sposobów minerali­

zacji (tab. 4).

Sucha m ineralizacja w analizie m ateriału roślinnego

137

Г a 0 e 1 » J

/ w a r t o ś c i s r e c n i e i wanania w .£ a . a . r a . /

Phosphorus c o n te n t ae t r a i n e d a f t e r we i ana dry rainer a i i z n t l o n /mean v a la e a ‘inti t'iuc m a t i o n s , in i> c f a l ' a . d . a . /

Nr _{ttoś^lna - Crop pl a n ta}

M i n e r a l i z a c j a вокгн

#et m i n e r a l i z a t i o n Min e r a iii c ec ja sucha Dry m i n e r a l i z a t i o n

No. _i 11 I i i 1 p s z e n i c a , z ia r n o muent, gr ai n _0,290 , 3 3_{-0, 3 d Л 2 7 - 0 , 3 5}0,32 0 , 3 2 0 , 2 5 - 0 , 3 7 2 Jęczmień, z ia r n o b a r l e y , gr ai n 0 , 3 8 0 , 3 4 - 0 , 4 1 0 , 3 9 0 , 3 ö - 0 , 4 1 0 , 3 8 0 , 3 4 - 0 , 4 2 3 o w ie s , z ia r no o a t s , gra in _{0 , 3 1 - 0 , 4 2}0 , 3 7 _{0 , 2 6 - 0 , 4 0}0 , 3 5 0 , 37 0 , 3 2 - 0 , 4 5 4 kukurydza, z ia r n o a a i z e , gr a in _{0 , 3 1 - 0 , 4 0}0 , 3 4 0 , 3 4 0 , 3 1 - J , 3 ö 0 , 3 3 О ,2э - О ,3о 5 b ob ia , z ia r no fiejLü bean, g r a in _{0, 5 2 - 0 , 6 7}0 , 5 9 •J,61 0 , 5 4 - 0 , 6 7 0 , 5 3 0,52-0,61 6 ri".s рак, :1дг го rape, э*;г : 0 , 7 7 C , 7 l - 0 , a 7 0 , 7 7 0 , Go- О , Ö1 0 , 7 5 0,63-0,80 7 p s z e n i c a , sł o n a wh ea l, straw 0 , 12 0 , 0 9 - 0 , 1 4 0, 11 0,0 9 - 0 , 1 4 0 , 1 1 0 , 0 9 - 0 , 1 2

û

riea-iow nay, o. s t cut _{0 , 2 2 - 0 , 2 3}0 , 2 5 ₀ 0 , 2 4

, 2 0 - 0 , 2 9

0 , 2 4 0, 1 о - 0 , 2 8

10 s ia n o iąicowe, i i p o /o s

aeaucw nay, I-Lna cut _{O, 3 0 - 0 , 3o}0 , 3 4 0, 34

0 , 3 2 - 0 , 3 7 0 , 3 4 0 , 3 1 - 0 , 4 0 11 s ia n o łąkowe meadow nay 0 , 3 0 0 , 2 7 - 0 , 3 4 0 , 2 9 0 , 2 7 - 0 , 3 4 0 , 2 9 0 , 2 8 - 0 , 3 1 12 trawa, susz h uy , n e a l 0,26 0 , 2 0 - 0 , 2 9 0 , 2 5 0 , 2 0 - 0 , 2 8 0 , 2 5 0 , 2 0 - 0 , 3 0 13 z i e s n i a k i , kłęby p o t a t o e s , tu bers 0 , 3 4 0 , 3 1 - 0 , 3 7 0,3 2 0 , 2 7 - 0 , 37 0,32 0 , 2 4 - 0 , 3 6 14 buraki cukrowa, l i j c i e ou^ar b e e t s , l e a v e s _{0 , 3 3 - 0 , 3 9}0,36 _{0 , 3 4 - 0 , Зо}0,36 0,36 0 , 3 4 - 0 , 3 9

15 burani cukrowa, korzeń

sugar b e o t s , r o o t s ie 0 , 1 3 0 , 10- 0 , 1 6 0 , 1 3 0 , 1 1 - 0 , 1 4 0 , 1 3 0 , 1 1 - 0 , 1 5 I 0 , 3 3 0 , 3 2 0 , 3 2

Średnia zawartość wapnia we wszystkich badanych próbkach była największa

po mineralizacji mokrej, nieco mniejsza natom iast po mineralizacji suchej oby­

dwoma sposobami (tab. 5). Uwagę zwraca dobra zgodność między sobą wartości

138

W. K am ińska i in.

średnich po mokrej i suchej mineralizacji wyłącznie w próbkach o małej zawartości

tego składnika. W przypadkach gdy koncentracja Ca przekroczyła 0,4% Ca, uzys­

kane wartości średnie po mineralizacji suchej były niższe, szczególnie sposobem III.

T a b e l « 4 Zawartość pota su ocnac zoa a po ao k r e j i su ch ej a i n e r a l i z a c J i

/ w a r t o ś c i ś r e d n i e i wahania w % a . o . a . /

Pctaeeiuj* c o n t e n t det ermined a f t e r wet and dry a i n e r a i i z a t i o n /mean v a lu e a and f l u c t u a t i o n o , in % o f a b a . d . a . /

Nr

Ho. Hobllna. - Crop pl an es

M i n e r a l i z a c j a aokra

Wet a i n e r a i i z a t i o n M i n e r a l i z a c j a sucha Dry n i n e r a l i z a t i o n

