Ryszard Brykowski
Z prac Instytutu Sztuki PAN nad
dokumentacją drewnianej
architektury sakralnej w Polsce (I)
Ochrona Zabytków 21/4 (83), 51-58
nictw a i Leśnictwa, postulując utworzenie Kom isji M iędzyresortowej do spraw par ków zabytkowych. Uznano za konieczne uregulowanie spraw ochrony prawnej tych zabytków, a także zwiększenie na ich ochronę nakładów finansowych. W ielokrotnie podkreślono konieczność przeprowadzenia szybkiej inwentaryzacji ogrodów i par ków zabytkowych, co jest podstaw owym warunkiem do iich dalszego, właściwego zagospodarowania, zróżnicowanego w zależności od stanu zachowania, różnorakiej ich w artości i obszaru; zwrócono także uwagę na konieczność szybkiego zagospo darowania turystycznego (także na bazy campingowe) parków, do czego zmusza roz wój turystyki, która wzrośnie w najbliższym czasie gw ałtow nie z racji zwiększa jącej się ilości dni wolnych od pracy i postępującego rozwoju motoryzacji.
P o d s u m o w a n i e : w podsumowaniu obrad dokonanym przez dyrektora Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków, mgr. M ieczysława Ptaśnika zostały sformułowane n aj w ażniejsze wnioski i postulaty w ynikające z przebiegu obrad: konieczność znalezienia takich sposobów zagospodarowania parków zabytkowych, które byłyby zadowalające i dla konserwatorów i dla szerokich rzesz użytkowników — problem ten m oże być rozw inięty jedynie przy zainteresowaniu nim szerokiego grona specjalistów z róż nych dziedzin, co determinuje pow ołanie Komisji M iędzyresortowej. Wiąże się to także z koniecznością uzupełnienia przepisów prawnych. Następnie dyrektor Ptaś- nik zaproponował spotkanie robocze konserw atorów zabytków i przyrody oraz za powiedział wzm ożenie w roku przyszłym działalności na rzecz zagospodarowania parków zabytkowych i ogłoszenie roku 1969 „Rokiem parków zabytkowych”. O b j a z d : U czestnicy Konferencji w zięli udział w objeździć po wybranych parkach zabytkowych w ojew ództw a katowickiego (Grodziec, Jaworze, Paw łow ice, Świerkla niec, Koszęain) w trakcie którego, na przykładach obiektów w różnym stopniu uporządkowanych i zagospodarowanych omówili problemy ochrony i zagospodaro wania tego typu zabytków.
P rze m ysła w Maliszewski
* R eferaty opatrzone gwiazdkami będą opublikowane w następnym num erze „Ochro
ny Zabytków”.
Z PRAC INSTYTUTU SZTUKI PAN NAD DOKUMENTACJĄ DREWNIANEJ
ARCHITEKTURY SAKRALNEJ W POLSCE (I)
Liczba zachowanych obiektów architektury drewnianej i budownictwa, tak św iec kich jak i sakralnych, ulega z każdym rokiem gw ałtow nem u zmniejszaniu. Sytuacja taka, będąca w ynikiem różnorodnych przyczyn, będzie trwała nieuchronnie nadal i może być jedynie w jakim ś stopniu ograniczona, ale nie powstrzymana. Proces ten jest nieodwracalny, zwłaszcza w zakresie budow nictw a m ieszkalnego i gospo darczego. Świadom ość tego stanu rzeczy istnieje już od dawna, stąd coraz częstsze i liczniejsze — szczególnie po zniszczeniach w czasie ostatniej w ojny — głosy porusza jące konieczność ratowania i ochrony zabytków drewnianej architektury dla przy szłych pokoleń, jako zagadnienie urastające do problemu narodowego 1.
