Karol Spett
Poczytalność charakteropatów
Palestra 13/5(137), 30-34
30 K a r o l S p e t t N r 5 (137) jeżeli p rac o w n ik uspołecznionego za k ła d u p ra c y w czasie d ro g i z dom u do p ra c y lu b z p o w ro tem u leg n ie w y p ad k o w i spow odow anem u przez p ojazd m ech a n icz n y , to będzie m u p rzy słu g iw a ć św iadczenie w y n ik a ją c e z obow iązkow ych u b e z p ie czeń k o m u n ik a cy jn y ch , a nie z um ow y ubezpieczenia n a stę p stw nieszczęśliw ych w y p ad k ó w z a w a rte j p rzez zak ład pracy .
Je że li w y p a d e k n a s tą p ił w drodze z dom u do p ra c y lu b z p ra c y do d o m u , a p rac o w n ik b y ł przew ożony sam ochodem z a k ła d u p ra c y lu b będ ący m w jego dyspozycji, to poszkodow anem u b ęd ą p rzy słu g iw a ły ró w n ież św iadczenia p r z e w id zian e w ro zp o rzą d zen iu w sp raw ie obow iązkow ych ubezpieczeń k o m u n ik a c y j nych. W y n ik a to z p rze p isu a rt. 123 u st. 2 u sta w y z d n ia 23 sty c zn ia 1968 r_ o pow szechnym za o p a trz e n iu e m e ry ta ln y m p rac o w n ik ó w i ich ro d zin (Dz. U. N r 3. poz. 6).
KAROL SPETT
Poczytalność charakteropatów
T erm in „ c h a ra k te ro p a tia ” w p ro w ad ził do p s y c h ia trii p olskiej B ilikiew icz. T e r m in te n p r z y ją ł się i w te n sposób a u to r tr a f n ie w y o d rę b n ił te za b u rzen ia c h a ra k te ru , k tó ry c h nie zalicza się do p sy c h o p atii.1
R óżnica m iędzy c h a r a k te ro p a tią a p sy c h o p a tią dotyczy etiologii. W w y p a d k a c h c h a ra k te ro p a tii le k a rz w 'obecnym sta n ie w ied z y medyczinej zna przy czy n ę za b u rzeń c h a ra k te ru , u p sy c h o p ató w zaś p rzy c zy n a ta nie je s t u sta lo n a . O b jaw y k li niczne n a to m ia st w obu zab u rzen iach m ogą być id en ty czn e lu b zbliżone.
C h a ra k te r m a znaczny, choć inie w y łąc zn y w p ły w n a za ch o w an ie się człow ieka i na jego sto s u n e k do społeczeństw a. S tr u k tu r a c h a r a k te ru o b ejm u je uczuciow ość, p rz e d e w szy stk im w yższą, o raz fu n k c je w o li i s fe rę popędów . S ą to za te m t e sa m e cechy psy ch ik i, k tó r e p o d le g ły za b u rzen iu u -psychopatów 2. D latego też w a rto ś ciu je się c h a ra k te ry . W zw ią zk u z ty m B ilik iew icz w y p o w iad a pogląd, że „kto n a ru sz a w a ru n k i ła d u społecznego lu b p ra w a , n a k tó ry c h ład te n się opiera, te n m a c h a r a k te r w ad liw y , o d ch y lają cy się od n o rm y ” 3.
