View of TOWARDS FUTURE OF POLISH TOURISM – A POTENTIAL OF COMPETITIVENESS OF THE TOURIST INDUSTRY

Pełen tekst

(1)Oeconomia 9 (4) 2010, 49–60. KU PRZYSZOCI POLSKIEJ TURYSTYKI – POTENCJA KONKURENCYJNOCI SEKTORA TURYSTYCZNEGO Magorzata Bednarczyk Uniwersytet Jagielloski Streszczenie. Aktualny trudny rynek turystyczny moe by obszarem szans rozwojowych polskiego sektora turystycznego na skutek aktywnoci administracji rzdowej przed prezydencj i w okresie polskiej prezydencji w Radzie UE oraz naturalnych impulsów innowacyjnoci wynikajcych z kryzysu. Wykorzystanie tych szans zaley od potencjau konkurencyjnoci polskiego sektora turystycznego z punktu widzenia jego zdolnoci do strategicznych zmian. Przedstawiono syntetyczne wyniki zwerykowanego empirycznie monitoringu potencjau konkurencyjnoci maych i rednich przedsi biorstw turystycznych przeprowadzonego za okres trzech lat na podstawie autorskiego modelu. Pomiarem obj to zewn trzne oraz wewn trzne d wignie konkurencyjnoci polskich przedsi biorstw turystycznych. Oceniono poziom luk inercji samorzdu gospodarczego oraz administracji lokalnej i regionalnej oraz luk kompetencyjnych przedsi biorstw turystycznych. Sowa kluczowe: prezydencja Polski w UE, pomiar konkurencyjnoci, luki inercji, luki kompetencyjne, sektor turystyczny. WSTP Ostatnie dwa lata nie budz zwykego entuzjazmu analityków europejskiego sektora turystycznego. Ruch turystyczny zmniejszy si , a niepokój budz strajki pracowników europejskich przewo ników lotniczych w niektórych krajach. W opracowaniu przedstawiono syntetyczne wyniki monitoringu potencjau konkurencyjnoci polskiego sektora turystycznego z punktu widzenia jego zdolnoci do strategicznych zmian i wykorzystania szans rozwojowych. zwizanych m.in. z prezydencj Polski w Radzie UE.. Adres do korespondencji – Corresponding author: Magorzata Bednarczyk, Uniwersytet Jagielloski, Katedra Zarzdzania w Turystyce, ul. Prof. ojasiewicza 4, 30-348 Kraków, e-mail: m.bednarczyk@uj.edu.pl.

(2) 50. M. Bednarczyk. POLSKA PREZYDENCJA W RADZIE UNII EUROPEJSKIEJ A ROZWÓJ TURYSTYKI Wzrost konkurencyjnoci europejskiej turystyki na globalnym rynku turystycznym jest bezporednio uzaleniony od potencjau konkurencyjnoci przedsi biorstw turystycznych oraz efektywnoci platform wspópracy i wspódziaania z sektorem publicznym oraz innymi interesariuszami na szczeblu europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym. Te dwa obszary wspomagania rozwoju zrównowaonej i konkurencyjnej europejskiej turystyki s wane i s wyra nie widoczne na paszczy nie formalnej i instytucjonalnej Unii Europejskiej. U formalnych podstaw aktualnych dziaa Unii le m.in. zapisy traktatu lizboskiego, w którym deklarowane jest wspieranie konkurencyjnoci przedsi biorstw Unii w sektorze turystycznym przez dziaania sprzyjajce tworzeniu korzystnego rodowiska dla ich rozwoju oraz wspieranie wspópracy w zakresie wymiany dobrych praktyk mi dzy pastwami czonkowskimi. Konsekwencj jest przyj cie okrelonej, odnowionej europejskiej polityki turystycznej, której gównymi celami s „podniesienie konkurencyjnoci europejskiego przemysu turystycznego oraz stworzenie wi kszej liczby lepszych miejsc pracy poprzez zrównowaony wzrost turystyki w Europie i na wiecie” [Zawistowska 2009]. Instytucjonalne dziaania na rzecz wzrostu konkurencyjnoci europejskich przedsi biorstw turystycznych s realizowane przede wszystkim przez Rad Unii Europejskiej, zwan Rad Ministrów (www.consilium.europa.eu), ale take jej jednostk , czyli Rad ds. Konkurencyjnoci (COMPET), której przewodniczy waciwy minister pastwa czonkowskiego sprawujcego prezydencj w danym okresie. Prezydencja, czyli przewodniczenie Radzie Unii Europejskiej, zostaa okrelona w formule grupowej, tzw. trio. Oznacza to, e trzy pastwa czonkowskie Unii Europejskiej sprawuj kolejno po sobie przewodnictwo (kade przez sze miesi cy) i wspólnie wypracowuj cele oraz priorytety w skadzie oraz kolejnoci przyj tej w kalendarzu Unii do 2020 roku. W lipcu 2011 roku Polska rozpocznie jako pierwsze i najwi ksze pastwo w ramach grupy trio przewodniczenie Radzie Unii Europejskiej, które b dzie trwao do koca grudnia 2011 roku. Kolejne pó roku prezydencj b dzie sprawowaa Dania, a pó niej Cypr. cznie prezydencja obejmie osiemnacie miesi cy do grudnia 2012 roku. Jest to bardzo wany okres dla rozwoju polskiej turystyki, gdy prezydencja wypenia okrelone zadania: organizacyjno-zarzdzajce, inicjujco-programowe, koordynacyjne, mediacyjne i reprezentacyjne [Wojtaszczyk 2010]. Gównym realizatorem kadej z tych grup zada jest pastwo sprawujce prezydencj . W zakresie turystyki polski minister ds. turystyki i sportu oraz powoane zespoy b d odbywa wiele spotka formalnych i nieformalnych ze swoimi odpowiednikami z pastw czonkowskich Unii, aktywnie wspóuczestniczc w kreowaniu polityki, organizacji oraz faktycznych dziaa w rozwizywaniu problemów sektora turystycznego. Prezydencja Polski w Radzie UE jest bardzo wana dla rozwoju polskiej turystyki zarówno na etapie jej przygotowa, jak i faktycznego sprawowania. Ju od koca 2008 roku s realizowane rónorodne dziaania w obszarze przyj tych zada. Zgodnie z zapowiedziami Penomocnika Rzdu do spraw Przygotowania Organów Administracji Rzdowej i Sprawowania przez RP Przewodnictwa w Radzie UE, m.in. dotyczcymi przyj tych zaActa Sci. Pol..