W chw ili obecnej jedynym w łaściw ie realnym rozwiązaniem tego problemu jest ra towanie pojedynczych, najbardziej cennych ii interesujących obiektów przez
przeno-1 Problem ten m. in. poruszają: G. C i o ł e k , Zagadnienie ochrony bu downictw a lu
dowego, „Ochrona Z abytków ” V (1952), nr 4 (19), s. 217—228; I. T ł o c z e k , Z abytki a rc h itek tu ry ludowej, „Ochrona Z abytków ” VIII (1955), nr 2 (29), s. 77—88; t e n ż e , W spraw ie badań nad architektu rą ludową, „Ochrona Zabytków ” XI (1958), nr 1—2
(44—45), s. 19—34; J. Z. L e n a r d , Zagadnienie ochrony z a b y tk ó w bu downictw a
drewnianego, „Biuletyn Konserwatorski W ojewództwa W arszawskiego” 1958, s. 65—
— 75; W. K a l i n o w s k i , P roblem y ochrony i kon serw acji bu dow nictw a dre w n ia
nego w Polsce, „Ochrona Zabytków ” XVII (1964), nr 3 (66), s. 3—10; Memoriał w spraw ie ochrony bu dow nictw a drewnianego w Polsce. Program organizacji p ar k ó w etnograficznych. Warszawa 1966 (powiel.); J. E. D u t k i e w i c z , C z y proble m n arodowy?, „Ochrona Z abytków ” X IX (1966), nr 1 (72), s. 3—6.
1. Sękowa (pow. gorlicki), d aw n y kościół par. p.w. św. Filipa i Jakuba, początek XV I w.; w idok od wsch., stan po zniszczeniach 1915 (fot. B. Treter)
2. Sękow a (pow. gorlicki), d a w n y kościół par. p.w. św . Filipa i Jakuba, początek XV I w.; w idok od wsch.., (fot. J. Langda, 1963)
3. Dobra Szlachecka (pow. sanocki), dzw onnica-cer kiew, XV II w. (?); w idok od płd.-wsch., stan po k o n serw acji (fot. R. Brykowski, 1967)
szenie ich do sk an sen ów 2 czy tworzenie „in situ” punktów m uzealn ych 3 lub tzw. izb region alnych 4, a w odniesieniu do całych zespołów zabytkowych organizowanie rezer w atów skansenow sko-etnograficznych5, z równoczesnym nadaniem im nowej treści u ży tk o w eje.
R ównolegle do tych poczynań powinna postępować wzmożona i szybka akcja inw en- taryzacyjno-dokum entacyjna, obejmująca m ożliw ie w szystk ie zachowane jeszcze obiekty zab ytk ow e7.
W okresie m iędzyw ojennym Zakład Architektury Polskiej Politechniki W arszaw skiej prowadził zakrojone na szeroką skalę prace inwentaryzacyjne i badania nad całokształtem budow nictw a drewnianego w P o lsc e 8. W latach 1947—1948 podjęte na nowo przez Zakład A rchitektury intensyw ne prace inw entaryzacyjno-dokum en- tacyjne nad drewnianą architekturą sakralną zostały po pewnym czasie przerwa ne, „a m ateriały przyprószył kurz zapom nienia” 9. W 1956 r. badania nad drewniany mi kościołami Górnego Śląska podjęły muzea okrąg u katowickiego, a po niepow o dzeniach prace badawcze zostały skupione w Śląskim Instytucie Naukowym w Ka towicach 10. W 'tym samym m niej więcej czasie badania nad sakralnym budownic twem drewnianym na Dolnym Śląsku rozpoczęło i kontynuuje Muzeum Etnograficzne we W rocławiu — Oddział Muzeum Ś lą sk ieg o 11. Akcję fotograficzną dokumentacji
2 Zagadnienie pow oływ ania i organizacji skansenów jest dziś na św iecie problemem powszechnym i żyw iołow o narastającym. Polska literatura skansenowska jest sto sunkowo obfita; starsza podana została przez Natalię C z e c h o w i c z o w ą (Z d zie
jó w skansenu w Polsce, „M uzealnictwo” (1957), s. 10—28), nowsza częściowo po
dana przez Józefa E. D u t k i e w i c z a (Czy proble m narodowy?, o.c.) i Ryszarda B r y k o w s k i e g o (Ochrona z a b y tk ó w ku ltu ry lu dow e j a skanseny. Muzeum Wsi
w Bukareszcie, „Ochrona Zabytków” X X (1967), nr 4 (79), s. 39—46); pozycje naj
nowsze: M. Z n a m i e r o w s к a -P r ü f f e r o w a, Z a b ytk i budownictw a lu dow e go w Polsce i ich rola w e w s półczesn ym k ra jo z n a w s tw ie i tu rystyce, „Ochrona Za
b ytk ów ” X X (1967), nr 4 (79), s. 11—18; R. B r y k o w s k i , O cerkwiach „bieszczadz
kic h”, „Tygodnik Pow szechny” X X II (1968), nr 3 (zagadnienie skansenu cerkiew ne
go w Bieszczadach).
