Metody wizualizacji śladów linii papilarnych na metalowej powierzchni nabojów - krótki przegląd

Z PRAKTYKI

Metody wizualizacji

śladów

linii papilarnych

na metalowej powierzchni nabojów

- krótki

przegląd

W ostatnim czasieprzestępcy co-razczęściej używają broni palnej ja-ko środka zastraszającego i wymu-szającego. Broń palną i amunicję można zabezpieczyć np. w trakcie przeszukania, w przypadku gdy zo-stały nabyte nielegalnie. Łuski z od-strzelonej amunicjiczęsto zabezpie-cza się zaś na miejscu zdarzenia,

kiedy to doszło do użycia broni, np. podczas napadu rabunkowego lub zabójstwa. Ślady linii papilarnych ujawnione na tych powierzchniach są doskonałym materiałem dowodo-wym. Ujawnienie śladów na po-wierzchni amunicji nie zawsze jest niestety możliwe z wykorzystaniem popularnych technik. Wydaje się jednak, że badacze zbliżyli się do tego problemurozwiązania.

Mechani zm powstawania śladów

Na powierzchni skóry palców rąk idłonitworzysięcienka warstwa sub-stancji potowo-tłuszczowej będąca mieszaniną wydzielin gruczołów po-towych i łojowych zlokalizowanych w skórze.Podczas kontaktu z różny­ mi przedmiotami warstwa potowo--tł u szczowa zostaje przeniesiona na ich powierzchnie,apowstały ślad od-wzorowuje układ linii papilarnych. Głównym składnikiemsubstancji po

-towo-tłuszczowej jest woda.W nieco mniejszej il oś c i występują w niej związki zarówno organiczne, jak i nieorganiczne (np. w postaci soli) oraz wydzielina gruczołów łojowych, którejgłównymi składnikami są m.in. kwasytłuszczowe, lipidy ibiałka. Wy-dzieliny substancji potowo-tłusz­ czowej są wytwarzane przez orga-nizm w sposób ciągły, a ich ilość

PROBLEMYKRYMINA LISTYKI257/07

iskład są różneizależąod indywid u-alnychcechczłowieka.

Obecnie produkowanych jest wie -le różnych rodzajów naboi strzelec-kich do broni palnej.Najczęściejsąto naboje pistoletowe (typu np. Maka-row, Parabellum), naboje do pistole -tów maszynowych (typy np.TT, Mau-ser) oraz do karabinków i karabinów maszynowych (np. do AK 47)1. Wszystkie, bez względu na rodzaj broni do której są przeznaczone,są zbudowane w podobny sposób. Ich głównymi elementami są pocisk i łu­ ska. Łuska stanowi większą część naboju - zazwyczaj około 3/4 po-wierzchni,jeżeli więc udajesię ujaw-nić ślady linii papilarnych nadające siędo identyfikacji,towłaśniena tym elemencie (ryc. 1). Wartopodkreślić, żenaboje produkowanesąw sposób

r>.

_a

/

'

l

fi

l

I

~

~

.

łt~

>-

b

Ryc.1. Nabójpistoletowy:(alpocisk, (b)łuska Fig.1.Pistolcartridge csse:(a)bullet,(b) shell

automatyczny, zatem do kontaktu z nimi dochodzi dopiero podczasła­ dowania magazynka.Wykonująca tę czynność osoba (przyjmując, że nie ma zabrudzonych palców idłoni) po-zostawia na nabojachśladylinii papi-larnych naniesione substancją poto-wo-tłuszczową.Substancja,

utrzymy-wanasiłamiadhezji,pozostaje na po-wierzchni naboju i nie wnika w jej strukturę.

Większość śladówjest niewidocz-na gołym okiem, dlatego musi być poddana procesowi ujawnienia (wi -zualizacji). Dotyczy to również śla­ dów występujących na powierzchni amunicji, np. woświetleniu żarowym ukośnym. Aby je odczytać, należy poprawićichczytelność.