(3) Ku przyszoci polskiej turystyki – potencja konkurencyjnoci sektora turystycznego. 51. da w zakresie promocji Polski w obszarze gospodarki, walorów turystycznych i kultury, odbywaj si cykliczne posiedzenia mi dzyresortowego zespou ds. koordynacji zada rzdu zgodnie z „Programem Przygotowa RP do Obj cia i Sprawowania Przewodnictwa w Radzie UE”. Mi dzyresortowy zespó do spraw koordynacji zada rzdu okrelonych w „Kierunkach rozwoju turystyki do 2015 roku” na swoim VII posiedzeniu w dniu 28 lipca 2010 roku podj tematyk zwizan z realizacj zadania pn. „Dziaania dotyczce wzmocnienia wspópracy w zakresie promocji turystycznej Polski i ksztatowania jej wizerunku jako kraju atrakcyjnego turystycznie”1. W trakcie posiedzenia przedstawiono informacje dotyczce turystyki w dziaalnoci promocyjnej Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz Ministerstwa

(4) rodowiska. Z komunikatu Ministerstwa Turystyki i Sportu wynika, e tematyka promocji bya ju poruszana w trakcie poprzednich posiedze zespou. jak podano w komunikacie, „Promocja turystyczna i gospodarcza Polski, promocja marki Polska i jej wizerunku ma kluczowe znaczenie dla rozwoju polskiej turystyki i wzrostu jej konkurencyjnoci. W dyskusji podkrelono, i tylko wspólne wysiki wielu resortów na rzecz promocji turystycznej Polski maj szanse da wymierne korzyci w tym obszarze” (www.msport.gov.pl). Niewtpliwym sukcesem wewntrznym przygotowywanej prezydencji Polski w Radzie UE jest wspópraca i spójne oraz systematyczne dziaania trzech resortów w obszarze przygotowa promocji turystycznej oraz gospodarczej Polski. Trudno przeceni znaczenie tej wspópracy w przygotowywanych dziaaniach faktycznych w zakresie promocji turystyczno-gospodarczo-edukacyjnej Polski. Wszystkie obszary promocji obejmuj, mówic lapidarnie, zarówno stron popytow – ruch turystyczny, jak równie podaow – przedsi biorstwa turystyczne, a take otoczenie biznesowe i spoeczne. Przygotowania w zakresie promocji turystycznej Polski maj znaczenie w zakresie pobudzenia ruchu turystycznego. Potrzebne s aktywne dziaania w celu odwieenia wizerunku Polski na europejskim rynku turystycznym. Przygotowywany pakiet polskiej promocji turystycznej na okres prezydencji Polski w Radzie UE w 2011 roku pozwoli zapewni cigo dziaa promocyjnych z Chopinowskiego Roku 2010. Ponadto, poprawiony zostanie obraz polskich regionów turystycznych z 2010 roku, roku powodzi i zniszcze. W aktualnej sytuacji due znaczenie w obszarze promocji Polski maj propozycje Ministerstwa

(5) rodowiska. Mona mie jedynie nadziej , e te pakiety promocji s spójne i kompleksowe. Znaczenie promocji gospodarczej Polski dotyczy zarówno biznesu turystycznego, jak i okooturystycznego. Polsce s potrzebne efektywne zagraniczne inwestycje turystyczne i okooturystyczne w postaci bezporedniej lub partnerstwa biznesowego z polskimi rmami. W przygotowywaniu gospodarczej promocji Polski powinno si uwzgl dni nie tylko ilociowe parametry makroekonomiczne. Jakociowe czynniki wyboru lokalizacji dla biznesu s aktualnie szczególnie wane w okresie pokryzysowym 2008–2009. Wszak inwestor lub partner biznesowy polskich rm turystycznych oczekuje szans biznesowych w konkretnym województwie i gminie. Polskie przedsi biorstwa turystyczne, aby przetrwa na globalnym rynku turystycznym, s zmuszone do poszukiwania partnerów 1 Obrady prowadzia przewodniczca zespou – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sportu i Turystyki Katarzyna Sobierajska.. Oeconomia 9 (4) 2010.