N iekiedy już w z a ra n iu życia szkodliw e cz y n n ik i w y w o łu ją c h a r a k te ro p a tie , d z ia ła ją c n a ro z w ija ją c y się mózg p ło d u lu b n o w o ro d k a. M iędzy in n y m i są to u raz y fizyczne, k tó ry c h d o zn a je ciężarna, z a tru c ia (najczęściej alkohol) i
przebyte-1 P a r . T . B i l i k i e w i c z : C h a r a k t e r o p a t i e — O r g a n i c z n e z a b u r z e n i a c h a r a k t e r u , ,»Pol s k i T y g o d n i k L e k a r s k i ” 1962, n r 48, s . 1866—1870. w o b c o j ę z y c z n e j l i t e r a t u r z e f a c h o w e j n a o k r e ś l e n i e z a b u r z e ń c h a r a k t e r u u w a r u n k o w a n y c h o r g a n i c z n i e u ż y w a s i ę t e r m i n ó w ,,p s y c h o - p a t o p o d o b n y ” l u b „ p s e u d o p s y c h o p a t i a ” . Z o b . w t e j k w e s t i i : J . A . P o p o w : K . u t o c z n i e - n i j u p o n i a t i j a „ p s i c h o p a t i j a ” (w : P r o b l e m y s u d i e b n o j i p s i c h i a t r i i , t. X I, M o s k w a 1961, s. 124> o r a z W . B i t t n e r : z u m P r o b l e m d e r s o g e n a n n t e n P s e u d o p s y c h o p a t h i e n , ,,M o n a t s c h r i f t f ü r K r i m i n o l o g i e u n d S t r a f r e c h t s r e f o r m ” 1968, n r 8, s. 115 i n . 2 P o r . K . S p e t t : P o c z y t a l n o ś ć p s y c h o p a t ó w , ,,P a ń s t w o i P r a w o ” 1967, n r 3, s . 465—474-3. P o r . T . B i l i k i e w i c z : P s y c h i a t r i a k l i n i c z n a , P Z W L , W a r s z a w a 1966, s . 166.
N r 5 (13 / 1 P o c z y t a l n o ś ć c h a r a k t e r o p a t ó w 31
w ło n ie m a tk i z a p a le n ia m ózgu. Do te j g ru p y czynników należy te ż ciężki — zw ykle kleszczow y — poród, połączony z n ie d o tle n ien iem m ózgu now orodka.
S paczen ia c h a ra k te ru , k tó re s tw ie rd z a się u c h a ra k te ro p a tó w , są zaw sze n a stę p stw em organicznego u szkodzenia m ózgu. J a k ju ż w spom niano, są to ta k ie uszkodzenia, k tó re rozp o zn aje się w obecnym s ta n ie w iedzy m edycznej. P r z y k ła dowo w y n ik i b a d a ń m ogą w y k az ać w ty c h w y p a d k a c h o g niskow e zm ian y n e u ro logiczne (np. p o ra ż e n ia kończyn) bąd ź zan ik o k reślo n e j o kolicy m ózgu (badaniem radiologicznym ), bąd ź też patologiczny zapis elek tro en c efalo g ra ficzn y .
C h a ra k te ro p a tie w y stę p u ją czasem łączn ie z obniżeniem poziom u in te le k tu a l nego (np. u otęp iały ch starców ). W ty c h w y p a d k a c h ocena poczytalności nie n a stręc za tru d n o śc i, gdyż o tę p ia ły sta rz e c n ie m oże rozpoznać znaczenia czynu i n ie m oże p o k ie ro w a ć sw ym p ostępow aniem . N a to m ia s t za b u rzen ia c h a r a k te ru w y w o ła n e o rg an ic zn y m uszkodzeniem m ózgu p rzy zach o w an y m poziom ie in te le k tu a l nym m ogą n a s u w a ć w ątp liw o ści w k w e stii poczytalności, gdy chodzi ty lk o o zdol ność k ie ro w a n ia sw ym p ostępow aniem .
W p r a k ty c e sądów często żąda się od biegłych odpow iedzi n a p y ta n ie , czy c h a r a k te ro p a tia je s t n astęp stw e m u ra z u głow y doznanego w m łodości lu b w w ie k u
do jrzały m , czy też nie. K w estia ta łączy się z ro d za jem uszk o d zen ia tk a n k i m óz gow ej. N astę p stw a u raz u czaszkow o-m ózgow ego dzieli się n a w strz ą s m ózgu, jego stłu c z e n ie lu b zranienie.
W strz ąs nie p o zo staw ia zm ian an ato m iczn y ch w tk a n c e m ózgow ej. Jeg o k r ó t k o trw a ły m , b ezp o śred n im n astę p stw e m je s t u tr a t a przy to m n o ści lu b je j p r z y m glenie, zw olnienie ak c ji se rc a i w y m ioty. Późine dolegliw ości (np. b ó le i z a w ro ty głow y) z a n ik a ją . D ośw iadczenie uczy je d n a k , że w strz ą s m ózgu niie w y w o łu je trw a ły c h n a s tę p s tw pod postacią c h a ra k te ro p a tii.