Ogromny wpływ na jakość pozo-stawionych śladów mają także wa-runki środowiskowe. Destruktywnie wpływana naboje np.wysoka tempe-ratura, która m.in. przyspieszaodpa -rowanie wody ze śladu, a także wil -goć powodującawymywanieskładni­ ków substancji potowo-tłuszczowej lub przyśpieszająca procesy korozji podłozaś. Eksperci,dobierając meto-dy wizualizacji i poprawyczytelności śladów na tym specyficznym podło­ żu, biorą więc pod uwagę przypusz -czalny czas, jaki upłynąłod pozosta-wienia śladów, oraz rodzaj i skład podłoża.

Metody ujawniani aśladów na nabojach

We wszystkich laboratoriach kry-minalistycznych Policji w Polsce i na świecie proces wizualizacjiśladów li-nii papilarnych na powierzchniach nabojów odbywasię dwuetapowo.

Najpierw wykonuje się oględziny wstępne za pomocą metod optycz -nych.Jest to metoda bezinwazyjnego ujawniania śladów polegająca na przeprowadzeniu oględzin w świetle białym naturalnym, sztucznym uko-śnym i sztucznym zmiennym (wróż­ nych zakresach promieniowania wi-dzialnego i UV). Wtedy to, dzięki

korzystaniu zjawisk odbicia i rozpro-szeniaświatłaorazfluorescencjii ab-sorpcji, naniesione su bstancją poto-wo-tł uszczową odwzorowania ukła­ dów linii papilarnych stają się bar-dziej widoczne.

W drugirnetapiezwykle wykorzy-stujesię metodę fizykochemiczną po-leg ającą na zastosowaniu

parcyjanoakrylanów, a do-kładniej na polimeryzacji

oparów estru kwasu

cyja-noakrylowego katalizowa-nej cząsteczkami wody za-wartej w substancji potowo--tłuszczowej śladu(metoda polimeryzacji cyjanoakryla-nów).W efekcie,na odwzo-rowaniach grzbietów linii papilarnych,tworzysiętzw. polimer cyjanoakrylanów przyjmujący postać biało­ szarego osadu (ryc.2). Wi-zualizacja śladów zazwy-czaj odbywa się w specjal-nej klimatyzowaspecjal-nej

komo-rze przy podwyższonej

temperaturze płyty grzej-nej, co umożliwia parowa-nie kleju,oraz podwyższo­ nej wilgotności, która przy-śpieszaproces.

Z PRAKTYKI

Ujawnione w ten sposób ślady, w celu polepszenia ich jakości i zwiększe nia kontrastu z podłożem poddaje się następnie kolejnym za-biegom. W przypadku nabojów sto-suje si ę zazwyczaj środki kontrastu-jące wpostaci roztworów barwników fluorescencyjnych,takich jak: Ardrox,

1

1111111

IIII

safranina O oraz Basic Yellow 40lub chelat europu (TEC). Barwniki te są adsorbowane przez polimer cyjano-akrylanów, wzbudzane za pomocą wiązki światła sztucznego zmienne-go ookreślo nymzakresiedługościfal i wykazują barwną fluoresce ncj ę ob-serwowaną w odpowiednich warun-kach. Innym środ kiem kon-trast ującym ujawnione śla­ dy linii papilarnych są proszkidaktyloskopijne

sto-sowane zamiast barwników

fluorescencyjnych, w przy-padku gdy ich użycie

mo-głoby negatywnie wpływać

napodłożeś. Na tym etapie zwykle kończy się proces ujawniania i kontrastowania śladówlinii papilarnych.

Metoda z użyciem par cyjanoakrylanów poiega na wykorzystaniu właściwości substancji potowo-tłusz­ czowejtworzącej ślad.

Wia-domo jednak, że nie

za-wsze daje satysfakcjonują­ ce efekty, ponieważ m.in. pod wpływem zwię kszon ej wilgotności ipodwyższonej

temperatury podczas

pro-cesu może nastąpić

reak-cja niektórych związków

Ryc. 2. Obrazyśladówlinii papilarnych ujawnionych nałuskachamunicji karabinowejzapomocąmetody polimeryzacji cyjanoakrylowej (a),wpowiększeniu -fotogralia panoramiczna(b), (e)

Fig. 2.Imagesot letentfingerprints visuafized on cartridge cases ot machine-gun ammunition by means ot superg/ue (a),zoom- panoramiephotograph (b).(c)

wchodzącychwskład podłoża, wpły­ wająca destrukcyjnie na obraz śla­ dów (np.pojawisięnalot)" ,Wzwiąz­ ku z tym nasuwa się pytanie, czy w celu ujawnienia śladów iinii papi -larnych na powierzchniach nabojów można wykorzystać właściwości i podatny na wiele reakcjiskład che-miczny samego podłoża.