(6) 52. M. Bednarczyk. i budowy rónych struktur biznesowych take z konkurentami europejskiego rynku wewn trznego, w szczególnoci struktur sieciowych i wirtualnych. Ten kierunek wzrostu potencjau konkurencyjnoci polskich przedsi biorstw turystycznych nasila si i b dzie niezwykle aktualny take w okresie polskiej prezydencji w Radzie UE w 2011 roku. Pozytywnym sygnaem z odbywanych posiedze zespou jest udzia w dziaaniach przygotowawczych promocji Polski przedstawicieli Ministerstwa Edukacji Narodowej. W przygotowaniach promocji Polski nie bior udziau przedstawiciele Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyszego – istotnego potencjalnego partnera w realizacji jednego z przyj tych priorytetów polskiej prezydencji w Radzie UE. Wst pnie wynegocjowanym priorytetem jest „pene wykorzystanie kapitau intelektualnego Europy”, a zadaniem postawienie tego tematu na forum UE (www.premier.gov.pl). Okres prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej b dzie wanym etapem w ksztatowaniu wizerunku i faktycznej roli Polski na forum i w strukturach Unii Europejskiej. Dla rozwoju ruchu turystycznego oraz wzmocnienia udziau Polski w rozwizywania problemów turystyki europejskiej b dzie okresem samoistnej promocji i szans na aktywn rol w realizacji gównych kierunków dziaa w ramach odnowionej polityki turystycznej UE. W okresie swojej prezydencji Polska b dzie organizatorem Europejskiego Forum Turystyki2. Nie ulega wtpliwoci, e prezydencja Polski w Radzie UE w zakresie promowania zrównowaonej turystyki powinna obejmowa kontynuacj wdraania Agendy 21 dla zrównowaonej i konkurencyjnej turystyki europejskiej z 2007 roku. Szczególne miejsce zajmuj dziaania dotyczce wspierania rozwoju europejskich maych i rednich przedsi biorstw zwizanych z turystyk. Podsumowujc szkicowe uwagi dotyczce znaczenia prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej w 2011 roku, mona ju teraz nazwa j realn szans rozwojow dla polskiej turystyki. Przy czym obiektywnie biorc, sukces polskiej prezydencji b dzie zalea od wielu czynników, sporód których istotne znaczenie b dzie miaa umiej tno czenia strategicznych celów i strategii Unii z polskimi strategicznymi celami narodowymi. B dzie wtpliwy, gdy interesy narodowe zdominuj realizacj przyj tych priorytetów. Niemniej jednak ju okres przygotowawczy do prezydencji Polski w Radzie UE ma istotny walor edukacyjny, zwaszcza w zakresie „uczenia si ” procedur oraz funkcjonowania Unii Europejskiej oprócz ewidentnych europejskich obszarów merytorycznych. Edukacyjny walor okresu przygotowawczego obejmuje ksztatowanie szczególnych i wanych umiej tnoci w funkcjonowaniu sektora publicznego i spoecznego w Polsce. S to kompetencje w zakresie budowania paszczyzn wspópracy oraz platform dialogu wszystkich interesariuszy dziaajcych na rzecz turystyki. SYNTETYCZNA OCENA ZMIAN RYNKU TURYSTYCZNEGO Aktywizacja polskiej administracji rzdowej i samorzdowej w zakresie budowy efektywnej przyszoci polskiej turystyki jest wana zarówno w zakresie pobudzania ruchu turystycznego w Polsce, jak równie dla ksztatowania korzystnych warunków przedsi biorczoci w sektorze turystycznym. 2 Do ukoczenia tego opracowania nie zostay ogoszone ani temat wiodcy, ani inne szczegóy tego bardzo wanego dla rozwoju polskiej turystyki przedsi wzi cia.. Acta Sci. Pol..