N a to m ia st c h a ra k te ro p a tie ro z w ija ją się po stłu cz en iu lu b z ra n ie n iu m ózgu. In w a lid ó w po ty c h u ra z a c h m ożna po d zielić n a g ru p y zależn ie od n ie p o żą d a nych lu b u je m n y c h cech c h a ra k te ru , k tó re w y su w a ją się n a p la n p ie rw sz y w ich sylw etce. Do p ierw szej g ru p y należą c h a ra k te ro p a c i c e rem o n ia ln i i n a trę tn i, do d ru g iej — a p a ty c z n i i em ocjonalnie tępi, do trze cie j — (im pulsyw ni, s k ło n n i do a k tó w ag re sji, do cziwartej — osoiby, u k tó ry c h w y stą p ił z a n ik po w szech n ie z n a n ych p o ję ć etycznych. G rariice m iędzy g ru p a m i są zm ienne. Zdariza się w ięc, że n iep o żąd an e lu b u je m n e cechy c h a r a k te ru , zaliczone do je d n ej z w y m ie n io n y ch g ru p , s tw ie rd z a się w śró d innych objaw ów .
Je d n y m z n a s tę p s tw stłu c z e n ia lu b z ra n ie n ia m ózgu je s t e p ilep sja. W te j cho ro b ie ro z w ija się zn a m ie n n a c h a ra k te ro p a tia , k tó r a zostanie n aszk ico w an a w u w a
gach o ep ilep sji.
Is to tn e znaczenie m a n a d u ż y w a n ie alkoholu,- rozpow szechnione w śró d c h a ra k te ro p a tó w po stłu cz en iu lu b z ra n ie n iu m ózgu. R ów nież u p o je n ie p a to lo g ic z n e
zd a rza się u ty c h osób częściej niż u zdrow ych. W innych w y p a d k a c h re a k c ja na spożycie alk o h o lu d aje ty lk o p o d sta w ę d o p rz y ję c ia u p o je n ia n a podłożu p a to logicznym . P rzestępczość o m a w ian y c h c h a ra k te ro p a tó w je s t w yższa niż p r z e ciętnej po p u lacji. W ynika to nie ty lk o z n a s tę p stw u raz u , lecz ta k ż e z d e g ra d a c ji p sychicznej w y w o łan e j przez alkohol.
O ceniając poczytalność c h a ra k te ro p a tó w p o stłu cz en ia ch lu b zra n ie n ia c h m óz gu, w a rto p o d k reślić, że n ie m a p o zy ty w n e j k o re la c ji m iędzy n asile n iem u szkodze n ia a zn a m ie n n y m d la c h a ra k te ro p a tii sp aczen iem p sychiki. T oteż k r y te r iu m n ie p o czy taln o ści lu b je j ogran iczen ia są w y łąc zn ie „zakłócenia czynności psychicz
32 K a r o l S p e t t N r 5 (137)
S ięg a jąc do an a lo g ii z z a k re su m e d y cy n y so m aty czn ej, an o m alie c h a ra k te ru p sy c h o p ató w m ożna p o ró w n a ć do- w a d y w ro d z o n ej, c h a ra k te ro p a tó w zaś — do k a le c tw a n abytego. P ra k ty k a sąd o w a uczy, że sąd y znacznie rza d zie j p rz y jm u ją niepoczytalność lu b zm niejszoną p o cz y ta ln o ść p sy c h o p ató w niż c h a ra k te ro p a tó w .
W ydaje się, że w y n ik a to ra c z e j z um ow nych i tra d y c y jn y c h p o glądów p s y ch ia try c z n y c h an iże li z przy czy n p sy c h o lo g ic z n y c h 4. I ta k n p . M alinow ski (po d o b n ie ja k Ł uniew ski), p o ru sz a ją c p ro b le m p sy ch o p atii, p o d aje: „W aru n k i a rt.