I I I I I I 1 p e z e n i c a , z i a r n o 0 , 3 7 0 ( 37 0 , 3 7 x h a a t , g r a in _{0 , 3 0 - 0 , 4 6 0 , 2 9 - 0 , 4 2 0 , 3 0 - 0 , 4 6} 2 J ę c z a i e ń , z ia r n o С 5 46 0 , 4 3 0 , 4 6 ba rley* gr a in _{0 , 3 5 - 0 , 5 6 i о О 0 , 3 9 - 0 , 5 3} 3 ow ie e, z ia r n o 0, 41 0 , 4 0 0 ,4 1 o a t e , gr a in _{0 , 3 3 - 0 , 5 6 0 , 3 3 - 0 , 5 0 0 , 3 3 - 0 , 4 9} 4 kuKurydza, z ia r n o 0 , 4 5 0 , 4 4 0 , 4 7 a a i z ü , g r a in 0 , 3 c - 0 , 5 5 0 , 3 5 - 0 , 5 0 o, 3 8 - 0 , 5 5 С _{s o b ik , z -iirno 1 у 20 1,16 1,24} f i ? l d Ьгй-т, g r a in i , c c - i , 3 i 1 , 0 4 - 1 , 5 9 i! 1 , 2 2 - 1 , 3 5 в rzepak., üiî'.rr.o 0, 7 6 0 , 7 6 0 , 7 9 г з р э , eeed _{0 , 6 3 - 0 , S 6 0 , 5 6 - 0 , 8 5} и , 7 1 - С , з 9 7 p e z e n i s a , rtłoaa 1 ,60 1.51 1.57 w h e a t, atraw _{1 , 4 4 - 1 , 7 2} 1 , 2 6 - 1 , 9 7 1 , 4 3 - 1 , 6 7 9 ż y t o , s ł o a a 0 , 4 6 0 , 4 2 0 , 4 5 r y e , straw _{0 , 3 5 - 0 , 5 5 0 , 3 1 - 0 , 5 3 0 , 3 6 - 0 , 5 1} 9 s ia n o iqkowe; I pokos 2,3 1 2 , c 2 2,3 1 аеай^я Ьау, l a t cut _{2 , 6 4 - 3 , 1 5 2 , 5 6 - 3 , 2 4} 2 , 5 7 - 3 , 0 7 10 s ia n o łąkowo, I I рокез 2, 2 5 2 , 2 2 2 , 2 0 aeadow h a y ? l i n d cut 1 , 9 6 - 2 , 6 5 2 , 0 0 - 2 , 5 3 1 , 9 1 - 2 , 4 7 11 s i a n o łąkowe 2, 6 6 2 , 6 4 2 , 6 7 Meadow hay _{2 , 3 7 - 2 , b 3 2 , 4 3 - 3 , 2 3 2 , 5 1 - 2 , 9 3} 12 trawb, suez 1,в4 1, 6 4 1 ,d3 hay, иаа ! _{1 , 5 7 - 2 , 3 1 1 , С 4 - 2 , 1 <- 1 , 5 7 - 1 , 9 ó} 13 z i e a n i a t i , kł ęb y 2, 7 2 2 , D 1 2 , 7 9 p o t a t o e s , t.ibora _{2 , 3 1 - 3 , 1 0 2 , 5 3 - 3 , 1 6 2 , 3 1 - 3 , 2 5} 14 buraki сикгэтте r l i ś c i a 4 , 1 3 4, 3 0 4 , 2 9 augar b o e i3 , l o a v e s _{3 , 5 1 - 4 , 4 8 3, 9в-4 , 40 4 , 1 7 - 4 , 5 3} —! 15 II buraki cukrowe, ko r z en ie 0 , 6 6 0 , 6 6 0 , 7 2 ■ i eugar b s o t c , r ocS s I 0 , 5 0 - 0 , 0 3 o s -:-“- o , 7 5 0» 6 5 - 0 , 7 6

I____!i

ï

Sucha mineralizacja w analizie materiału roślinnego

₁₃₉

T a b e l a 5

/ w a r t o ś c i ś re d n ie i wahania w % a . s . m . /

Calcium c on te n t determined a f t e r wet and dry m i n e r a l i z a t i o n /mean v a l u e s and f l u c t u a t i o n s , in % o f a b 3 . d em . / Nr No. R o ś l in a - Crop p l a n t s M in e r a l i z a c j a mokra Wet m i n e r a l i z a t i o n M i n e r a l i z a c j a sucha Dry m i n e r a l i z a t i o n I I I I I I 1 p s z e n i c a , z ia r n o w he at, g r a in _{0 , 0 4 - 0 , 0 9}0 , 0 5 _{0 , 0 4 - 0 , 0 6}0 , 0 5 0,0 6 0 , 0 4 - 0 , 0 8 2 Jęczmień, z ia r n o o a r l e y , gr ain _{0 , 0 4 - 0 , 1 1}0 , 0 7 _{0 , 0 5 - 0 , 0 9}0 , 0 7 0 , 0 8 0 , 0 6 - 0 , 1 6 3 o w i e s , z ia r n o o a t e , g r a in 0 , 1 0 0 , 0 7 - 0 , 1 4 0 , 0 9 0 , 0 6 - 0 , 1 1 0 , 1 0 0 , 0 8 - 0 , 1 0 4 kukurydza, z i a r n o a a i z e , gr a in _{0 , 0 1 - 0 , 0 5}0 , 0 3 0 , 0 3 0 , 0 1 - 0 , 0 4 0 , 0 3 0 , 0 1 - 0 , 0 4 5 b ob ik , z ia r n o f i e l d bean, g r a i n _{0 , 0 3 - 0 , 1 9}0 , 1 3 0 , 1 2 0 , 0 8 - 0 , 1 8 0 , 1 3 0 , 1 0 - 0 , 1 9 6 i z o p a k , z ia r n o r a p e , aeed _{0 , 4 2 - 0 , 5 2}0 , 4 7 0 , 4 6 0 , 3 7 - 0 , 5 5 0 , 4 4 0 , 3 2 - 0 , 5 1 7 p s s e n l o a , s ł o n a wheat, straw 0 , 3 6 0 , 2 9 - 0 , 4 6 0 , 3 4 0 , 2 7 - 0 , 4 0 0 , 3 5 0 , 2 3 - 0 , 4 6 8 ż y t o , e ł o a a r y ć , etraw _{0 , 1 9 - 0 , 2 7}0 , 2 3 _{0 , 1 6 - 0 , 2 6}0 ,2 1 _{0 , 1 9 - 0 , 2 5}0,21 9 s i a n o łąkowe, I pokos aeadow hay, 1 s t c ut _{0 , ś 6 - 0 , 6 i}0 , 5 3 _{0 , 3 9 - 0 , 6 3}0 , 4 3 0 , 4 3 0 , 3 8 - 0 , 4 9 10 e la n o łąkowe, IX pokos aeadow hay, U n d c u t _{0, 5 S- C ,8 1}0 ,7 1 _{0 , 4 3 - 0 , 7 6}0 , 6 1 0,57 0 , 4 5 - 0 , 7 7 11 oia no łąkowe aeadov hay _{1 » 19-1 * 91}1 ,5 4 _{0 , 9 5 - 1 , 8 1}1,41 _{1 , 1 3 - 1 , 7 6}1 ,3 8 12 trawa, susz hay, a e a l _{0 , 5 3 - 0 , 6 5}0 , 5 6 0 , 5 1 0 , 4 1 - 0 , 6 4 0 , 4 8 0 , 3 3 - 0 , 5 5 13 z i e a n i a k i , kłęby p o t a t o e s , tu b e rs _{0 / 0 6 - 0 , 11}0 , 0 7 _{0 , 0 7 - 0 , 1 1}0 , 0 9 0 , 0 7 0 , 0 5 - 0 , 0 9 14 burak i cukrowe, l i ś c i e s ugar b e e t s , l e a v e s 1,03 0 , 9 4 - 1 , 1 3 0 , 8 б 0 , 6 5 - 1 , 1 0 0 , 7 9 0 , 5 8 - 1 , 0 1

15 buraki cukrowe, korzenio

sugar b e e t s , r o o t e _{0 , 1 3 - 0 , 2 1}0 , 1 5 _{0 , 1 1 - 0 , 2 1}0 , 1 б 0 , 1 7

0 , 1 3 - 0 , 2 3

л. 0 , 4 0 0 , 3 6 0 , 3 5

Zawartości średnie magnezu (tab. 6) w poszczególnych próbkach były zgodne

między sobą bez względu na sposób mineralizacji, tak przy mniejszych, jak i więk­

szych zawartościach tego pierwiastka. Podkreślić jednak należy, że w większości

140

W. Kamińska i in.

przypadków po suchej mineralizacji wahania ekstremalne poszczególnych oznaczeń

od wartości średnich w roślinach były mniejsze niż po mineralizacji mokrej m a­

teriału roślinnego.

