Funebris Laudatio Serenissimi Sigismundi III. Poloniæ Regis, Magni Dvcis Lithvaniæ [...]

Funebris Laudatio

S E R E N I S S I M I

SlGISMVNDI III.

P O L O N I & R E G I S »

MAGNIDVCIS LITHVANI^E,

R V SS I ^ B, P R V S S M ! , M A S O V L £ , S A M O G I T I i E , L I V O N I ^ Q ^

N E C N O N

S V E C : G O T T •• VANDQ-

H ^j £ R B D : R E G I S

I L LU0 E T R N D m I H C H R I S T O P.

D- S T A N I S L A O L V B I E N S K L

E P I S C O P O P L O C E N S I ,

Scripta.

c R A C O V I M,

In Officina Andret Petricouu

,

Anno Dni, M DC. X X X III.

Laudatio Funebris

S E R E N I S S I M I

SlGISMVNDI III-

P O I O N I A R V M E T

S V E C I M R E G I S,6cc.

N theatro lugubris maeftitiae, 8Ca- ccrbilfimi doloris pofitu, intuemur Sereniffimum Sclnui&iifim u Prin­

cipem S ig is m v n d v m III. Poloni- arum & Suecorum R e g e m : ille Eu­

ropae, Aliae, &C Africae, in potenti£

fimo Turcaru Im peratore, que non miniis fortiter quam feliciter a ceruicibus noilris repulit,viftor: il­

le late patetisM ofchoui^ex pugnato Sm oIelco?V r be Regia,aetati R egni, quodEuropaeingetes receC fus lua iurildidlione comple6fitur,PrincipeSuilcio,, vnacum duobus fratribus capto, triumphator ma­

gnificus : ille immanillimae omnium quas fiib Sole extant Tartaricae nationis terror: ille omnium ho- ftium dom itor: illa pietas, illa R e lig io , illa iuftitia ille humani generis amor & d e litis: ille,qui quadra­

ginta quatuor & amplius annoru felicillimi imperij fuccefiu, id conlccutus e ft, vt R e x fui temporis R e­

gum dici & haberi m ereretur: ille qui Augullis do­

mus Auftriacae connuhijs, vniuerfi Chriftiani orbis R eges & Principes, illuftrium affinitatum nexibus*

A z iibide-

fibideuinxcrat: ille Regiae fobolis adfalutem Rci- pu bl: Chriftianae natae felix Pater : ille inquam S i- gism vn d vs, qui & originis nobilitate, & Regnor u quibus praefuit felicitate, 6C imperij diuturnitate, omnes fui temporis Reges longe fuperauit, efle de- iijt j& f e vixifle, hoc fupremi exitus fui trifti fpe£fa~

c u lo , teftatur. Lachrym ifhe eius mortem decora­

re , an memoria Heroicarum Magni Regis virtutu animos a maerore & triftitia auocare conuenit, Vo- bis,qui praefentesadeftis,difpiciendum relinquo. Il­

las quidem pofeit Domus Regia, tanto orbata pare­

te : pofeit inprimisSereniffimus Princeps A D *- s l a v s S ig ism v n d v sn o fte r Ele6tus,ScSuccorum G ottorum qj Haeredi rarius R e x * pofcunt omnium Ordinum & Statuum R egni Poloniae,&C M ag:D uc:

L ith : quos atratos 6c frequetes videmus, inclyti Se­

natores,Equites, & P roceres: pofeit deniq> haec fu- ' nebris pompa,ad excitandum dolorem com pofita:

caeterum haec omnia ad vnius altcriufue diei, vt re­

rum humanarum conditio fert,decurfum duratura, linquamusalijs. D efleb u rSig jsm vndvM .quosna­

turae lex,lachrymas fundere iubet: deflebit vniuerfa R efp u b l: noftra, quam diu nominis Polonici exfta- bit memoriaideflebimus nos*qui eius beneficijs cre- uimus, honoribufq[5 ab eo autfti ac ornati confpici- mur. Fundemus non ftipendiarias,nec trifti cohor­

tatione extortas lachrymas $ fponte illae fluent, ma- iorem ^i inpe<ftoribus,animiKp noftris cotineri do­

lorem quam palam oftendunt teftabuntur. Sed nos interim ad alia Orationem noftram conuertamus,

ingenfi

ingenfij, & magnum pelagus virtutum , huius qui quondam Magnus Rex,nunc exangue cadauer cer­

nitur, ingreffi, in carum admiratione aliquantifper immoremur. Neq5 fanequifquamexiftimct temere vel auda&er me hoc munus fufcepifle: non temere, na haec Prouincia nutu Tuo Sereniflime R ^ex V ^{l a}- d is la e , ad me delata eft: non auda&er nimis, nam prope quadraginta annorum obfequio,plus plerififc experimenti capere potui quod ad praefente vfum leruiat. Scio ego Regias virtutes, fiib vulgarem ce- foria? nota? aeftimationem cadere non pofle. Subli­

mius maius iudicium illae fibi depofcunt: de qui­

bus cum multi multa dixerint, fcripferintqi, ego potiffimum eas deligam , ex quibus Regiam., S ^{ig i}-

s m v n d i Coronam compadfamFuifle,vel ipfainui- dia fateatur necefle eft. Audeamus igitur aliquid plusgcnio & ingenio noftro, ordiamurq;magis.ve­

ra, quam ornata,oratione fufceptum exequi munus.

C h riftian i& Catholici Regis virtutes recenfenti, viro Ecclefiaftico,m axim e conuenit,vt dicendi ini­

tium fumat a Pietate, a religione, a conflanti auge- di & promouendi cultus Diuini ftudio. Haec enim omnium virtutum efle prim a, & praecipua funda­

menta, impius fit, qui negauerit: fupcrhanc bafim^

feliciter aflurgunt parietes cun&arurrL, perfecftiffi- marum adlionum, cum nihil rite,nihilq[>prouideter homines, fine Dei immortalis ope, confilio,hono- re, aufpicari poffint. Nifi forte quifpiam,vt funtho­

minum ingenia,obftrepere voluerit,& caeteras qui­

dem virtutes aemulandas Principi nom, negauerit 5

A 3 pieta-

pietatem religioncmqj priuatorum honfinurn oc­

cupationem efle contenderit. Talem talesqj ego, fi modo tanta impietas vllibi receptum habeat, extra orbis S o li% viasreiecerim , & indignos iudicaue- rim qui communi au ra, communibufqj vitae fubfi- dijs, perfruantnr. Regius vates Spiritu Sandlo affla­

tus, cum fciretplerofc^ Reges velefferrifuperbia, vt homines fe efle vix meminifle velint 5 vel certe, quae fumma impietas eft,pietatis ftudia ceteris adiio- nibus poftponere 5 vel accendi iracundia, vt ad cru­

delitatem exercendam prono ferantur impetu j ab hac amentia auertere cos conatur. Et n u n c ,R e­

ges intelligite, erudimini qui indicatis terram, feruite Domino m timore exultate ei cum tremore : Apprehendite difiiplinam , ne quando imfcaturDominw, & pereatis de ruia iujid. Intel­

ligite , vos pari cum cteteris efie conditione, natura m ortales, neceffitate & lege fati m ox morituros.

Erudim ini, nam etiamfi terra? fitis Judices, etiamfi ius ex sequo & bono dicatis, etiamfi viam iuftam te­

nere videamini:nifi tamen difciplinamnon terrena:

fed cadeftcm apprehenderitis5 nifi Dom ino cum ti­

m ore feruierins 3 nifi trementes laudes eius decanta- ueritis, 6c nomen fandhffimum, Maieftatem illam_, omni maieftate maiorem, exaJtaucritisjex hacipfa via,quae vobisiufia videtur,ita decidetis,vt vosperi- iflefero quidem,fed ferio,fitis dolituri. Ca?tera?vir- tutes, (inquit Valerius Maximus) admirationis ta- tummodo multum,pietas vero etiam amoris mere­

tur plurimum. A d hanc Sereniflimum Regem no- ftrum, non fac&u % fed natam vidimus ; hanc ex iplis

mater-

maternis traxit vifceribus, hancfuxk ex vberibus.

