Krystyna Gagoś
Efektywność wykorzystania trwałych
użytków zielonych w kluczu
Państwowych Gospodarstw Rolnych
Sosnowca
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 9, 209-228
A N N A L E S
U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A
L U B L I N — P O L O N I A
VOL. IX, 14 SECTIO H 1975
In stytu t Ekonom iki Produkcji W ydział Ekonom iczny UMCS
K r y s t y n a G A G O S
E fek tyw n ość w ykorzystania trw ałych użytków zielonych w kluczu P aństw ow ych Gospodarstw Rolnych Sosnowica
Эффективность использования основных лугопастбищных угодий в сельскохозяйственном объединении „Сосновица”
Die Ausw ertungseffektivität der grünen Dauernutzflächen im Staatlichen Güterkomplex von Sosnowica
WSTĘP
W ostatnich latach obserw ujem y w Polsce coraz większe zainteresow a nie problem am i rolnictw a światowego, gospodarki żywnościowej i m iędzy narodow ych rynków rolnych. Zainteresow anie to jest zrozum iałe, gdy uw zględni się fakt, że poważną część naszej produkcji rolnej eksportujem y za granicę, a im port arty k ułó w rolnych stanow i źródło zaopatrzenia dla wielu dziedzin naszej gospodarki. Z każdym rokiem w zrasta popyt na a rty k u ły żywnościowe. Dynam icżny rozwój produkcji rolnej nie doprow a dził jeszcze do pełnego upowszechnienia m odelu racjonalnego odżywiania się ludności w naszym k raju. W stru k tu rze popytu na żywność bardzo po w ażnym problem em jest zaopatrzenie ludności w białko zwierzęce. Zapo trzebow anie na to białko w zrasta szybciej niż na inne produkty. W związku z tym należy w ykorzystać wszelkie potencjalne możliwości zwiększenia produkcji zwierzęcej. Wiadomo, że barierą ograniczającą w zrost pogłowia zw ierząt jest niedostateczna produkcja pasz. Zwiększenie zasobów pasz może nastąpić przez racjonalne w ykorzystanie trw ałych użytków zielonych.
W 1970 r. w naszym k raju znajdow ało się 2 522,7 tys. ha łą k i 1 694,5 tys. ha pastw isk (łącznie 4 217,2 tys. h a ) 1, co stanow iło 13,5% ogólnego obszaru kraju , a 21,6% pow ierzchni użytków rolnych. Jeśli weźm ie się pod
1 Rocznik sta tystyczny GUS 1971, Warszawa 1972, s. 273, 275, 283.
210 Krystyna Gagoś
uwagę, że w 1970 r. pogłowie bydła przekroczyło u nas 10 m ilionów sztuk (10 843,5 tys.), owiec — 3 199,2 tys. sztuk, a koni — 2 585,2 tys. sztuk, to ogólna liczba zw ierząt traw ożernych w ynosiła 16 627,9 tys. sztuk efektyw nych, a 11 248,0 tys. sztuk dużych. W związku z m echanizacją rolnictw a, gdybyśm y zm niejszyli pogłowie koni o 50%, to otrzym alibyśm y 9 913,9 tys. sztuk dużych. Takim w y m ierny m i z pełnym i cecham i obiektyw nym w skaźnikiem praw idłow ego rozw iązania problem ów paszowych w rejonie czy k ra ju pow inna być pow ierzchnia u p raw y roślin pastew nych w y ra żona w h e k ta rac h n a 1 sztukę dużą. Pow ierzchnia ta jest syntetycznym w skaźnikiem wysokości plonów roślin pastew nych i gospodarności w za kresie konserw acji i zużycia pasz. R ozpatrując wielkość pow ierzchni u p ra w y roślin p astew nych p rzypadającej na 1 sztukę dużą, należy b rać pod uw agę u p raw ę nie ty lk o w plonie głównym , lecz także w poplonach oraz całą pow ierzchnię u p raw y buraków cukrow ych. P rz y jm u je się, że pow ierz chnia ta pow inna wynosić: 0,4— 0,6 ha (średnio 0,5 ha) — roślin pastew nych upraw iany ch w plonie głów nym i 0,3— 0,5 ha (średnio 0,4 ha) w plonie dodatkow ym . P rzy tak im założeniu potrzeba nam na w yżyw ienie pogło wia zw ierząt traw o żerny ch 5 624,0 tys. ha, a przy zm niejszonej o 50% liczbie koni — 4 056,9 tys, ha. Jeśli w eźm iem y pod uwagę, że przy wysokim poziomie intensyw ności m ożem y łatw o uzyskać z h e k ta ra 400 q zielonki, a nie 300 q, jak założyliśm y, wówczas na 1 sztukę dużą pow ierzchnia paszowa w plonie głów nym w ynosi 0,37 ha.2 Z wyliczenia w ynika, że przy tak im załeżeniu pow ierzchnia paszowa w plonie głów nym dla istniejącego pogłowia zw ierząt traw o żerny ch w ynosiłaby 4 161,7 tys. ha, a przy zm niej szonej o 50% liczbie koni — 3 668,1 tys. ha, czyli w ykorzystując pasze z trw ały ch użytków zielonych, m oglibyśm y zwiększyć pogłowie bydła 0 1 484 tys. sztuk dużych.
W ro k u 1970 rośliny pastew ne upraw iane na g ru n tach ornych w plonie głów nym zajm ow ały w stru k tu rz e zasiewów 2 141,0 tys. ha. Pasze uzyskane z tego a re a łu m ogłoby być przeznaczone na zwiększenie pogłowia bydła 1 owiec. G dyby p rzy jęto średnio na 1 sztukę dużą 0,5 ha pow ierzchni p a szowej w plonie głównym , m ożna byłoby zwiększyć pogłowie bydła 0 4 282 tys. sztuk dużych, a przy zw iększonych plonach zielonki do 400 q 1 zm niejszeniu pow ierzchni paszow ej na 1 sztukę dużą do 0,37 ha, pogło w ie bydła m ogłoby w zrosnąć o 5 786 tys. sztuk dużych. G dyby przy zm ie nionej stru k tu rz e zasiewów obsiano zbożem 50% a re a łu zajm owanego pod u p raw ę roślin pastew nych, to przy uzyskiw anym plonie 22 q zbóż z 1 ha produkcja zbóż w zrosłaby o 2 356,2 tys. ton. Byłoby to równoznaczne z likw idacją im portu zbóż.
Należy podkreślić, że zacofanie w dziedzinie racjonalnego w ykorzystania 2 Z. G o n e t , J. Z a r z y c k i : Produkcja pasz i technologia żywie nia , PWRiL, Warszawa 1972, s. 27.
Efektywność wykorzystania trwałych użytków., 211
trw ały ch użytków zielonych jest jeszcze w naszym k raju duże. Z dajem y sobie spraw ę, że w zrost poziomu intensyw ności produkcji w tym zakresie spowodowałby poważne zwiększenie nakładów na regulację stosunków wodnych, nawożenie i pielęgnację. Jeśli weźmie się pod uwagę, że pro dukcja białka i jednostek pokarm ow ych jest kilkakrotnie tańsza na trw a łych użytkach zielonych niż na gruntach ornych, to wzrost nakładów jest ekonomicznie uzasadniony.
