II
Międzynarodowe
Sem
inarium
Poligraficzne
"Modyfikacja i standaryzacja metod badawczych
stosowanych w procesowych i kadrowych
badaniach psychofizjologicznych"
0
r
"/~ ./:;;-
-JI:ł!llędzyresorlDweSemInarium Poligraficzne ';Modyfikacja istandaryzacja
metod badawczych StOsowanych
w
procesowych I kadrowych badaniach
psychofizjologicznych-ł
WtrSZEWła- MłńskMazo~ieck i
LI·22paid
-
ziernika2009.
zdjęciezamieszczonedziękiuprzejmościWydzialuPrasowegoKGŻW
"Modyfikacja i standaryzacja metod badawczych
stosowanych w procesowych i kadrowych badaniach
psychofizjologic zny ch"- pod takim tytułem od było się
w Warszawie oraz Mińsku Mazowieckim w dniac h 21-22 październi ka 2009 r. Międzyresortowe Semina-rium Poligraf iczne.Zorganizowałje Zarząd Dochodz ę
ruowo- Ś iedczyKomendyGłównejŻandarmeriiWojsko·
wej. Jest to już drugie takie seminariu m, poprzednie
miałomiejsce wŚwinoujściuw dniach 22-23września
2008 r.Tegoroczne spotkanie odbyło sięw Komendzie
Głównej Żandarmerii Wojskowej orazCentrum Szkole-nia Żandarmerii Wojskowej w Mińsku Mazowieckim.
Oba seminaria wpi sująsię niewątp liwie wchl u bn ą
tra-dycj ęwojskowyc hsłużb porządkowych (wcześniejWoj· skowe SłuźbyWewnętrzne),aktywnie uczestniczących
we wprowadzaniu tych badań nie tylko do polskich
służb mundu rowych,ale równieź do ośrodków aka de-mickich. Ww. służbyjako pierwsze w Polsce prze
pro-wadzały te badania w sprawach kontrwywiadowczych
jużwlatach50.ubi egłeg ostulecia,aodlat60.równieź
wsprawach kryminalnyc h,Wśród uczestników semina
-rium byłobecny m.in.jeden z najbardziej doświadczo
nych praktykówwtej dziedz inie płk rez.dr inż. Łucjan
Wiśniewski ,jedenzpierwszych poligraferówwykon ują
cych te badania. Sprawował on też w trakcie trwania
obrad funkcjęmoderatora dyskusji,aktywniewspierany
przezppłkaPiotra SukiennikazKGŻW.
74
W seminarium wzięli udział przedstawiciele środo
wisk akademic kich zajmujący się prob lematyką tych
badań , specjaliści reprezentującyprawie wszystkier o-dzajesłuźbmundurowych m.in.Pol icję, StraźGran
icz-ną, AgencjęBezpieczeń stwaWewn ętrzneg o ,jakteźi n-stytucje administracji pań stwowej , zajmujące sięnaco
dzień wykony waniem badań poligraficznych zarówno
w sprawach krym inalnych,jaki kadrowych, atakźe
wy-kładowcy szkół policyjnych oraz przedstawicielpr
oku-ratury powszechnej.
Otwarcia seminarium dokonał zastę pca komendan-ta głównego Żandarmerii Wojskowej płk Zdzisław
Po-węska, który podkreślił w swoim wystąpieniu
historycz-ne zasług i tej formacji dla rozwoju badań poligrafi cz-nych w Polsce oraz ws kazał moż liwości dalszego dy-namiczneg o rozwo ju tych badań, czemu mają słuźyć
m.in.takiespotkania .
Merytoryczn ą część seminarium zainaugurował je-go moderator,któryw kilku zdaniachprzedstawiłh
isto-riętych badańwPolsce iod niósłsiędokwestii techn ik badawczych stosowanychw ich trakcie.
Pierwszym prelegentem seminarium był prokurat or
Andrzej Witkowski z Prokuratury Apelacyjnej w
Lubli-nie.Tematem jego wystąpien ia były korzyściwynikają
ce zprakty cznego wykorzystania wyników badańpol
i-graficzny ch w realizowanych postępowaniach
przygo-towawczych, które zaprezentowałw oparciu o przykła
dy ze swojej bogatej praktyki prawniczej.Występował
wnich częstoniezwykleskomplikowanystan faktyczny,
który bez wykorzystan ia badań poligraficznych mógł
niedoczekać się pełnego wyjaśn ie n i a. Wspomniałt
ak-że o problemie związa nym z uzyskaniem zgody od
osoby badanej oraz zróźn icowanych interpretacjach
dotyczących możliwości korzystania z badań p oligra-ficznychwpostępowan iukarn ym,zawartych wró żnych
komentarzach dokode ks upostępowan iakarnego.