T a b e l a 6

/ w a r t o ś c i ś r e d n ie i wahanie w % a . s . a « /

Ksrneeium c on te n t determined a f t e r wet and dry m i n e r a l i z a t i o n /mean v a l u e s and f l u c t u a t i o n s , in % o f a b a . d . , » . /

Nr R o ś l in a - Crop p l a n t s

M i n e r a l i z a c j a mokra

Wet r c i n e r a l i s a t i o n M i n e r a l i z a c j a 3ucha Dry m i n e r a l i z a t i o n

No. _{I I I I I I} 1 p s s e n i c a , z ia r n o wheat, g r a in 0, 1 2 0 , 0 7 - 0 , 1 5 0 ,1 1 0 , 0 8 - 0 - 1 5 0 ,1 1 0 , 0 7 - 0 , 1 6 2 jęczrzień, z ia r n o b a r l e y , gr ai n 0 , 1 3 0 , 0 8 - 0 , 1 7 0 ,1 1 0 , 0 8 - 0 , 1 3 0 , 1 2 0 , 1 0 - 0 , 1 6 3 o w ie s , z ia r n o o a t e, gr ain _{0 , 0 8 - 0 , 1 6}0, 11 _{0 , 0 8 - 0 , 1 3}0 ,1 1 _{0 , 0 9 - 0 , 1 5}0 , 1 3 4 kukurydza, z ia r n o m a iz e , gr ai n _{0 , 1 0 - 0 , 1 7}0 r 13 0 , 1 2 0 , 1 0 - 0 , 1 5 0 , 1 3 0 , 1 0 - 0 , 1 7 5 bobik, z ia r n o f i e l d bean, g r a in _{0 , 10 - 0 , 1 6}0 , 1 4 0 , 1 3 0 , 1 1 - 0 , 1 3 0 , 1 3 0 , 1 2 - 0 , 1 6 6 rze pak , z ia r n o rap e, eeed 0 , 3 4 0 , 2 5 - 0 , 4 1 0 , 3 4 . 0 , 2 8 - 0 , 3 9 0 , 3 2 0 , 2 7 - 0 , 3 8 7 p a n n i c a , słoma wheat, straw _{0 , 0 7 - 0 , 1 2}0 , 1 0 _{0 , 0 7 - 0 , 1 2}0 , 0 9 _{0 , 0 7 - 0 , 1 1}0 , 0 9 a ż y t o , słoma r y e , straw _{0 , 0 3 - 0 , 0 8}0 , 0 5 _{0 , 0 2 - 0 , 0 8}0 , 0 4 _{0 , 0 4 - 0 , 0 8}0 , 0 5 9 s ia n o łąkowe, 1 pokos

meadow hay, 1 s t cut _{0 , 1 3 - 0 , 2 2}0 , 1 6 _{0 , 1 4 - 0 , 2 2}0 , 1 7 _{0 , 1 4 - 0 , 1 7}0 , 1 6

10 s ia n o łąkowe, I I роков meadow hay, U n d cu t _{0 , 1 2 - 0 , 2 5}0 , 1 9 _{0 , 1 2 - 0 , 2 5}0 , 1 9 _{0 , 16 - 0 , 2 2}0 , 1 9 11 s ia n o łąkowe meadow hay 0 , 2 0 0 , 16- 0 , 2 5 0 , 2 2 0 , 1 7 - 0 , 3 2 0 , 2 0 0 , 1 4 - 0 , 2 5 12 tr a w a ,s u s z hay, meel _{0 , 1 1 - 0 , 1 7}0 , 1 4 _{0 , 1 0 - 0 , 1 7}0 , 1 3 _{0 , 10 - 0 , 1 7}0 , 1 3 13 z ie m n ia k i, kłęby p o t a t o e s , tuber _{0 , 0 9 - 0 , 1 6}0 , 1 3 0 ,1 1 0 , 0 8 - 0 , 1 6 0 , 1 3 0 , 1 1 - 0 , 1 8 14 buraki cukrowe, l i ś c i e sugar b e e t e , l e a v e s 0 , 7 6 0, 5 8 - 0 . 8 4 0 , 7 7 0 , 5 8 - 0 , 9 4 0 ,7 1 0 , 6 0 - 0 , 3 7

15 buraki cukrowe, kor zen ie

sugar b e e t s , r o o t s _{0 , 1 1 - 0 , 1 6}0 ,1 3 _{0 , 1 1 - 0 , 1 6}0 , 1 3 _{0 , 1 1 - 0 , 1 4}0 , 1 3

Sucha m ineralizacja w analizie m ateriału roślinnego

141

2 a*a r to s ć sódu oznaczana po no krej i suchej n i n e r a l i z a c j i / w a r t o ś c i ś r s d n i e i wahania w % a . s . m . /

Sodiun c o n te n t d e te r a i n e d a f t e r wet and dry m i n e r a l i z a t i o n /шеап v a l u e s and f l u c t u a t i o n s , i n % o f a b s . d era„/

№ _{i o e l i a a - Crop p l a n t e}

M i n e r a l i z a c j a nokra

Wet n l n e r a l i z a t i o n M in e r a l i z a c j a sucha Dry m i n e r a l i z a t i o n

IfO. _{I 1 1} I I I 1 p s z e n i c a , z ia r n o wheat, gr ain _{0 , 0 0 3 - 0 , 0 2 0}0 , 0 1 0 0 , 0 0 8 0 , 0 0 4 - 0 , 0 1 9 0 , 0 1 0 0 , 0 0 4 - 0 , 0 1 5 2 j ę c z n l e ń , z ia r n o b a r l e y , g r a in 0 , 0 1 8 0 , 0 1 0 - 0 , 0 2 7 0 , 0 1 6 0,010-0,022 . 0 , 0 1 7 0 , 0 1 0 - 0,0 26 3 o u ï e s , zi ar no o a t s , gr ain С,013 0 , 0 0 7 - 0 , 0 2 2 0 , 0 1 4 0 , 0 0 7 - 0 , 0 1 9 0 , 0 1 2 0 , 0 0 7 - 0 , 0 1 7 ♦ kukurydza, z ia r n o s a l z e , gra in _{0 , 0 0 5 - 0 , 0 1 9}0,010 _0,0060,012_{-0,022 0 , 0 0 7 - 0 , 0 2 4}0 , 0 1 5 5 b ob ik , el a r n o f i e l d bean, g r a i n _{0 , 0 1 0 - 0 , 0 2 5}0 ,0 16 o , o;6 0 , 0 0 9 - 0 , 0 2 3 0 , 0 1 5 0,009-0,020 6 rzep ak , s i a m o r a p e , eeed _{0 , 0 1 5 - 0 , 0 2 9}0,0 20 _{0 , 0 1 0 - 0 , 0 2 5}0 , 0 1 6 _{0 , 0 1 2 - 0 , 0 3 0}0,0 20 7 p s z e n i c a , s ło n a wheat, straw 0 , 0 2 3 C,0 15- G, G3 5 0,022 0 , 0 1 3 - 0 , 0 31 0 , 0 2 1 0 , 0 1 0 - 0,0 26 8 i y t o , s io o a r y e , straw _{0 , 0 0 7 - 0 , 0 2 2}0 , 0 1 5 _{0 , 0 0 4 - 0 , 0 2 3}0 , 0 1 3 _{0 , 0 1 1 - 0 , 0 1 9}0 , 0 1 5