Celem pracy jest zbadanie efektywności w ykorzystania trw ały ch u ż y t ków zielonych w kluczu Państw ow ych Gospodarstw Rolnych Sosnowica.
Okres badawczy obejm uje lata gospodarcze 1967/1968, 1968/1969
i 1969/1970. M ateriały źródłowe uzyskano w gospodarstw ach klucza Sosnowica, w W ojewódzkim Zjednoczeniu Państw ow ych Gospodarstw Rolnych.
CHARAKTERYSTYKA BADANYCH GOSPODARSTW
Klucz Państw ow ych Gospodarstw Rolnych Sosnowica zorganizow ano 1 lipca 1967 r. O bejm uje on 6 gospodarstw (Kalinka, Ochoża, Turno, Uhnin, W yhalew i Zienki). Pow stanie klucza poprzedziły inne form y organiza cyjne. Jednym z w ielu czynników w pływ ających na k ierun k i produkcyjne oraz ekonomikę i organizację gospodarstw są w arunki ekonomiczne. Pow iat parczewski, na którego terenie położone są gospodarstw a klucza Sosnowica, pod względem produkcyjnym należy do rejonów rolniczych o słabo roz w iniętym przem yśle. Istniejący przem ysł rolno-spożyw czy (Okręgowa Spółdzielnia M leczarska) spełnia przede wszystkim rolę usług dla rolnictw a, a zatem nie w pływ a w decydujący sposób na odpływ z rolnictw a nadm iaru siły roboczej do innych gałęzi gospodarki narodow ej. G ospadarstw a klucza m ają dobre w arun k i kom unikacyjne, gdyż połączone są drogam i o n a w ierzchni tw ardej. N ajdalej od adm inistracji klucza położone są gospodar stwa: K alinka (26 km), Ochoża (17 km) i W yhalew (15 km), Zienki i U hnin leżą w odległości 5 km a Turno — 4 km.
G ospodarstw a klucza leżą w rejonie K anału W ieprz-K rzna. Cechą charakterystyczną hydrologii rejonu są opady (poziom ich w aha się od 500 m m do 550 m m w ciągu roku) i ich niekorzystny rozkład w okresie w egetacji roślin. Północno-w schodnia część wojew ództw a lubelskiego, obejm ującą rejon K anału W ieprz-K rzna, należy do najzim niejszych rejo nów Lubelszczyzny. Okres w egetacji roślin trw a około 200 dni. Na poziom produkcji rolniczej i jej stru k tu rę ma w pływ jakość gleb, oraz racjonalne w ykorzystanie gruntów’, zgodne z ich natu raln y m i właściwościami. S tru k
tu rę użytków rolnych i ocenę jakości gleb podano w tabli 1.
Cechą ch arakterystyczną badanych gospodarstw był duży udział (45,2%) trw ałych użytków zielonych w stru k tu rz e użytków rolnych, natom iast g ru n ty orne stanow iły tylko 54,8%. W tym okresie w państw ow ych
gospo-212 K rystyna Gagoś
Tab. 1. Struktura użytków rolnych i bonitacja gleb w kluczu Państwowych Gospo darstw Rolnych Sosnowica i w Wojewódzkim Zjednoczeniu Państwowych Gospo
darstw Rolnych w Lublinie w roku gospodarczym 1968/1969
Die Struktur vom Nutzboden und die Bodenbonitation im Staatlichen Güterkomplex von Sosnowica und in der W ojewodschaftsvereinigun.g der Staatlichen Güter in
Lublin im W irtschaftsjahre 1968/1969 W yszczególnienie J e d n . m ia r y G r u n ty o r n e Ł ą k i P a st w is k a U ż y tk i z ie lo n e S a d y i p la n ta c je w ie lo le tn ie U ż y tk i r o ln e r a z e m W sk a ź n ik b o n it a c ji g le b y Kalinka ha 280 193 70 263 — 543 1,62 % 51,5 35,5 13,0 48,5 — 100,0 Ochoża ha 38 256 42 298 — 336 1,13 % 11,3 76,2 125 88,7 — 100,0 Uhnin ha 154 136 63 199 — 353 1,19 % 43,6 38,6 17,8 56,4 — 100,0 Tum o ha 264 49 12 61 — 325 1,52 % 81,2 15,1 3,7 18,8 — 100,0 W yhalew ha 278 40 119 159 — 437 1,42 % 63,6 9,2 27,2 36,4 — 100,0 Zienki ha 614 261 104 365 — 979 1,28 % 62,7 26,7 10,6 37,3 — 100,0 Badane ha 1 628 935 410 1345 — 2 973 1,46 gospodarstwa ] % 54,8 31,4 13,8 45,2 100,0 razem Wojewódzkie ha 22 701 4967 3545 8512 1081 32 294 1,94 Zjednoczenie % 79,3 15,4 11,0 26,4 3,3 100,0 PGR Województwo ha lubelskie w tys. 1 397,3 250,7 85,8 336,5 256 1 759,4 — % 79,4 14,2 4,9 19,1 1,5 100,0 Polska ha w tys. '15 103,4 2544,8 1679,6 4224,4 2289 19 556,7 — % 77,2 13,0 8,6 21,6 1,2 100,0
Ź r ó d ł o : Obliczenia własne w oparciu o sprawozdania PGR i Rocznik statys
tyczn y GUS 1971, Warszawa 1972, s. 273.
darstw ach rolnych w w ojew ództw ie lubelskim trw ałe użytki zielone zaj m ow ały 26,4%, g ru n ty orne — 70,3%, natom iast sady i plan tacje w ielo letnie chmiel) —-3,3% ogólnej pow ierzchni użytków rolnych. W rolnictw ie w ojew ództw a lubelskiego analogiczny w skaźnik dla gruntów ornych w ynosił 79,4%, a dla trw ały ch użytków zielonych — 19,1%; nieco odm ien nie w skaźniki te kształtow ały się w skali k raju , gdyż g ru n ty orne stano w iły 77,2% a trw ałe u żytki zielone — 21,6% w stru k tu rz e użytków rolnych.
G ospodarstw a klucza Sosnowica posiadają słabe piaszczyste gleby w dużej m ierze bonitow ania w klasie V (42,0%) i VI 18,7% gleb w kla sie IV jest 36,4%, a w klasie III tylko 2,9%. N ajsłabsze gleby posiadają gospodarstw a Ochoża (wskaźnik bonitacji 1,13) i U hnin (wskaźnik bonitacji 1,19). W gospodarstw ach klucza w skaźnik bonitacji gleb w ahał się od 1,13
Efektywność wykorzystania trwałych użytków.., 213
do 1,62, przy czym przeciętny dla całego klucza w ynosił 1,46, a dla w szyst kich państw ow ych gospodarstw rolnych w województwie lubelskim 1,94. Pod względem użytkow ym gleby w badanych gospodarstw ach należy za liczyć do kom pleksu żytnio-ziem niaczanego, nie nadającego się pod u praw ę bardziej w ym agających roślin.
WYPOSAŻENIE GOSPODARSTW W ŚRODKI TRWAŁE, SIŁĘ ROBOCZĄ I POCIĄGOWĄ Podstaw ow ym i środkam i produkcji oprócz ziemi są środki trw ałe. W tabeli 2 podana jest w artość środków trw ałych na 1 ha użytków rol nych bez w artości ziemi i stada podstawowego.