Autorką kolejnego wystąpi en ia była przedstawiciel
-ka Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Ko
-mendy Głównej Policji sie rź. Dominika Słapczyńska ,
która omówiła stopi e ń zaawansow ania prac nad p
ro-jektem metodyki prowadzenia badańpoligraficznych w
CLK KGP. Zaprezentowała korzyści płynące
z ustanowienia jednolitych standardów badawczych
orazokreśliłastopieńzaawansowania praczwiązanych
zwd roże n iem wymagań normyISO 17025 w obszarze policyjnych badań poligraficznych wykonywanych na użytek wymiaru sprawiedliwości. Prace te wpisują się wewdrożonyw tejjednostce systemzarządzaniajako -ścią,dzięki któremu CLK KGPjako pierwszainstytucja w Polsce wykonująca badania kryminalistyczne otrzy-mała Certyfikat Akredytacji wydawany przez Polskie
Centrum Akredytacji. Referentka zwróciła szczególną uwagęnapotrze bęwprowadzenia procedur zapew nia-jących odpowiedniąjakość wykonywanych badań pol i-graficznych.
Przedsta wicielki Agencji Bezpiecz e ń stwa W e-wnętrznego w oparciu o swoje doświadczen ia oraz szkoleniaz udzi ałemnajlepszychamerykańskich po li-graferówzaprezentowały wystąpienie, wktórym o dnio-sły się m.in. do podsław prawnych przeprowadzania badań poligraficznych w tej instytucji,zarówno wobec funkcjonariuszy, jak i kandydatów ubiegaj ących się oprzyjęci edosłuż by. Główną częśćswojegowystąpie nia poświęciły jednak przedstawieniu propozycji s tan-daryzacji w zakresie tych badań oraz omówieniu p ro-blematyki zakłóceń i utrudniania, a łakże sposobów przeciwdzi ałaniatakimpraktykom.
W trakciekolejnegowystąp i e niapodinsp.Anita S za-jowska-Zgoł a oraz nadkom. Magdalena Zubańska z Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie zap rezentowały sytuację badań poligraficznych w jednostkach Policji niektórych krajów Europy Środkowo-Wschodniej, m.in.
Czech,Słowacj i i Połud niowej m.in.Bu łgari i, Rumunii. Wswojej prelekcjiwskazałyone na liczneodrębności, w stosunku dosytuacji występ ującejw polskiej Policji. Dotyczyły one przede wszystkim rodzaju prowa dzo-nych badań, stosowanych technik badawczych oraz sposobuoceny poligramów.
Wystąp ien ia zaprezentowaneprzez przedstawiciel-ki CLKKGPiABWspotkałysię zpewnymizastrzeże niami ze strony następnego prelegenta, którym był prof. dr hab.Jerzy Konieczny, kierownik Katedry Kry-minalistyki i Kryminologii Krakowskiej Akademii im. A. Frycza Modrzewskiego. W swoim wystąpieniu od
-niósłsięon domoż li wościdowodowegowykorzystania badań poligraficznych. Uz nał onpog lądy prezentowa -ne wliteraturzeprawniczejnatematbadań po ligraficz-nych zatrwale kontrowersyjne.Opowi ed zi ał sięza im-plementacją napolskigrunt szeregu rozwiąza ńiosią gnięć naukowych zeStanówZjednoczonych.Najważ niejszejestw jegoprzekonaniu: uznanie zadowodowo wartościową jedynie techniki UTAH ZCT;wp rowadze-nie wywiaduustrukturyzowane go Reidajako elementu standardow ego w wywiadzie przedtestowym; d wu-stopn iowość przebiegu samych badań ; konieczn ość stosowania siedmiostopniowejskali numerycznej, jako najbardziej obiektywnej, w przeciwieństwie do oceny wizualnej , której stosowaniejako wyłącznej uznał za
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 267 (slyczen-marzec) 2010
szarlatanerię. Zwrócił także uwagęuczestników semi -narium na bardzo duż ą możliwość obalenia dowodo-wej wartości techniki POT.Jego zapatrywania na wy-żejwymienione kwestiestały sięprzyczynkiem do
wie-lu kuluarowych dyskusji.