M erito S. G regoriu s, vel ipfe potius Spiritus San­

c u s, dum ftupendum illud inuidtee patientia? exem ­ plar, lobum, m terra Hus, qua? erat erroribus impijs in fe ra , natum refert, id illius laudi & prceonio ad- lcribit 3 quod vir pius, inter impios conuerfatus,pie­

tatis tramitem non deferuerit: efle enim bonum in- ter malos, pluseft, quam fi inter optimos optimus appareres. Non obfuit Sigism vn d o, im 6profuit, nafei in Regno Haeretico, eo Patre qui ad fuum arbitrium religionis caufam reuocabat: blandimen­

tis , quae iuuenilem animum facile commoueret vr- gebat Pater, fibi gratum fore, fi filius fua? fententia?, vel opinioni potius erronea?, accederet i fed & mi­

na;, & lpfa pene vis admota, flabile pedtus loco mo­

nere non potuerunt, feu vera feu fi&a Senatus Sue- tlCl denunciatio , cariturum^ Regno , nifi noux religioni nomen daret, id extorfit, vt ceruicem potius fe datu­

rum., , quam religionem^ Catholicam deferturum^

profiteretur. Haec admodum^ iuuenis, inter Hae­

reticos M agiftros, ac eorum & Patrisimperio ob­

noxius, iam M atre fandtiflima foemina orbatus, illi­

us tamen monitorum m em or, dixit fecitefc pruden­

ter , conftanter, religiose. Tantis initijs totus dein­

ceps vk x decurfus,optime refpondit. Ita femper vi­

xit SIGISMVNDV s vt cius pietatem Summi Ecckfia?

Fradides laudarent,Reges Chriftiani admirarentur, Ciues amarent, hoflespertimefeeret: ipfe inter ma­

xima politus pericula, ea vbiqj tutus parata vitae di- icrimma inaudita felicitate euitarit, fliperaritcjue.

Dum

Dum Chrifti religio, dum Ecclefia Catholica, dum fincera Euangelicae veritatis profeffio durabit 5 qu#

tamen;omnia ad fupremum totius vniuerli exitum duratura, Chriftusipfefpopondit: extabunt 111 Po- lonia 6e Lithuania , nobilifrima monumenta S ^{ig i}-

sm v n d i R egis, pietatis,magnificentiae, liberalita- tis, Tem plaBafilico opere itruda, A r # , A ltaria, Diuorum Statuae, auro & argento fufae, teftabutur S ig is m v n d v mR egem , neqjerga Deum^pietate, nec erga Sandos Dei veneratione, cuiquam etiam_>

m aximorum 8c(ahdiffimorum Regum concedere voluifle.Loquetur & (ponte agnofcetPoiofiia,quae illo Regnum aufpicante magnam Senatus partem , vt inferiorum Ordinum homines filentio praeterea, diuerfis in fed a haerefibus vidit, fe prope vniuerfam cumamplillimis Prouincijsluis, ad veteris O rtho­

doxae & Cathoiicae Romanae religionis n o rm am ^ paterna & pia tantiRegis cura,tradudam. Neq> ille ad id efficiendum vlla v i opus habuit: fola ipfius pie­

tas, fola erga Deum religio, erga Sedem A peftoli- cam obferuantia, mentis puritas,corporis caftkas, vnumquem^icommouere poterat, ad obferuandu, tnagniq, aeftimandum, tantum Principem , eiuf^ue praeftantiffimas virtutes aemulandas: itaque pij regi­

minis dulcedine, adeo m ox eundorum hominumu animos pellexit, vt ad fui exemplum pene totam.,, compofuerit Poloniam. M ulta hac de re dicipof- fe n t, multa adferri, quae fortaffe Catholicis viris grata effentiaduerfariorum vero aures miniis iucun- do fono ferirent: fcd ille, quidum vixit,pietatis fu#

adus.

adus D eo fo li notos effe volu it, ne nunc quidem , vt in publicum proferantur velle admittere crede- dus e lt A d alia igitur tranfeamus: videamus vt cae- terse Regiae virtutes,femper quidem pietati coniun- d # , & in ea fundata, in illo enituerint. Iuftitia in- prim is, quam omnium virtutu Reginam merito vi­

ri Sapientes exiftimarunt. Agefilaus quidem R e x , cum ab eo qu#reretur,vtra virtus eflet praeftantior:

Fortitudo an Iuftitia? Grauiterrefpondit: Fortitu­

dinis nullum efte vfu m , nifi adfit Iuftitia: quod fi o- mnes effent iufti, fortitudini locum non fuperfutu- rurru. Q uam late ea virtus pateat, & ad omnes publicas priuataftiue adionesfcfe diffundat, nemini obfcurum.. effe arbitror : haec honores dignisjhaec praemia meritis 5 haec coronas immortalis gloriae, largitur fortibus; haec bella definit 5 haec pacem mo*

deraturihaec Principem intra praeferiptos regiminis cancellos, haec fubditos in officio, focios in fideco- tinct 5haec fontes punit, innocentes abfoluit, excin- dit latrocinia, regna conferuac, Principes & Reges caelo inferit. Rom anos, olim rerum Dominos, ni­

hil magis nobilitauit quam iuftitia: eam autem non Ciuibus tantum,amicis Sc focijs, fed hoftibus quoq*

fuis femper feruandam effe cenfuerunt 5 ea domi fo- rifq;, pacis belliqj tempore,conftanter eminere co- renderunt. M irari fane licet tanti virtutem in illa V rbe aeftimatam, vt ei latere non liceret, ab aratro

& ligone euocabantur viri fortes: ijs fumma impe­

ria, ijs D idatur# deferebantur 5 ampliffimi & clarift fimi vidoribus, triumphi decernebantur. Vetera.

B n is & e .

nis & emeritis militibus, ea quae ad fcneftutcm cum honore traducenda neceflaria erant, publico fum- ptu abunde luppedttabantur: ijs qui in acie, pro pa- vtta profudi/Tent, honores, laudes, Statua:, nfo.

numenta aeterna deferebantur, ponebantur, confe- crabancur. A c vt omnibus conflaret, nonnifi per v rtutem honores haberi pofl~e;hionori ac virtuti te- P urr* icarunt, lntcricclo tantu diuifum pariete ita t in ononstem plum , nullum eflet oftium, nullus 1 1 per virtutis templum,in illud aditus: virtus enim caula honoris eft,honor effedus virtutis: illa meri- llIa radlx>hlc fru < ftu o filW ra­

dicis frudtus. line virtute,nullus verus folidus ac diu­

turnus honos efle poteftj & qui honore priuat virtu­

tem , is homines pnuac virtute, vt Cato dicere folc- Q-Uldcg ° h o clo co d cS io isM V N D iR egis ftiflimi luftitia dicam ? Percurramne omnes eius Imperi) annos, & tempora ? Non me co demittam, v t cu n aa rimer & perucftigem. V os plericfc refles eftis,illum nunquam in mandandis Magiftratibus,in n ^ 1R<:n SM01i'0ribuS ’ itaafco p o & fu a; intentio- il S Pt : d'g nitansaberraire,vt eum huncvel illum prornouilTc, v ix vnquam pceniteret: magno