3 Przykładem może być cerkiew w Uluczu — filia Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, dwie chaty kaszubskie w e Wdzydzach — filia Muzeum Pomorskiego w Gdańsku i in.
4 Na przykład izby i chałupy w e wisi Zalipie. Tę interesującą formę, łączącą zada nia m ieszkalne z m uzealnictwem , omawia obszerniej H. P i e ń k o w s k a , Pro je k to
wana sieć p a rków etnograficznych w o je w ó d z tw a krakowskiego, „Ochrona Zabyt
ków ” X IX (1966), nr 1 (72), s. 7—19.
5 Należy w spom nieć o inicjatywach i w ysiłkach podejm owanych w celu ratowania m ałom iasteczkow ych zespołów zabytkowych: Ciężkowic, Lanckorony, Pruchnika, K alw arii Pacławskiej czy zarzuconym prawdopodobnie projekcie zachowania frag m entu ul. K ościeliskiej w Zakopanem.
8 Temu przede w szystkim zagadnieniu poświęcona była konferencja konserw ator ska, zorganizowana przez W ojewódzki Urząd K onserwatorski w Krakowie w dniach 14—16.X.1966, m. in. w łaśnie na terenie Lanckorony.
7 L. K[rzyżanowski], Seminarium na te m at organizacji prac in w entaryzacyjn ych
i konserwatorskich w parkach etnograficznych, „Ochrona Zabytków” XVIII (1965),
nr 4 (71), s. 70—73 — sem inarium to, a zwłaszcza głosy w dyskusji, ujm ow ały pro blem inw entaryzacji zabytkowych obiektów drewnianych znacznie szerzej, a nie jedynie do potrzeb parków etnograficznych. Szczegółowe sprawozdanie wraz z w y głoszonym i referatam i zob.: „M ateriały Muzeum Budow nictwa Ludowego w Sano
k u ”, czerwiec 1966.
8 Porusza w recenzji W. K a l i n o w s k i , Józef Matuszczak. Stan badań nad sa
kraln ym bu d o w n ictw em dre w n ian y m na Górnym Śląsku, „Kwartalnik Architektury
i U rbanistyki” VII (1962), nr 3, s. 2:66—268; zob. też F. P i a ś c i k , Zbio ry Sekcji Bu
d o w n ic tw a Ludow ego Zakładu A r ch itek tu ry Polskiej i Historii S ztuki PW, „Biule
tyn Historii Sztuki i K u ltury” I (1932), nr 1, is. 2—12. 9 Zob. przypis 8, s. 268.
10 J. M a t u s z c z a k , Stan badań nad sakralnym bu d o w n ictw em d re w n ia n y m na
G órnym Śląsku, „Biuletyn Śląskiego Instytutu N aukow ego” nr 18 (1960), s. 22—24.
11 L. 11 m a n, Ze stu diów nad d rew n ianym bu d o w n ictw em sakralnym na Dolnym
Śląsku. Kościół w Trzebiecku, powiat Milicz, „Roczniki Etnografii Ś ląsk iej” I (1961),
s. 63—74; t e n ż e , Ze stu diów nad d re w n ia n y m b u d o w n ictw em sakralnym na Dol
n ym Śląsku. Kościoły w Kam ień czyku, Zalesiu i N ow e j B y s tr z y c y w pow. B y s tr z y ca Kłodzka, „Roczniki Etnografii Ś ląsk iej” II (1963), s. 65—144.