9 eitŁno łąkowe, I pokoa

neadow hay, 1 s t c u t ₀,0680 , 0 3 5 -0,09*2

0 , 0 9 0 0 , 0 7 3 - 0 , 1 0 4

0 , 0 0 8 0 , 0 6 8 - 0 , 1 1 5

10 ei-aoo «Łąkowe, I I pokos

aeadow hay, I l n d c u t _{0 , 0 7 0 - 0 , 1 4 3}0 , 1 0 3 _{0 , 0 9 2 - 0 , 1 1 6}0 , 1 1 0 0 , 1 0 7 0 , 0 6 7 - 0 , 1 5 7

11

12

15 buraki cukrowe, ko rz eni e

eu gar b e e t s , r o o t s _{0 , 030- 0,0 32}0,0 30 _{0 , 0 3 0 - 0 , 0 5 2}0 ,0 3 6 0 , 0 4 2 0 , 0 2 9 - 0 , 0 5 0

7 _{0 , 0 « 2 0 ,0 9 1 0 , 0 9 2}

Średnia zawartość sodu (tab. 7) w poszczególnych próbkach, jak również śred­

nie ogólne uzyskane po mineralizacji różnymi sposobami były zgodne ze sobą.

Stosunkowo duże były jednak odchylenia od średnich dla poszczególnych roślin

14 2

W* K am ińska i in.

i sposobów mineralizacji, uzyskane przez różne laboratoria biorące udział w bada­

niach. Dotyczy to nie tylko rezultatów uzyskanych po suchej mineralizacji roślin,

lecz również po mokrej, stosowanej powszechnie w oznaczeniach masowych. Z tego

T a b e l a 8

/ w a r t o ś c i ś re d n ie i wahania w ppm a . s . m . / Iron cor.tent determined a f t e r wet and dry m i n e r a l i z a t i o n

/mean v a l u e s and f l u c t u a t i o n s , i n ppm o f a b s . d . m . /

Nr _{E o é l iü a - Crop pla n ty} U i n e r a l i z a c ja mokra Wet m i n e r a l i z a t i o n U i n e r a l i z a c ja sucha Dry m i n e r a l i z a t i o a

No. _{I I I I I I} 1 p c z e n ic a , ziaxno wheat, gr ai n _{4 6 , 8 - 9 0 , 2}57,1 5 6, 5 4 2 , 5 - 8 4 , 7 6 2 , 9 4 6 , 4 - 3 7 , 0 2 Jf c ta ie ^ ., z iar no Uüilevp gr a in _{9 4 , 5 - 1 3 2 , 0}106,6 103, 3 8 4 , 8 - 1 3 3 , 4 99,1 8 3 , 3 - 1 2 1 , 6 3 ow ie s, zi a rn o oatF, grs.ts _{9 6 , 0 - 1 5 6 , 3}130,7 _{1 0 5 , 0 - 1 4 7 ,6}123,o _{9 4 , 7 - 1 2 2 , 6}105,0 4 kukurydza, z ia r a o m a iz e , gr a in _{2 2 0 , 0 - 3 3 3 , 2}28 6, 4 _{2 3 8 , 9 - 3 1 7 , 8}2 7 4 , 3 _{2 0 0 , 0 - 2 7 4 , 0}2 2 6 , 4 5 be bi k , z ia r n o f i e l d Ьесд, g r a i a _{6 7 , 0 - 1 0 3 , 0}8 4 , 5 8 2 , 2 6 4 , 0 - 9 7 , 7 8 2 , 0 6 6 , 0 - 9 0 , 8 6 rzep&k, zi a r no r ap e, seed _{2 0 8 , 3 - 3 2 5 , 2}2 5 0 , 2 2 5 7 , 2 2 1 7 , 9 - 2 9 2 , 5 230,1 1 4 5 , 0 - 3 1 9 , 0 7 p e s e n i o a , słoma wheat, straw _{1 1 7 , 4 - 1 6 7 ,5}147 ,3 _{1 1 5 , 3 - 1 5 4 , 9}134,9 _{1 0 3 , 3 - 1 6 5 , 8}120 ,7 8 ż y t o , ełomu r y e, , straw _{1 3 9 , 0 - 2 1 3 , 3}182,9 _{1 3 2 , 0 - 2 0 1 ,6}172, 9 _{1 3 6 , 0 - 1 7 2 , 0}153 ,9

9 Biano łąkowe^ I pekoa

meadow hay, 1 s t cut _{7 7 9 , 0 - 9 7 7 , 6}8 8 7 , 5 _{8 5 4 , 0 - 1 0 3 2 , 6}9 0 3 , 4 _{7 7 ö , 4 - 9 1 3 , 0}8 3 7 , 1

10 s ia n o łąkowe, I I pokos meadow hay, U n d cu t _{3 6 3 , 5 - 4 7 8 , 2}412 ,9 _{3 5 5 , 5 - 4 6 2 , 1}4 11 ,5 _{3 5 7 , 0 - 4 3 3 , 0}363 ,4 11 el a no łąkowe meadow hay _{3 1 6 , 2 - 7 2 3 , 8}5 3 5 ,4 _{3 6 7 , 6 - 6 1 4 , 7}525,1 _{3 1 0 , 0 - 6 4 1 , 4}4 2 4 ,7 12 trawa, визе hay, meal _{3 7 4 , 0 - 5 4 2 , 4}457,1 421,1 3 5 5 , 0 - 4 6 4 , 9 3 5 2 ,0 2 8 3 , 0 - 4 6 5 , 0 13 z ie m n ia k i, kłęby p o t a t o e s , tu be rs 6 2 5 , b 4 8 6 , 0 - 7 1 4 , 0 6 2 1 , 7 4 6 4 , 5 - 7 0 6 , 3 5 2 2 ,5 4 0 7 , 0 - 7 0 9 , 0 14 buraki cukrowe, l i ś c i e sugar b e e t s , l e a v e s _{22 1t O-376,o}31 6, 9 _{2 1 3 , 0 - 3 6 3 , 5}3 1 2 ,7 _{2 2 0 , 0 - 3 6 3 , 3}28 9 , 7

15 buraki cukrowe, korz en ie

sugar b e e t s , r o o t s _{1 0 0 , 0 - 1 7 6 , 4}136.7 _{1 0 6 , 4 - 1 5 6 , 4}136, 0 _{1 0 3 , 0 - 1 5 1 , 7}127, 5

Sucha m ineralizacja w analizie m ateriału roślinnego

₁₄₃

T a b e l a . 3

/ w a r t o ś c i ś r e a n i e i v.a::ania w ppu а . з . и . /

.’/.anganese co nt e nt determined a iV jr wet and à x j m in e r a liz a tio n /moan v a lu e s and f l u c t u a t i o n s , i n ppra o f a b a . d . m . /

I?r _{R o ś l in a - Crop pl an ta}

M in e r a l i z a c j a mokra

Het m i n e r a l i z a t i o n M i n e r a l i z a c j a Bucha Dry m i n e r a l i z a t i o n