& acriiu d icio expendens & merita & onera, n o n , acile explicabat, quid decreturus, que muneri pu­

blico admoturus eflet : itaplerifqj cundfantior vifos CjCqui interdum defideria ambientium, longa expe*

elatione, fulpcnfa torqueret. V ix tamen accidit fvt praeter communem opinionem , quenquamu vel di­

gnitate ornaret, vel praemio afficeret. Sciebat c- nirru

nitn optime, quantum publica falutis&fu xdignita­

tis intereflet, dignos Magiftratibus proficere. Ejl EccEP malum inquit SpilltusS*^ quod mdi fub Sole, cquafiper er­

roremgradieris, a facie Principis: pofitum ftultum in dignitate Jitblimi, & diruiiis fidere deorjum. Antiochus Syria? R e x , Fold:

Medicum confilij fui pradidem fecerat. Ludoui

cus A l . Gallorum R e x , futorifuo Fetialis aclnter-^-'*

nuncijj i onfcriLegatijM edicoM agniCancellari;

partes detulerat: ea res ita commouerat Gallia? N o­

bilitatem^, vt parum abfuerit, quin R e x Regno ex­

cideret. Nihil tale vnqua admifitnofter S igis m v n- D v s , abomni eiufmodi fordealienus,fautbat qui­

dem virtn ti/au ebatin d u ftri^& vt olim H innibal : Qui h optem feriet, ille mihi Cart haginenfis erit: fle Optimu &

digniflimu Ciue eu exiftimabat,qui & in Sago, 6C in 1 oga,vtile Patria? nauaretoperam. Altera illa pars iuftitie,qua? lites difcernitjqua? noxios punit^quepu-

blica quietem tuetur i quaeCiues inter fe mutua coii- nednt charitate & cocordia : qua?bella indicit jq u # foedera lancit: maiori quidem exparte non eft, nec fuit inpoteflare Regum noftrorum. Sic prifea in- flituta M aiorum, fle leges voluerunt,ne ReXpriua- to arbitrio arma fumeret: ne inconfldtis Ordinibus noua foedera fe rire tn e in Ciuis Poloni caput, exi- lfimationem, & bona,abfolutapoteftate quidquam decernedi inshaberet. Qua?res fortaffisadfrenan- dam hbidinem R egum fedaflnSiG isM vN^do certe locum non habuit, cuius mite Imperium ac legibus hbertatibufq; Regni accommodatum^, extra fufpi- cionem fuit, vel maiorisauthoritatis, vel liberioris poteftatis \ furpanda?. Ille quidem,quantum ea res

® 2 adeen-

adcenfuram cius pertinuit, quantum conando effi­

cere potuit,Sc inproprijsludicijs, quas Regia; luriC didionisefiedicuntur, nunquam a tramite luftirkg ledim oueripafluseftq& vtij qui Regio nomine Ius dicunt,quam optimi iuftiffimiqj, ac iuris canteris pe- ritiores legerentur, omni ftudio elaborauit. D ica id quod lentio, bona venia aliorum didum tame fit, interfui & profui Iudicijs Supremis, & in Aula Re­

gia,cum Vicecancellarij munus obirem ,& in ijs T ri­

bunalibus in quibusex Equeftri Ordine led i ludices iusdicunt \ ha?c quide non polium nili laudare pro- bareq;$ vtpot£,qua? veram Ida?a repnelenrant, fin-

ccrx & non contaminata libertatis, neque amplius latus exiftimationismese , quodab inuidia temere petatur,patefaciam,nili vt hoc fatear, Regia ludicia

& in Comitijs R egn i,& in A ulica,vt vocant Iurifdi- dione,quaeFifci,ac Ciuitatum Iuri Magdeburgenfi fubiedarum , caufis continetur, cafta, pura, & inte­

gra efle. Ita voluit SiGiSxWVNDvsREx.iuftitijea- mantilllmus & ftudioliffimus , ita ad red i Iudicij normam iefc accommodaverunt ij, quos ille lateri fuo allidere, quos fummx reipraelTe,quibusexifti- mationis Cux ftm m am , committere voluit, Sed quid ille iniuftitiaeadmitteret,qui priuatas fuas ad i o- nes adluftitiae, eCquitatil^ regulam iemper com po­

nebat : qui fitnulatione & inani oftcntatione compa-

^ ,^ rere,indignum luaexiftimatione putauit: quilem- per id egit, vt qualis haberi vellet talis effet. Nefcio C(d (inquitSandusH ieronym us) quomodo turpiora Eat:, c. nint vitia, ciim virtutum Ipccie colorantur, siditis

muUut-

mulauerit

,

mulata enim aequitas, tcfte S. A uguftino,non eft ae­

quitas, fed duplex iniquitas 5 quia iniquitas etiam eft limulatio. Sincerae, ad regulam virtutis R egis noftri examinatae adiones, ceterorum qui tu ciim maxime fallunt, id agunt,vt viri boni efle videantur fimulationes, danjnant & Iceleris Hipocritici com uincunt. Hic candor, & non fidae mentis finceri*.

tas, praeclari/limas quafq. Regis noftri adiones, he­

roicos ac diuinospro Republica conatus, lecundo fempcreuentuprolperabat : & quamuis primis eius initijs, parum propitium fortuna vultum oftendere folita fuerit , vix tamen vnquam_, aliquid maius ag- grello, felix defuit lucccllus. Admirationem lum- mam excitabat, in animis gentium, & magnorum^

Principum,coftanrer lemper culta, a S 1 g i s m v n do fides, qua non modo Ciuibus, ftdhoftibusfuis lem­

per religiose feruauit: pada & promifla refeindere, fidem datam immutare3 lemelalicui deftinatum ho­

norem,vel beneficium ad alterum transferre ; seque infolitum illi fuit ac iurifiurandi Sacramentum irri­

tare. Audiebat Jfocratem prudenter Regem Ni- cqclem admonentem : Omni ftudio contende, vt tuis verbis maior Iit fides, quarm, aliorum iurametis.

Anim o rcuoluebat Sacram Deiipfius voce apudZa- chariam vatem l Vnusquisq^malum contra amicum'fisum ne Zaeh cogitetis m cordibus ve/iris, iuramentummendacij ne diliga-

t is; omnia enim hac funt

,

,

& f amilia Regia Saulis, ob violatum ab eo datu po-

B 3 pulis

pulisGabaonitarum ,per Iofue Ducem H ebrxoru, iusiurandnrn obademptum agrum, occupataq;c

5

lo publice affixi, pependerunt 5

5

manium cruciatuum acerbitat em , non fua fed iv' il­

iorum fuorum culpa contradium (celus,.& facrile- gium, expiarunt. Viderint exteri Principes, lude­

re iur a mentis aflueti, quid ve! ipfis, vel eorum pofte- ri ta ti im m in eat,q ui,b u s poe ni s te nean t u r ,q u i b us t o r- mentis aliquando tandem,impia expiaturi funtfacri- legia ,etiamli nunc exultare videantur in lcelere5 e- tiamii perfidix fux palamiadlent ftratagemata 5 eti­

am ii prolpero fucceflu feranrur,& per lummum ne­

fas occupent aliena Imperia ,languinem Chriftianu atrociterfundantjfacratasDeo A ras, Tem pla, adi- tufqi Sacrorum facrilego incxllent aufu,eaqi omnia impune fe perpetrare glorientur: vna veniet dies., vna h o ra, vel potius minimum labentis teporis mo­

mentum, cum hxc omnia inanis gloriolxSc im pix iadlantix falla ornamenta, iftis T rafonibus,fanguine Chriftiano faginatis,trifie&. fupremum adferetexi- titim. Illine qui nunquam Chriftiani nominis ho- ftem in acie viderunt ? qui pedem d o m o , nili ad in- feflandasChriflianas Prouincias, ad accipienda oc- cupandaqj Regna non extulerunt ?qui quotidie im­