Tab. 2. Wartość środków trwałych w tys. zł na 1 ha użytków rolnych w kluczu Państwowych Gospodarstw Rolnych Sosnowica i Wojewódzkim Zjednoczeniu Pań
stwowych Gospodarstw Rolnych w Dublinie w roku gospodarczym 1969/1970 Der Wert voln Dauerm itteln in Tausenden Zlotys pro 1 ha vom Nu-tzboden im Staatlichen Güterkomplex von Sosnowica und in der W ojewodschaftsvereinigung
der Staatlichen Güter in Lublin im W irtschaftsjahre 1969/1970
Gospodarstwa O g ó łe m B r u tt o b u d y n k i M a sz y n y i n a r z ę d z ia .0» 0 rt 1 § Og ó łe m N e tt o b u d y n k i M a sz y n y i u r z ą d z e n ia M e li o r a c je Kalinika 28,0 12,9 6,9 8,2 25,0 12,7 4,5 7,8 Ochoża 19,0 8,7 5,3 5,0 13,2 7,3 3,5 2,4 Turno 40,4 30,7 8,4 1,3 34,2 29,0 4,6 0,6 Uhnin 27,0 15,2 6,5 5,3 23,8 14,9 4,4 4,5 W yhalew 35,5 17,4 8,8 9,3 30,7 16,7 6,1 7,9 Zienki 29,2 17,8 6,7 4,7 21,9 17,3 3,3 1,3 Średnio badane gospodarstwa 29,8 17,9 6,9 5,0 24,4 16,1 4,2 4,1 Udział w procentach 100,0 60,2 23yl 16,7 100,0 65,0 17,2 16,9 Wojewódzkie Zjednoczenie PGR 39,4 25,7 10,9 2,8 34,8 23,1 9,1 1,9 Udział w procentach 100,0 65,2 27,6 7,2 100,0 68,3 26,2 5,5
Ź r ó d ł o : Obliczenia własne w oparciu o sprawozdanie PGR.
Z liczb tej tabeli wynika, że w artość środków trw ałych na 1 ha użytków rolnych w gospodarstw ach klucza była niska w porów naniu z 100 p a ń stw ow ym i gospodarstw am i rolnym i badanym i przez In sty tu t Ekonom iki R o ln e j3, w których w artość b ru tto środków trw ałych przekracza 40 tys. zł.
3 Wskaźniki ekonomiczne 100 PGR 1968169, Instytut Ekonomiki Rolnej, „Studia i m ateriały”, z. 249, Warszawa 1970.
214 Krystyna Gagoś
W państw ow ych gospodarstw ach rolnych w w ojew ództw ie lubelskim w artość b ru tto środków trw ały ch n a 1 ha użytków rolnych była rów nież znacznie wyższa niż w gospodarstw ach klucza i w ynosiła 39,4 tys. Prze ciętna w artość środków trw ały ch b ru tto w kluczu w ynosiła 29,8 tys. zł na 1 ha użytków rolnych, a w artość środków trw ały ch netto 24,4 tys. zł. N ajbardziej niedoinw estow anym gospodarstw em była Ochoża (19 tys. zł na 1 ha użytków rolnych), co w ynikało z kieru n k u produkcyjnego tego gospodarstw a (produkcja siana). Około 60% ogólnej w artości środków trw ały ch stanow iły budynki. Istniejące zasoby budynków m ieszkalnych i in w entarskich nie są w ystarczające w stosunku do potrzeb. W ażną grupą środków trw ały ch b y ły m elioracje, których udział w ogólnej w artości środków trw ały ch w ynosił 5%, co świadczyło o niedoinw estow aniu w tym zakresie spow odow anym brakiem m elioracji szczegółowych.
D ecydującą rolę w organizacji procesu produkcyjnego odgryw a czyn nik pracy. Ilość siły roboczej, jej kw alifikacje, zdolności organizacyjne oraz poziom fachow y kierow nictw a w pow ażnym stopniu w pły w ają na poziom pro d uk cji i w ydajność pracy. S tan zatrudn ien ia podano w tabeli 3.
Z liczb te j tabeli w ynika, że obsada pracow ników na 100 ha użytków rolnych była stosunkow o niska. Przeciętnie w kluczu na 100 ha użytków rolnych zatru d n io n y ch było 10 pracow ników łącznie z pracow nikam i um ysłow ym i. W 100 państw ow ych gospodarstw ach rolnych badanych przez Tab. 3. Przeciętny roczny stan zatrudnienia w kluczu Państwowych Gospodarstw
Rolnych Sosnowica w latach 1967/1968—1969/1970
Der Jahresm ittelwert vom Beschäftigungsbestand im Staatlichen Güterkomplex von Sosnowica in den Jahren 1967/1968—1969/1970
Gospo darstwa O g ó łe m W p r o d u k c ji r o śl in n e j W p r o d u k c ji z w ie r z ę c e j R o b o tn ic y st a li R o b o tn ic y se z o n o w i Proce nt owy u d z ia ł p r a c o w n ik ó w se z o n o w y c h w p o ró w n a ni u do st a ły c h Z a tr u d n ie n ie na 10 0 h a u ż y tk ó w r o ln y c h F u n d u sz p ła c (w ty s. z ło ty c h ) Sred niia p ła c a m ie si ę c z n a w z ło ty c h Kalinka 47,0 25,0 16,0 29 9 31,0 8,5 1239,6 2198 Ochoża 33,5 19,5 8 25 3 1 2 , 0 1 0 , 0 788,4 1961 Turno 52,0 25,0 14 28 13 46,4 16,0 1702,8 2728 Uhnin 32,0 15,0 1 2 2 0 5 25,0 9,1 846,2 2203 W yhalew 46,5 2 0 , 0 16 31 1 0 32,2 10,5 1265,8 2268 Zienki 85,5 40,0 26 58 16 27,6 9,7 1839,8 1793 Badane gospo darstwa razem 296,5 144,5 92 191 56 29,3 1 0 , 0 7682,6 2159
Efektywność wykorzystania trwałych użytków... 215
In sty tu t Ekonom iki R o ln e j4 liczba zatrudnionych pracow ników na 100 ha użytków rolnych w ahała się od 12,2 do 16,0. Procentow y udział pracow ników sezonowych do stałych średnio w kluczu w ynosił około 30%.
Czynnikiem w pływ ającym w poważnym stopniu na poziom produkcji jest siła pociągowa. Relacja siły m echanicznej do ogólnej wielkości siły pociągowej odzwierciedla poziom zm echanizowania prac w gospodarstw ach rolnych. W yposażenie badanych gospodarstw w siłę pociągową przedsta wia tabela 4.
Tab. 4. Siła pociągowa na 100 ha użytków rolnych w jednostkach przeliczeniowych w kluczu Państwowych Gospodarstw Rolnych Sosnowica w roku gospodarczym
1969/1970
Die Zugkraft pro 100 ha vom Nutzboden in den Umrechnungseinheiten im Staat lichen Güterkomplex von Sosnowica im Wirtschaftsjahre 1969/1970
Gospodarstwo żywa Siła m echa niczna Razem Procent zm echa nizowania Kalinka 1,1 16,2 17,3 93 Ochoża 1,5 21,4 22,9 93 Tum o 1,4 15,0 16,4 91 Uhmin 1,1 14,2 15,3 93 W yhalew 1,2 18,2 19,4 94 Zieniki Średnio 1,5 .11.6 13,1 88 badane gospodarstwa 1,3 16,1 17,4 92
Ź r ó d ł o : Obliczenia własne w oparciu o sprawozdania gospodarstw.