Inne metodyujawnianiaśladów nanabojach

Kluczową rolę w tym procesie odgrywa rodzaj materiału , z jakiego wykonane są zewn ęt rzn e części na-bojów.Obecnie najczęściej wykorzy-stujesię mosiądz (zawierającymiedż i cynk),rzadziej nikiel,stallub alumi-nium. Dla zabezpieczenia przed ko-rozją powierzchnie łu sek staiowych sąfosforowane i pokrywane lakierem piecowym w kolorze khaki lub podob-nymS.Już wcześniej zauważono, że na powierzchniach starych mosięż­ nych łusek nabojów, na które nanie-sionosubstancję potowo-tłuszczową, ujawnienie śladów linii papilarnych następowało samoistnie w wyniku korozji atmosferycznej (chemicznej i elektrochemicznej). Pod wpływem warunków środowiskowych, takich

jak niszczące działan ie wody oraz

powietrza, następuje szereg reakcji chemicznych, w wyniku których me-tale wchodzące w skład zewnętrz­ nych warstw nabojów przekształcają się w sole, tlenki i wodorotlenki.

Substancja potowo-tłuszczowa ma zazwyczaj odczyn kwaśny z do-mieszką soli i jest dobrym elektroli-tem. Metale wchodzącewskład mo-siądzu stają się dzięki temu mini-ogniwami Volty, pomiędzy którymi zaczyna płynąć minimalny prąd elektryczny. Przyspiesza to korozję metali, a miejsca, w których pozo-stawiono substancję potowo-tłusz­ czową ciemnieją szybciej od pozo-stałych. Opisany wyżej proces za-chodzi samoistn iew ciągu wielu lat, jednak możnago w znacznym stop-niu przyspieszyć. Wystarczy

PROBLEMY KRYMINALISTYKI257/07

Z PRAKTYKI

wystawić amunicję na działanie np. środ owi s ka kwaśnego, zwi ę kszon ej wilgotności czy podwyższonej tem-peratury, co przyspieszy korozję. Badałtomi ędzy innymiekspert dak-tyloskop ii z Laboratorium Krymi nali-stycznego w Szczecinie - umiesz-czał mosiężne nieodstrzelone nabo-je w komorze, w której panowała podwyższona wilgotność (70-85%) przy temperaturze 20-250_{C. W celu} uzyskania jeszcze bardziej agresyw-nego środowiska do odparowującej wody dodawał parę kropel stężone­ go kwasu octowego. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Ślady linii papilarnych ujawniały się w postaci brązowożółtych nalotów, a po-wierzchniełusek stawały się niekie-dy matowe.Wizualizacjaśladów na-stępowała w okresie od kilku godzin dookołotygodnia.

Metodę przyśpieszonej korozji w atmosferze kwasu octowego po-winno się stosować, kiedy wynik ujawniania za pomocą metody poli-meryzacji cyjanoakrylanów jest nega-tywny6. Nie zawsze jednak sposób ten jest skuteczny,dlatego też warto przyjrzeć się innym metodom.

Gun Blue

Bardzopopularną naświecie me-todą, wykorzystywaną w celu ujaw-nienia śladów na metalowych po-wierzchniach nabojów, jest metoda polegająca na zastosowaniu roztwo-ru o nazwie Gun Blue (ryc. 3). Śro­ dek ten wykorzystuje się również w przypadku nieujawnienia śladów za pomocą pary cyjanoakrylanów. Właściwości Gun Blue odkryto w XVII wieku. Obecnie środek ten znany jest wśród posiadaczy broni palnej jako środek do konserwacji metalowych (stalowych) częścibroni metodątzw. oksydowania,czyli utle-niania na zimno. Reakcja ta naogół polega na pokrywaniu powierzchni metali cienką warstwą ich tlenków -przeciw korozji lub dla ozdoby. Pre-parat w postaci pasty,żelu, a także

roztworu dostępnyjest w większości sklepów z bron ią lub sklepów my-śli wskich. Możliwość wykorzystania Gun Blue w celuujawniania śladów liniipapilarnychzostałaodkryta przy-padkowo?