No. _{I I I I I I} 1 p s z e n i c a , z ia r n o wheat, grain 40,1 3 4 , 0 - 4 4 , 8 4 0 , 4 3 5 , 1 - 4 4 , 4 3 8 ,9 3 5 , 3 - 4 6 , 0 2 jęc zm ie ń, z ia r n o b a r le y , gr ain _{1 5 , 0 - 2 4 , 9}2 0 , 7 _{1 8 , 0 - 2 4 K9}2 1 , 5 _{1 8 , 0 - 2 8 , 6}2 1 , 7 3 ow ie c, zi arno o a t s , gr ain _{5 2 , 0 - 7 0 , 7}62, 1 _{5 5 , 5 - 7 2 , 6}6 2 , 7 _{5 2 , 0 - 6 8 , 0}6 0 , 3 4 kukurydza, z ia r n o maiz e, g r ai n _{1 1 , 0 - 1 9 , 0}15,5 _{1 2 , 0 - 1 8 , 7}1 5, 3 _{1 2 , 0 - 1 8 , 2}1 4 , 3 5 b o b ik , z ia rn o f i e l d bean, g r a in _{1 6 , 7 - 2 5 , 4}20 ,8 _{1 7 , 9 - 2 5 , 9}21 , 2 _{1 6 , 7 - 2 7 , 6}20 , 8 6 rzep a k , z ia r n o ra pe, seed _{3 7 , 3 - 5 2 , 5}46 ,5 4 9 , 0 3 9 , 8 - 5 5 , 8 4 5, 5 3 6 , 3 - 5 2 , 4 7 p s z e n ic a , s ło n a w heat, straw _{1 2 , 0 - 1 9 , 2}15,3 _{1 1 , 7 - 1 6 , 6}1 3 ,7 15 ,0 1 3 , 0 - 1 3 , 5 8 ż y t o , s ło n a r y e , straw _{7 6 , 2 - 9 8 , 3}8 5 , 9 8 7 , 2 7 0 , 7 - 1 0 7 , 7 8 2 , 2 70, > 9 0 , 4 9 s ia n o łąkowe, I pokos neadow hay, 1 s t cu t _{3 0 , 0 - 1 1 4 , 6}9 6 ,4 _{9 1 , 0 - 1 1 3 , 6}101, 4 _{3 9 , 0 - 1 0 9 , 4}93,1 10 s ia n o łąkowe, 11 pokos neadow hay, U n d cu t _{1 3 4 , 0 - 1 8 8 , 3}173,3 177,6 1 6 2 , 5 - 1 9 3 , 0 173 ,8 1 4 2 , 7 - 1 9 3 , 9 11 sia n o łąkowe maadow hay _{3 2 , 5 - 4 8 , 0}3 9 , 2 _{3 7 ,6 - 5 0 ,0}44 ,6 _{3 4 , 4 - 4 8 , 0}4 0 ,1 12 traw a, su sz h a y , n e a l _{1 0 1 , 5 - 1 4 3 , 3}12 7, 3 _{1 0 7 , 7 - 1 5 9 , 7}132 ,4 _{1 1 6 ,5 -1 4 3 ,3}129 ,3 13 z ie m n ia k i, kłęb y p o t a t o e s , tu b e rs _{2 2 , 9 - 3 3 , 8}28 ,5 _{2 4 , 0 - 3 5 , 0}2 8 , 5 2 7 , 2 2 4 , 0 - 3 9 , 3 14 bu raki cukrowe, l i ś c i e sugar b e e t s , le a v e s _{0 0 3 , 7 - 1 1 9 4 , 2}916, 2 9 1 9 , 4 7 0 6 , 6 - 1 0 7 9 , 7 8 9 9 , 7 7 3 8 , 0 - 1 0 4 5 ,1 15 b u ra k i cukrowe, ko rzen ie sugar b e e t s , r o o ts _{3 0 , 7 - 4 6 , 0}39 ,2 _{3 4 , 1 - 4 5 , 0}3 9 , 6 3 9 , 2 3 1 , 8 - 4 4 , 0

I

więc punktu widzenia badane sposoby mineralizacji uznać m ożna za równorzędne.

Średnie zawartości żelaza (tab. 8) dla wszystkich próbek, oznaczone po spaleniu

sposobami I i II, były większe od średniej uzyskanej sposobem III. Podobnie ukła­

144

W. K am ińska i in.

dały się zawartości średnie tego pierwiastka we wszystkich, analizowanych prób­

kach, z wyjątkiem próbki 1. Uwagę zwracają stosunkowo duże skrajne odchylenia

od zawartości średnich żelaza w poszczególnych roślinach zarówno po mineralizacji

T a b e l a 10 Za w a rt oś ć n i e d z i o z n a c z a n a po nsokrej i s u c h e j n i n e r a l i z a c j i

/ w a r t o ś c i ś r e d n i e i wahania w ppm a . s . r i . /

Copper c o n t e n t d e t e r m i n e d a f t e r wet and dry i s i n e r a l i z a t i o n /и е а п va.lueG and f l u c t u a t i o n s , i n ppn o f a b s . i em . /

tfr Vi о .

R o ś l i n a - Crop p l a n t s

M i n e r a l i z a c j a a o k r a

V.'et n i n e r a l i z a t i o n M i n e r a l i z a c j a Dry m i n e r a l i z a t i o nsucha

I I I I I I 1 p s z e n i c a , z i a r n o 3.1 2 , 8 2 , 9 w h e a t , g r a i n _{2 , 4 -3 , S} 2 , 5 - 3 , 7 2 , 5 - 3 , 5 2 j ę c z m i e ń , z i a r n o 3 ,0 3 , 7 3 , 9 b a r l e y , p r a in 3 , 2 - 4 , 5 3 , 0 - 4 , 5 3 , 0 - 4 , 9 3 o w i e s , z i a r n o 2 , 7 2 , 6 2 , 2 o a t s , gr-i in _{2 , 2 - 3 , 9} 2 , 0 - 3 , 4 1 , 6 - 2 , 8 4 kukurydz;*., " ia r n o 2 , 7 2 , 9 2 , 6 m a i z e , g r a i n 2 , 0 - 3 , 4 •’, 4 - 3 , 4 1 , 6 - 3 , 5 5 ü o b l k , z i a r n o 14 ,3 : ■ •, 1 14 ,4 f i e l d b ean , g r a i n _{1 1 , 4 - 1 6 , 9} —15,2 1 2 , 8 - 1 6 , 3 6 rzepak, z ia r no 4, 5 4 , 7 4 , 4 rape, seed _{3 , 8 - 5 , 3 4 , 0 - 5 , 2 3 , 5 - 5 , 6} 7 p e s e n i c a , s ł o a a 2 ,8 1 ,9 2 , 7 wheat, s t ra w 2 , 0 - 3 , 7 1 , 5 - 3 , 6 1 , 5 - 3 , 6 8 ż y t o , s ło a a 2 , 6 2 ,1 2 , 3 т у * , st ra w 2 , 1 - 3 , 3 1 , 5 - 2 , 8 2 , 0 - 2 , 7 9 3 i a n o łą k o w y 1 nokos 5 , 3 5, 1 5 , 3 •jieadow h a y , 1s t c u t _{4 , 3 - 6 , 3} 4 , 0 - 6 , 5 4 , 8 - 6 , 0 Ю s i a n o łąkowe, I I poko s 5, 3 5, 1 5,1 aoadow h a y , U n d c u t _{4 , 0 - 5 , 9} 4 , 4 - 5 , 7 4 , 5 - 5 , 8 11 a i a n o łą»o we 7 ,6 7 , 7 7 , 8 neadow hay _{6 , 2 - 9 , 5 ' 7 , 2 - 6 , 3 7 , 0 - 8 , 6} 12 trav7a, ei:bs 6 , 2 5 , 3 6 , 0 h a y , a e a l _{5 , 4 - 7 , 0 5 , 3 - 7 , 4 5 , 0 - 6 , 5} 13 z i e a n i a k i , kł?b y 6, 5 6, 4 6 , 5 p o t a t o e s , t u b e r s _{6, 3 - 7 , 5} 5 , 2 - 7 , 5 5 , 0 - 7 , 0

