ZDZISŁA W SZ C Z U BIA Ł K A , ADO LF KORCZYK
ZAWARTOŚĆ POPIOŁU I SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH W SIEWKACH SOSNY ZWYCZAJNEJ KILKU PROWENIENCJI
Z akład G leb ozn astw a i N a w o żen ia oraz Z akład N a sien n ictw a i S elek cji In sty tu tu B ad aw czego L eśn ictw a , W arsza w a -S ęk o cin
W ST Ę P
Badaniami nad zróżnicowaniem sosny zwyczajnej różnych prowenien cji zajmowali się między innym i G e r h o l d [2], W r i g h t [7], K i n g [3], C h m i e l e w s k i i ^ sp . [1], S t e i n b e c k [6]. G e r h o l d [2] i S t e i n b e c k [6] wykazali, że zawartość niektórych składników pokar mowych w igłach sosny zwyczajnej jest uzależniona nie tylko od warun ków środowiska geograficzno-glebowego, ale i od pochodzenia materiału siewnego. Poznanie zawartości składników pokarmowych w częściach nadziemnych siewek sosny zwyczajnej, wyhodowanych w jednakowych warunkach z nasion różnego pochodzenia, było celem naszych badań.
M A TE R IA Ł Y I METODY
Doświadczenie założono w 1976 r. w Sękocinie, w inspektach o w y miarach 3 X 20 m, metodą bloków zrandomizowanych, w sześciu powtó rzeniach, w warunkach częściowo kontrolowanych. Podłoże stanowiła 20-centym etrowa warstwa torfu surowego pochodzącego z torfowiska w y sokiego z miejscowości Kraska k. Ostrołęki. Torf przed założeniem do świadczenia przeanalizowano na zawartość N, P, K, Ca, Mg rozpuszczal nych w wyciągu Spurwaya [4]. Założono, że wilgotność torfu w czasie wegetacji będzie utrzymywana na poziomie 50— 60% maksymalnej po jemności wodnej torfu, co odpowiadało około 3 1 H20 na 1 kg torfu. Za optymalną zawartość składników pokarmowych w środowisku wzrostu przyjęto skład chem iczny roztworu wodnego w torfie, odpowiadający maksymalnej zawartości N — 120, P — 60, К — 130, Ca — 120, Mg — 50 mg na litr roztworu. Znalezione w torfie w wyciągu Spurwaya ilości składników pokarmowych uzupełniono do poprzednio założonych, wpro wadzając pogłównie, sześciokrotnie w okresie wegetacji, na każdy z in spektów po 120 litrów 0,2-procentowego w idnego roztworu soli w ym
ię-70 Z. Szczuibiałka, A. Korczyik
nionych pierwiastków. Nawożenie pogłówne przeprowadzano co 6 dni w term inie od 8 VI do 13 VII 1976 r. M ikroelem enty zastosowano przed założeniem doświadczenia w postaci nawozu mikro w ilości 0,45 kg/m 3 torfu. Odczyn podłoża na początku doświadczenia w ynosił рН ка 3,9.
Materiałem w yjściow ym b yły na'siona zebrane z drzew doborowych sosny zwyczajnej Pinus sïlvestris L. w w ieku około 140 lat, następujących proweniencji: a — Gubin, b — Miłomłyn, с — Spała, d — Janów Lu belski. Drzewa te rosną na siedliskach boru mieszanego świeżego. Na siona wysiano 17. IV. 1976 r. w ilości 100 nasion w rzędzie długości 1 m, przy odległości m iędzy rzędami 20 cm. Średnia udatność siewu w y nosiła 93%. Pierwsze wschody zaobserwowano po 11 dniach. Rośliny w okresie w egetacji odznaczały się na Wszystkich kombinacjach zdrowym wyglądem i intensyw nym wzrostem. Doświadczenie uprzątnięto po 180 dniach wegetacji. W wysuszonym do 60°C i zm ielonym materiale roślin nym oznaczano N metodą Bremnera, po uprzednim spaleniu materiału na mokro. Zawartość popiołu oznaczano metodą wagową po spaleniu sub stancji roślinnej na sucho w spopielaczu Heraeusa w temperaturze 450°C. Popiół rozpuszczano w 6 N HC1. W roztworze popiołu oznaczano К i Ca — metodą fotom etrii płom ieniowej, Mg, Fe, Al, Mn i Cu — metodą ASA na aparacie EEL-240, В — metodą kolorymetryczną z dwuantrymidem [5]. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie.