pias focietates, impia fcedera,cum Tureis,cum Bar­

baris feriunt, vt eorum rabiem in Chriftianos acce­

dant, fuamqi tam turpi fubfidio Tyrannidemftabili- ant ? Illine,inquam,quidquam verx laudis, veri de­

coris

coris fibi, ctiamfi integra laudatorum ad adulatione compofitorum agmina aduocet, vfurpabunt ? Sed nos ad noftra redeamus, atq$ ab Iuftitia ad Clem en­

tiam tranfitnm faciamus. D e qua vt aliquid dicere, cum multa praeclara eius virtutis fpecimina, quae iru omnibus S ig is m v n d i asionibus enituerint, tunu vel maxime vna eiufde Regis v o x me impulit. Nam cum errorequorundam ,Regis Imperium faftidien- tium, ad arma ventum eflet, acief^, eunti R e g i, fub nomine eorurru qui tum libertatis patronos fe fere­

bant, ftru£ta& armata opponeretur: acri,fedbreui praelio res confefta fuit, paucis caelis,reliquis aducr- farijs in fugam a&is. Suadebant nonnulli e fuga re­

trahendos cos,qui Principes eius erroris erant: Sed R e x , abfit hoc inquit, ne dum paucos noxios confe­

ra m u r, innocentes multi pereant. Dignafane v o x quam omnes R e g e s, omnes Principes audiret quae in pe£toribus eorum, qui exteris prariiint,figeretur.

V o x pietatis, v o x clementiae, v o x manfuetudinis.

N em o eorum,qui in aduerfa acie fteterant, erar,cui non hoftilis eflet in Regem animus, cuius non par- ricidij rea mens, qui non primus haftam aut gladium R egio fanguine tingere cuperet: omnes tamen R e ­ gio ore, parricidij fcelere exoluti, omnes pronucia- ti innocentes 5 non quia nocere noluiflent, fedquia non potuiflent. Certabatur adhuc, & bellum rer- uebat, fugiebant hoftes, m ox bellum., renouaturi:

fed S ig is m v n d v s & in iu rix,& periculi im mem or, memor clem entix, fifti acies iu bet, militem ne Ci*

uem feriat, ne capita aduerfarioru prxeidat, feueris cohibet

cohibet iuffis. Commemorare poflem multa alia, eodem temporis m om ento,Regi? clementiae argu­

m en tatos qui pellime erant de R ege locuti,qui feri- ptis eius nomen lacerarut, qui ante ipfumconflidu in p ed o re R egio le defixuros haftaspromilerant, captos, &C in poteftatem Regis redados,nr)n folum honefte habitos,verumetiam ftatim dimiflosjomni- um quicunqj in acie ceciderant humata corporaihis qui aut vulnera acceperat, aut veftibus fpoliati erat, nihil defuit 5 na 6cMedici praefto erant, 6C Rege au- thore, milites paffim detradis fibi veftimentis, ne- ceffitati Ipoliatorum fubueniebant. Dies quidem illa,qua pugna commifla eft,funefta bonis omnibus, triftis admodum ip fietiam vid ori S JGisMVNDoeft fe poterat: fed ad immortalitatis gloriam , ad fama inauditae clementiae eidem conciliandam, maxime accommodata. Vicit S ig is m v n d v s, non armis fed clementiairemifitiniurias,omnem animi offen- fam dep oluit, eundos ad gratite fuse finum admifit * duobus non poftremae notae, qui diffenlionis illius Ciuilis, veluti quidam litui erant, non folum erroris veniam dedit, verumetiam alterum ex ijs, fummis excoluit honoribus, alterum fi fuperuixiflet, li non vitae lummabreuis Ipes ipfius pra^cidiflet ,11011 mi­

noribus honoribus , & dignitatibus audurus, orna- turufque. Tanta quidem huius virtutis laus e ft, vt Romanae Eloquetiae Parens merito dixerit: Hom i­

nes ad Deos nulla alia re propius accedere, quam la- lutehominibus dando. Quam multos S^{igism vn}-

d v s R ^e x fu a clementia flexit, vt cum prius Regijs adioni-

adionibus 8f#eftinatis obfifterent, m ox mutato ani­

m o,eidem adhaeferint,praedarofepipfius pro R e p u b l:

conatus,ftudio opcracpfuaadiuuerint. Verecundiam enim(inquit Seneca)facit ipfa clemetia regentis. Vtqj frequentia eorum, qui fub cura SC manu Medici lalute quaerunt, funera M edico dedecori funt: fic Principi quotidiana odia fubditoru. Sacra quidem Scriptura, R egis thronum clementia & mifericordia ro b o ra ri:

venllim e aflerit. Et Seneca errare eum dicit,quiexi- fiimat tutum ibi elfe R egem ,vbi nihil a R ege tutu e ft:

fecnritas,(ecuritate mutua,pacilcenda eft. Vnum eft, inquit, idemq$inexpugnabile m unim etum , am or Ci- nium. Quid pulchrius quam viuere optantibus cudis,

& vota norulub cuftode,led palanu nuncupantibus}

Optim e Agafides Lacedaemoniorum R ex,cuida quae­

renti,quomodo tuto fiue latellitibus regnare pollet,re- lp o n d it: Si ita popularibus imperet > vt liberis Pater.

Q uod fi clementia Ciuibus grata eft, quid fi eade con- fpiciatur hoftipraeftita,quantam admirationem in ani­

mis hominum excitat} Suifcius qui fummam rerum in M olchouia tenuit, captus, 8c ex dignitate perfonae vna cum fratribus honorifice habitus, cum fato dierrL, extrem u obijfletj vita fundus no lepulchro, fed Mau- foleo a Sig ism v N D o v id o re ,v id o hofti magnifice c- redo,illatus,& ad perpetuam clem entia memoriamL, condecoratus eft. N on attingam caeteras virtute s, no quod exiftimem eas R egio decori non conuenire: fed quia ita in_» omnibus Sigism v n d i adionibus fulsere, vt vel inimicorum perftringerent oculos. In maximis quibufe^ periculis, iru» ipfo vitsedilcriminc,nullusvn- quam cum vidit ita com m otum , vt ferenitatis vultum

C immu-

immutaret, vt non ab animi prseftati magnitudine co«

filium lumendum cenferet. Monitus in praelio G uzo- uienfi,vt perturbata dextr^ partis exercitus acie, ad le- ua quae immota ftabat, fignu Regium trans ferret,Du­

cibus idem luadcntibus: conftanter vultu renident, ne ad vnum quidem palmum terrae, loco quem ceperat fc m ouere voluit. A d Lincopiam in Suecia, arte Car oli, circumuentus,6c a Suecis dclertus,cum paucis qui fide feruauerant,Regemq[> & Polonos,pro Rege mori pa- ratos,& vitae difcrimen,non multitudine hoftium, fed virtute fiia metietes,no deleruerant, vrgente C arolo, pugnae copia fecit,atquin prima acie, quq tormentoru idtibus petebatur,ftetit interritusjmultitudineC hofti­

um SC im petulonge maioris exercitus, virtute fuafu- ftinuit. Nec illud iilentio tranfmittere poflumus,cum S i g i s m v n d vs fub alter u ex Suecia difcefium Calma- rie n : portum petcret>vi

4

quot vel timidiores vel audaciores in eadem fe demit­

terent ,vnufq[5 ex ijs quibus Regiae lalutis cura deman- data fu it, ftricftis armis ab excenfu eos arcere vellet >