W godzinachpopołudniowych,pozakończeniu głów nej części obrad, dzięki uprzejmości firmy Unitronex
uczestnicy seminariumwzięli udział w prezentacji pro-gramu OSS-3(Objective ScoringSystem)wspomagają cegopracęekspertaw trakcie opiniowaniawyników ba-dania poligraficznegoiobiektywizującegowyniki.Możli wościtegoprogramuzaprezentowałjeden zjego twór-ców Raymond Nelson, który specjalnie na tę okazję przyleciałze Stanów Zjednoczonych doPolski.P rezen-tacja wzbudziła bardzo duże zainteresowanie wśród uczestników seminarium, czego efektem było wiele, często zaskakuj ących dla prelegenta pytań . Należy podkreś l i ć, iż program tenjest stosowany dodatkowo,
ale nigdy zamiast numerycznej oceny wykonywanej przezprowadząceg obadania eksperta.
Drugi dzień obrad rozpoczął się od interesuj ąceg o wystą p i e n i a prof. dra hab. Ryszarda Jaworskiego,kie -rownika KatedryKryminalistyki Uniwersytetu Wrocław skiego, który w oparciu o przykład ze swojej bogatej praktyki eksperckiej poruszył rzadko przedstawiany w literaturze przedmiotu problem braku reaktyw ności u tzw.notorycznychkłamców.Zaprezentowałm.in.p o-ligramy z badania szesnastola tka podejrzanego o zabójstwo,charakteryzowanego przez otoczenie jako urodzonykłamca. Niewystąpiłyu niegoreakcje nawet w testachPOT,natomiast z zachowaniabadanego wy -ni kało,żeoszukiwaniedostarczałomu emocji p ozytyw-nych.Wystąpiła sprzeczność pom iędzyzapisami p ara-metrów fizjologicznych podczas testów a wnioskiem z obserwacjizachowaniabadanego.Trafniejsze okaza -ły sięte drugie,gdyżpodejrzanytenzostałskazany za zabójstwo. Unaoczniłoto uczestnikomspotkania,z jak dużymi trudnościami w swojej praktyceopiniodawczej może miećdo czynieniaekspert.
Przedstawiciel Komendy Głównej Straży Granicz-nej, który był następnym referentem, podzi el ił swoją prelekcjęnadwieczęści. Wpierwszej z nichprzybliżył problematykę związaną z historią i umiejscowieniem tych badań w strukturze Komendy Główn ejoraz omó-wił różnorakie problemy wynikające z ich pr zeprowa-dzania.W drugiej części wspom n iałotrwaj ących p ra-cach związanych z badaniem śladów pami ęciowych metodą czynnościowego rezonansu magnetycznego. Przed stawił także zarysbadań dotyczących oceny re -akcjibehawioralnych na podstawiemimikitwarzy osób znajd ującychsięwsytuacjachstresowych,realizowany wspólnie znaukowcami z UMCS w Lublinie.
Pozakończeniu tej prelekcji uczestnicy seminarium wyrazilioczekiwanie,iżwyniki tychbadań zosta n ąs
KONFERENCJE I ZJAZDY
rzej przedstawione, gdyż mają istotne znaczenie nie
tylko dla osóbprowadzących badania poligraficzne,ale
równieżdlacałegowymiarusprawiedliwości.
Kolejnym prelegentem był dr Jarosław Pietruszka,
któryprzedstawiłwnioski zwłasnych badań nadmożli
wościami wykorzystania analizatora głosu,
nazywane-go także poligrafem głosowym. W swoim wystąpieniu odniósł się m.in.do kwestii, czymoże onbyć
alternaty-wądla poligrafu, czy też kolejnym jego komponentem,
przychylając siędo tej ostatniejmożliwości
wykorzysta-nia analizatora. Wskazał jednocześnie na szerszy
za-kres jego możliwości, np. wykorzystanie w trakcie
ne-gocjacji handlowych. Wystąpienie to sprowokowało
niektórych uczestników seminarium do zadawania licz-nychpytań prelegentowi.
Wyniki przeprowadzonej analizy dotyczącej poglą
dów polskiej nauki procesu karnego na temat
zastoso-wania wyników badań poligraficznych zaprezentował
kom. Piotr Herbowski zeSzkołyPolicji w Pile.Wskazał
w niej nabłędnepostrzeganie tychbadań przez
proce-sualistów tylko przez pryzmat problematyki dowodowej i nieuwzględnianie przez nich ich walorów
wykryw-czych umożliwiających m.in. weryfikację nietrafnych
wersji osobowych. Podkreślił znaczący wpływ
teorety-ków procesu karnego na szerokie rzesze prawniteorety-ków w
Polsce,co w konsekwencji wywołuje liczne zastrzeże
nia przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości wobec
tych badań w sytuacjach,gdy ich wynik jest
przedsta-wiany jako dowód wsądzie.