4. Binar owa (pow. gor licki), kościół par. p.w. św. Michała Archanio ła, zapew n e ok. 1500; wnętrze, w id o k na p r e zbiterium, (fot. J. Lang- da, 1963)
5. S k r z y s z ó w (pow. ta r nowski), kościół par. p. w. św. Stanisława b i skupa, fragment deski pierwotn ego stropu k o ś cioła z m a lo w id łe m p a tron ow ym , 1517; stan przed konserw acją, (fot. R. Brykow ski, 1962)
sztuki cerkiewnej w P olsce prowadzi Ośrodek Dokumentacji Zabytków, a cenny ten i bogaty m ateriał będzie niew ątpliw ie w ielce pomocny w pracach nad dokumentacją drewnianej architektury cerkiewnej. Równolegle ok. 1955 r. nastąpiło znaczne nasile nie prac inw entaryzacyjnych w zakresie drewnianej architektury św ieckiej. Celem koordynacji w ysiłk ów nad inwentaryzacją budownictwa ludowego szczególnie św iec kiego pow stał w 1956 r., staraniem Centralnego Zarządu M uzeów i Ochrony Zabyt ków oraz Katedry A rchitektury i Planowania Wsi Politechniki W arszawskiej, Cen tralny Ośrodek Inform acyjny w W arszaw ie12. Aktualnie na różnych terenach badania nad budownictwem drewnianym prowadzi szereg instytucji i placówek naukowych, jak np.: Okręgowe Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, Zakład Etnografii IHKM PAN w Krakowie, Muzeum Etnograficzne i Archeologiczne w Łodzi, Muzeum B udow nictw a Ludowego w Sanoku, Katedry Budow nictw a W iejskiego poszczególnych politechnik i inne. Od szeregu lat realizowano je również w m ieszczącej się w K ra kowie Pracowni Sztuki Ludowej — Państw ow ego Instytutu Sztuki w W arszawie, a od 1960 r. Instytut Sztuki PAN. Jak w ynika z powyższych danych, badania nad drewnianą architekturą sakralną, zapoczątkowane w ubiegłych latach, albo zostały przerwane, albo są prowadzone przez różne placówki jedynie w określonych regio nach.
Tymczasem poniesione w ostatnim dw udziestoleciu straty w zakresie drewnianej architektury sakralnej są liczne 13 i tym poważniejsze, że obiektów k ultow ych jest bezspornie m niej, a przy tym są one cenniejsze przez sw e często niepowtarzalne zindyw idualizowanie. Znaczna też ich liczba nie była dotychczas nie tylko należycie zbadana, ale nawet zinw entaryzowana. W ystarczy wspom nieć, że najstarszy zacho wany w P olsce kościół drewniany w Zborówku (woj. kieleckie), z 1459 r., n ie posiada dotąd 'inwentaryzacji pomiarowej. W tej sytuacji z inicjatywy prof, dra Michała W alickiego podjęte zostały w 1962 r. przez Instytut Sztuki PAN prace nad doku mentacją drewnianej architektury sakralnej w Polsce, w ramach zadań Pracowni Inw entaryzacji Z abytków Sztuki. W swym założeniu prace te obejmują istniejące w chw ili obecnej zabytki na terenie Polski, jak rów nież obiekty już n ie istniejące. W tym ostatnim zakresie będą w ielce pomocne zbiory jednego z najzasobniejszych archiwów fotograficznych w Polsce, w łaśnie Archiwum Instytutu Sztuki PAN, któ ry ma m. in. zbiór negatyw ów Towarzystwa Opieki nad Zabytkam i Przeszłości. Na tę specjalistyczną dokum entację składa się: kartoteka fotograficzna, obejmu jąca ujęcia całościowe obiektów oraz detalu architektonicznego i istotnych dla b a dań części konstrukcyjnych, sporządzona w układzie alfabetycznym i zagadnienio- wym , oraz kartoteka problemowa pojedynczych obiektów. Równolegle grom adzone są bibliografia i dotychczas nie publikow ane prace z zakresu architektury drew nia nej, a ponadto planuje się założenie kartoteki cieśli i budowniczych.
Prace nad dokum entacją podzielone zostały roboczo na kilka tem atów — etapów: 1. dokumentacja kościołów z XV—XVI w. — a) na terenie woj. kieleckiego, kra kow skiego i rzeszowskiego, b) na terenie woj. łódzkiego, poznańskiego i w arszaw skiego, c) na Śląsku Górnym i Dolnym;
2. dokumentacja kościołów z XVII—X X w.;
3. dokumentacja architektury cerkiewnej z X V II—X X w. — a) grupy łem kow skiej, b) pozostałych obszarów.
12 M. G ł a d y s z , Prace nad in wenta ryzacją bu dow nictw a ludowego na Górnym
Śląsku w latach 1945— 1957, „Biuletyn Śląskiego Instytutu Naukowego” nr 2 (1958),
s. 12, 14.
