Podstawy odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną zakładowi pracy : [recenzja artykułu Ignacego Wolberga opublikowanego w czasopiśmie "Praca i Zabezpieczenie Społeczne", 1963, nr 3]

M. Cybulska

Podstawy odpowiedzialności

pracownika za szkodę wyrządzoną

zakładowi pracy : [recenzja artykułu

Ignacego Wolberga opublikowanego

w czasopiśmie "Praca i

Zabezpieczenie Społeczne", 1963, nr

3]

Palestra 7/6(66), 65-66

N r 6 (66) P r ze g lą d •prasy p r a v ;n ic z e j ₅₅

zw raca uw agę na to, że w praktyce grzywna i' odszkodowanie przenoszą w artość skonfiskow anego mająitku, w obec czego orzeczenie przepadku staje się iluzoryczne. W prawdzie m ożliw e je st zaspokojenie grzyw ny z zaroibków lub innych dochodów skazanego pow stałych po k on fisk acie m ajątku, jednakże w praktyce m ożliw ość ta ■ n ie ma znaczenia, gdyż wTaz z konfiskatą i orzeczeniem grzyw ny następuje ska­

zanie oskarżonego z reguły na długoletnie w ięzienie. P oniew aż w yrok karny po­ w in ien być w ykonany n iezw łocznie po uprawom ocnieniu się, przeto w obec n ie­ m ożności ściągnięcia grzyw ny z e w zględu na konfiskatę całego m ajątku m usi na­ stąpić z reguły zam iana jej na areszt, a w ięc przedłużenie term inu pozbaw ienia w olności. Skutek te n w ydaje się niepożądany.

Istnieje w ięc konieczność — konkluduje autor — odpowiedniej zm iany usta­ w odaw stw a w cełu usunięcia pow stających obecnie trudności i uporządkowania tej nowej dziedziny praw a.

Podstawy odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrzqdzonq

zakładowi pracy

I

Jest to tem at artykułu Ignacego W o l b e r g a , drukow anego w nrze 3 (1963) m iesięcznika „Pracą i Zabezpieczenie S połeczne”.

W u staw od aw stw ie polskim brak przepisów szczególnych norm ujących odpo­ w iedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną zakładow i pracy. Przesłankam i tej odpow iedzialności — podobnie jak w stosunkach cyw ilnopraw nych — jest wina i bezprawność działania. Autor zwraca uw agę na różnice, jakie można zaobser­ w ow ać, zestaw iając odpowiedzialność za szkodę na zasadach ogólnych z odpow ie­ dzialnością za szkodę wyrządzoną zakładow i p racy przez pracownika.

W stosunkach cyw ilnopraw nych, np. w w ypadku um ow y o dzieło, brak um ie­ jętności u przyjm ującego zam ów ienie, który spowodow ał szkodę, nie zw alnia go od odpow iedzialności. W stosunkach pracy jednak zasada ta nie znajduje zasto­ sow ania. W ynika to z postanow ień szeregu układów zbiorowych, w m yśl których na podm iocie zatrudniającym ciąży obow iązek dostarczenia pracow nikowi pracy stosow n ie do jego k w alifikacja, a zlecenie mu pracy, do której n ie posiada n ale­ żytych um iejętności, m oże go ekskulpow ać w razie w yrządzenia szkody w łaśn ie na skutek braku k w alifikacji. J est to zatem pierwsza charakterystyczna cecha odpow iedzialności pracownika za szkodę, odróżniająca tę odpowiedzialność od od­ pow iedzialności na zasadach ogólnych.

Druga cecha w ynika z treiści art. 448 § 1 k.z., która precyzuje stopień sta­ ranności w ym aganej od pracownika w stosunku do podm iotu zatrudniającego. Przeipis ten wkłada na pracow nika obowiązek pełnienia pracy „sum iennie i ze starannością, jakiej w ym aga rodzaj p racy lub zwyczaj oraz słuszny interes pra­ codaw cy”. Chodzi w ięc tutaj o kryterium subiektyw ne: w in ę stanow i w adliw ość postępow ania pracownika, zły zam iar lub niedbalstw o. Autor podkreśla, że w sto­ sunkach pracy m iernik należytej staranności ma charakter relatyw ny, gdyż oparty jest na określanej d yrektyw ie politycznej, która staw iała in ne wym agania sta­ ranności np. w okresie planu trzyletniego, a inne obecnie. Takie u jęcie w in y pra­ cow nika odróżnia ją — zdaniem autora — od w in y w stosunkach cyw ilnopraw ­ nych. Ponadto sum ienność w w ykon yw aniu obow iązków pracowniczych w ustroju soojalistyczym jest także w ynikiem zasady, że pracownik jest współgospodarzem

«0 P r z e g lą d p r a t y p r a w n ic z e j _{N r 6 (<M|}

- zakładu p racy-i-.z tego tytułu obowiązuje go szczególna troskliwość i zapobiegli­ wość.

