Transformacja polityki cyberbezpieczeństwa RP w XXI wieku - Izabela Oleksiewicz - pdf, ebook – Ibuk.pl

Spis treści

Wstęp. . . 7

Rozdział I Pojęcie i  istota polityki cyberbezpieczeństwa w  XXI  wieku . . . 11

1.1. Pojęcie polityki cyberbezpieczeństwa . . . 11

1.2. Istota polityki cyberbezpieczeństwa . . . 18

Rozdział II Polityka zwalczania cyberterroryzmu w  Unii Europejskiej . . . 25

2.1. Założenia polityka zwalczania cyberterroryzmu w  UE . . . 25

2.2. Polityka cyberbezpieczeństwa Unii Europejskiej w  prawie pierwotnym. . . 30

2.3. Zmiany w  polityce cyberbezpieczeństwa Unii Europejskiej po  2013  roku . . . 42

Rozdział III Polityka cyberbezpieczeństwa Polski . . . 51

3.1. Uwarunkowania polityki cyberbezpieczeństwa RP. . . 52

3.2. Strategia polityki cyberbezpieczenstwa RP . . . 58

3.3. Instytucjonalny wymiar polityki cyberterbezpieczeństwa Polski. . 69

3.4. Dyrektywa NIS w  prawie polskim . . . 81

Zakończenie . . . 97

Bibliografia . . . 101

Nota o autorce. . . 113

Tocząca się od wielu lat europejska dyskusja dotycząca kwestii związa- nych z ochroną danych i bezpieczeństwem informacyjnym daleko odeszła od pierwotnej intencji, jaką było ustanowienie barier i  ograniczeń dla działań inwigilacyjnych państwa wobec własnych obywateli. Działania te stały się moż- liwe wraz z rozwojem i upowszechnieniem komputerów i Internetu. Z jednej strony uznano za oczywiste, że naruszenie zadeklarowanych praw obywateli związanych z  bezpieczeństwem ich danych i  ochroną ich prywatności wcale nie musi się odbywać przy użyciu komputerów i systemów komunikacji elek- tronicznej, ale może również dotyczyć tradycyjnych, analogowych sposobów gromadzenia i przetwarzania danych. Z drugiej zaś, zauważono coraz większy wzrost aktywności podmiotów prywatnego biznesu w  tym obszarze i  zdano sobie sprawę z tego, że w wielu sytuacjach pozyskiwanie, gromadzenie, prze- twarzanie, przechowywanie i udostępnianie osobom trzecim danych obywateli w celach komercyjnych stanowi dla osób zainteresowanych większe zagrożenie niż działania inwigilacyjne państwa wywołane względami bezpieczeństwa czy racjonalizacji polityki. Dlatego w toczącej się obecnie dyskusji polityczno-praw- nej wokół zagadnień bezpieczeństwa danych i  ochrony prywatności, środek ciężkości przesuwa się coraz bardziej w kierunku komercyjnego wykorzystania danych związanego np. z rejestracją i obsługą klientów czy problemami wyni- kającymi z przetwarzania danych pracowników przez pracodawców.

W rezultacie prowadzonych debat kwestie ochrony danych od lat 70. XX w.

zaczęły nabierać coraz większego znaczenia politycznego i  wzbudzać coraz większe zainteresowanie społeczne, czego wyrazem było wdrożenie prawnych standardów ochrony danych osobowych oraz utworzenie w większości państw na całym świecie instytucji sprawujących nadzór nad ich przestrzeganiem

.

1

Por.: B. Buzan, People, States and Fear: An Agenda for International Security

Studies in the Post-Cold War Era, Harvester Wheatsheaf, London 1991, s.  196–198;

8 ^Wstęp

Na rynku wydawniczym istnieje wiele pozycji dotyczących analizy proble- matyki cyberterroryzmu. Przedmiotem niniejszej monografii będzie analiza polityki cyberterrorystycznej RP w  odniesieniu do Unii Europejskiej (UE) na przestrzeni XXI w., a w szczególności po wejściu w życie dyrektywy NIS w  Polsce – temat ten jest nowością. Wynika to z  faktu, że literatura doty- cząca stosunków międzynarodowych, a zwłaszcza cyberterroryzmu, przyjmuje twierdzenie, że Polska jako państwo transgraniczne jest obecnie stosunkowo bezpieczne pod względem zagrożeń terrorystycznych, w tym cyberterroryzmu, które są inspirowane przez grupy lub osoby pochodzące z państw podwyż- szonego ryzyka. Impulsem do podjęcia takich badań okazały się następstwa wydarzeń z lat 2013–2019, których skutki są również odczuwalne w Polsce.