17 k.k. m ogą zachodzić rza d k o , w w y ją tk o w y c h p rz y p a d k a c h (...)” o raz „stoso w a n ie a rt. 18 k.k. w o d n ie sie n iu do p sy ch o p ató w o graniczam y do m in im u m ” 5. N ato m iast na te m a t c h a ra k te ro p a tó w (po u ra z a c h czaszkow o-m ózgow ych) a u to r w y p o w ia d a p ogląd: „Te s ta n y pou razo w e często u z a sa d n ia ją u zn a n ie u spraw ców
po czytalności zm niejszo n ej (art. 18 k.k .)” 6.
C h a ra k te ro p a tia podeszłego w ie k u w y stę p u je n ajczęściej łącznie z o b ja w a m i o tę p ie n ia in te le k tu aln eg o , znam iennego d la ty c h osób. W o tę p ien iu sta rc ó w s tw ie r
dza się n iew y d o ln o ść p am ięci, upośledzenie k ry ty c y z m u i d e z o rien ta cję w czasie, m ie jsc u i w sy tu a c ji. Z d a rz a się jednaik, że z a b u rz e n ie c h a ra k te ru (c h a ra k te ro p a tia ) w y stę p u je , zanim ro zw in ie się otępienie. W ty c h w y p a d k a c h stw ie rd z a się p rz e d e w szy stk im z a b u rz e n ia em ocjo n aln e. S ta rc y w z ru sz a ją się z b ła h y ch p o w odów , re a g u ją c n a d ro b n e w y d a rz e n ia n ie w sp ó łm ie rn y m sm u tk iem lu b p rz e s a d n ą w esołością. Z d a rz a ją się te ż u nich lę k i, np; p rz e d śm iercią głodow ą, lub głęb o k a d e p re s ja , k tó ra je s t przyczyną sam o b ó jstw . U n ie k tó ry ch sta rc ó w w y s tę p u je w zm ożona pobudliw ość, n ie u z a sa d n io n e w y b u c h y gniew u, połączone n ie k ie d y z niszczeniem p rze d m io tó w lu b a g re sją sk ie ro w a n ą p rzeciw innym osobom .
Ze sfery spaczonych p opędów stw ie rd z a się zw łaszcza u m ężczyzn n ie rz ą d z n ie le tn im i poniżej l a t 15. J a k się zdaje, te lu b ie żn e m a n ip u la c je s ta rc a w y n ik a ją z niew ydolności o dbycia sto s u n k u z dorosłą k o b ie tą.
C h a ra k te ro p a tia p odeszłego w iek u , k tó rą się stw ie rd z a, zanim , się ro zw in ie o tę p ie n ie in te le k tu a ln e , nie upośledza w p e łn i fu n k c ji em ocjo n aln y ch , w o li i sfery popędów . D latego w ty c h w y p ad k a ch p rz y jm u je się zm niejszoną poczytalność. N ato m iast c h a ra k te ro p a tia sp rzężo n a z o tę p ien iem in te le k tu a ln y m je s t k ry te riu m n iepoczytalno ści.
Z n a m ien n ą c h a ra k te ro p a tię w y w o łu je e p ile p s ja (padaczka). P o n ad to u zn a c z n ej liczby ep ile p ty k ó w stw ie rd z a się trw a łe obniżenie poziom u in te le k tu aln eg o (otępienie). W a rto w sk azać, że w y ją tk o w o z d a rz a ją się p rz y p a d k i epilepsji, w k tó r y c h n a p a d y lu b ic h faw . ró w n o w a żn ik i p sy c h icz n e w y stę p u ją rzadko, czasem ty lk o k ilk a ra z y w życiu, a otępienie i c h a ra k te ro p a tia ro z w ija ją się w yraźnie. Z azw yczaj je d n a k im częstsze są nap ad y , ty m częściej u w id aczn ia się otęp ien ie i c h a ra k te ro p a tia .
W sferze em o cjo n aln ej z a b u rz e n ia c h a ra k te ro p a ty c z n e e p ilep ty k ó w m ożna p o dzielić n a dw ie g ru p y . Do je d n ej należą chorzy d raż liw i, m ściw i i pon u rzy , do d ru g iej — p rz e sa d n ie ugrzeczn ien i i p rzy m iln i.