13 S. S z y m a ń s k i , Wspomnienie o za b y tk u arc hitektu ry drewnia nej z początku
X V I w iek u [Cheohło], „Ochrona Zabytków” V (1952), nr 2 (17), s. 138—142; M. S z y
m a ń s k i , Cenny z a b y te k arc hitektu ry drewnianej na zie m i śląskiej [Pniów], „Ochro na Zabytków ” IX (1956), nr 3 (34), s. 191—193; R. B r y k o w s k i , W spraw ie architek
tu ry cerkiewnej w o j e w ó d z tw a rzeszowskiego, „Ochrona Zabytków” X (1957), nr 2 (37),
s. 99—112; W . T o m i c k a , Łagiewniki Wielkie — spalenie drewnianego kościoła, „Och rona Zabytków ” XV (1962), nr 2 (57), s. 79—80; A. J a ś k i e w i c z , S palony kościół
w Białej Górnej (pow. kłobucki), „Ochrona Zabytków” XVII (1964), nr 3 (66), s. 62—64;
R. B r y k o w s k i , S palony kościół w Pisarzowicach oraz niektóre p r o b le m y ochro
ny drewnianego b u d o w n ictw a sakralnego, „Ochrona Zabytków ” X IX (1966), nr 1
(72), s. 85—89 (tu częściow y w ykaz zniszczonych obiektów); t e n ż e , Drew niana cer
k ie w łe m kow ska z N ieznajow ej, „Ochrona Zabytków ” X IX (1966), nr 1 (72), s. 81—
—84; R. B r y k o w s k i , T. C h r z a n o w s k i , Drewniana cerkiew po łe m k o w sk a
w S tawis zy, „Ochrona Z abytków ” X X (1967), nr 3 (78), s. 59—66.
Celem ostatecznym prowadzonych prac dokumentacyjnych jest publikacja zgro madzonego m ateriału w form ie inwentarza zabytków drewnianej architektury sa kralnej w Polsce, z uw zględnieniem jej geograficznych regionów.
Podstaw ą działalności dokumentacyjnej są prace terenowe, w czasie których prze prowadza się w miarę m ożności badania architektoniczne poszczególnych obiektów, połączone z próbą ich rozwarstwienia, oraz w ykonuje się dokumentację fotograficz ną. Dotychczas w ciągu 7 objazdów terenowych (łącznie około ośmiu tygodni) prze badano ponad 90 obiektów w terenie, gromadząc w ten sposób m ateriał do kartoteki problem owej. Praktycznie zakończono już badania terenowe kościołów z XV i 1 po łow y XVI w. na terenie w ojew ództw krakowskiego, rzeszowskiego i kieleckiego oraz znacznie zaawansowano prace nad dokumentacją połem kow skiej architektury cer kiew nej. W trakcie prowadzonych badań dokonano w ielu odkryć, które dały asumpt dla kilku artykułów i kom unikatów, poświęconych poszczególnym obiektom czy nieco szerszym na ich tle zagadnieniom 14. Do bardziej interesujących odkryć należy n iew ątpliw ie odnalezienie wtórnie użytego stropu późnogotyckiego kościoła w S krzy szowie z 1517 r., oraz kilku desek z pierwotnego stropu gotyckiego kościoła w
Ha-14 R. В г у к o w s к i, Nieznane f r a g m e n ty polichromii w m ałopolskich kościołach
dre w n ia n y ch , „Biuletyn Historii S ztuki” X XVII (1965), nr 4, e. 345—347; t e n ż e ,
Uwagi o ko n s tru k c ji, etapach b u d o w y i ko n s erw a cji gotyckiego, drew nianego k o ś cioła w Haczowie, „Ochrona Zabytków ” X IX (1966), nr 1 (72), s. 20—31; t e n ż e ,
D rew n ia n y go ty c k i kościół w Z b o r ó w k u z 1459 r., „Biuletyn H istorii S ztuk i” X X X (1968), nr 3, s. 362—371.
6. Mogiła (m. K raków ), d a w n y kościół par. p.w. św. Bartłomieja, fra g m e n t portalu płd. z 1466 (fot. J. Lan- gda, 1964)
7. Golcowa (pow. brzozowski), kościół par. p.w. św. Barbary i NPM arii, za p e w n e X V w.; fra g m e n t w ię ź b y d achow ej, k o n s t r u k c y j n e połączenie storczyka z p o d waliną (fot. J. bangda, 1962)
czowie z połow y XV w .15. Podczas objazdów w dwudziestu czterech obiektach p o brano — z różnych elem entów konstrukcyjnych — próbki drewna w celu określe nia jego gatunku. Badania te przeprowadzono w laboratoriach Muzeum Budowni ctwa Ludowego w Sanoku oraz Katedry Technologii i Technik Malarskich UMK w Toruniu ie.