Ja k w ynika z m ateriału liczbowego tej tabeli, wyposażenie gospodarstw w siłę pociągową p rzy istniejącym poziomie p rodukcji było w ystarczające. W yposażenie w siłę pociągową w jednostkach przeliczeniow ych n a 100 h a użytków rolnych w ahało się od 13,1 do 22,9, a średnio w kluczu wynosiło 17,4 jednostek pociągowych przeliczeniowych. Ś redni udział siły m echa nicznej w ogólnej liczbie siły pociągowej w ynosił 92%; świadczy to o sto sunkowo wysokiej m echanizacji. Udział siły m echanicznej w ahał się od 91% do 93%.
CHARAKTERYSTYKA RODUKCJI ROLNICZEJ
S tru k tu rę zasiewów w kluczu Państw ow ych G ospodarstw Rolnych Sosnowica ilu stru je tabela 5. W badanych gospodarstw ach s tru k tu rę za siewów cechował wysoki udział zbóż, k tó ry w ahał się od 44,7% do 72,7%, przeciętnie w kluczu zboża zajm ow ały 57,4% ogólnej pow ierzchni gruntów ornych, natom iast okopowe ty lk o 12,7%, oleiste 5,4%, a pozostałe upraw y 6,8%. Mimo że w szystkie gospodarstw a posiadały dużo trw ały ch użytków zielonych, rośliny pastew ne przeciętnie w kluczu zajm ow ały w s tru k tu
4 W skaźniki ekonomiczne 100 PGR 1969/70, Instytut Ekonomiki Rolnej, „Studia
216 K rystyna Gagoś
rze zasiewów 16,3%. Nieco odm iennie przedstaw iała się s tru k tu ra zasiewów w państw ow ych gospodarstw ach rolnych w w ojew ództw ie lubelskim , gdyż zboża zajm ow ały 48,2%, okopowe 8,5%, oleiste 9,6%, a rośliny pastew ne 25,5%. W skali k ra ju udział zbóż w stru k tu rz e zasiewów w ynosił 55,8%, okopowych 22,7%, oleistych 3,5%, a roślin pastew nych 12,6%.
Tab. 5. Struktura zasiew ów w kluczu Państwowych Gospodarstw Rol-nych Sosno wica i Wojewódzkim Zjednoczeniu Państwowych Gospodarstw Rolnych w Dublinie
w roku gospodarczym 1969/1970
Die Aussaatenstruktur im Staatlichen Güterkomplex von Sosnowica und in der W ojewodschaftsvereinigung der Staatlichen Güter in Lublin im W irtschaftsjahre
1969/1970 W yszczególnienie Z b oż a O k o p o w e W ty m p a st e w n e S tr ą c z k o w e na z ia r n o O le is te i p r z e m y sł o w e P a st e w n e P o z o st a łe u p r a w y R a z e m Kalinka ha 151 42 5 7 19 25 35 279 % 54,1 15,1 1,7 2,5 6,8 9,0 12,5 100,0 Ochoża ha 17 12 2 — — 9 — 38 % 44,7 31,6 2 — — 23,7 — 100,0 Turno ha 178 32 — 7 6 44 — 267 % 66,6 12,0 — 2,6 2,3 16,5 — • 100,0 Uhnin ba 112 30 — — — 12 — 154 % 72,7 19,5 — — — 7,8 — ■ 100,0 W yhalew ha 138 27 2 — 30 39 17 251 % 55,0 10,8 0,8 — 11,9 15,5 6,8 100,0 Zdenki ba 315 58 — 8 31 130 57 599 % 52,6 9,7 — 1,3 5,2 21,7 9,5 100,0 Badane 911 201 9 22 86 259 109 1 588 gospodarstwa ha 57,4 12,7 0,5 1,4 5,4 16,3 6,8 100,0 razem % Wojewódzkie 11 164 1962 257 692 2221 5897 1204 23 140 Zjednoczenie ha 48,2 8,5 1,1 3,0 9,6 25,5 5,2 100,0 PGR % Województwo tys. ha 811,7 324,3 7,8 14,8 63,7 142,5 36,2 1 393,2 lubelskie % 58,3 23,3 0,5 1,1 4,6 10,2 2,5 100,0 Polska tys. ha 8 346 3402,9 262,4 285,1 521,0 1878,6 528,0 14 961,6 % 55,8 22,7 1,7 1,9 3,5 12,6 3,5 100,0
Ź r ó d ł o : Obliczenia własne w oparciu o sprawozdania PGR i Rocznik sta tys
ty czny GUS 1971, Warszawa 1972, s. 276.
Poziom p rodukcji roślinnej ilu stru je w skaźnik w ydajności z h ektara. W c h arak tery sty ce plonów ograniczono się do podania danych dotyczą cych p ro du k cji zbóż i ziem niaków (buraków cukrow ych gospodarstw a nie upraw iały). Dla celów porów naw czych posłużono się plonem przelicze niowym , p rzy jm u jąc w spółczynniki przeliczeniow e dla zbóż 1:1, dla ziem niaków 1 : 7 .
J a k w ynika z liczb tab eli 6, w w yjściow ym roku badań plony zbóż i ziem niaków kształto w ały się n a niskim poziomie, średnio w kluczu osiąg nięto 12,3 q zbóż a ziem niaków 84 q z 1 ha. A nalogicznie kształtow ał się
Efektywność wykorzystania trwałych użytków... 217
Tab. 6. Plony w latach 1967/1968— 1969/1970 (w kwintalach) w kluczu Państwowych Gospodarstw Rolnych. Sosnowica
Die Erträge vom Staatlichen Güterkomplex von Sosnowica in den Jahren 1967/1968— 1969/1970 (in Doppelzentnern) Gospodarstwo z b o ż a a z ie m n ia k i ^ c© pl on 0 0 p r z e li c z e n io w y z b o ża zi em n ia k i ™ pl on g p rze lic ze - pT n io w y 5s zb o ż a zi em n ia k i ® p lo n g p r z e li c z e n io w y i .967/1968 = = 100 Kalinka 11,4 63 11,0 22,3 191 23,3 23,0 123 23,0 209 Ochoża — — . — 14,8 58 12,3 112,9 72 11,9 — Tum o 14,3 78 13,8 12,5 163 14,1 15,7 146 16,6 120 Uhnin 16,0 106 15,8 19,7 202 21,6 18,5 171 20,1 127 Wyhalew 12,0 69 11,7 20,4 202 21,6 25,7 134 24,6 210 Zienki 11,0 94 11,4 16,4 171 14,5 16,3 115 17,2 150 Średnio badane gospodarstwa 12,3 84 12,3 16,3 164,5 17,9 20,0 132 19,8 160 Wojewódzkie Zjednoczenie PGR 19,8 129 19,7 22,8 148 22,7 24,5 155 24,3 123
Ź r ó d ł o : Obliczenia własne w oparciu o sprawozdania gospodarstw.
plon przeliczeniow y (12,3 q). W końcowym roku badań nastąp ił w zrost plonów o 60% i średnio w kluczu plon przeliczeniow y w ynosił 19,8 q. Znacznie wyższe plony osiągnęły państw ow e gospodarstw a rolne w w oje wództw ie lubelskim , w których w tym sam ym okresie plon przeliczeniow y wzrósł z 19,7 q do 24,3 q z 1 ha.