W roztworze Gun Blue znajdują

się m.in. siarczan miedzi (CuS04)' kwasselenawy (H2Se03) i kwas azo-towy (HN03)8 Wizualizacja śladów

Ryc. 3. KoncentratGunBlue Fig.3.InstantGun B/ue

następujew wyniku reakcji utleniania i redukcji zachodzących pomiędzy związkami wchodzącymi w skład Gun Blue a składnikami podłoża.

Kwas selenawy utlenia metale, jak miedż, cynk, żelazo i aluminium (składnikizewnętrznejwarstwy nabo-jów), zaś jony miedzi z siarczanu miedzi cynk, aluminium iżelazo. Po-włokametalowa amunicjiredukuje jo-ny miedziiselenu.Reakcję przyśpie­ sza kwas azotowy. Na powierzch-niach nabojów powstaje niebiesko--czarna sól- selenekmiedzi (CuSe), która pokrywa tylko czyste po-wierzchnie metalu, omija natomiast miejsca,na którezostała naniesiona substancja potowo-tłuszczowa obra-zująca układliniipapilarnych lub inne tłuste pozostałości (ryc.4a). Proces ten wywołuje sztuczne rdzewienie metali.

Z P

RAKTYKI

Ryc.4,Obrazyśladówlinii papilarnych ujawnio -nych zapomocąmetodypolimeryzacjicyiano -akrylowej nałuskachwykonanychzmosiądzu (a)poużyciuGun Blue, (b)poużyciulakieru 12

Fig.4.Laten! fingerprints visualized onoress

carlridgecasesbymeans etsuper g/ue,(a) after

Gun B/ue treatment,(b)after lacquer treatment12

b

a

2.Wprzypadku negatywnego wy -niku wizualizacji przygoto wanie

rozcień czon eqoGun Blue.

3. Zanurzenie naboju (łuski) wod -czynniku na około 5 minul.

Przez cały okres zanurzenia

nabój (łuska)powinienbyć deli-katnie poruszany, a jego po -wierzchniaobserwowana. 4.Gdy ślady zaczyn ają być lekko

widoczne, należy zanurzyć ba-danymateriałw wodzie destylo-wanej na minimum 2 minuty i tym samymzatrzymać reakcję.

5.Pozostawić do wysuszenia w temperaturze pokojowej.

6.Na ujawnione ślady nanieść

odrobinę lakieru w sprayu dla uzyskania lepszego kontrastu i utrwaleniaśladów(ryc.4b).

Dla każdego naboju (łuski) powi-nien być przygotowywany oddzielny roztwór odczynnika , ponieważ jony miedzi pozostałe z poprzedniego procesu mogąniekorzystniewpływać

na kolejną reakcję. Sposób zastosowania10

1.Próba ujawnieniaśladówza

po-mocą par kleju cyjanoakrylowe-go.

Reakcje H2Se03 z Cu, Zn i Fe

(gdy utlenia siędo Fe2+)przebiegają

podobnie:

Zastosowanie Se4+ + 6<>---> Se2-Meo- 3<>---> Me3+/"2

Czyli końcowo:

3CuS04+2Feo-->3CuO+Fe2 (S04l3

czyli np.

Se4++ 3Cu o-->Se2-+3Cu2+

Reakcje H2Se03 z Al i Fe (gdy utlenia siędo Fe3+)

Kwas selenowy jest tak agresyw-nym utleniaczem, że utlenia żelazo

od razu do Fe3+. Reakcja utleniania

żelaza do Fe2+ przez H2Se03 jest mniej prawdopodobna.

Se4+ + 6<>---> Se2-Meo- 2<>---> Me2+/ "3

Utlenione metale tworzą tlenki. Zredukowany (do Se2-) selen reagu

-je z jonami miedzi Cu2+,które

znaj-dują sięw mieszaninie Blue Gun (Cu-S04) lub z tymi jonami miedzi,które

wcześniej sam utlenił (Cu2+ +

Se2---> CuSe).