Z a b u rze n ia p o p ęd ó w om aw ianych c h a ra k te ro p a tó w dotyczą im pulsów do p o d p a la n ia (pyrom ania), do w ęd ró w ek (poriom ania) oraz do ucieczek (fuga im p u lsiva ).
* P q j . G . O h m : D ie n o r m a t i v e n G r u n d l a g e n d e s z u m W e s e n d e r U n z u r e c h n u n g s f ä h i g k e i t g e h ö r e n d e n K r a n k h e i t s b e g r i f f e s , „ A r c h i v f ü r P s y c h i a t r i e u n d N e r v e n k r a n k h e i t e n v e r e i n i g t m i t Z e i t s c h r i f t f ü r d i e g e s a m t e N e u r o l o g i e u n d P s y c h i a t r i e ” 1955, s . 474— 491. 5 A . M a l i n o w s k i : P o d s t a w o w e z a g a d n i e n i a w o r z e c z n i c t w i e s ą d o w o p s y c h i a t r y c z -n y m , P Z W L , W a r s z a w a 1961, s. 146. a T a m ż e, s . 128.
N r 5 (137) P o c z y t a l n o ś ć c h a r a k t e r o p a t ó w 33
W w o jsk u ucieczki c h a ra k te ro p a tó w ep ilep ty czn y ch są czasem b łę d n ie u w aż an e za dezercję.
M ściwi, p o n u rzy i d rażliw i c h a ra k te ro p a c i są ag re sy w n i i dość często p o p eł n ia ją p rz e s tę p s tw a przeciw życiu i zdrow iu. C h a ra k te ro p a tia ep ilep ty k ó w , sp rz ę żo n a z o tę p ien iem in te le k tu a ln y m , je s t k ry te riu m niepoczytalności. U cho ry ch
z z a b u rzen iam i popędow ości p rz y jm u je się zm niejszoną poczytalność.
C hroniczny alkoholizm w y w o łu je choroby cielesne, c h a ra k te ro p a tię , o tę p ien ie in te le k tu a ln e i ch o ro b y psych iczn e (np. m a ja c z e n ie drżenne, czyli b ia łą g orącz kę — d e liriu m trem ens). C h a ra k te ro p a tia w y stę p u je często i ro z w ija się s to p niow o. A lko h o lik w początkow ym ok resie n ałogu je s t niecierp liw y , sk ło n n y do w y b u ch ó w gniew u, zachow uje się w y zy w ając o i z a n ie d b u je się w p rac y . P o p ad a on często w k o n flik ty z członkam i sw ojej ro d zin y , z p rac o d aw ca m i i z o rg a n a m i ró żn y c h w ładz, najczęściej z m ilic ją . N a ra s ta w nim zaw iść w sto su n k u do w sp ó ł p raco w n ik ó w , k tó rz y a w a n su ją społecznie, p rzy czym ic h osiągnięcia p rz y p isu je
on b łę d n ie w y łąc zn ie p ro te k c ji i in try g o m .
W m ia rę p rze d łu ża n ia się nałogu pogłębia się c h a ra k te ro p a tia , o b e jm u ją c co r a z szersze k rę g i sfery em o cjo n aln ej, w oli i pacząc popędow ość. A lko h o lik z d a leko p o su n ię tą c h a ra k te ro p a tią nie je s t w sta n ie zm obilizow ać się do ża d n ej sta łe j p rac y , a p oniew aż n ie m a środków n a za spokojenie nałogu, p rz e to p rz e p ija sw oje doryw cze d ro b n e zaro b k i i w y n o si z dom u zaro b k i żony. Często zniew aża ją słow nie i znęca się fizycznie n ad n ią i n ad dziećm i. N ajczęściej p o p ełn ia p rz e s tę p stw a p rz e c iw imieniu, p rz e stę p stw a k w alifik o w a n e jako opór i zniew aga w ła dzy o raz p rz e s tę p s tw a p rze ciw życiu i zdrow iu.