W badanych gospodarstw ach duży udział trw ałych użytków zielonych sty m u lu je rozwój produkcji zwierzęcej. Podstaw ow ym kierunkiem w tym dziale jest chów bydła rasy nizinnej czarno-białej z odchowem jałow izny na rem ont stada i opas młodego bydła rzeźnego. Chów trzody chlew nej prow adziły tylko gospodarswa Turno i Zienki.
Ja k w ynika z tabeli 7, badane gospodarstw a posiadały przeciętnie wyższą obsadę zw ierząt produkcyjnych w sztukach dużych (o 9,4 szt.) na
1 0 0 ha użytków rolnych niż państw ow e gospodarstw a rolne w woj. lu bel
skim. W w yjściow ym roku badań obsada zw ierząt w poszczególnych gos podarstw ach w ahała się od 23,9 sztuk do 56,1 sztuk, średnio w kluczu obsada zw ierząt produkcyjnych wynosiła 37,2 sztuki. W badanym okresie n astąpił w zrost pogłowia zw ierząt o 30% i w ostatnim roku badań obsada na 100 ha użytków rolnych w ahała się od 33,8 szt. do 72,7 sztuki, średnio w kluczu w ynosiła 48,4 sztuki, a w państw ow ych gospodarstw ach rolnych w woj. lubelskim 39 sztuk.
218 Krystyna Gagoś
Tab. 7. Obsada zwierząt produkcyjnych na 100 ha użytków rolnych w sztukach dużych w kluczu Państw owych Gospodarstw Rolnych Sosnowica w latach 1967/1968—
1969/1970
Der Bestand von Produktionstieren, in grossen Stücken pro 100 ha vom Nutzboden umgerechnet, im Staatlichen Güterkomplex von Sosnowica in den Jahren 1967/1968—
1969/1970 Gospodarstwo b y d ło Oi<1 tr zo d a ^ CO 00 r a z e m b y d ło 05 % oo sa tr zo d a g CO r a z e m b y d ło 369/19' CO § £ O r a z e m Kalinka 40,0 _ 40,0 43,8 _ 43,8 54,8 , 54,8 Ochoża 23,9 — . 23,9 45,4 — 45,4 51,7 --- 51,7 Turno 40,8 11,3 52,1 36,8 n ,6 48,4 37,1 1 1 , 1 48,2 Uh nim 32,4 — 32,4 67,6 — 67,6 72,7 — . 72,7 Wy hale w 56,1 — 56,1 61,3 — 61,3 51,4 — 51,4 Zienki 33.7 6,i 39.8 33,5 5,9 39,4 29,3 4,5 33,8 Średnio badane gospodarstwo 37,2 3,3 40,5 45,2 3,2 48,4 45,7 2,7 48,4 Wojewódzkie Zjednoczenie PGR 35,5 1,5 37,0 37,2 1 , 6 38,8 37,4 1 , 6 39,0
Ź r ó d ł o : Obliczenia własne w oparciu o sprawozdania PGR.
W s tru k tu rz e pogłowia czołowe m iejsce zajm ow ał chów bydła, którego udział w ahał się od 91,8% do 94,4%, natom iast w państw ow ych gospodar stw ach rolnych w w ojew ództw ie lubelskim udział bydła w ynosił 95,9%, trzoda chlew na stanow iła tylko 4,1%.
W badanym okresie w ydajność krów m lecznych utrzym y w ała się praw ie na jednakow ym poziomie, znikom e obniżenie w ydajności spowodo w ane było w zrostem pogłowia krów . Ogólnie należy stw ierdzić, że z w y ją t kiem gospodarstw a Zienki we w szystkich gospodarstw ach i średnio w klu-Tab. 8. Średnia wydajność mleka od krowy w litrach w kluczu Państwowych Go
spodarstw Rolnych Sosnowica w latach 1967/1968—1969/1970
Die m ittlere M ilchleistung einer Kuh in Litern im Staatlichen Giiterkomplex von Sosnowica in den Jahren 1967/1968—1969/1970
Gospodarstwo 1967/1968 1968/1969 1969/1970 Kalinka 3623 3544 4005 Ochoża 3625 3640 3065 Turno 3089 3000 31-17 Uhinin 3266 3148 3308 W yhalew 3390 3601 3381 Zienki 2893 2835 2621 Średnio badanie gospodarstwo 3221 3173 3185 Wojewódzkie Zjednoczenie PGR 2776 2885 2982
Ź r ó d ł o : Obliczenia własne w oparciu o sprawozdania Państwowych Gospo darstw Rolnych.
Efektywność wykorzystania trwałych użytków.., 3 c N <L> W * 1 | ■S7 £ I £ 2 2 1 ^ 73 2 <« 2 ^ >>2 £ £ o | X 2 N 00 t> 55 c x -S§ £ 8 t£ g -2 c ® h u a> 05 £ > ^ ' O ^ ^ ^ o e
s * -si
•g, cd -3* JJ - ń i-s rt § £ SW Juj ^ ° > « * ^ J § « c -g *.g 5 5 © i 2i§ a | o W ? ^ 3 p ó co i-i >> M TJ £J ^ S S c - S I S ! §■ « s l o X- ^ "S 3 « * 3 o ! 3 > t 5 « ■ 5 * f t S 8 > c < v £ ® Ph 4-a *H c/3 os ® r t £ X ! , p H <u CO - F j H Q r a z e m e\i o j c-- t> co Tf < 0 r t C O T t * ( M O l H H 8 2 1 0 1 0 0 ,0 8 5 5 7 1 0 0 ,0 A 9 6 9 '1 9 7 0 CU O d r N <3 N c o c m o o m c g C O i O C D D - C D ^ c o m ^ c g c o c o 5 4 6 2 66,6 4 3 0 2 50,3 CO c M % u C D l O C D N h o 0 0 C O O H T f i C > l O M > C D t O c s c o c o c o c a i H 00 £ t -ca 3 3 ,4 4 2 5 5 49,7 r a z e m r - ( C D r> C O C D 0 5 c g c * - 0 51* - i > c o COMOOHH C O c *- l > co CS! W ł-( f—1 7 9 2 0 1 0 0 ,0 8 5 4 6 OOo cd % d 19 68 ^ 1 9 6 9 z w ie r z ę c a 05 tF 05 O cg C3 t > H C O i f i N T f ^ 05 H IO CO CO tJ< O 00 co 5 2 8 1 66,7 4 0 0 7 46,9 r o śl in n a c q c q o o c o c - T f c o c g c g i o cm C O o CD 0 5 CO 00 G M c o C S CO rH 26 3 9 CO0 0 c o 4 53 9 53,1 r a z e m t > l O C O O 0 5 I> W O h C O h T F CD CO c q T f H 5 7 9 9 o o o 7 9 1 9 1 0 0 ,0 1 9 6 7 /1 9 6 8 z w ie r z ę c a H 0 5 ^ 0 5 0 I > t ^ O J O W C 0 0 5 H H O O N C O co co cg o cni 3 8 9 7 67,2 3 18 4 40,2 r o śl in n a C— 00 O IC h h O l O t > 0 0 T F CO c o o O H co co HCOWWMh 19 0 2 32,8 4 735 5 9 ,8 G o sp o d a r st w o K a li n k a O c h o ż a T ur no U h jn in W y h a le w Zi en M B a d a n e g o sp o d a r st w a r a z e m U d z ia ł w p r o c e n ta c h W o je w ó d z k ie Z je d n o c z e n ie P G R U d z ia ł w p r o c e n ta c h W U co T3I
ę/la
‘C co ' O1
2 & 0) ■ £ co "to TDa
CO c V g « (0 s 8 •H§
O fM • O • O • i N220 Krystyna Gagoś
czu w ydajności m leka od jednej krow y w ciągu roku przekraczała 3 tys. litrów (w ahała się do 3173 do 3221). B adane gospodarstw a osiągnęły wyższą w ydajność m leka od 1 krow y niż państw ow e gospodarstw a rolne woj. lubelskiego, w który ch w ydajność m leka nie przekraczała 3 tys. litrów
(wahała się od 2776do 2982).