D eline, inquit R e x , &vnuqueq$ faluti luse, quam qui­

nis tanti aeftimat,quanti & ego & vos meam seftimatis,.

confulere. Quid memorem alialM agn i qnide morne- ti negotialem el aggreflus, nuquam deleruit, metu vel terrore denunciati etiam periculi: lentendam nunqua mutauit 5 obftinatior alijsvilus,led virtuteseiusexpeiv dentibus, fuit femper conftans & inuidtus. Quidni ta­

lis eflet?

lis eflet} qui non folum hoftium , fed quod praeftantius merito habetur, lui ipfius lemper v i& o r extitit. L e g i­

mus,magnos R eges,& fumos Imperatores, expugna­

tis vidtifqj hoftibus, per fummu dedecus, libidini & in­

tem peratis liiccubuilfe. Danid R ex,n ili adulterio do­

mum alienam polluiflet,fine vlla exceptione ipfiusDei ore laudari potuerat. A d Ticinum , ad Thrafimenum, ad Cannas,Hanibal toties Rom anorum vidtor, Capu- anis mollioribus hybernis,concidit. Alexandrum M a­

gnum ,poftdeuiftum orbem prope vniuerfum, Baby­

lonicae illecebrae occiderunt. Eande ob caulam amifla R e g n a , euerfa Im peria, cxcilas V rb e s, nulla setas fuit quae no viderit 5 nulla natio quae trifti experimento no lenferit. Sed non lenfit, regnante Si g i s m v n do, Polo- n ia : purus caftufi^ue, 6Cab ompi illecebra inconceflae voluptatis alienus,etiam iuuenis vixit: iuuenis inquam aetate & form a pr^ftantiffimus,natu longe maioribus, puritatis caftitatifq[iexeplo,praeiuit:virgineus in R egio vultu nitor,in fermone verecudia,in omni a&ione in­

genuus pudor, Ciuibus externif^j eum admiradum 6C Venerandum exhibebat.Facilius crelcitquam inchoa­

tur virtus. Summum fuit inSiGisM VNDo prima nafce- tis aetatis crepundiacaftitati confecraflfe, eo ia<Sto fun­

damento, cetera creuerunt, fit feliciffime adhaelerut;

cafto caftiflima obtigerunt matrimonia : rara ea pro­

ceritas, fit raro vila. Pudet paulo ante praeteriti tem­

poris 5 viderut certe Patres noftri ab A u gu ftaD om o, duas Reginas huc deductas infeliciter nupfiflc. V id k , mus nos eade Fam ilia ortas, Imperatori) languinisdu- as Heroides, pias, pudicas, optimas, fandtiflimas,.quae ! nonm odo dum viuerent, admirationem quanda in a--

C 2 nimis

nimis noftris, excitarunt, fed etia tanta rc lid a p ro lc , it vitafun<ft#,fua fecuditate,ne amplius dica, vt melius fperare in ppfteru poffimus effecerunt. Optimus M a­

ritus Sigismvnd.vs: optimae priori V x o r i, par lucceffit fecunda: eade vtridj virtus, eade fecunditas 5 ideerga M aritum amor,eaae obferuantia: exvtra

4

ta,^ duobus Matrimonijs natos ita coaluifle, & a d co- mune decus promonendum cofpiraffe 5 nullum#mu- lationis, nullum ambitus, nili qui Fratri natu maiori ad R egn u aditu patefaceret,veftigiutn. Quatuor Fratres fummo 6C ipti loco,digni Regis Fili j, in frequetiilimo Ordinum confeflu,, in publico E led io n isC on u en tu , Fratris caulam egerunt,orarunt,impetrarunt4 ue^. T a ­

tam concordiam,,tantumqj ad comune bonum cofen- fum, vixvnquam vlia vidit #tas.Fateamur neceffe eft, bon o Reipub: natos 5 neegrauem effe nobis hanc pro­

lem,quae licet num erofior videatur jquadam tame fin- cer# concordiae vnitate ita coaluit, vt om nes quales oli.m Geriones in Hifpania fuiffe non temer^ antiqui­

tas finxit,vna anima v iuere exiftimari pofiint. H orum virtuti quid,vnquam arduum aut difficile efle poterit ? H is Regna,his arapliffima debentur Imperia: illorum patrocinio,illorum tutelae aliquando orbis vniuerfus, parta deuiCtis Barbari? falutem acceptam feret, SC ve- toti moftrorum domitoribus, honores aeternum ma- furos decernet. Scdnospaulo altius euedH vela cotra- ham us, & ad noftr u redeamus Sigjsm v n d v m, que di- uinitus R eipubl: noftr# datum, fi quis conditionem illorum temporum>& Jnterregni,quodDiui Stephani

Regis

Regis mortem fubfteutum feftf, turbulentiffimu ftatu >

animo diligentius expederit,facile agnofcet. V t c#te- ra lilentio pr#cerea,in ipfis Eledlionisnoui Regis Co- mitijs,binae acics infeft# fibhalterav iribus ferocior,6C externo milite ad opprimenda patria conduCbo arma­

ta 5 altera causa melior>in capo fteterunt: fummu peri- culum.erat,ne orbata tutore SC RegePatria,Ciuilibus armis difcerperetur: aliquoties inftru&is exercitibus, ia lam congrefturos, fecrcta.qu#dam fati v is , a mutuo exitio coercuit. Candidati Regni vacantis,ex praeci­

puis Orbis Chriftiani familijscomparcbaiKjcreie'ebat in dies ambitus>ingentes commoditates SCytilkates,ijs qui Regnum fibi deferri petebant promittetibns > ple- r i% etiam,heu dedecus patri# ! qua fp e, qua pr#mijs alle<ftis,operafuam ad perniciem patri# externis Prin­

cipibus pollicentibus. Leniorim anuS^igismvndi caufa prim o agebatur 5 & Legati eius, na ita Pater mandaue-

r a t , m aterna potius lura repetebacyE leaion is proroga*

tiua c#teris cedere, aut falce non multu obniti videba- turrnullo fr u a u ,& nulla prope fpe felicioris fucceffus, cofilia tractabantur: vis arma in Com itio valebant*

homines pacis & concordi# cupidi,prodire in^ publh cum,vel no poterant,vel 116 audebant .No deerant qui­

dem nonul!i,qui inSiGisMVNDVMpropederent: R egina Anna eius M atertera, non_> obfcur c illi fuffragabatur:

D om u s Iagellonic# prope vltim usfurculuSiD iuiSiGi-

smvndi Prim i nepos,Regis A ^vgvsti Sorore natus,' ia>

ore omnium erat .Sed reputantibus alijs, quantum ille opis Scauxilij,contra potentiflimoscopetkores,quos bello & armis qualecunqft itis flium vrfiiros apparebat,

eflet allaturusjmctus quidem obuerfabatur oculis,ne ^{f i}

C 3 iuue*.

iuuene, adhuc nullis maioribus fultu viribus, R ege du cerent,aducrfarioru potentia luccumberent. Magnus ille Ioannis Z am oilcij, M agni Cancellarij, & Exerci­

tu u Regni Supremi ducis animus,& mens tantae molis capax,rebus fludluatibus ac pene perditis rcmediu at­

tulit. Nac^ is fuis,quas in vfum R eip u b l: parauerat,ad- nerlarior uq[j viribus ac copijs expefts animaduertit,mi nim apopularitatis&€om m nnisfauorisacceffione,ijs qui externis freti auxilijs minabatur, vim intentabant, fe fi no lupcriore,certe pare futuru 5 eoru(Jj audacia Sc temeritatefacile repulluruiinito cuStaniflao Karnko- uio A rch iep ; G n efn en : R egni Primate,cu quo ceteri Epifeopi,vno aut altero excepto,ide fentiebat, SC ex ­ teris Senatoribus,quibus temerarij aduerfarioru a^fus difplicebant,conlilio5CX omniu fententia ab A rch iep : Gnefhenfi,que inter praefidia fua, ne vi armata abinffi- tuto prohiberetur,receperat, m ore inftitutoc^ M aio- ru,SiGisMVNDVM R ^egem renunciandii curat. Audito S 1 ^g 1 s ^m v ^nd 1 nom ine, noua quaeda lux affulgere vila 5 pauere aduerfarijjaffurgere animis ij,qui bonaruparti- um eratjvniuerfa expers fadtionu N obilitas, fuffiagiu huic vni deferre. Videres nuper infeflos milite capos, vexillispacis Sctraquillioris Epei implerfiomnes nome S^igismvndi occinere,omnes eius aufpicijs infigniri. Itu