W początkow ym o k resie alkoholizm u c h a ra k te ro p a c i są n iepow ściągliw i se k su aln ie. D opuszczają się różnych czynów n ie rz ąd n y c h . Z d a rz a się też, że g w ałcą w ła s n e córki. W m ia rę p rze d łu ża n ia się nało g u alkoholicy s ta ją się c o ra z m n ie j w y d o ln i se k su aln ie; u w ielu z n ic h w y stę p u je c a łk o w ita im p o ten cja. J e s t to je d n a z przy czy n ro zp a d u pożycia m ałżeńskiego. Żony odnoszą się do c h a ra k te ro p aty cz n y ch m ężów z o d raz ą. Ci zaś nie zd a ją sobie sp raw y , że p rzy c zy n ą o d raz y je st alkoholizm i jego c h a ra k te ry sty c z n e n a s tę p stw a , lecz p o d ejrz e w a ją błędnie, iż żony m a ją kochanków . D latego też nieuzasad n io n e uczucie zazdrości i p o d e j rz e n ia o zd ra d ę m a łże ń sk ą stw ie rd z a się u w ie lu c h a ra k te ro p a tó w , k tó ry c h za b u rz e n ia psych iczn e rozw in ęły isię n a podłożu alkoholizm u.
U alk o h o lik ó w z o b jaw am i c h a ra k te ro p a tii n ie p rz y jm u je się a n i n ie p o cz y tal ności, an i zm niejszonej poczytalności. N ato m iast w y ra źn a c h a ra k te ro p a tia łącznie z ro zp o czy n ający m się o tę p ien iem in te le k tu a ln y m je s t k ry te riu m zm niejszonej poczytalności. J e ś li prócz c h a ra k te ro p a tii alkoholizm w yw ołał głębokie o tę p ien ie lu b chorobę psychiczną, co z d a rza się rza d k o , p rz y jm u je się niepoczytalność.
C h a ra k te ro p a tia po p rze b y ty m z a p alen iu m ózgu w y k a z u je sw oiste odrębności. J e d n a z nich po leg a n a znacznym n ie k ied y upły w ie czasu pom iędzy o stry m e p i zodem za p alen ia m ózgu a o b ja w a m i c h a ra k te ro p a tii. T en okres w ynosi w n ie k tó ry ch p rz y p a d k a c h u osób dorosłych 20 la t lub n a w e t dłużej. D alszą odrębnością je s t to, że o b ja w y c h a ra k te ro p a tii k s z ta łtu ją się inaczej u dorosłych niż ii dzieci i m łodocianych.
U dorosłych łącznie z c h a ra k te ro p a tią w y stę p u ją o bjaw y cielesne, k tó re o k reśla się ja k o p a rk in so n izm . T w arz p a rk in so n ik ó w je s t m a sk o w ata ; m a w y g ląd św iecący w sk u te k n ad m iern eg o w y d zie la n ia p o tu i ło ju skórnego. N iek tó ry m ch o ry m w y cieka ślina w znaczniejszych ilościach, in n y m zaś tylk o w śladach. P odczas ch o
84 K a r o l S p e t t N r 5 (137>
dzen ia p a rk in s o n ik n ie w y k o n u je w sp ó łru c h ó w kończyn górnych. P rz y b ie rn y m zg in an iu i p ro sto w a n iu kończyn stw ie rd z a się o b ja w k o ła zębatego, k tó ry p o le g a n a ty m , że ru c h m ię śn i n ie O dbywa się w sposób ciągły, lecz sk o k am i, co p rz y p om ina o b ro ty k o ła zębatego. W m ię śn ia ch k o ń cz y n w y s tę p u ją d rż e n ia , a u n ie k tó ry c h chorych k r ó tk o trw a łe zry w y o k re ś la n e ja k o tik i. Z n am ie n n e są tzw . n a p ad y sp o jrzen io w e, p o le g a ją c e n a bolesn y m zw ró cen iu g ałek ocznych k u gó rze, rza d zie j n a ich u sta w ie n iu zbieżnym . C horzy p o ru sz a ją się sztyw no i są po ch y len i d o przodu. P ch n ię ci le k k o w p rzó d lu b w ty ł, n ie m ogą za trzy m a ć s ię od ra z u , lecz w y k o n u ją k ilk a k ro k ó w w k ie ru n k u n ad a n y m p rze z b adającego. T en o b ja w o k reśla się te rm in e m pro p u lsio b ąd ź retro p u lsio . M ow a p ark in so n ik ó w j e s t cicha, n ie w y ra ź n a i m a ło m o d u lo w an a.