Kartoteka fotograficzna (w formacie 18 X 24 cm) w edług stanu na grudzień 1967 r. obejm owała 1580 pozycji (w 2 egz.), w tym 1000 pozycji wykonanych w czasie badań terenowych, a zgromadzony tu m ateriał fotograficzny pochodzi na razie głównie z negatyw ów znajdujących się w zbiorach Instytutu Sztuki PAN oraz częściowo ze zbiorów prywatnych. Część materiału ilustracyjnego stanowią zdjęcia rysun ków pomiarowych, pochodzących z archiwów IS PAN, krakowskiego oddziału Pra cowni K onserwacji Zabytków oraz W ojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Rze szowie. K artoteka fotograficzna już dziś pełni funkcje naukowego informatorium tak dla krajowych, jak i zagranicznych naukowców.
15 Powiadom iony o powyższym kierownik pracowni konserwatorskiej Muzeum Bu downictwa Ludowego w Sanoku — mgr Wojciech Kurpik — odnalazł i zabezpie czył łącznie pięć desek ze śladami m alowidła patronowego oraz banderolą ze słabo
czytelnym napisem.
16 W Sanoku przeprowadzał je mgr Wojciech Kurpik, w Toruniu prowadzi mgr Bo żena Soldenhoff. Za koleżeńską pomoc wyrażam w tym m iejscu serdeczne podzię- kęw anie,
Mochnaczka (pow. nowosądecki), daw n a cerkiew ar. gr.-kat. p.w. św. Michała Archanioła, XVIII w.; >idok od wsch. (fot. R. B rykow ski, 1965)
9. K w ia to ń <p o w . gorlicki), dawna cerkiew fil. gr.--kat. p.w. św. Paraskewii, 1700 (?); w idok od płd.- -wsch. (fot. R. B rykowski, 1963)
а »
Ш
■SS&z&mm*'
W latach 1964— 1967 nawiązano kontakt z analogicznymi placów kam i, prowadzącym i badania nad drewnianą architekturą sakralną, w Bratysław ie, Bukareszcie i K ijo w ie 17. W 1967 r. udało się zorganizować z przedstaw icielem Rumuńskiej Akadem ii Nauk w spólne badania terenow e nad obiektam i, głów nie architektury cerkiewnej
województwa rzeszowskiego.
Dalszy rozwój prac dokumentacyjnych zależy nie tyle od nakładów finansow ych, ile raczej od m ożliwości czasowych i osobowych 18.
Ryszard B r y k o w s k i
17 W B ratysław ie — Słow acki Urząd Pam iątkow ych Starożytności i Ochrony P rzy rody (Blanka Kovaèoviôovâ-Puskârovâ), w Bukareszcie — Instytut Sztuki Rumuń skiej Akadem ii Nauk {M aria-Elena Enachescu), w K ijow ie — Instytut Architektury (J. M. Łogwinow).
18 Koordynacją całokształtu prac nad dokumentacją oraz badania terenowe prow a dzi mgr Ryszard Brykowski, dokum entację fotograficzną w ykonuje Jerzy Langda, od roku 1966 w części prac pom ocniczych oraz porządkowych bierze udział mgr B ar bara Szym anowska, zaś w form ie zlecenia — mgr Romana Gintyłłówna.
SPRAWOZDANIE Z POSIEDZENIA RADY MUZEALNEJ
MUZEUM BUDOWNICTWA LUDOWEGO W SANOKU
W DNIACH 24-2 5 MAJA 1968 R. (fragmenty)
W dniach 24—25 m aja br. odbyło się kolejne posiedzenie Rady M uzealnej Muzeum Budownictw a Ludowego w Sanoku. Powołano nową Radę w następującym składzie: prof, dr Roman Reinfuss — IS PA N Kraków (przewodniczący Rady), prof, dr Ignacy Tłoczek — SGGW Warszawa, prof, dr Wiktor Zin — Politechnika Krakowska, doc. dr W ojciech K alinowski — U niw ersytet Toruński, doc. Franciszek K otula —