EFEKTYWNOŚĆ W YKORZYSTANIA TRWAŁYCH UŻYTKÓW ZIELONYCH W KLUCZU PAŃSTWOWYCH GOSPODARSTW ROLNYCH SOSNOWICA
Rozw ażania w zakresie analizy efektyw ności w ykorzystania trw ały ch użytków zielonych w ym agają dodatkow ego ujęcia w artości produkcji ro l niczej przy pom ocy w skaźnika produkcji tow arow ej. W artość produkcji tow arow ej obliczono na 1 ha użytków rolnych w cenach bieżących. W iel kość i s tru k tu rę prod u kcji ilu stru je tabela 9.
Z liczb tabeli w ynika, że w badanym okresie w artość p rodukcji to w arow ej rolniczej w kluczu na 1 ha użytków rolnych w ahała się do 5799 zł do 8210 zł, w ty m udział produkcji zwierzęcej w ynosił 66%. W p ań stw ow ych gospodarstw ach rolnych w w ojew ództw ie lubelskim , w analo gicznym okresie produkcja tow arow a na 1 ha użytków rolnych była nieco wyższa i w ahała się od 7919 do 8557 zł, w tym udział produkcji zwierzęcej wynosił od 40,2% do 50,3%.
Tab. 10. Produkcja towarowa w jednostkach zbożowych na 1 ha użytków rolnych w kluczu Państwow ych Gospodarstw Rolnych Sosnowica w latach 1967/1968—
1969/1970
Die Warenproduktion in Getreideeinheiten pro 1 ha vom Nutzboden im Staatlichen Güterkomplex von Sosnowica in den Jahren 1967/1968—1969/1970
Gospodarstwo Lata 1967/1968 1968/1969 •1969/1970 r o śl in n a z w ie r z ę c a r a z e m r o śl in n a z w ie r z ę c a r a z e m r o śl in n a z w ie r z ę c a r a z e m Kalinka 4,1 9,5 13,6 8,1 8,9 17,0 6,6 9,6 16,2 Ochoża 7,0 10,0 17,0 7,5 10,9 18,4 7,6 14,6 22,2 Turno 5,5 5,8 11,3 7,2 7,6 14,8 8,1 6,2 14,3 Uhnin 5,0 6,5 11,5 7,9 25,1 33,0 7,5 30,4 37,9 W yhalew 5,7 23,6 29,3 10,3 21,0 31,3 10,0 16,4 26,4 Zienki 3,6 5,7 9,3 5,2 6,2 11,4 4,1 6,9 11,0 Średnio badane gospodarstwo 4,9 9,5 14,4 7,0 12,8 19,8 6,6 13,2 19,8 Udział w procentach 34,0 66,0 100,0 35,0 65,0 100,0 33,0 67,0 100,0 Wojewódzkie Zjednoczenie PGR 8,0 7,8 15,8 8,7 ,10,3 19,0 7,7 10,7 18,4 Udział w procentach 50,6 49,4 100,0 45,8 54,2 100,0 41,8 58,2 100,0
Efektywność wykorzystania trwałych użytków.., 221
W celu bardziej wszechstronnego zbadania poziomu i stru k tu ry pro dukcji tow arow ej posłużono się jednostkam i zbożowymi (tab. 10).
Z tabeli w ynika, że w wyjściow ym roku badań na 1 ha użytków rolnych średnio w kluczu produkcja tow arow a wynosiła 14,4 jednostek zbożowych, a w ostatnim roku 19,8, czyli nastąpił w zrost produkcji tow arow ej o 37,5%. W stru k tu rz e produkcji tow arow ej udział produkcji zwierzęcej w ahał się od 65,0% do 67%. Najwyższą produkcję tow arow ą w jednostkach zbożo wych osiągnęły gospodarstw a U hnin i W yhalew (37,9 i 26,4 jednostek zbożowych), najniższą zaś gospodarstwo Zienki (11,0 jednostek zbożowych). W tym sam ym okresie państw ow e gospodarstw a rolne w województwie lubelskim osiągnęły 15,8 i 18,4 jednostek zbożowych na 1 ha użytków ro l nych, czyli w badanym okresie nastąpił wzrost produkcji o 16,4%. Udział produkcji zwierzęcej w ahał się od 40,4% do 58,2%.
Dla oceny efektyw ności w ykorzystania trw ałych użytków zielonych i pow ierzchni paszowej opracowano tabelę 11, w której uw zględniony zo stał inw entarz produkcyjny żywiony paszam i objętościowym i (z w y ją t kiem trzody chlew nej), oraz określono udział koni w użytkow aniu powie rzchni paszowej. Do głównej powierzchni paszowej zaliczono łąki i p ast wiska trw ałe, rośliny pastew ne w plonie głównym oraz okopowe pastew ne. W badanych gospodarstw ach ze względu na słabe gleby nie upraw ia się buraków cukrow ych i nie sieje poplonów, w związku z czym gospodarstw a te nie posiadają dodatkow ej pow ierzchni paszowej. Ponieważ w badanym okresie korzystały one z pasz treściw ych z zakupu, obliczono pow ierzchnię wyżyw ieniową, która stanow i w skaźnik określający obszar gruntów po trzeb ny do w yżyw ienia inw entarza żywego przy ak tualnym poziomie plonów i system ie żywienia. U stalenie powierzchni w yżyw ieniow ej oparto na ilości skarm ionych pasz z uw zględnieniem odpowiednich plonów. Obszar pod paszam i kupnym i obliczono dzieląc ilości skarm ionych pasz kupnych
przez w ystępujące w danym gospodarstw ie plony 4 zbóż.