„ eft Cracouia,&ha?c Vrbs in qua Reges Polonise aulpi- cato Imperia ordiri folent,iuftis munitapraffidijs. V i- ueres etia nue Zamofci,fatereris profe<fto,id quodfie- pius teftatus es,te in omnibus concertationibus, in o- mnibus praelijs Sig is m v n d iR ^{eg is} fortuna fretu, pro Patria caput tuum omnibus obieciffe periculis. Non- du illum videras,cumGcrmanicas legiones Cracouiag

immi-

imminentes ceckKfti, reliquos in fugam egiftr, V r- bem Regiam obfidione foluifti,S1 Gismvn do deim de Craconiam;ingreffo, feliciter coronato>tu ite­

rum ^{c u m} exercitu profedlus^ Archiduceni^ M axi-

milianum, Imperatoris Romanorum Filium,Impe1 ratoris Fratrem,in finibus Silefia? vires reparantem*

6Ciam praeter Germanos & Polonos, Hilpanicis ac, Hungaricisxopijs audfurnffupre^mumc^ exitium Pa­

triae iiiinicante,adByczynamaflccutus,acri quidem.

& difficili,fed felici tamen commiilo praelio,vicjfti,, debellaffi. Arehiducem iplum,cumpr^cipuisqui-.

bufq$,magni nominis viris, deditione in Sigismvndi poteftatem redegifti. Lotignnw effet recenfere o- mnia \ per occalionem attingam nonnulla, Quan­

tae molis erat eotem pore Regnum., Polonia? cap ef fere,qua: domi forifqi imminebant pericula, animum ipfe meminiffe horret. V niuctlum Regnum in dL iierfasfciffum fa6Bones,iuuenii ( naim ,Sigism vn- n v sc u m R e x leueretur:vigefimumprimum^aeta­

ti s annum agebat J coniilio r eftaurari, & tam diffen^

tientes voluntates Ciuiumu ad concordiam^ reduci poffe, quis crederet ? Iuuenis, vt dixi, eratSiGisMVN.

dvs» mores & inftituta noftranodum nouerat; m uF torum confili js,dnm libi q u i% ftudet,diftrahebatur*.

fed inerat animo illiusplus quam humana prudentia»

R e g e M agno digna modeftia , virginei pudoris de­

cor, religio,, pietas, D eo inprimis, turrim & homini­

bus amabilem illum reddebant, omnibus cius a&ip- nibus, felices ac prolperos conciliabant fucceflus.

ItacJ, intra ynius anni decurfum,6C cum Sereniffima D om o Auffriaca> cufumma Regis & R egn i digni­

tate

tate trafa&um , dimifloc^ A rchiduceM axim iliano, pax conftituta, amicitia etiaperpetuo duratura fan- cita, & ijs qui ad Auftriacos fauorem-, in E led io n e flexerant, venia erroris, Regis clem entia, ac publi- coa Com itiorum R egni decreto,data. Sic concor­

dia^, fine qua Regna efle & ftare non poflunt, ftabili- rofirmatoc^ Imperio ,eam de fe excitauit Sigism vn.

dvs opinione, vt ipfis initijs felicillim os Regim inis fponderet flicceflus. Fruftra minis, & bellico appa­

ratu,terrere eum voluerat Turearum Im perator A - murates III. Nam per Tartaros bellum orfus, m ox expertus eft, non cedere animo Sigism vn d vm , fed paratum efle, vel in ipfiushoftis ditionibus,quxrere hoftem. C eflau itiIJap ro ce]la,& cxterivicin iad p a­

cis ftudia animos flexerunt5 pa€tx cum M ofcho in- ducixi firmata cum Turea pax:Suecia deniq* m orte IoannisRegis Patrisiure ipfo naturx& fucceffionis beneficio acceflerat Imperio SiGisM VNDi.ritein- ftitutoq, maiorum Regni illius paterni & hxredita- rij habenas capefliuerat,iufiurandum aSuecis ferua- d x fidei acceperat, pari Sacramento feeifdem.. ob- ftrinxerat. Felix erat Suecia tali R e g e, tali p a ce : fed ambitio 8c Regni cupiditas corrupit omnia. Ca- rolus,Regis Patruus,per eiusabfentiam, primo leui manu attre£are expit clauum R e g n i: m oxtotu rru ad fe traxit Imperium,per fiimmam impietatem ab­

dicato Nepote. Hinc bella in Liuonia,quam_,Ca-*

rolus inuaferat,orta 5 & per aliquot annos fatis a no>*

ftris feliciter gefta. Fugatus aliquoties C arolu siin Kircholmefibus vero campis, virtute C aroli Chod- kiernei;, Suprem ipro M agno Ducatu Lithuan ix

copia-

copiarum D u cis, ita exfus vt pene vniuerfo amiflo exercitu, v ix ipfc fugaeuaferit. Sed nihil acerbius 5 ig i s m vn d q c ra t, quam ftri&os in fuayifcera ver­

tere mucrones; gentem in qua & ex qua natus eft, a-, lieno errore a fe abdu£t& > bello perfeq u iitaq , qua- tum potuit, quantumefc illi licuit,a fuprema viabfti- nuit. Hinc aduerfx partis crenit audacia, & C aro- lus male partum Regnum ,filio fuo Guftauo, olinx,..

poenas violati fam ihx fux domeftici foederis datu­

ro , iniquepollidendum reliquit. C xtera vt fuccefl ferint, vt inLiuonia, vt in Pruffia,.8C quo euetu bel- latum fuerit, res tanquam nuper gefta , hxret iru re­

centi omniu m em oria: & Guftauum cladis aliquo­

ties acceptx,bi% i& u fclopcci propilethalibusyuU ncribus cruentati fui corporis, putodum viuerct no fuifle oblitum. Inultus h xc com m em oro, gratio­

ra illa, 6C magis pleno prxdicada o re , qux Sigism vn^

ovsin yindicado iure R e g n fa c interceptis abhofte M ofch o Prouincijs repetendis, fum m acunulaude feliciter geflit. Gens feritate barbara, religione fuperftitiofa, fide ambigua, nec magis telis quam*, fuo cxlo,fuo fidere armata,

quxfitum

penitus iam ea macula infederatin^ animis noftris:

nec immerito exiftimabamur bellic^laudisifc deco­

ris pofleffione, ceffifle hoftibus. Diui Stephani prx*

claros quidem 6Cprofperos conatus, mors inopina interuerterat. S i g i s m v n d v mneftatimafufcepto

D Regno-

R c gno bellum aliquod ordiretur,quorundam nirnL tini pacis amantium confilia arcuerant: quanquanu

ille eo femper efle t an im o , vt exiftimaret R egiu eflfe, nec prouocare bella, nec timere E x u n d o per -fummurn fcelus tanti Imperij vnico reliquo haerede Dem etrio,fumm am rei ad fe traxeratHodunus,ho­

m o in Mofchonia non-, magno loco natus. Fraus diu latere non potuit, extitit vitor fid i nominis De^

metrius, ad cuius famam^Hodunus fcelere vecors, nefaria innoxii pueri caede pollutus , excidit Inipe.