(7) Ku przyszoci polskiej turystyki – potencja konkurencyjnoci sektora turystycznego. 53. W ostatnich dwóch latach zmalaa liczba przyjedajcych turystów zagranicznych i krajowych do wi kszoci województw Polski. W 2008 roku liczba turystów zagranicznych ksztatowaa si na poziomie okoo 13 mln, a krajowych 34,9 mln osób. Wyjtkowo niepomylny by jednak 2009 rok, w którym dalszemu obnieniu ulegy zarówno wska niki przyjazdów turystów zagranicznych i krajowych, jak równie poziom przeci tnych wydatków ponoszonych na terenie Polski. W I kwartale 2010 roku sytuacja nieznacznie si poprawia w zakresie przyjazdów turystów zagranicznych i ich liczba jest szacowana na 2,4 mln, tj. o 3% wi cej ni w tym samym kwartale poprzedniego roku. Te pozytywne symptomy nie znajduj jednak odzwierciedlenia w dochodach z turystyki, gdy przeci tne wydatki turystów na terenie Polski nadal znaczco spadaj. W pierwszym kwartale 2010 roku do najcz ciej odwiedzanych województw naleay, podobnie jak w 2009 roku: maopolskie, mazowieckie, dolnolskie i zachodniopomorskie (www.msit.gov.pl). Pewne sygnay nieznacznej poprawy sytuacji na rynku turystycznym w Polsce w pocztkach 2010 roku potwierdzaj wyniki bada przedsi biorstw turystycznych dziaajcych w dziedzinie usug gastronomicznych oraz zwizanych z zakwaterowaniem prowadzonych przez GUS. Otó ta grupa przedsi biorstw turystycznych ocenia koniunktur gospodarcz pozytywnie i optymistycznie (www.stat.gov.pl). Rynek turystyczny w Polsce i wi kszoci pozostaych rynków Unii Europejskiej jest niewtpliwie bardzo trudny. Przynajmniej od 2008 roku spadek ruchu turystycznego dotyczy wi kszoci rynków Unii Europejskiej i pog bi si w 2009 roku. Przy tym spadek turystyki przyjazdowej do Polski w 2009 roku nalea do najwyszych wród krajów europejskich. Niewtpliwie gówne przyczyny wynikay nie tylko z ogólnowiatowej dekoniunktury ekonomicznej, ale take z wejcia Polski do strefy Schengen w 2008 roku. Z pewn ostronoci trzeba przyjmowa pozytywne prognozy dotyczce ruchu turystycznego na 2010 rok, które wskazuj, i spodziewane jest „odbicie si ” tendencji w stron wzrostów. Stymulatorami b d wyjazdy rekreacyjne i biznesowe, ale te ostatnie b d miay w dalszym cigu „ciasny” budet [The Financial Crisis and Implications for European Tourism 2009]. DIAGNOZA POTENCJAU KONKURENCYJNOCI SEKTORA TURYSTYCZNEGO W POLSCE Bardzo trudny rynek turystyczny implikuje naturalne pytanie o potencja sektora turystycznego w Polsce umoliwiajcy mu przetrwanie kryzysu3. Monitoring potencjau sektora turystycznego przeprowadzono w formie bada zespoowych w dwóch etapach, obejmujcych okresy 2003–2005 oraz 2006–2009. Wyniki pierwszego etapu zostay opublikowane w ksice pt. Konkurencyjno maych i rednich przedsibiorstw na polskim rynku turystycznym [Bednarczyk (red. nauk.) 2006] i stanowiy podstaw bada podj tych w ramach kolejnego etapu obejmujcego okres 2006–2009 [Przedsi biorczo w gospodarce turystycznej opartej na wiedzy 2010]. 3. Monitoring potencjau sektora turystycznego prowadzi systematycznie od 2003 roku zespó Katedry Zarzdzania w Turystyce Uniwersytetu Jagielloskiego pod kierunkiem prof. dr hab. Magorzaty Bednarczyk. Oeconomia 9 (4) 2010.