Dane tabeli 11 w ykazują, że w wyjściow ym roku badań na 1 sztukę dużą przypadało średnio w kluczu 1,8 ha powierzchni wyżyw ieniow ej, w tym 1,3 ha powierzchni paszowej i 1,1 ha trw ałych użytków zielonych, a w końcowym roku badań 1,7 ha i 1,1 ha, w tym trw ałych użytków zielonych 0,9 ha. W tym okresie w państw ow ych gospodarstw ach rolnych w w oje wództwie lubelskim na 1 sztukę dużą w wyjściow ym roku badań przy p a dało 1,6 ha pow ierzchni wyżyw ieniowej, w ty m 1,2 ha pow ierzchni paszo wej i 0,7 ha trw ałych użytków zielonych; w końcowym roku badań wskaź niki te nie zm ieniły się. W poszczególnych gospodarstwach pow ierzchnia wyżyw ieniowa paszowa na 1 sztukę dużą była zróżnicowana. Badania
prze-222 Krystyna Gagoś £ I i «jS ^ g T3 ^2, oo t> > rt.CD ^ § 2 k 8 * S
f l 8
b «5 o . <P £ £ 3 1« « O •■G • £ CO G pj Cu ^3 © £ 1 - G 3 3N J S .a O -m 3 Ćd 3 £ -S ^ w * u g co- b -5 • N _ § 5 o ^ £ o 0/ +j t> •S £ 2 2 3 w .SJN $h Ph 5>ot* W CO 0 5 T 3 u i t * O <U tri Di w I S f S 8 a; O & 2 S ?-’ . J i ^ o 2N ►> tn 13 ^ 2 a g S 9tf & 05 ty t-ln 0) 2 OT 05 O co 'G ' 1 ££5 1—3 O) ® *w _, ■a* - G s . s - 3 3 CO fi-I £ G fS O ’O H o N ^ § G S i o * G « £ N :3 ^ <h «.§ 110 ^ X tu 0 N td T3J G G o <u > (y 1 .<“ S >> o O ■ N * > W >>►> > 1 — ^ O) <0 C 3 ■5 N .y8 ^ > <1) t> C/3» •£ o tJD £ G G O ot 3 PU ,9 ^ w . G .• :cO ^ . G G CJ t-i W H ’o .2 ^05 P Ź r ó d ł o : Badania a u to r a . naniłjBz z CoMotuaiM^z^M }uipzjsapA\.od ;U8DOJd lOWOCOOH TH co co co co cq 05CM 05 o o 05 (Bq m) au opiz pn^zn 3{BMI1 UlĄ M 03 <No" r-T o" o" cT o* o"£> 05 CD 05 rH BMOzsed (Bq m) Bi-uqozaaTMOd (Bq av) BMopuatM^z^M. BiuqDZi3iAvod ndnsfBz z C 3MOTU0TA\A:z^A\ puąozism od ;u300xd O 00 C^- 05 CD r-T ł-H o O O t-T M hMMM CO H w H rH 1—ł CM M^OOMlO CM CM CO CO CO CM r—>( f-T £> lO CM CM ł-H CO CM cd 05 CD 05 (Bq av) au op iz i^ ^ zn ajBAU^ uxX| m h co^ lO^ OT CD^ 1-H H o O cT rH 05 O o" *4-» cd J 19 67 /1 96 8 1 9 6 8 /1 (Bq m) B^wozsBd eitHpzjsiAYod (Bq m) BMOTUOLM^Z^AY BiiaąozjaiMod ndn^Bz z CsMoiugiMiCz^Yi. Tuqozx0iiA\od jiraooad (B.ą m) auopiz i^i^zri afBiYU} m. (Bq m) BMOzsBd BpuipzjaiMOd (Bą M) BMoruauwXZiCAV Biuqozj»fMod CM^ 05^ C» 05 £> ^ ł-T i-T o" o" o* »-h
MflCOMNO^ ^e^H H H w 05 O CD CD H H LO H W H lO ^ 00^ lO^ H W OH OH CO CD^ co IC HfOOHOH CO CD r*^ ^ 00^ i-T r-T i-H *—T r-T CM co CM CM co °°. 05 t> O CM^ co G o sp o d a r st w o K a li n k a O c h o ż a T u r n o U h in d n W y h al e w Z ie n k i B a d a n e g o sp o d a r st w a r a z e m W o je w ó d z k ie Z je d n o c z e n ie P G R
Efektywność wykorzystania trwałych użytków... 223 1 .G 1 O O O o « ■4-» sw cc O -C-1 t/30 1 O i 2 > B'c * C/5 *rH r s <3 3 ^ e 3 i* s * 1 3 31? G ° <y ^ Po h ^o >i -3 « ^ "S • S t o co £ J j w N O C r- a M
to
o1 ° | S
! « H
1 7 o o <D JL £ ^ ® 2 g < +J ,-1 (1) o> M "-- £ ri O ra s ^ 5 £ , P k 2 o S G | ’-' Ó 3 I G h h .h CO *h C D £ (O ^ Ng® C £o ^ <u rt > ^ c- j; 45 ? 2® o 1^ •O ^ Ci) :(C rj 8 l?N | * " i l !£■§ S £
cc o ^ ^ ^ G O G .2* :2C W) ~ * C/3 -t? 9 U< CO O y ^ 2 :> w -+-J 'w 9 •* s / l C/3 <1> O «w g-e *3 > 0 M C >1 t>c 5 g g *o 3 W £ . J j £CO w [/] 3 S < ■2 g « h I Q B T U B ^ S j C z J O ^ i C M ; . u © D O J d ©^05 lO f-^CO CO 0 * h co" 00" o T 0" T#< CO CO 05 CO CO 47 ,5 Tt< 1 9 6 9 /1 9 7 0 Wy daj noś ć z 1 h a u ż y tk ó w z ie lo n y c h ( 9 A v o z o q z p U s o u p a C ) e u z o ^ a i o a } ( 9 M . o z o q z p f l S O n n p a C ) b;s t a\ . Az d9z j ( 3 M 0 z o q z i s f t s o u p a j ) [ 9 A V 0 I U 9 T A \ . ^ Z i ę M T u ą D z a a i M O d B t U B ^ S i C Z J O i l ^ / ń . ; u 9 0 0 J d ©^ ©^ ©^ O ©^ csT cm" cm" cmcm" cm" CO CO CO co co co CO W I> CM co cm" 0 rH 1—T CMo T t-h ł-H rH CO CM C0^ CMfc I> ^ CM^ OT N 0' H h N o f rH rH ł-H CO CM CM^ 10 05 CO WIO CO I>" 10" rf" c o CO CM ^ 00 CO CM 46,5 15 ,2 15 ,2 3 2 ,0 © CM co 10 rH ltrHT « 05" IO L a ta 6 9 6 T /8 9 6 I W yd aj no ść z 1 h a u ż y tk ó w z ie lo n y c h ( 9 A \ . o z o q z i ł ^ s o u p a C ) B U Z D ^ ł 9 J i O 0 ł ( 9 A V O Z O q Z i ł ^ s o i u p a r ) b;s t m^z o9z j ( 9 M D z o q z p i l s o u p a C ) B M . 0 't U 9 T A \ . X Z ^ M B p u q o z j 9 T A \ o d B r U B l S ^ Z J O ^ M . ł U 9 9 0 J d 0 © ^ © ^ © ^ © © ^ CM cm" cm" Cvf CM cm" CO CO CO CO co co to - o o c - . o c- . c o ^ 00 ^ ^ ^ co” © “ . [ » O t » ® . ^ r ° ° Tfc^c-T«3 »—1 TH CM CM CO © CO 1-H co C'**' in © co co CO CM rF CO CM © ^ cm" co Cft Tf CO © 40 ,6 19 ,0 19 ,0 3 2 ,0 Wyda jno ść z 1 ha u ż y tk ó w z ie lo n y c h ( 9 M o z o q z i ł f t s o u p a f ) B U Z 3 X l 9 J 0 i 9 ł ( 9 A \ . o z o q z p p s o u p a f ) B ^ S T i A \ . X z D 9 Z J ( 9 A V O Z O q Z t 5 H S 0 | U p 9 [ ) C a A v o T i u © m X z X M i u i p z . i a t M . o d ° - o_ CM cm" CM cm" cm" CO CO CO CO CO co © ^ *-HOT »-H CM^ ift cm" co" cm" i-T 00" CO t-H HHW OHoo rd CM^ 10 CM co" CM* *H co 00" ł-H rH rH CO © ^ cm" co © ^ co" © ^ co © . cm" co © fc co" c o G o sp o d a r st w o K a li n k a O c h o ż a T u r n o U h n in W y h a le w Z d en ik i B a d a n e g o sp o d a r st w a r a z e m W o je w ó d z k ie Z je d n o c z e n ie P G R CO (h O +J a ćH CO * s CO-X5 CO 0Q o 'O o (h *N224 Krystyna Gagoś