rio , Nec im poftons diuturnum Regnum efle po*

tuit,quanniis vt id ftabiliret, quorundam-. P0I0110-, rum atiXilijs niteretur. Pepigerat dum in Po Ionia cflet Marinae G eo rgij M nifzek, Palatini SendomL rien .'Filiae nuptias, ftatimch rerum M ofchouia potitus, publicoProcerum ,vtgentism os e ft , coa- ienlu, expcdiuerat in Polonia Legatos, qui &; a Re*

g e & a Patre Iponlam dari peterent, eamq5 in M o-*- ichouiam honorifice deducerent, Regem ipfum,8C plerofqi Proceres,Iponfeeofanguincos, ad nuptias inuitaueran R e x p e r Legatos officio fu n d u s5 reli­

qui eo p ro fed i, magisad nuptias,quam ad bellum-.:

sieqi enim aliqua fraudisiubeflc poterat fuipicio,pu-.

blica fide,publico vniuerfe eius gentis adfenfu inter-, polita. V t rem in pauca contraham , in lplisnuptL aJibus la cris, M ofci authore Suilcio conlpirationc fada,tumultuq3 excitato., illum ipfum Demetrium fuo arbitratu ftranguiant. Dicant fane ij iure a fe fadum , Tyrannum irnpoftorem^lublatum. Sed quid iuao^iim ^^urant holpitcs, in-> quos immani

feuitum

feuitum eft caede ? Legati R egij, iure gentium lacri, cur ard a & infami circumdati cuftodia ? E rat ea iufta belli caula,6C vitor polcebatur,qni & atrociffi- mae vindex eflet iniuriae, & inique ac nefarie a M o- Ichis vlurpataiurarepeteret. Sedne quidtemere aut inconfulto fieret, miffi qui iniuriam nomini Po- lono fa d a m j qui Legatos violatos quererenturjqui deniqj res & homines interceptos clare repeterent.

H iquoqi fine honore habiti, defero admodu dimifi f i : itaq^quod iuftis rationibus obtineri non_* potuit, bello & armis repetere vilum. A r x Sm olenfcen:

noftri olim iuris, obfidione c in d a , immiflus in-* re­

m otiores Mofchouiae Promncias m iles, caeli hofti- les exercitus* deditione inpoteftatem redadus Sui- Icius,R egiaipfa Mofchouiat V rb s,m ilite P olono infefla. T u V l a d i s l a e P h i^ncees, omnium cius gentis confcnlu R e x dC Imperator Icdus didufque, in tuafidetota videbatur vcnifleM olchouia, Sm o- lenfcum deniqi captum: tam magni momenti, & ta prseclara? res biennio confcdae , & totus triumpha­

tus Septetrio. Cur deinceps vcriarctro fortuna fue­

rit, fidefqiparumfidae gentis nutauerit, magis lilere libet, quam vulnera Reipublicae parum grata manu attredare. Manet tamen, m anebit^ femper incly­

ta memoria clanllimarumSiGisMVNDi R ^{eg is} vi- doriarum , quibus & ius R egn i afleruit & inolitam^

°pinionem , quafi eiusgentis; potentia nobis form i­

dabilis efle p oflet, penitus ex animis omnium., exe­

mit. Quid ego alia bella & praelia comm emorem ? coercitam N ifouijm ilitisfepiuslicentia: od ies aut

x D 2 ampli-

amplius fufbs fugatofcp excufsa quam raptim^ ege­

rant praeda, Tartaros: Michaele T ranfyluaniiM ol- dauiaec[j Principem?multarum gentium vidorerm,, qui Turcicae etiam potentiae imminere,6c formida- duseffe videbatur, vidum ?.& M oldauiaexadurm : A aronem Valachia pullum: D o m m M o h ilan i, in_>

V ak ch ia & Moldauia armis ius aflertum l Hade-.

mis quidem vis Turearum ita illibata fteterat, vt po- fteaquam illi arma 6C Imperium m Europam tranf- xulillent, iru omnibus ijs praelijs, quibus ipfi eorunu Ottomanica ftirpe orti Imperatores pr^f uer ut,fem- per vid o res eualerint. Sigifmundus Imperator , idemq[j Hungarise 6c Bohcmi? Rex,contundis cum Ioanne Duce Burgundii viribus, primus arma Tur- eica, maiori quam vilus vnquam exer citu, ad Nico- polim irritare auiiis, tarm, trifti pugnauit cuentu, vt

& Burgundiis in poteftatem barbari hoftis venerit ,

<g>C Imperator vniuerfo amiflo exercitu, vix pileato- xia exceptus fcapha, ignoratus quis effet, folis late­

bris tutus, turpi fugaeualeriu V l a d i s c a v s I a - g e l l o n i d e snofter,& HungariaeRex, ingentis a- uimiiuuenis, profpero quidem_, aliquoties fuecelfu bella Turcicatradauk: ftd poftremo A murati Tur­

earum Imperatori ad Varnam congreflus, etiamfi initio pugnae barbarorum agmina cecidiflet fugafi fetq[ue, ipfc^cum deledo Polonorum robore, in prima acie verlaretur, ac ipfum Amuratem voce &

manu pofceret, & iam acinacem in eum ftringeret, concurlupraetoriani militis oppreflus, iam pene v t

$ o r , & in ipsa vidoria Regium e ffudit Ipiritu. So- lijjianus

liman-us in campis M obacenfibus, Ludo uieo R ege Hungariae c2efo, lepties c i r c i t e r fortunam belli eum potentiffima D om o A uftriaca,qu« ftatim a morte Ludouictpofleffionem Regni Hungari^ adire con­

tendit, experiri vo!uit:fed nec Buda inrercepta^nec Vienna obfidione cinda, nec deleti aliquoties G er- manorum exercitus, elicere potuerunt Potentmir mos Germaniae & Hungariae Reges, qm viuete So-

f i m a n o vixerunt, vt in campnm & a c i e mde cen e-

rent, vt pugnae copiam facerent. Noftra memoria A rchidux M axim ilianus, Rudolphi Imperatoris, Fratris lui aufpicijs,& trium Exercituum ,G erm a- nici>H u n garici,& Tranfylualnici, virtute ac robo­

re fretus, cum Mahumeto III. qui pauld ante A g r t cnfem Arcem ,hadenusinexpugnabilem creditam, vi expugnauerat & ceperat, adChereftcfliim ligna conferre aufus,iam viciffe videbatur, mfi Tartaro­

rum audacid circumuemi Chriftiani milites,cum fc d e i tergo a fronte peti, c^diq; viderent ^folutis

ordiniBus,loco mori,hofti vid oriam concelii lient.