(8) 54. M. Bednarczyk. Z pierwszego etapu monitoringu wynikao, e sektor turystyczny w Polsce w okresie 2003–2006 charakteryzowa si nast pujcymi cechami [Bednarczyk, 2006]: • utrwalona dominacja mikro-, maych i rednich przedsi biorstw turystycznych (MSPT); • saba wspózaleno mi dzy wzrostem i rozwojem lokalnych MSPT oraz wspomaganiem przez lokalne organizacje publiczne; • rodzinne korzenie przedsi biorczoci w turystyce; • samoistny rozwój prywatnej przedsi biorczoci w turystyce, • wysoki udzia szarej strefy. Korzystne zmiany w otoczeniu biznesu turystycznego w Polsce, takie jak m.in. faktyczne wejcie Polski w struktury europejskiego rynku wewn trznego (2004 r.), uruchomienie kolejnych transz funduszy europejskich, globalizacja rynków i strategii przedsi biorstw turystycznych oraz rewolucyjny rozwój zaawansowanych technologii informacyjnych, spowodoway, e konieczne byo szczegóowe spojrzenie na potencja konkurencyjnoci przedsi biorstw turystycznych. Szczegóowe badanie zostao odniesione do warunków jednego województwa, tj. maopolskiego, jako jednego z najbardziej atrakcyjnych turystycznie województw w Polsce. Uzyskane wyniki potwierdziy, e istniej okrelone luki kompetencji przedsi biorstw turystycznych oraz wysoka inercja samorzdu administracji publicznej i samorzdu gospodarczego, powodujca niedopasowanie ofert wsparcia i stymulowania MSPT. W szczegóowych wnioskach wymieniono obszary koniecznych szkole zarówno wacicieli MSPT i ich pracowników, jak równie pracowników suby publicznej. Sabe sygnay ze wiatowego rynku turystycznego o zbliajcym si kryzysie ekonomicznym oraz zapowiedziany scenariusz wydarze europejskich (np. umowa Schengen) spowodoway, i zmodykowano koncepcj monitoringu konkurencyjnoci przedsi biorstw turystycznych, wczajc w szerszym zakresie budow regionalnego kapitau wiedzy w regionalnej gospodarce turystycznej. Przyj to okrelony model badawczy, którego budow logiczn przedstawia rysunek 1. Model ten by podstaw podj tych bada monitorujcych potencja konkurencyjnoci przedsi biorstw turystycznych za okres 2006–20094. Monitoringiem obj to ponownie mae i rednie przedsi biorstwa turystyczne (MSPT), gdy stanowi one gospodarcze to i fundament sektora turystycznego, a zarazem podstawowy element regionalnej gospodarki turystycznej w Polsce. Na jej efektywno nie wpywaj jednak pojedyncze wyizolowane przedsi biorstwa turystyczne oraz podmioty otoczenia, lecz jest to efekt synergii wspódziaania wszystkich podmiotów, tj. przedsi biorstw turystycznych, jednostek administracji rzdowej i samorzdowej, samorzdu gospodarczego, innych jednostek otoczenia biznesu oraz spoecznoci lokalnej. Jest to podstawa efektywnego ksztatowania i komercjalizacji produktów turystycznych opartych na lokalnym potencjale wiedzy. Jej skutkiem ogólnym jest wzrost konkurencyjnoci caego regionu turystycznego. W przyj tej koncepcji monitoringu czynniki konkurencyjnoci MSPT pogrupowano ze wzgl du na ródo wzrostu/spadku ich konkurencyjnoci, tj. zewn trzne i wewn trzne, 4. Badania zespou Katedry Zarzdzania w Turystyce Uniwersytetu Jagielloskiego w ramach projektu N N115 3730 33. Szczegóowe zaoenia i podstawy metodyczne zawarto w: [Przedsi biorczo… 2010]. Acta Sci. Pol..

(9) Ku przyszoci polskiej turystyki – potencja konkurencyjnoci sektora turystycznego. 55. GOSPODARKA TURYSTYCZNA OPARTA NA WIEDZY Dwignie zewntrzne konkurencyjnoci Lokalne otoczenie biznesu turystycznego. zwspódziaanie z wspótworzenie zwspópraca. Otoczenie regionalne: • wsparcie finansowe • dostpno kadr. Inercja administracji publicznej i samorzdu gospodarczego. Dwignie wewntrzne konkurencyjnoci S yste m za r z d za n ia w M S P tu r ystyczn ych. Jako kompetencji przedsibiorstw turystycznych: • zarzdzanie wiedz • innowacyjno • zastosowanie TI. Luka kompetencyjna MSP turystycznych. Efektywno gospodarki opartej na wiedzy. Rys. 1. Fig. 1.. Model badania przedsi biorczoci w polskiej gospodarce turystycznej opartej na wiedzy The research model of entrepreneurship in the Polish tourist economy based on knowledge ródo: Opracowanie wasne. Source: Own studies.. uznane za d wignie wzrostu/spadku konkurencyjnoci. Czynniki zewn trzne, obejmujce jako uwarunkowa lokalnego biznesu turystycznego, stanowiy zewn trzne d wignie wzrostu/spadku MSPT. Czynniki wewn trzne, obejmujce potencja konkurencyjny ksztatowany w ramach systemów zarzdzania, stanowiy wewn trzne d wignie wzrostu/ spadku konkurencyjnoci MSPT. Miar efektywnoci d wigni zewn trznych jest poziom inercji jednostek otoczenia, z których – dla uproszczenia – uwzgl dniono jednostki administracji rzdowej i samorzdowej oraz samorzdu gospodarczego. Miar efektywnoci d wigni wewn trznych jest poziom luki kompetencyjnej MSPT. Uwzgl dniajc specyk zarzdzania MSPT oraz imperatyw ich wspódziaania w zakresie budowy produktów turystycznych opartych na lokalnym potencjale wiedzy z jednostkami administracji rzdowej i samorzdowej oraz samorzdu gospodarczego, sformuowano list 27 czynników konkurencyjnoci pogrupowanych w 8 zbiorczych grup d wigni konkurencyjnoci, a mianowicie 5 grup zewn trznych i 3 grupy wewn trzne. W przypadku oceny d wigni zewn trznych miernikiem jest inercja jednostek otoczenia w zakresie: wspódziaania, wspótworzenia i wspópracy, dost pu do wykwalikowanej i kompetentnej kadry oraz dost pu do róde zewn trznego nansowania MSPT. Miernikiem d wigni wewn trznych jest poziom luki kompetencyjnej MSPT w zakresie: zarzdzania wiedz, innowacyjnoci i zastosowania technologii informacyjnych. Oceny poziomów zarówno inercji, jak równie luki kompetencyjnej MSPT dokonano w okrelonych skalach w przekroju subobszarów d wigni. Podstawowym narz dziem badawczym bya ankieta, któr przeprowadzono w drugiej poowie 2008 roku; po jej werykacji uzyskane wyniki obj y 74. Oeconomia 9 (4) 2010.