W pracy podjęto próbę ukazania, jak istotnym elementem bezpieczeństwa Polski na tle UE jest umiejętnie prowadzona polityka ochrony cyberprze- strzeni zarówno na poziomie państwowym, jak i instytucjonalnym. Problem ten wywiera istotny wpływ na bezpieczeństwo wewnętrzne nie tylko samych państw, ale także całej Unii Europejskiej. W  obliczu rosnących zagrożeń informacyjnych, wraz ze złożonością problemów występujących w tym obsza- rze, niezwykle ważną rolę dla bezpieczeństwa zewnętrznego państwa polskie- go pełnią również strategie narodowe w zakresie ochrony cyberprzestrzeni.

To one przyczyniają się także do wzrostu bezpieczeństwa na poziomie pań- stwa i  całej społeczności Europy.

Przedmiotem badawczym niniejszej publikacji jest transformacja polskiej polityki cyberbezpieczeństwa na tle Unii Europejskiej, natomiast podmiotem badawczym jest Rzeczpospolita Polska (RP). W pracy zostaną przedstawione i przeanalizowane zależności oraz rozbieżności problemów bezpieczeństwa wewnętrznego Polski i  UE, a  tym samym polityki cyberbezpieczeństwa od poziomu integracji Wspólnoty.

Punktem wyjścia do tak określonego celu badań będzie analiza zagad- nień związanych ze specyfiką polityki cyberterrorystycznej UE, co umożli- wi poznanie strategii RP i  najważniejszych podstaw prawnych, na których opiera się polska polityka cyberterrorystyczna. Ocena strategii i  rozwiązań instytucjonalno-prawnych stosowanych przez Polskę w  polityce zwalczania cyberterroryzmu umożliwi natomiast jej porównanie do standardów Unii Europejskiej.

W tym celu przyjęto założenie, że ewolucja polityki cyberterrorystycz- nej UE jest reakcją na wzrost niestabilności i zagrożeń oraz brak istnienia

D. Byman, Understanding the Islamic State – A Review Essay, „International Security”

2016, nr  40,  s.  4.

odpowiednich mechanizmów i  regulacji w  tym zakresie. To pozwoliło na przeprowadzenie wstępnego badania, jaki wpływ wywiera cyberterroryzm na obecną politykę cyberterrorystyczną UE, a  tym samym na polską politykę cyberbezpieczeństwa. Uzyskana odpowiedź pozwoliła z kolei na wyciągniecie końcowych wniosków, czy obowiązująca polska strategia i  przyjęte rozwią- zania instytucjonalno-prawne stosowane w  zakresie polityki cyberterrory- stycznej są zgodne ze standardami Unii Europejskiej w  obszarze polityki cyberbezpieczeństwa oraz na ile wymagają modyfikacji.

Na strukturę monografii składają się trzy rozdziały. W pierwszym zatytu- łowanym Pojęcie i istota polityki cyberbezpieczeństwa w XXI wieku wyjaśniono pojęcie zjawiska cyberterroryzmu, cyberprzestępczości i  cyberwojny oraz ukazano ich wpływ na politykę bezpieczeństwa państwa w  społeczeństwie informacyjnym. Przedmiotem analizy tego rozdziału jest cyberterroryzm jako zagrożenie oraz jego specyfika jako forma przemocy. W  tej części rozdziału przeanalizowano cyberterroryzm jako szczególną postać zagrożenia w  XXI  w. Przedstawiono i  przeanalizowano również czynniki warunkują- ce to zagrożenie. Określenie przyczyny zaistnienia zjawiska cyberterrory- zmu pozwoliło na wykazanie, że istnieje polityka cyberbezpieczeństwa Unii Europejskiej, która stanowi oraz współtworzy politykę bezpieczeństwa UE i  podlega ciągłej ewolucji.