H2Se03 w mieszaninie Gun Blue utleniametale Cu, Zn,Fe iAl.

Se4+ + 3Meo--> Se2 +3Me2+

Se4+ + 2Me o--> Se2 + 2Me3+

W celu wizualizacjiśladówlinii pa-pilarnych Gun Blue stosuje się w po-staci koncentratu (dystrybutor np. .Kettner" w Niemczech)9.Przeduży­ ciem rozcieńcza sięgowodą

destylo-wanąw stosunku:1część koncentra-tu do80 części wody.

2.

Cu2++ 2<>--->CuD / "3 Feo - 3<>---> Fe3+/"2 Czylikońcowo:

CuS04 + Feo--> Cu o+FeS04 Czylikońcowo:

CuS04 + Zna--> CuO+ ZnS04 Cu2++2<>---> CuD

Zna - 2<>--->Zn2+

3Cu2+ + 2FeO--> 3Cu O+2Fe3+ Reakcje jonowe

CUS04 z Zn= Cu2+ + Zna

1.

Cu2+ + 2<>---> CuD Feo - 2e- --> Fe2+

Reakcja ogólna

Reakcjejonowe

CuS04 z Al= Cu2+ + Alo

Czylikońcowo 3CuS04+2AIO-->3CuO+AI_{2 (S04l3} Cu2+ + 2<>---> CuD/ "3 Alo- 3<>--->A13+ /"2 Reakcje Reakcjeszczegółowe

CuS04 w mieszaninie Gun Blue utlenia metale Zn, Al i Fe

CUS04 + H2Se03 + MeO HN03-->

CuSe + Me2+(3+)

Reakcje jonowe

CUS04 z Fe= Cu2+ + Feo mogą

przebiegać na dwa sposoby:

1.utlenianie do Fe2+

2.utlenianiedo Fe3+(reakcja bar

-dziej prawdopodobna)

Kiedy ślady zaczną być lekko wi

-doczne, należy przerwać reakcję.

Odczynnik jest aktywny podczaspłu ­

kania w wodzie destylowanej, a na

-wet podczassuszenia11.

Gun Bluedziałajedynie na meta

-lowe powierzchnie.Nie jest

skutecz-ny na powierzchniach nabojów (łu­

sek) pokrytych lakierem.

W literaturzeautorzypodają różne

informacje o efektywności metody

polegającej na wykorzystaniu Gun

Blue.Naukowcy z U.S.Secret Servi-ce z Waszyngtonu, podczas badań

wykonanych wspólnie z ekspertami daktyloskopii z laboratorium krymina-listycznego w stanie Maryland (USA),

stwierdzili, że jest ona najbardziej efektywna na podłożach stalowych, trochę mniej na aluminiowych,a nie-efektywna na mosiężnych i miedzia-nych13. Tori Hoerth z laboratorium kryminalistycznego w stanie Oregon (USA) na podstawie przeprowadzo

-nych badań dowodzi natomiast, że

metoda daje najlepsze rezultatywła­ śnie na podłożach mosiężnych.

Z drugiejstrony,dla podłoży z niklu, stali i aluminium Hoerth nie uzyskał

żadnychefektówwizualizacjil'ł. Metoda Gun Blue jest powszech-niestosowaną metodą w wielu labo-ratoriach na świecie. Zainteresowali

się nią również eksperci z laborato-riów kryminalistycznych m.in. z Izra

-ela i Niemiec15.