14 г •; -.-a >*i cukrowo , 3.1 ś c i e 7, 5 7 , 6 7 , 5

; - u £ a r bec t a , l o ^ v e a i 6 , 5-<3, 4 G, 7—V-, 3 7 , 0 - 9 , 3 15 b u r a k i cu uro w e, k o r s e n i e 3 , 9 3 , 5 3 , 5 ejugax b e e t s , x o о 19 _{>»0-5» o} 3 , 2 - 4 , * 3 , 6 - 4 , 4 X 5 , 3 5 , 1 5 , 2

Sucha m ineralizacja w analizie m ateriału roślinnego

₁₄₅

j? a t> o J. a 11 Zawartość cynku oznaczana po mokrej i su che j m i n e r a l i z a c j i

/ w a r t o ś c i ś r e d n ie i wahania w ppm a . s . m , / Zinc c o n te n t determined a f t e r wet and dry m i n e r a l i z a t i o a

/mean v a lu e s nnd f l u c t u a t i o n s , in ppm o f a b s . d . m . /

Nr _{R o ś l in a - Crop p l a n t s}

M in e r a l i z a c j a mokra

Wet m i n e r a l i z a t i o n M i n e r a l i z a c j a sucha Dry m i n e r a l i z a t i o n

No. _{I I I I I I} 1 p s z e n i c a , zi a r n o wheat, gr ain 20 ,6 1 0 , 6 - 2 6 , 8 2 0 , 5 1 7 , 0 - 2 5 , 8 1 8 , 3 1 3 , 9 - 2 5 , 0 2 j ęc zm ie ń, z ia r n o b a r l e y , gra in _{2 3 , 0 - 3 6 , 4}31 , 3 _{2 5 , 3 - 3 8 , 0}3 1 , 4 _{2 7 , 5 - 3 3 , 7}3 1 , 3 3 o w ie s , zi ar no o a t s , gr ai n _{3 2 , 1 - 4 6 , 7}4 0 , 4 _{3 4 , 3 - 4 4 , 5}4 0 , 4 37 , 6 3 2 , 9 - 4 0 , 2 4 kukurydza, z ia r n o m a iz e , gr ain _{2 5 , 0 - 4 4 , 5}3 5, 0 _{2 8 , 7 - 4 2 , 2}3 6, 8 _{2 5 , 0 - 3 8 , 2}3 3 , 0 5 bob ik, z ia r no f i e l d bean, g r a i n 7 1, 2 6 6 , 4 - 7 8 , 5 7 0 , 3 6 7 , 9 - 7 9 , 7 6 9 , 3 6 1 , 8 - 7 4 , 8 6 rzep ak , z ia r n o rape , seed _{4 9 , 0 - 6 3 , 3}5 6 ,9 _{5 0 , 7 - 6 5 , 0}5 8 , 4 _{4 7 , 0 - 5 7 , 9}5 2 ,5 7 p s z e n i c a , słoma wheat, straw _{7 , 5 - 1 5 , 1}11,1 _{8 , 5 - 1 4 , 1}10 ,9 _{T, 6 - 1 4 , 0}1 0, 7 8 ż y t o , słoma r y e , straw _{2 3 , 8 - 3 3 , 8}29,1 _{2 4 , 4 - 3 0 , 6}2 8 , 5 _{2 4 , 1 - 3 0 , 8}2 7 , 4 9 s ia n o łąkowe, I pokos meadow hay, 1 s t cu t _{2 0 , 2 - 4 2 , 4}30,1 3 1 , 8 2 5 , 0 - 4 1 , 4 2 8 , 3 2 2 , 0 - 3 6 , 4 10 s ia n o łąkowe, I I pokos

meadow hay, l i n d cut 50 , 3

4 1 , 3 - 5 6 , 5 5 1, 2 4 3 , 1 - 5 8 , 8 51, 1 4 2 , 9 - 5 5 , 7 11 s ia n o łąkowe meadow hay _{2 7 , 8 - 4 0 , 9}32 ,3 _{2 5 . 0 - 3 7 , 5}3 2 , 7 3 2 , 3 2 6 , 0 - 3 5 , 7 12 trawa, susz hay, meal _{1 7 , 3 - 2 9 , 9}2 4 , 5 2 6 , 2 2 1 , 5 - 3 0 , 1 2 2 , 4 1 6 , 2 - 2 9 , 8 13 z ie m n ia k i, kłpby p o t a t o e s , tube rs _{1 5 , 8 - 2 6 , 7}21, 6 _{• 1 6 , 5 - 2 5 , 8}2 1 , 6 _{1 3 , 4 - 2 6 , 2}18, 4 14 buraki cukrowe, l i ś c i e sugar b e e t s , l e a v e s _{1 3 8 , 0 - 2 8 0 , 0}208 ,3 20 2 , 9 1 1 5 , 4 - 2 8 5 , 0 2 0 2 , 0 1 5 5 , 0 - 2 8 0 , 0

15 buraki cukrowe, ko rzenie

suf^ar b e e t s , r o o t s

_{11, 5- 21, 9}

1 2 , 3 - 1 7 , 5

X 45, 3 4 5 , 3 4 3 , 3

suchej, jak i mokrej. Prezentowane wyniki świadczą o równorzędnej przydatności

sposobów I i II mineralizacji w oznaczeniach tego pierwiastka.

Przedstawione w tab. 9 wyniki oznaczeń m anganu dowodzą, że wszystkie po ­

równywane sposoby mineralizacji m ateriału roślinnego uznać można za równo­

rzędne w oznaczeniach tego pierwiastka.

146

W. Kamińska i in.

Zawartość miedzi (tab. 10) kształtowała się średnio na zbliżonym poziomie

niezależnie od sposobu mineralizacji. Różnica bowiem między I i II sposobem nie

przekroczyła 5% wartości względnej. N a zbliżonym poziomie układały się wartości

I' a b e 1 a 12 Z a w a r t o ś ć m o li b d en u o z n a c z a n a po mokrej i s u c h e j m i n e r a l i z a c j i

/ w a r t o ś c i ś r e d n i e i waha nia w ppm a . s em0/

Molybdenum c o n t e n t d e t e r m i n e d a f t e r w et and d ry m i n e r a l i s a t i o n /mean v a l u e s and f l u c t u a t i o n s , i n ppm o f a b s . d . m . /

ÎT3?