W Y N IK I B A D A Ń
Średnia zawartość popiołu i niektórych składników pokarmowych w częściach nadziemnych siew ek sosny zwyczajnej, w warunkach przepro wadzonego doświadczenia, kształtuje się w izależności od proweniencji (rys. la, b, c, d). Proweniencja Gubin (rys. la) różni się istotnie od pozo stałych najwyższą średnią zawartością popiołu — 38,4 m g/gs.m ., azotu — 24,7 mg/g, potasu — 9,1 m g/g, wapnia — 3,5 m g/g, żelaza — 80 m g/kg i boru — 21,5 mg/kg. W siewkach z nasion pochodzących z M iłomłyna (rys. Ib) stwierdzono w yższą niż w Gubinie zawartość fosforu — 2,7 m g/g, a glinu — 142 m g/kg i najwyższą zawartość manganu — 576 mg/kg. Pro weniencja Spała (rys. lc) wyróżniała się od pozostałych najwyższą zawar tością magnezu — 2,3 mg/g, glinu — 149,9 m g/kg i miedzi — 2,7 mg/kg, najniższą zaś zawartością manganu — 545 m g/kg i boru — 18,1 mg/kg. Siewki z nasion pochodzących z Janowa Lubelskiego (rys. Id) wykazują najniższą zawartość popiołu — 34,3 mg/g, niższą niż M iłomłyn i Spała zawartość glinu — 128,7 m g/kg, podwyższoną zawartość wapnia — 3,1 m g/g oraz najwyższą zawartość fosforu — 3,0 m g/g s.m. Pod względem innych składników m ineralnych nie różnią się istotnie od pozostałych proweniencji. Na podkreślenie zasługuje duże zróżnicowanie m iędzy pro weniencjam i w zawartości poszczególnych składników pokarmowych; do tyczy to przede wszystkim fosforu, magnezu, glinu i miedzi.
Z aw artość popiołu, N , P, К, Ca, Mg, A l, Fe, M n, Cu i В w częściach n ad ziem n ych so sn y zw y cza jn ej różn ych p r o w e n ie n c ji
a —> G u b in , b — M i ł o m ły n , с — S p a ł a , d — J a n ó w L u b e l s k i , P u — p r z e d z i a ł u f n o ś c i F = 0,95%
The ash , N, P, K, Ca, Mg, A], F e, M n, Cu and B co n te n t in a b ovegrou n d parts of Scotch p in e of d ifferen t p ro v en a n ces
a — G u b in , b — M i ło m ły n , с — S p a ł a , d — J a n ó w L u b e l s k i , P u — c o n f i d e n c e i n t e r v a l F = 0.95% ła d c h e m ic z n y siew ek s< os ny różnego p o c h o d z e n ia
72 Z. Szczubiałka, A. Korczyk
Wiadomo, że skład chem iczny roślin jest na ogół specyficzny dla da nego gatunku. Może on być istotnie m odyfikowany przez czynniki geogra ficzne (warunki klimatyczne, zasobność gleb w składniki pokarmowe) i przez cechy genetyczne ukształtowane w danym środowisku geograficz nym (swoiste wym agania pokarmowe dla poszczególnych składników w obrębie gatunku, a naw et odmian).
Doświadczenie przeprowadzone w jednolitych warunkach środowiska (podłoże, mikroklimat, poziom żywienia) z siewkami sosny zwyczajnej różnych proweniencji obszaru Polski wykazało znaczne różnice w ich zdolności do akumulacji poszczególnych składników pokarmowych. Ta odmienna akumulacja wydaje się być uwarunkowana genetycznie, co znajduje potwierdzenie w innych badaniach, np. S t e i n b e c k a [6].
W N IOSK I
1. Siewki sosny zwyczajnej wyhodowane w warunkach doświadcze nia modelowego z nasion różnego pochodzenia z obszaru Polski wykazały różną zdolność do akumulacji poszczególnych składników pokarmowych.
2 ? Siewki proweniencji Gubin wyróżniały się najwyższą akumulacją azotu, potasu, wapnia, żelaza i boru, a najniższą — fosforu i glinu.
3. Najwyższą akumulację magnezu, glinu i miedzi stwierdzono w siew
kach z nasion pochodzących ze Spały, a najwyższą akumulację fosforu —- w siewkach proweniencji Janów Lubelski.