prow adzone przez K. Gagoś 5 w indyw idualnych gospodarstw ach rolnych w rejonie K anału W ieprz-K rzna w ykazały, że w grupie obszarowej gospodarstw od 2— 5 ha pow ierzchnia paszowa na 1 sztukę dużą w ynosiła 0,40 ha, a w gospodarstw ach powyżej 10 ha — 0,90 ha. Średnio na 559 zba danych gospodarstw pow ierzchnia paszowa w ynosiła 0,60 ha. Z porów na nia tego w ynika, że państw ow e gospodarstw a roln e w rejonie K anału W ieprz-K rzna prow adziły m niej intensyw ną gospodarkę w porów naniu z indyw idualnym i gospodarstw am i rolnym i. W edług G. Blohm a 6, w nie m ieckich in tensyw nych gospodarstw ach rolnych pow ierzchnia paszowa na 1 sztukę dużą w ynosiła 0,40 ha. Z porów nań tych w ynika, że badane gospo darstw a przy in tensyw n y m poziomie produkcji m ogłyby zwiększyć pogło wie zw ierząt produ k cyjny ch o 100%.
W celu przeprow adzenia analizy efektyw ności w ykorzystania trw ały ch użytków zielonych opracow ano tabelę 12, w k tórej podany został poziom produkcji tow arow ej zw ierzęcej z 1 ha pow ierzchni w yżyw ieniow ej i z 1 ha trw ały ch użytków zielonych w jednostkach zbożowych. W tabeli tej oprócz w ydajności rzeczyw istej obliczono teoretyczną w ydajność produkcji tow a row ej zw ierzęcej w jednostkach zbożowych, zakładając zbiór 80 q siana 7 z 1 ha użytków zielonych.
Przy tak im założeniu produkcja tow arow a zwierzęca z 1 ha trw ały ch użytków zielonych wynosi 32 q po przeliczeniu na jednostki zbożowe. W edług ty ch w yliczeń, w badanych gospodarstw ach w w yjściow ym roku badań trw ałe użytki zielone w ykorzystane były w 40,6%, a w końcowym roku badań w 47,5%. W poszczególnych gospodarstw ach procent w ykorzy stania trw ały ch użytków zielonych był zróżnicow any i w w yjściow ym roku badań w ahał się od 25,3% do 131,1%, a w końcowym ro ku badań od 30,6% do 98,1%. W ty m sam ym okresie państw ow e gospodarstw a rolne w w oje wództwie lubelskim w ykorzystały trw ałe użytki zielone w w yjściow ym roku badań w 40,6%, a w końcow ym roku w 47,1%.
W celu przeprow adzenia analizy w ykorzystania pow ierzchni paszowej trw ałych użytków zielonych na 1 sztukę dużą opracow ano tabelę 13, która podaje rzeczyw istą pow ierzchnię użytków zielonych na 1 sztukę dużą, oraz przyjęto teoretyczną pow ierzchnię 0,4 ha i obliczono procent w ykorzysta nia. Z w yliczeń w ynika, że badane gospodarstw a w ykorzystały trw ałe użytki zielone w 30% w w yjściow ym roku badań i w 44% w końcowym roku.
5 K. G a g o ś : Poziom intensywności produkcji rolniczej w gospodarstwach
chłopskich w rejonie Kanału W ieprz-Krzna, Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska,
sectio H, vol. IV, s. 191.
6 G. B I o h m : Ekonomika i organizacja gospodarstw rolniczych, PWRiL, War szawa 1961, s. 19.
T a b . 13 . E fe k ty w n oś ć w yk o r zy st an ia tr w a ły ch u ży tk ów zie lo n y ch w k lu cz u P ań st w ow ych G o sp o d a rs tw R o ln y ch S o sn o w i ca w la ta ch 19 6 7/ 1 96 8 — 1 9 6 9 /1 9 7 0 D ie A u sw e r tu n g se ff e k ti v it ä t vo n g rü n en D au e rn ut zf lä c he n im Sta atl ich en Güterk omp lex in de n J a h re n 1 9 6 7 /1 96 8 — 1 9 6 9 /1 9 7 0
Efektywność wykorzystania trwałych użytków... 225
15 A n n a l e s , SGGtio H , t. I X CO p r o c e n i w y k o r z y st a n i O M O h t ^ M m cm co 10 m co 44 57 1 9 6 9 — 1 9 7 0 P o w ie r z c h n ia u ży tk ów z ie lo n y c h na 1 sz tu k ę d uż ą rz ecz y- te o r e - w is ta ty c z n a ^ ^ ^ ^
o o" o" o" o o
03 io i> o" t-T o o o" h 0,9 0 ,4 O O CO p ro ce n i w y k o r z y st a n i to CSJ o O CD o CO 00 lO CD 44 57 L a ta 1 9 6 8 — 1 9 6 9 P o w ie r z c h n ia u ży tk ów z ie lo n y c h in a 1 sz tu k ę d uż ą rzec zy - te o r e - w is ta ttyczna ^ o * o " o ' o ” o " o " T-H 00 lO CO CD O .-H i-h © O O .-m o " o 0,7 0 ,4 03 p ro ce n i w y k o r z y st a n i CD *-h O O O CD CO h o CO 00 <N oco 57 1 9 6 7 — 1 9 6 8 P o w ie r z c h n ia u ży tk ów z ie lo n y c h na 1 sz tu k ę du ż ą rzec zy - te o r e - w is ta ty c z n a Tł< T f T f r f o" o o o* o" o H lO lO LO h 00 o" H O r t-T c T co O o " G o sp o d a r st w o K a li n k a O c h o ż a T u r n o U h n in W y h a le w Z ie n k i B a d a n e g o sp o d a r st w a r a z e m W o je w ó d z ik ie Z je d n o c z e n ie P G R cd i-. o 3 cd cd 'S cd T J cd 03 ö o u >N