Scilicet non erat infatis,.vt gloriam, v id i aut coerci­

ti Turearum Imperatons qnilquam alius delibaret:

integra & folida S 1 gu s m v nd o R e g 1 Pq Ionias ler- uabatur. Tu quoq; V l a d i s l a e P r i nceps arcano D ei decreto deftiuabaris ^vt inpartemhuius glorias defortunte venires* Nunquam certemaiQriyivni- uerfa barbaries cofpirauerat iruperniciem reiChri- ftianae. luuenis admodum^ Princeps, & odio fidei C h riftian i, & immensa gloriae cupiditate incenius praecipiti ambitione ferebatur, iru eamquevenerat

x D

opinionem , vt primo impetu fe nome Polonorum deleturum arbitraretur. Somniabat deincepsalia R egn a, alia Imperia, & Polonia armis in fliam reda­

ma poteftatem, nullos Europae angulos, nullos re- ceflus fibi non peruios, nullam V rb em , nullam A r ­ cem , nullum munimentum luis viribus non ceffuru rcbatur. E a impotentis 8c ferocis animi audacia elatus, ad Europaei militis quenu ex omnibus Pro- uincijsSCpraflidijs euocauerat, experta maiorum^

fliorum bellis robora, Afiaticos,, Africanoffo exer­

citus adfeitierat: quadringenta equitum peditumque millia numerabantur. Aderat Tartarorum Impe­

rator, centum viginti millibus comitatus, ad Ion*

ge lat&fc fpargendam vaftitatem , incendia & caedes mifoendas, inftruCtusparatuic|ue, Tresintegros an­

nos ad parandum bellum aula Turcica im penderat:

nulla alia tanto temporis Ipacio Purpuratos Ofma- nicos, magis, cufa torferat, nili vt quifcjj paratiffimus com parerct; tanta armorum Copia, is belli appara­

tus, tot maiora ad quatiendos muros, tot minora ad campcftrem ftragem edendam xtxca torm enta, irL, exercitu erant, vt fi quis ea recenfere v e lle t, fidem_>

eorum qui ha?c non viderunt exceffiirus putaretur.

Tanta? m oli impendentis ferociffim i belli quid op­

poneret SrcisM VNDvs, aut quam operm implora­

ret, quem in focietatem periculi adfcifcerct ? JEAu mantibus certe eius temporis R eipubI: Chriftian#

ftatum, ingens quidem fupremi exitij dilcrimen ap­

parebat : fpes vero prolperioris focceffus nulla afful­

gebat. Summus Pontifex opis non multum,Preces

& V o t a

V ota , fub quorum patrocinio tuto conftitit , la*

lus noftra libenter deferebat; Ferdinandus lmpe-<

rator domeftico implicatus bello, de (limmarei iru certamen trahebatur: vniuerfa Domus AuftriacsQ potentia nutare videbatur. Galliae R e x , cuius in- foeti M aiores milkarisgloriae decus potiffimu bellis Afiaticis nomini Gallico pofteritati fuaeparaue».

rant: nihil b eilaaut pericula 1 urcica ad fe pertinere aiebat. Hifpanum res Auftriacae Domus in Germac nia minus fecunda? diftrahebanc- Archidux Auftriae Albertus,pro R ege Hilpania? in Belgio liimma cum p o tefete Gubernator > in ipfo vitae exitu , quantum R eip u b I: Chriftianx cnperet, quantoperecomm m ni periculo commoneretur > luculenta animi, teftifi-

catione declarabat, & fe ea omnia qua? in_, fuaeffent manu fafturum offendebat.. Reliquorum Princi- pum Catholicorum fauor in aperto, fubfidia in obi fcuro, vel nulla, apparebant. E x ijs qui de religio*

ne Ghriffiaiifoaliter quam O rthodoxa & vm uerlalis Ecclefia Rom ana d o c e t, fentiunt 5 folus SereniiT;

lacobuSrMagnus Britania? R e x , vidit periclitate Po-<

Ionia vniuerfam R em p u b l: Ghriftianam infum m u venire periculum > folus ad ferendam opem , ftudrft operamcp litam detulit: folus peditum ledliUimoru cohortes,in fuo R egno con(criptas,6C fuo ftipendia auctoratas mari expediuit-jSe veniffet ea manus fatis oportune, nili im. portibus Danicis fuiffet retenta.

Reliqui omnes eius feCtx Principes, gauiluri etiam-, interitu noftro credebantur. Guftauus certe StiecoH rnm R e x , non aliter ac fi qrudehifimi Turcaru Ty*

rani foratusfatelles, ac Mahumeticae impietatis pro- m otoir

m otor eflet, tunu vel maxime nos oppugnabat, no- bifq; perniciem &feruitutem aceruicibus Chriflia- norum arcentibus & amolientibus: ille per eam c; c- cafionem Rigam , totius Liuoniae Ciuitatem prima­

riam , & portu nobilem, expugnabat 5 Liuoniam iu- ris noflri ProuinciarrL,, caede & incendijs vallabat."

Nihil dico quo in flatu tum res noflra? eflent,accepta fuperiori anno in Valachia clades, alter e Ducibus captus ,caefus alter, veterani militis flos & robur v- no praelio concidifle videbatur. Quis non attoni­

tus flupcret,S i gi s mv ndv m Regem, folaDiuiniau- xilij fiducia fretum,neqj tantis quae imminebant pe­

riculis, vel motum, vel territum , fed maiora quarru quifquam fufpicaripoflet aufum, Heroici animi ma­

gnitudine, hoftibusperniciem , Patriae lalutem, libi im m ortale decus, peperifie. Summa celeritate feri- pti parati^ exercitus, non ij quidem a quibus v i s o ­ ria fperarj poflet, fed quipotentiflimi hoflis ferocia morarentur : & ille Bizantio profe& us, adeoceleri curfu difficillima T h racia itinera fuperatiic, vt loge citius, quam fperaripotuqrat,traiedlo Jflro , in ipsa conftiterit Valachia 5 m ox viribus cum Tartaro co- ludlis, pari celeritate ad fines P oloniaeproperauerit..

Sed iam Chodkieuicius,cui fumma rei c o m m i® fu­

it, iam Staniflaus Lubomirfcius, Polonicarum copi­

arum du£lor, ambo magni v ir i, ambo bellicis faci- noribusiIluftrcs,fine5 quibus Valachia a Poloniadi- uiditur,tranfgreffi,in hoflico ad Chocimum, audaci fed felici confilio Caflra pofueranr. Tu quoque S e re n issim e R e x ,paulo pofl Paternoru tuoruqj

quibus

quibus te fuperni fauores circumdabant, aufpicioru felicitate Caflris, eo a Patre miflus, intuleras,omni­

um in te oculos conuerteras, animos feffis, & de e- uentu follicitis addideras, holli qui te venifle ftatini^

fenfit, metum incuflcras. Interea durrL> Pater ma­

iori vi bellum m olitur, totiufip Regni robore exci­

to, vniuerfam in aciem ducit Poloniam:res T u o du-

<ftu, T u a felicitate praeclare gella 5 infeflata? diurnis nodlurnifqj incurfionibus Turcicae flationes,fepius hoflis iufla acie fulus , fiepiflime ab oppugnatione Callrorum ,cnm ingenti clade rqie&us,cum femper deteriori conditione fuos intra munitiones recipe­

ret, poflquam S i g i s m v n d v m prope ianv* adeffe in­

tellexit, fpem quanu capiendae expugnanda?4ue, fic infuam poteflaterru redigendae Polonise concepe­

rat, depofuit. Videbat fupra fexaginta millia fuorutn m ilitum , qui ca?teris audentiores fortiorefque putar bantur, ferro caTa* longe maiorem numerum belli

& temporis incomodis abfumptum5 iumeta omnia corrupta; ftratos hominum equorumqjcadaueribus cam pos: Deniq^ venire Sigismvndvm, feliciflim u magnorum bellorum confcftorem , fe vi&urm, fafi fas, irritof^j fuos conatus, quod nulli vnquam^ T ur­

earum Imperatori accidit,deplorans: conditiones quibus bellum finiretur,accepit;prior Caflra mouit, vtn oflrisfign a viftricia & arma tenentibus, tergo abeuntis,& impedimenta deferentis hoflis,gloriose illudere licuerit. Sint, vt fortafle non defunt, qui partae eo bello gloriae detrahant 5 qui virtuti S igi-

s m v n d i R ^{e g i s}obmufliEentiprodeant,6CaliquenL,

E vnum