D rugim — oprócz w in y — w arunkiem odpow iedzialności jest bezpraw ność dzia­ łania. Bezpraw ność ta w w ypadku odpow iedzialności pracownika polegać będzie na naruszeniu przepisów prawa, instrukcji, regulam inów i poleceń przełożonych. Podczas gdy w stosunkach cyw ilnopraw nych dłużnik nie m oże tłum aczyć s ię nieśw iadom ością bezpraw ności, działania, w stosunkach pracowniczych na pod­ m iocie zatrudniającym ciąży obow iązek zaznajom ienia pracownika z treścią jego obowiązków, a w razie zm iany technologii produkcji — z treścią i zakresem jego now ych obowiązków.

K onkludując, autor podkreśla, że dla odpow iedzialności pracownika za w yrzą­ dzoną zakładow i pracy szkodę charakterystyczne jest „ścisłe powiązanie bezpraw­ ności działania z w iną pracow nika, gdyż w określonych wypadkach warunkiem odpow iedzialności będzie św iadom ość bezprawności czynu w yrządzającego szkodę”.

Roszczenia z fyfułu premii

W artykule pt.: R oszczenie zarobkowe o prem ię a arit. 41 p.o.p.c. pisze A ntoni F i 1 c e k w nrze 3 (1963) m iesięcznika „Praca i Zabezpieczenie Społeczne”.

Autor zajm uje się zagadnieniem , jakie znaczenie dla roszczeń pracow nika ma decyzja pracodaw cy o przyznaniu prem ii oraz jaki w p ły w na to roszczenie m ają przepisy o d yscyp lin ie p łac.

Om awianą k w estię n ależy inaczej ocenić, jeśli idzie o prem ię uznaniową, a ina­ czej w w ypadkach prem ii regulam inow ych.

Prem ia uznaniow a w istocie sw ej jest nagrodą, której przyznanie uzależnione jest od pracodaw cy. R oszczenie zatem o w yp łatę prem ii uznaniowej może powstać dopiero po p ow zięciu przez zakład pracy decyzji o przyznaniu takiej prem ii.

Inaczej natom iast przedstaw ia się sprawa przy prem iach regulam inow ych, gdyż roszczenie o te prem ie p ow staje autom atycznie z ch w ilą spełnienia się przesłanek przew idzianych w regulam inie prem iow ania. Prem ia regulam inow a bow iem jest składnikiem w ynagrodzenia za pracę i roszczenie o jej w ypłatę niezależne jest od uprzedniej decyzji pracodawcy.

Mimo że rozróżnienie pom iędzy prem ią uznaniow ą a regulam inową w ydaje s ię jasne, w praktyce — nfe skutek n ie dość ścisłych sform ułowań regulam inów prem iow ania — pow stają w ątp liw ości, czy prawo do konkretnej prem ii n ie jest uzależnione od decyaji zakładu pracy. Autor w ym ien ia i om awia szereg takich w ątp liw ych w ypadków .

Przechodząc do zasadniczej k w estii, a m ianow icie do pytania, czy przyznanie prem ii regulam inow ej w b rew przepisom o kontroli bankowej funduszu p łac n ie narusza art. 41 p. o. p.c., autor w yraża pogląd, że skoro praw o do prem ii pow staje z chw ilą sp ełn ienia w arunków regulam inow ych, to roszczenie o prem ie n ie m oże być uw ażane za sprzeczne ani z ustaw ą, ani z zasadam i w spółżycia społecznego.

N iezależn ie od p ow yższego przepisy o kontroli bankowej n ie są ustaw ą w ro­ zum ieniu art. X I przep. wprow. p. o. p. c. i n ie m ogą zm ienić autom atycznie za­ sad prem iow ania przew idzianych w układach zbiorowych. W pływ przepisów o kon­ troli bankowej m oże b y ć skuteczny w obec pracow ników dopiero w ów czas,

gdy