(10) M. Bednarczyk. 56. MSPT (biura podróy, przedsi biorstwa gastronomiczne i wiadczce usugi noclegowe) ze wszystkich województw Polski. Na podstawie zastosowanej wst pnej obróbki statystycznej otrzymano syntetyczne prole konkurencyjnoci badanych przedsi biorstw dziaajcych w warunkach lokalnej gospodarki turystycznej. Punktowe oceny 8 obszarów d wigni konkurencyjnoci naniesiono na tzw. wykres radarowy, uzyskujc graczny obraz proli konkurencyjnoci MSPT (rys. 2). Poszczególne obszary d wigni ponumerowano od 1 do 8. Serie 1 odpowiadaj potencjaowi konkurencyjnoci przedsi biorstw w 2008 roku, serie 2 – zmianom w okresie ostatnich trzech lat. Serie 3 dotycz województwa maopolskiego, serie 4 – pozostaych województw. 1 5 Seria 1. 8. 4. 2. Seria 2 Seria 3. 3. Seria 4. 2 7. 3. 1. 6. 4. 5. Oznaczenia subobszarów d wigni konkurencyjnoci: 1. Zewn trzne d wignie konkurencyjnoci/Wspódziaanie 2. Zewn trzne d wignie konkurencyjnoci/Wspótworzenie 3. Zewn trzne d wignie konkurencyjnoci/Wspópraca 4. Zewn trzne d wignie konkurencyjnoci/Dost p do zewn trznych funduszy nansowych 5. Zewn trzne d wignie konkurencyjnoci/Dost p do wykwalikowanej i kompetentnej kadry 6. Wewn trzne d wignie konkurencyjnoci/ Zarzdzanie wiedz 7. Wewn trzne d wignie konkurencyjnoci/Innowacyjno 8. Wewn trzne d wignie konkurencyjnoci/Zastosowanie TI Rys. 2. Prole konkurencyjnoci MSPT dziaajcych w warunkach lokalnych poszczególnych województw Fig. 2. Proles of competitiveness of small and medium tourist enterprises performing under local conditions in particular provinces ródo: Opr. J. Batorski. Source: Processed by J. Batorski.. Acta Sci. Pol..

(11) Ku przyszoci polskiej turystyki – potencja konkurencyjnoci sektora turystycznego. 57. W okresie od 2006 do 2008 roku na wzrost konkurencyjnoci MSPT niky wpyw mia samorzd gospodarczy. Równie nisko oceniano take dost pno funduszy europejskich. W ostatnim przypadku prawdopodobnie byy to po prostu saba promocja i dopiero rozwijajca si infrastruktura doradcza wspomagajca przedsi biorstwa w pozyskiwaniu rodków z licznych uruchomionych programów europejskich, jak równie brak widocznych efektów ju aplikowanych rodków ze wzgl du na opó nienia w faktycznych ich wypatach. Znaczna poprawa w tym zakresie daa si zauway w nast pnych latach. W 2009 roku najbardziej popularne programy obj y zwaszcza podnoszenie kompetencji personelu. W II kwartale 2010 roku pozostaa jeszcze znaczna cz niewykorzystanych rodków z programu operacyjnego Innowacyjna Gospodarka oraz dziaania 5.1. „Wspieranie rozwoju powiza kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym” (www.parp.gov.pl). W okresie 2006–2008 badane MSPT miay zwi kszajce si trudnoci w pozyskiwaniu wykwalikowanej kadry pracowniczej, co moe ulec poprawie w nast pnych latach, np. na skutek bogactwa ofert szkoleniowych oraz napywu pracowników z zagranicy. Istotnym czynnikiem konkurencyjnoci MSPT jest aktywno samorzdów administracji lokalnej w zakresie tworzenia korzystnych warunków rozwoju na terenie gminy, a t oceniono w 2008 roku do nisko. Przedsi biorcy nie dostrzegli take istotnych pozytywnych zmian w okresie trzech lat. Jest to pewna niekonsekwencja, gdy równoczenie pozytywnie zostao ocenione informatyzowanie administracji samorzdowej. Oceny aktywnoci samorzdów administracji lokalnej i regionalnej we wspomaganiu rozwoju MSPT w przekroju poszczególnych województw s zrónicowane. [Przedsi biorczo… 2010], natomiast oceny aktywnoci samorzdu gospodarczego przez przedsi biorców s raczej do zblione i niskie. „Ostro” i zanianie ocen aktywnoci lokalnej administracji samorzdowej i gospodarczej przez przedsi biorców mogy wynika z rozpoczynajcych si trudnoci biznesowych zwizanych z dekoniunktur na rynku turystycznym. Ze statystyk sektora publicznego wynika, i wydatki administracji samorzdowej na wszystkich szczeblach w zakresie turystyki rosn. Za 2009 rok wyniosy 468,8 mln z i byy o 139% wysze ni w poprzednim roku (www.msit.gov.pl). Zatem do nisko oceniana aktywno lokalnej administracji samorzdowej w zakresie tworzenia korzystnych warunków przedsi biorstw turystycznych przez przedsi biorców wynika przede wszystkim ze sabo rozwini tych platform dialogu. Optymistycznym sygnaem w zakresie wzrostu potencjau konkurencyjnoci MSPT s pozytywne zmiany w obszarze zastosowa wi kszoci instrumentów zaawansowanej technologii informacyjnej (Internet, poczta elektroniczna, komunikatory, systemy rezerwacyjne, blogi, portale spoecznociowe, fora dyskusyjne, narz dzia e-commerce itp.). Przedsi biorcy doceniaj znaczenie TI dla wzrostu ich konkurencyjnoci na globalnym rynku turystycznym. Szerokie zastosowanie zaawansowanych technologii informacyjno-informatycznych przez MSPT moe pozwoli tym przedsi biorstwom na przetrwanie na trudnym wspóczesnym rynku turystycznym. PODSUMOWANIE Potencjalne szanse rozwoju zrównowaonej i konkurencyjnej turystyki polskiej byy rozwaane przede wszystkim z punktu widzenia potencjau konkurencyjnoci sektora turystycznego. Obszarami strategicznych szans i zagroe rozwojowych, zdeniowanyOeconomia 9 (4) 2010.