Zakwaszonynadtlenek wodoru(H202) W celu polepszenia jakości śla­

dów ujawnionych zapomocą roztwo-ru Gun Blue orazzwiększenia kontra-stu zpodłożemzwykleużywa się za-kwaszonego nadtlenku wodoru (H202). Związek ten omija miejsca pokrytesubstancją tłuszczową,a tym samym usuwa nadmiar CuSe osa-dzonego na metalowych powierzch-niach. Podobnie jak w przypadku Gun Blue procesnastępujew wyniku reakcji utleniania i redukcjizachodzą­

cych pomiędzy związkami wchodzą­

cymi w skład nadtlenku wodoru

PRO BLEMYKRYMINALISTYK I257/07

Z P

RAKTYKI

a składnika m i niebiesko-czarnej soli

pokrywającej podłoże . Zakwaszony nadtlenek wodoru utlenia selenek miedzi do aktywnego selenu. P od-czas reakcji następuj e rozkład n ad-tlenku wodoru nazwykłąwodę(_{H20 )} i tlen (02), co uwidacznia się w po

-staci pęch erzyków gazu. Zakwasze

-nie nadtlenkuwodoru zatrzymuje re-akcjęredox16.

Najskuteczniejszą recepturę za-kwaszonego H202 uzyskuje się po

-przez zmieszanie 1 mi 5% kwasu octowego (potocznie zwanego 5%

octem) z20m13% nadtlenku wodoru. Oba składniki są łatwo dostępne w sklepach spożywczych i aptekach

(3% nadtlenek wodoru to potocznie

nazywana woda utleniona).

Sposób zastosowania17

1.Zanurzyć nabój (łuskę) w przy

-gotowanym odczynniku. Przez całyokres zanurzenia nabój(łu­

ska) powinienbyćdelikatnie po-ruszany, a jego powierzchnia obserwowana.

2. Gdyślady sąlekkowidoczne po

działaniu Gun Blue, należy

za-trzymać reakcję, zanurzając ba-danymateriałwwodzie destylo-wanej naokoło2 minut. 3.Pozostawić do wysuszenia

w temperaturze pokojowej.

4. Na ślady nanieść odrobinę la

-kieru w sprayu w celu ich utrwa-lenia.

Należy również pamiętać, że dla

każdego naboju(łuski) powinien być

przygotowywany oddzielny roztwór odczynnika.

Badania z wykorzystaniem zakwa-szonego nadtlenku wodoru wykony-wali m.in.eksperci pracujący w labo-ratorium kryminalistycznym w stanie Maryland (USA). Badano wówczas

zwi ązki chemiczne, którymi można zakwasić nadtlenek wodoru, takie jak: 5% kwas octowy,lodowaty kwas octowy czy kwas solny. Najlepsze efekty uzyskano po wykorzystaniu nadtlenku wodoru zakwaszonego 5%

kwasem octowym. Użycie

pozosta-łych związków powodowało,że

reak-cje zachodziły zbyt agresywnie lub zbyt wolno18.

Wyżej opisane metody w

izualiza-cji są skutecznew ujawnianiu ikon -trastowaniu śladów na po

wierzch-niach nieodstrzelonej amunicji. Nie-stety ich skuteczność zmniejszasię,

a nawet jest znikoma, w przypadku śladów ujawnionych na łuskach po wystrzalez broni palnej.

Śladynałuskach odstrze lonych nabojów

W wi ę kszośc i przypadków na

miejscu zdarzenia, gdzie doszło do

użycia broni palnej,zabezpieczasię łuski zodstrzelonejamunicji.Często stanowią one jedyny materiał dowo

-dowy, dlatego ważne jest odkrycie skutecznej metody ujawniania śla­

dów linii papilarnych na tym specy-ficznym podłożu. Niestety nie jest to

łatwe zadanie. Wydawałoby się, że

skoro na tympodłożu sprawdzają się wyżej opisane metody wizualizacji

śladów, to powinny onebyć skutecz-ne na tym samym podłożu również

po wystrzale. Spadek efektywności

metod wizualizacji można wyjaśnić

podczas analizy mechanizmów, ja-kim są poddawane naboje w trakcie

użyciabroni palnej, a wraz z nimiśla­

dy naniesione na ich powierzchniach.

W trakcie używania broni palnej

jakość śladów naniesionych na po-wierzchnie nabojów może ulec znacznemu pogorszeniu. Dzieje się

tak podczas ładowania magazynka i przeładowania nabojów do komory nabojowej, wystrzału oraz wyrzuca-niałuskiz broni. W tym czasieczęści

składowe nabojówstykają się z róż­

nymi elementami konstrukcyjnymi broni. Na zewnętrznej powierzchni nabojów powstają wówczas zaryso-wania odwzorowujące kształt

naci-skającej powierzchni. Na przykład

podczas załadowania, a następnie przeładowania nabojów do komory nabojowej, mogą pojawić się m.in.