W drugim rozdziale pt. Polityka zwalczania cyberterroryzmu w Unii Euro- pejskiej poddano analizie zagadnienia prawne polityki cyberbezpieczeństwa Unii Europejskiej. W  tym celu przeprowadzono analizę procesu uwspól- notowienia polityki cyberbezpieczeństwa Unii Europejskiej na podstawie przyjętych rozwiązań prawnych. Określono w nim przyczyny zaistnienia zja- wiska cyberterroryzmu w Unii Europejskiej (czynniki wewnętrzne i czynniki zewnętrzne), co pozwoliło na stwierdzenie, jaki wpływ wywiera zjawisko cyberterroryzmu na politykę bezpieczeństwa Unii Europejskiej. Przedsta- wiono również analizę zmian w polityce cyberbezpieczeństwa UE po 2013 r.

oraz zaproponowano nowe rozwiązania prawne mające służyć wzmocnieniu polityki Unii Europejskiej, tym samym wpływające na wzrost bezpieczeństwa wewnętrznego i  zewnętrznego dzisiejszej Europy.

Analiza podstaw prawnych pozwoliła na wykazanie zależności polityki cyberbezpieczeństwa od poziomu integracji państw członkowskich, a  także istnienia związku funkcjonalnego zachodzącego pomiędzy harmonizacją prze- pisów prawa państwowego z prawem unijnym w dziedzinie bezpieczeństwa, ponieważ proces ten nie został zakończony i  trwa nadal.

Rozdział trzeci poświęcono polityce cyberbezpieczeństwa Polski. Przedmio-

tem badawczym ostatniego rozdziału jest polska polityka cyberbezpieczeństwa

10 ^Wstęp

i  zachodzące w  niej transformacje. Analiza implementacji polityki cyber- bezpieczeństwa na przykładzie Polski umożliwiła poznanie strategii, instru- mentów, instytucji i podstaw prawnych, za pomocą których Polska realizuje funkcje ochronne w  cyberprzestrzeni na poziomie wewnątrzpaństwowym.

To z  kolei pozwoliło na uzyskanie końcowej odpowiedzi, czy obecnie obo- wiązująca polska strategia i  rozwiązania instytucjonalno-prawne stosowa- ne w  zakresie polityki cyberterrorystycznej są zgodne ze standardami Unii Europejskiej w  obszarze polityki bezpieczeństwa, na ile uległy zmianom, a  na ile wymagają modyfikacji.

Podstawę źródłową przeprowadzonej analizy stanowią dokumenty Unii Europejskiej i Polski regulujące problematykę cyberterroryzmu. Powstało na ten temat wiele raportów międzynarodowych przygotowanych także przez organy UE (Europol, 2014; Europol, 2015; Europol, 2016; Europol, 2017;

Europol, 2018; Europol, 2019) oraz mnóstwo publikacji. Ze względu na szyb- ko ewoluującą politykę Unii Europejskiej wobec procesu terroryzmu, bardzo istotne były liczne materiały statystyczne opublikowane w Internecie, artykuły naukowe i prasowe związane z tym zagadnieniem H. Carrapico, A. Barrin- ha, C. Hohna, S. Madeja, S. Maleševića, C. McLeisha, G. de Kerchove’a, D. Michelson, P. Mickiewicza, S. Wojciechowskiego, P. Zherestova i innych.

Odwołano się do analizy czynnikowej i  ustalono wpływ poszczególnych czynników na zjawisko cyberterroryzmu. Za pomocą metody decyzyjnej sprawdzono, jaki wpływ wywierają poszczególne regulacje prawa pierwot- nego, a w szczególności instrumenty stosowane przez UE w ramach polity- ki cyberterroryzmu na zjawisko terroryzmu na przykładzie Polski. Analiza dokumentów pozwoliła na zbadanie zawartości aktów prawnych regulujących problematykę terroryzmu w  Unii Europejskiej i  w  Polsce. Technika staty- styczna umożliwiła natomiast uporządkowanie spostrzeżeń naukowych i ich porównanie zarówno na przykładzie Polski, jak i UE. Technika statystyczna okazała się pomocna przy określeniu rzeczywistego stanu zagrożenia terro- ryzmem w  Polsce na tle UE.

Zastosowano również technikę prognostyczną w celu przedstawienia wizji

rozwoju polityki antyterrorystycznej Polski. Jako końcową wybrano metodę

syntezy całości zjawiska na podstawie dotychczas przeprowadzonych obser-

wacji.