(12) 58. M. Bednarczyk. mi we wczeniejszych publikacjach [m.in. Bednarczyk 2006, 47–52], s: rynek, nanse i kadry. W niniejszym opracowaniu naszkicowano niektóre wnioski zwizane jedynie z pierwszym obszarem, a mianowicie rynkiem turystycznym w Polsce. Rynek turystyczny mo e by obszarem szans rozwojowych polskiej turystyki ze wzgl du na: 1. Faktyczne przygotowania i realn aktywno promocyjn Polski, podejmowan przede wszystkim przez administracj rzdow w zakresie przygotowa do polskiej prezydencji w Radzie UE oraz kalendarz wydarze europejskich, m.in. organizacj Europejskiego Forum Turystyki. 2. Dynamicznie rozwijajce si inwestycje materialne w infrastruktur , zwaszcza komunikacyjn, w szczególnoci zwizan z EURO 2012. 3. Ogólny wzrost iloci i rónorodnoci regionalnych oraz lokalnych produktów turystycznych, wskazujcy pozytywnie na rozwój platform wspódziaania wszystkich interesariuszy. 4. Sabe sygnay dotyczce restrukturyzacji systemów zarzdzania regionalnymi organizacjami turystycznymi, które mog wskazywa na peniejsze ich wczanie si do promocji turystycznej regionów i budowy regionalnych produktów turystycznych. Regionalne organizacje turystyczne nie miay dotychczas odpowiednich rodków wasnych, aby by benecjentami i aplikowa w procedurach funduszy europejskich. 5. Naturalne impulsy innowacyjnoci wynikajce z obnionego popytu turystycznego. W szczególnoci aktualny trudny rynek turystyczny wpyn na wzrost wraliwoci cenowej turystów krajowych i zagranicznych. Odpowiedzi jest pozytywny sygna z rynku, np. hotelarskiego, o znaczcym wzrocie liczby hoteli, w tym niskokosztowych. Hotele niskokosztowe oferuj wysokiej jakoci usugi w dobrej lokalizacji [Wiadomoci turystyczne, lipiec 2010]. Przyszo konkurencyjnej turystyki polskiej uzaleniona jest od dostrzegania i wykorzystywania strategicznych szans rozwojowych przez wszystkich interesariuszy, m.in. przedsi biorstwa turystyczne. Obraz potencjau konkurencyjnoci maych i rednich przedsi biorstw turystycznych w Polsce w obliczu kryzysu zosta w niniejszym opracowaniu jedynie zarysowany5. Mona jednak postawi pewne wnioski syntetyczne dotyczce si i moliwoci „radzenia sobie” z bardzo trudnym rynkiem turystycznym i perspektyw wykorzystania strategicznych szans rozwojowych. Efektywnej percepcji i wykorzystywaniu strategicznych szans rozwojowych b d sprzyjay przede wszystkim takie cechy sektora turystycznego w Polsce, jak: 1. Dominujca wielko rm, tzn. mikro, maych i rednich. Mikro- i mae

(13) rmy turystyczne s bardziej elastyczne i zwinne w obliczu kryzysów oraz trudno ci rynkowych. Ich szczupe zasoby nansowe, zwaszcza biur podróy, uniemoliwiy wejcie „w puapk ” nansow 2008 roku, tzn. wykup opcji walutowych, których rozliczanie od 2009 roku zdecydowanie obciyo nanse duych biur podróy. 2. Rodzinne korzenie polskiej przedsi biorczoci w turystyce. Rodzinne korzenie maych i rednich przedsibiorstw turystycznych wpywaj stabilizujco oraz umo liwiaj atwiejsze radzenie sobie z trudno ciami biznesowymi na rynku. 5. Peniejsze i bardziej szczegóowe analizy i wnioski diagnostyczne zostay przedstawione w przywoywanym ju wczeniej raporcie z bada, których ograniczenia zostay sformuowane w podstawach metodycznych przeprowadzonego monitoringu [Przedsi biorczo… 2010]. Acta Sci. Pol..