До. R o ś l i n a - Crop p l a n t s

M i n e r a l i z a c j a mokra

Wet m i n e r a l i z a t i o n M i n e r a l i z a c j a sucha Dry m i n e r a l i z a t i o n

'~T I I I I I

1

0,220

2

₀

0,420

0,200

1,000

10 Biano łąkowe, I I pokoa

meadow hay, U n d cut _{0 , 2 8 0 - 0 , 5 1 2}

0,386

0

0

15 buraki cukrowe, korzenie

sugar b e e t s , ro ot a 0 , 2 3 2 0 ,11 5 - 0 , 3 5 9 0 , 2 2 5 0 , 1 0 6 - 0 , 3 1 9 0 , 1 8 4 0 , 1 0 6 - 0 , 3 3 4 X 0,36:; 0 , 3 3 0 0 , 3 6 9

Sucha mineralizacja w analizie materiału roślinnego

₁₄₇

średnie w poszczególnych próbkach, przy czym największe różnice stwierdzono

w słomie pszenicy i żyta (próbki 7 i 8), w których zawartość tego składnika ozna­

czona po mineralizacji mokrej była średnio wyraźnie większa od wartości uzyska­

nych po mineralizacji suchej. Uwagę zwracają duże wahania oznaczeń, niezależnie

od sposobu spalania substancji organicznej, uzyskane we współpracujących labo­

ratoriach. W oparciu o wartości średnie m ożna uznać oba sposoby suchej mine­

ralizacji za równorzędne z mineralizacją m okrą.

Zawartości średnie cynku (tab. 11) po różnej mineralizacji m ateriału roślinnego

były zbieżne, z wyjątkiem wyników uzyskanych sposobem III, które były niższe

o 4 % wartości względnej od wyników uzyskanych w pozostałych sposobach m ine­

ralizacji. Tak więc w oparciu o dane analityczne stwierdzić należy, że sposób m i­

neralizacji roślin nie wpłynął w zasadniczy sposób na wyniki oznaczeń cynku.

Podobnie jak w przypadku cynku, średnie zawartości m olibdenu (tab. 12) w p o ­

szczególnych próbkach po mineralizacji porównywanymi sposobami były zbliżone

do siebie, w wielu przypadkach nie różniąc się zasadniczo między sobą. W artości

średnie dla wszystkich oznaczeń były zbieżne, świadcząc o równorzędności spa­

wania badanego m ateriału w drodze mokrej lub suchej do oznaczeń zawartości m o­

libdenu.

OCENA STATYSTYCZNA WYNIKÓW

Uzyskane wyniki analityczne poddano ocenie statystycznej. Przede wszystkim

dokonano sprawdzenia danych analitycznych z poszczególnych laboratoriów według

wzoru :

t= x — x

eliminując wartości w przypadku, gdy

3, co świadczyło o ich dużych odchyle­

niach od średniej masy rozkładu [6]. Powyższemu testowi poddano wszystkie wy­

niki analityczne, stosując program Sig [7], odrzucając z dalszych rozważań 17

spośród nich.

Obliczone współczynniki korelacji dla porównywanych sposobów rozkładu sub­

stancji organicznej wykazały, że wszystkie wyniki uzyskane po suchej mineralizacji

(sposoby II i III) były istotnie dodatnio skorelowane z wynikami uzyskanymi po

mineralizacji mokrej.

U celu zbadania, czy przy zastosowaniu suchej mineralizacji II i III wyniki

oznaczeń analitycznych są takie same jak po mineralizacji na m okro, zastosowano

do obliczeń test równoległości i identyczności prostych regresji [6].

C harakter przebiegu prostych regresji przy sposobach I/II i I/III przedstawiono

indywidualnie dla poszczególnych składników na rys. 1, podając jednocześnie obli­

czone równanie regresji prostoliniowej. Z przedstawionych wartości wynika, że

w przypadku porównywania sposobu I z II zależność y od zmiennej л: m ożna opi­

sać tym samym równaniem y = x , co oznacza, że pom iary dokonane obu

sposo-148

W. Kamińska i in.

Rys. 1. Proste regresji i współczynniki korelacji dla poszczególnych składników oznaczonych po

mineralizacji mokrej 1 i suchej II i III

Regression straights and correlation coefficients for particular elements determined after wet (I)

and dry (II, III) mineralization

Sucha m ineralizacja w analizie m ateriału roślinnego

₁₄₉

bami są identyczne. Wyjątek stanowią jedynie oznaczenia wapnia w roślinach

0 większej zawartości tego składnika.

W przypadku porównywania sposobu I i III równania y = x odpowiadają

oznaczenia fosforu, potasu, sodu, m anganu, miedzi i molibdenu. Zawartość pozo­

stałych składników: wapnia, magnezu, żelaza i cynku, kształtowała się na pozio­

mie y > x , co oznacza, że wartości uzyskane po mineralizacji m okrej (sposób I)

były wyższe od wyników uzyskanych po mineralizacji suchej sposobem III.

PODSUMOWANIE

M imo przyjęcia w wielu laboratoriach mineralizacji mokrej, jako obowiązującej

w analizie m ateriału roślinnego na zawartość m akro i mikroelementów, wielu

autorów zwraca uwagę na niedogodność tego postępowania, podkreślając między

innymi [9]:

— trudność w rozłożeniu większych naważek substancji roślinnej, często nie­

zbędnych przy oznaczeniach niektórych mikroelementów,

— czasochłonność procesu mokrej mineralizacji,

— możliwość wniesienia do badanej substancji wraz z kwasami używanymi

do mineralizacji szeregu mikroelementów,

— w przypadku oznaczania mikroelementów m etodą atomowo-absorpcyjnej

spektrofotom etrii konieczność odparowania z próbek nadm iaru kwasów, co jest

szczególnie długotrwałą i pracochłonną czynnością analityczną,

— duży koszt niezbędnych odczynników.

Z uwagi na wymienione niedogodności mineralizacja m okra coraz częściej

w wielu laboratorach krajowych i zagranicznych ustępuje miejsca mineralizacji

suchej [5, 8]. Jak to jednak wykazano w jednej z wcześniejszych prac zbiorowych

[9], przy tym sposobie rozkładu substancji organicznej do uzyskania prawidłowych

1 powtarzalnych wyników analitycznych niezbędne jest ścisłe ujednolicenie i prze­

strzeganie warunków mineralizacji, a przede wszystkim:

— wielkości odważek i stopnia rozdrobnienia m ateriału roślinnego, co ma za­

sadnicze znaczenie w procesie pełnego spalenia. Należy zaznaczyć, że zdaniem

niektórych autorów [9] podwyższanie tem peratury mineralizacji w dopuszczalnych

granicach (do 600°C) lub przedłużenie ogrzewania (do 48 godz.) nie wpływa w istot­

ny sposób na przyspieszenie reakcji utleniania;

— tem peratury i okresu mineralizacji z uwagi na możliwość powstania strat

niektórych składników. Zwraca się uwagę, aby próbki były wstawiane do zimnego

pieca i następnie stopniowo ogrzewane do wymaganej tem peratury;

— sposobu utleniania części nie spalonych w popiele i przeprowadzenia skład­

ników popielnych do roztworu.

Zachowując jednolite, ściśle określone warunki mineralizacji, uzyskano w ni­

niejszych badaniach, ja k to wynika z tab. 13, dobrą zgodność wyników oznaczeń

tak m akro-, jak mikroelementów.