R e ak c je em o cjo n a ln e dorosłych c h a ra k te ro p a tó w po zap alen iu m ózgu są zw ol nione. C horzy s ą a p a ty c z n i i ruch o w o sp o w o ln ia li. N iek ied y je d n a k u ty c h s a m y c h cho ry ch w y s tę p u je zu p e łn ie n ieoczekiw anie k r ó tk o trw a ły im p u ls ruchow y. W c z a sie te g o epizodu niszczą rzeczy; czasem za ch o w u ją sdę ag re sy w n ie w obec in n y c h osób. Z ab u rz e n ia w o li o m a w ian y c h c h a ra k te ro p a tó w p o le g a ją n a p rze ży w an iu w e w n ętrz n eg o p rz y m u su m y śle n ia o bezsensow nych, często p o d b arw io n y c h m agicz n ie te m a ta c h . I n n i chorzy w y k o n u ją n a tr ę tn e ru c h y , połączone z dziw acznym cerem o n iałem .
Z a b u rze n ia p o p ęd u seksualnego u c h a ra k te ro p a tó w po zap alen iu m ózgu są częste. P o le g a ją o n e n a zm ianie k ie ru n k u p o p ę d u z h etero sek su aln e g o n a hom o se k su a ln y oraz n a różnych czynach n ie rz ąd n y c h .
P a rk in so n iz m u n ie le tn ic h zdarza się w y ją tk o w o . P o n a d to w od ró żn ien iu od chorych dorosłych, k tó rz y są ru ch o w o i p sy c h icz n ie sp o w o ln iali i apaty czn i, n ie le tn i w y k a z u ją n a d m ie rn ą ruchliw ość. W iększość c h o ry c h je s t zw y k le w n a s tr o ju d raż liw y m i p o n u ry m . Są oni a g re sy w n i w obec in n y c h dzieci i dorosłych. P o n a d to k ła m ią , w łóczą się i k ra d n ą . W ychow yw anie dzieci po z a p alen iu m ózgu n a s tr ę cza znaczne tru d n o śc i.
Z ap a len ie m ózgu z m ien ia w sposób isto tn y osobow ość. M o to ry k a i funkcje- p sychiczne pow o ln ieją. To zw olnione te m p o m oże u le c nieoczekiw anej z m ia n ie p rzez n a g ły im p u ls ag re sji, k tó ry je st p o d sta w ą p rz y ję c ia niepoczytalności. U c h a ra k te ro p a tó w , k tó rz y p o p e łn ili czyn n ie rz ąd n y , p r z y jm u je się zm niejszoną poczy talność.
C h a ra k te r zdrow ego człow ieka je s t d y n am icz n ą cechą osobowości. K s z ta łtu ją go czy n n ik i ro d zin n e , w ychow aw cze, społeczne i w p ły w osób, z k tó ry m i człow iek u trz y m u je b lis k ie k o n ta k ty to w arz y sk ie. C h a ra k te r k s z ta łtu je się i zm ien ia ró w nież p o d w p ły w em o rganicznych cho ró b , zw łaszcza ch o ró b ośrodkow ego u k ła d u nerw ow ego. T e zm ian y c h a ra k te ru , z k tó ry c h naszk ico w an o z d a rz a ją c e się częś ciej, o k re śla się ja k o c h a ra k te ro p a tie . A czkolw iek o b ja w y c h a ra k te ro p a tii są t e sam e, k tó re s tw ie rd z a się w p sy c h o p atiach , n iep o czy taln o ść lu b zm niejszo n ą p o cz y ta ln o ść p sy c h o p ató w p rz y jm u je się — ja k to ju ż zaznaczono w yżej — zn a cz n ie rz a d z ie j n iż n iep o czy taln o ść lu b u m n iejszo n ą po czy taln o ść ch a ra k te ro p a tó w .