Po tymwystąpieniu odbyła siędyskusja, w której
po-ruszono wiele problemów zasygnalizowanych wwystą
pieniach poszczególnych prelegentów. Dotyczyła ona
zarówno badań w sprawach kryminalnych, jak też
ka-drowych,a w tym kontekście modyfikacji i
standaryza-cji metod badawczych,którymbyło poświęcone to
se-minarium.
Podsumowania tego spotkania podjął sięjego
mo-deratorpłkrez. drinż.Łucjan Wiśniewski, któryzwrócił uwagę na granicę lojalności prowadzącego kadrowe badania psychofizjologiczne w zakresie informowania
przełożonych o osobistychułomnościach,dewiacjach i
fobiach osób badanych. Towystąpienie nestora tych
badań wzbudziło duże zainteresowanie wśród
uczest-ników,co było m.in. spowodowane faktem poruszenia
w nim wielu niezwykle delikatnych kwestii, z którymi
muszą zmierzyć sięna codzieńpoligraferzywykonują
cy badania kadrowe.
Na zakończenie seminarium ppłk Piotr Sukiennik
podziękował w imieniu organizatorów wszystkim
uczestnikom za aktywny w nimudział.
Należy zauważyć, żekilkukrotnym zmianom ulegał
pierwotny program seminarium, do czego zpewnością
przyczyniła siępowszechnie panującagrypa,jednakże
niemiałotożadnego negatywnegowpływu na
meryto-ryczny poziom spotkania,awręczprzeciwnie,gdyż
po-jawiły się w jego trakcie nowe,wcześniej
niezapowie-dzianewystąpienia, którespotkały sięze sporym
zain-teresowaniem słuchaczy.
Podsumowując,należy podkreślić, iżniniejsze
semi-narium w dużym stopniu spełniło pokładane w nim
przez uczestników nadzieje. Służyłowgłównej mierze
przedstawieniui omówieniubieżącejsytuacjibadań
po-ligraficznych w poszczególnych służbach
munduro-wych i ośrodkach naukowych. Zaprezentowano
rów-nież przykłady praktycznego wykorzystania wyników tych badań, zarówno w sprawach karnych,jak i
kadro-wych. Uczestnicy spotkania dzielili się licznymi
do-świadczeniami i ciekawymi spostrzeżeniamizdobytymi
w trakcie swojej działalności zawodowej. Z ich
zainte-resowaniem spotkała się propozycja przedstawiciela
KGŻW podjęcia prac nad opracowaniem metodyki
ba-dań realizowanych w celach procesowych.
Seminarium to pozwoliło również nazupełnie inne
spojrzenie na badania poligraficzne, które przez wiele
lat w powszechnym odbiorze były niestety metodą
kryminalistyczną o wątłych podstawach naukowych
(teoretycznych), a umiejętności i wiedza ekspertów z
tej dziedzinytraktowane były niesłuszniejako
zdoby-te jedynie dzięki doświadczeniupraktycznemu.
Niniej-sze spotkanie zaprzecza takiemu sposobowi ich
trak-towania,czego potwierdzeniem jest udział kilku
wybit-nych przedstawicieli polskiej kryminalistyki, w tym
również niezwiązanego bezpośrednio z tymi
badania-mi prorektora Uniwersytetu Warszawskiego prof. dra
hab. Tadeusza Tomaszewskiego. Warto w tym miej-scu dodać, że przedstawicielki ABW poinformowały
uczestników seminarium,iż są w trakcie przygotowań
do konferencji naukowej poświęconej badaniom
poli-graficznym, która miałaby się odbyć we wrześniu
2010 roku.Chcąonezaprosićdowzięciaw niej udzia
-łuwielugościzagranicznych, m.in. ze Stanów
Zjedno-czonych, co niewątpliwie przyczyniłoby się do
szer-szej wymiany poglądów i wzbogaciłoby wiedzę
pol-skich poligraferów. Należy wyrazić nadzieję, iż powyż
sze plany zostaną w pełni zrealizowane z pożytkiem
dla rozwoju i poziomu przeprowadzania tych badań w
Polsce.
Piotr Herbowski
76
Biblioteka Naukowa CLK KGP e-mail: b.legowicz@policja.gov.pl