Spośród dwu porównywanych sposobów suchej mineralizacji lepszą zgodność

średnich wyników analitycznych, w porównaniu ze zunifikowaną mineralizacją

150

W. Kamińska i in.

T a b e l a 13

Lawartość makro- i rnikroeiemunoów w r o ś l i n a c h oznaczonych po m i n e r a l i z a c j i su che j w w a r to ś c ia c h wz^lęanych /s p o s ó b 1 mokry = 1 00 /

Con:enu o f macro- and micr oe lem en ts in p l a n t s о: с го рз determined a f t e r dry m i n e r a l i z a t i o n , in r e l a t i v e v a lu e s /w e t metnod 1 = 10 0/ okładr.ik - ül e u e n t ^poaoby su chej m i n e r a l i z a c j i Dry m i n e r a l i z a t i o n methods I I И х i: 9 6 , 9 9 6 , 9 К 1 0 0 , 0 10 1, 3 Ca 9 0 , 0 6 7 , 5 big 9 4 , 7 8 9 , 4 Na 9 8 , 9 10 0, 0 Fc 9 8 , 0 8 7 , 0 Mn 101 ,7 99,1 Cu 9 6, 3 9 8 , 2 Zn 100 ,0 9 5 ,6 Mo 1 0 3 ,2 100 ,0

m okrą, uzyskano sposobem II (tab. 13). Z wyjątkiem wapnia, dla którego uzys­

kane wartości były średnio niższe o 10%, oznaczenia pozostałych składników

świadczą o równorzędności mokrego i suchego sposobu (II) rozkładu substancji

organicznej przy użyciu stężonego kwasu azotowego.

W sposobie III suchej mineralizacji z azotanem amonowym ujawniły się pewne

różnice w wartościach średnich (w porów naniu z rozkładem na m okro) w ozna­

czeniach wapnia, magnezu i żelaza. Należy jednak uwzględnić, że prezentowane

wyniki pochodzą z 19 różnych laboratoriów chemiczno-rolniczych, biorących udział

w badaniach porównawczych. Celowe wydaje się kontynuowanie prac nad doskona­

leniem warunków mineralizacji sposobem III, zalecanym zresztą w niektórych kra­

jach (N R D ), stwarzającym możliwość dodatkowego oznaczenia ilościowego boru

w materiale roślinnym.

LITERATURA

LU

К a m i ń s к a W., R o s z y k E., R o s z y k S., S t r a h l A.: Przydatność suchej

mineralizacji materiału roślinnego do oznaczeń zawartości żelaza i niektórych mikroelemen­

tów. Rocz. glebozn. 29, 1978, 2, 43.

[2] R o s z y k S., R o s z y k E., В i e g u s J. : Przydatność sposobów suchej mineralizacji

materiału roślinnego do oznaczeń zawartości makro- i mikroelementów. Rocz. glebozn. 28,

1977, 2, 205.

[3] Metody badań laboratoryjnych w stacjach chemiczno-rolniczych. Cz. II. Badania materiału

roślinnego. Wydanie 1UNG, Puławy 1972.

[4] S t r a h l A., R o s z y k E. : Porównanie metod mokrego i suchego spalania materiału

roślinnego celem oznaczenia zawartości makro- i mikroelementów. Sprawozdanie w zada­

niu 2.2, IUNG Wrocław, maszynopis. 1978.

Sucha m ineralizacja w analizie m ateriału roślinnego

₁₅₁

[5] M i n c z e w a M., B r a s z n a r o w a A.: Srawnitelne izpitwanie na niskoi naczini za

mineralizacja na rastitelen material pri serien analiz za opredeljaneta na P, K, Ca, Mg, Na,

Zn, Cu, Mn, Fe po metodite na sawremennata spektrofotometrija. Poczwoznanie i Agro-

chimija 1, 1975, 1/4.

[6] B a r t k o w i a k o w a A.: Podstawowe algorytmy statystyki matematycznej. PWN, War­

szawa 1979.

[7] B a r t k o w i a k o w a A.: Opis merytoryczny programów statystycznych. Wyd. Uniw.

Wrocł. 1978.

[8] B a r t k o w i a k o w a A.: Referenzmethoden für die Bestimmung der Mineralstoffe in

der Pflanzen. Kali-Briefe, Fachgebiet 5, Folge 32, 1971.

[9] B a r t k o w i a k o w a A.: Metodyczne podstawy analizy roślinnej dla oznaczenia makro-

i mikroelementów. Sprawozdanie z międzynarodowych badań w zadaniu 5.1, Wrocław 1975.

[10] M a ć k o w i a k C., K a m i ń s k a W., S t r a h l A .: Metody badań laboratoryjnych

w stacjach chemiczno-rolniczych. Cz. III. Badanie nawozów organicznych. Wyd. IUNG-Pu-

ławy, 1977.

МЕТОДЫ СУХОЙ МИНЕРАЛИЗАЦИИ РАСТИТЕЛЬНОГО МАТЕРИАЛА ДЛЯ

ОПРЕДЕЛЕНИЯ СОДЕРЖАНИЯ МАКРО-и МИКРОЭЛЕМЕНТОВ

Научно-методический центр

агрохимических станций Института растениеводства,

удобрения и почвоведения, Филиал во Вроцлаве

Институт агрохимии, почвоведения и удобрения Сельскохозяйственной академии во Вроцлаве

Р езю м е

В 19 лабораториях страны, занимающихся анализом растительного материала, сравни­

вали пригодность двух способов сухого озоления для массовых определений макро- и микро­

элементов. Результаты аналитических определений в 15 образцах разных культурных рас­

тений сравнивали с результатами полученными при мокром озолнии, применяемом обычно

в агрохимических станциях]

Исследования показали, что при тщательном соблюдении условий сухого озоления орга­

нического вещества полученные средние данные анализов оказываются сходными с резуль­

татами мокрого озоления. Исключение в этом отношении составляли только кальций во

втором способе и кальций, магний и железо в третьем способе, количества которых при сухом

озолении были в среднем на 10-13% ниже.

W. K A M IŃ SK A, T. K ARDASZ, E. ROSZYK, S. ROSZYK, A. STRAHL, Z. STROJEK

METHODS OF DRY MINERALIZATION OF VEGETAL MATERIAL

FOR DETERMINATION OF THE CONTENT OF SOME MACRO-

AND MICROELEMENTS

Institute of Soil Science and Cultivation of Plants, Silesian Branch Division in Wrocław

S u m m a r y

Comparative investigations on the usefulness of two

mineralization methods for serial

determination of a number of macro- and microelements were carried out in 19 domestic labora­

tories dealing with the plant material analysis. The results of analytical determinations in 15

sam-152

W. Kamińska i in.

pies of various crops and their parts were compared with the results obtained after wet mineraliza­

tion applied commonly in the Agricultural Chemistry Stations.

The investigations have proved that at an exact observance of many conditions of the dry

decomposition of organic matter, the results obtained (mean contents) would be conformable

with those of wet mineralization. An exception in this case constitute calcium determined by the

method II as well as calcium, magnesium and iron — by the method III, mean amounts of which

determined after dry mineralization were less by 10-13%.

Dr Wanda Kamińska Wrocławski Oddział JUNG Wrocław, pl. Engelsa 5