L IT ER A TU R A
[1] C h m i e l e w s k i W. , J a n s o n L., K o c i ę с k i S.: B adania nad jed n orocz n y m i sie w k a m i s o s n y posp olitej różnego p och od zen ia. B iul. Inst. B ad aw . L eś. 2, 1965, 117— 129.
[2] G e r h o l d H. D.: S ea so n a l v a ria tio n of ch lorop last p ig m en ts and n u trien t elem en ts in th e n eed les of S cotch pine. S ilv a e G en etica 8, 1959, 113— 121. 13] K i n g J. P.: Seed source e n v iro n m en t in tera ctio n in S cotch pine. I. H eigh t
grow th . S ilv a e G en etica 14, 1965,, 105— 115.
[4] K o w a l k o w s k i A. , K r ó l H. , O s t r o w s k a A., S y t e k J., S z c z u b i a ł k a Z.: In stru k cja lab oratoryjn a dla p racow n i g leb o zn a w czo -n a w o żen io w y ch . IB L W a rsza w a -S ęk o cin , 1973.
[5] M i k s с h e J. P.: M odern m ethods in fo rest g en etics. S p rin ger-V erlan g, B erlin — — H eid elb erg—N ew Y ork 1976.
[6] S t e i n b e c k K.: S ite, h eigh t, and m in era l n u trien t 'content relation s of S cotch p in e p roven an ces. S ilv a e G en etica 15, 1966, 42— 50.
[7] W r i g h t J. W. , B u l l W. I.: G eograp h ie w a r ia tio n in S co tch p ine, S ilv a e G en etica 12, 1963, 1— 25.
3. Щ У Б Я Л К А , А. К О Р Ч И К СОДЕРЖАНИЕ ЗОЛЫ И ПИТАТЕЛЬНЫХ ВЕЩЕСТВ В СЕЯНЦАХ СОСНЫ ОБЫКНО ВЕННОЙ НЕСКОЛЬКИХ ПРОИЗХОЖДЕНИЙ Отдел почвоведения и удобрения, Отдел семеноводства и селекции Научно-исследователь- ского института лесного хазяйства, Варшава-Сэнкоцин Р е з ю м е Проводились модельные опыты в одинаковых условиях среды (субстрат, уровень пи тания, микроклимат) с сеянцами сосны обыкновенной, выращенными из семян сосны про исходящей из четырех местностей на территории Польши: Губин, Миломлын, Спала и Янув Любельски. Опыты показали различную способность семям накапливания отдельных пита тельных элементов. Сеянцы происходящие из Губина характеризовались способностью накапливания самых высоких количеств азота, калия, кальция, железа и бора, а самых ма лых — фосфора и алюминия. Способность накапливания самых высоких количеств магния, алюминия и меди установлена у сеянцев происходящих из Спалы, а самых высоких коли честв фосфора — у сеянцев приходящих из Янува Любельского. Z. S Z C Z U B I A Ł K A , A . K O R C Z Y K
C ONTENT OF A S H A N D N U T R IE N T S IN SCOTCH PIN E SEED LIN G S OF SEV E R A L PR O VEN A N C ES
D ep artm en t o f S oil S cien ce and b'ertilization, D ep artm en t of S eed P rod u ction and S electio n ,
Fore&t R esearch In stitu te, W a rsza w a -S ęk o cin
S u m m a r y
M odel ex p erim en ts carried out under eq u al site con d ition s (su bstrate, n u trition , m icroclim ate) w ith Scotch p in e se e d lin g s g ro w n from seed s of p in e of 4 p ro v e n an ces from the P o la n d ’s region s of G ubin, M iłom łyn, S p ała and Ja n ó w L u b elsk i, proved their s u ffic ie n t a b ility to a ccu m u late p articu lar n u trien ts. T he seed lin gs origin atin g from G ubin d istin g u ish ed th e m se lv e s w ith th e h ig h est n itrogen , p o ta s sium , calciu m , iron an d boron and the lo w e st phosphorus and alu m in iu m a ccu m u la tion. The h ig h est m agn esiu m , alu m in iu m and copper a ccu m u la tio n w a s fou n d in seed lin g s grow n from seeds origin atin g from Spała, the h ig h est p h osp h oru s a ccu m u lation — in th ose origin atin g from Ja n ó w L u b elsk i.
D r Z d z i s ł a w S z c z u b i a ł k a I n s t y t u t B a d a w c z y L e ś n i c t w a w S ę k o c i n i e