(14) Ku przyszoci polskiej turystyki – potencja konkurencyjnoci sektora turystycznego. 59. 3. Rozwój prywatnej przedsibiorczo ci w sektorze turystycznym. Pozytywny bilans mikro- i maych przedsi biorstw turystycznych zarówno w subsektorze wiadczenia usug noclegowych (zwaszcza agroturystyce), jak i gastronomii oraz biur podróy (w szczególnoci poredników i agentów). 4. Rozwój i wiksza skuteczno instrumentów lokalnego i regionalnego wspomagania tworzenia si oraz rozwoju mikro- i maych

(15) rm turystycznych. Od 2009 roku zintensykowaa si aktywno instytucji administracji samorzdów gminnych i regionalnych w zakresie wspomagania tworzenia si nowych rm (wi ksza oferta w zakresie rodków nansowych oraz usug doradczych). Na podstawie przeprowadzonego monitoringu potencjau konkurencyjnoci sektora turystycznego w Polsce mona postawi pewne tezy dotyczce zdolno ci tego sektora do strategicznych zmian, umo liwiajcych pokonanie aktualnej dekoniunktury i przetrwania na bardzo trudnym rynku turystycznym, a mianowicie: 1. Mona ostronie prognozowa zmniejszanie si luk inercji samorzdu administracji lokalnej i regionalnej w zakresie wspótworzenia korzystniejszych warunków prywatnej przedsi biorczoci w turystyce. Ten optymizm uzasadnia poprawa jego wspódziaania z sektorem turystycznym w obszarze optymalizacji instrumentów wspomagania MSPT oraz budowy i promocji lokalnych produktów turystycznych. W rezultacie zewntrzne d wignie konkurencyjno ci MSPT powinny by wzmocnione w najbli szych latach, chocia ze zró nicowan si w przekroju poszczególnych województw. 2. Najkorzystniejsze zmiany w zakresie zmniejszania si luk kompetencyjnych MSPT w obszarze zastosowania zaawansowanej technologii informacyjnej uzasadniaj przynajmniej umiarkowany optymizm. Mona ostronie wnioskowa, i MSPT peniej b d wykorzystyway infoprzestrze w zakresie wzrostu innowacyjnoci oraz rozwoju nowoczesnych struktur biznesowych – sieciowych i wirtualnych. W wyniku zostan wzmocnione wewn trzne d wignie konkurencyjnoci MSPT sprzyjajce wprowadzaniu strategicznych zmian.. PIMIENNICTWO Bednarczyk M. (red.), 2006. Konkurencyjno maych i rednich przedsi biorstw na polskim rynku turystycznym, Fundacja UJ, Kraków, 39–52. Bednarczyk M. i in., 2010. Przedsi biorczo w gospodarce turystycznej opartej na wiedzy. Raport merytoryczny, UJ, Kraków (materia niepublikowany). The Financial Crisis and Implications for European Tourism. Tourism Economics, Oxford, June 2009, 5. Wojtaszczyk K.A., 2010. Prezydencja w Unii Europejskiej z perspektywy Traktatu Lizboskiego, [w:] Wojtaszczyk K.A. (red.), Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej, UW, Warszawa. Zawistowska H., 2009. Turystyka w strukturach Unii Europejskiej, MSiT, Departament Turystyki, Warszawa.. Oeconomia 9 (4) 2010.

(16) M. Bednarczyk. 60. TOWARDS FUTURE OF POLISH TOURISM – A POTENTIAL OF COMPETITIVENESS OF THE TOURIST INDUSTRY Abstract. Currently difcult tourist market may be an area of development chances of Polish tourist industry in effect of activity of government administration before and in time of the Polish presidency at the Council of the European Union and natural impulses of innovativeness resulting from a crisis. Taking these chances depends on the potential of competitiveness of the Polish tourist industry from the point of view of its strategic changing ability. In the paper were presented synthetic results of empirically veried monitoring of competitiveness potential of small and medium tourist enterprises conducted for three years on the base of the author’s model. The measurement comprised outer and inner levers of competitiveness of Polish tourist enterprises. A level of inertia gaps of economic autonomies and local administration, and competitiveness gaps of tourist enterprises were assessed. Key words: presidency of Poland in the EU, assessment of competitiveness, inertia gaps, competitiveness gaps, tourist industry. Zaakceptowano do druku – Accepted for print 22.09.2010. Acta Sci. Pol..

(17)