Z PRAKTYKI

2. typu Pa ra-bellum o kalibrze 9 mm (łuski wy-konane z mosią­ dzu); 3. kaliber7,62 mm (łuski wyko-nane ze stali po-krytej lakierem) wpełni wyjaśnia przyczynę złej jako-ściśladu na powierzchniłuskipo wy-strzale.

Badaniem tego zjawiska zajmowa-ło się wielu badaczy.W latach dzie-więćdziesiątych naukowcy z Uni -wersytetu i eks-perci daktylosko-pii z laboratorium kryminalistyczne-go w Jerozolimie (Izrael) przepro-wadzili ekspery-ment dotyczący analizy ilościowej i jakościowej śla­ dów linii papilar -nych na wystrze-lonych łuskach n a b oj ó wś t , Przedmiot badań stanowiły ślady li-nii papilarnych

naniesione nału­

ski nabojów

przed ich wy -strzeleniem oraz na łuski tych sa-mych nabojów po wystrzale. Ekspe

-rymentowi pod-dano trzy rodzaje nabojów strzelec-kich: 1. kaliber 5,56 mm (łuski wyko -nane z mosią­ dzu),używanedo karabinu typu M16 produkowa-ne w Izraelu; wyższonego ciśnienia, naprężenia,

atakże otarcie opodłoże po wy

rzu-ceniu z broni. Ponadtoodkształceniu może ulec powierzchnia, na której ślady się znajdują. Powyższy proces

liliili

lii!

It

lllllllllllllllllllll

Ryc. 5. Obrazyśladówlinii papilarnychnałuskachz odstrzelonej amunicji do M 16 bezużycia środków ujawniających2 2

Fig. 5.Images ot latenttingerprintson cartridge cases ot firedM16 ammuni-tionwithouf anytreatmen~2

podłużne rysy na korpusiełuskioraz ślady otarcia naboju o krawędż ko-mory nabojowej19. Zarysowania i otarciapowodująprzerwanieciągło­ ści linii papilarnych na śladzie pozo-stawionym na powierzchni naboju, a to wpływa destrukcyjnie. na jego przydatność do identyfikacji. Obraz śladu naniesionego substancją poto-wo-tłuszczową ulega największym negatywnym przemianom podczas wystrzału.

W bardzo krótkim czasie zachodzi wówczas wiele różnorodnych proce-sów dynamicznych. W skrócie prze-biega tonastępująco: nabój wprowa-dzany jest do komory nabojowej; po-między ściankami jegołuskiaścian­ kami komory istnieje niewielka prze-strzeń. W początkowym okresie wy-strzału, po odpaleniu spłonkinaboju, zaczyna spalać się ładunek prochu znajdujący się wewnątrz łuski. W wy-niku tej reakcji wydzielają się gazy prochowe, których temperatura do-chodzi do kilku tysięcy stopni. Gazy tewpływająz kolei napodwyższenie ciśnienia w komorze nabojowej do kilkuset megapaskali, co w efekcie przyczyniasiędo powstania licznych sprężystych i plastycznych odkształ­ ceń ścianki łuskii powoduje ruch po

-cisku do przodu. Ścianka łuski doci-ska się do wewnętrznej powierzchni komory, co sprawia, że komora uszczelnia się przed niepożądanym wypływem gazów prochowych do ty-łu. Łuska odkształca się następnie wspólnie z komorą, a ścianki łuski i komory nagrzewają się. Po spadku ciśnienia komora wraca do pierwot-nych wymiarów, zaś łuska pozostaje częściowo odkształcona. Po strzale łu ska , która jestwyciągana z komory nabojowej (na powierzchni łuski po-wstają wówczas otarcia), uderza

opodłoże20_.

Kiedy broń palna jest używana, ślady linii papilarnych naniesione na powierzchnię łuski są narażane na: zarysowanie lub otarcie przez we-wnętrzne części składowe broni, na działanie wysokiej temperatury,

Ryc.7.Obrazyśladówlinii papilamychnałuskachdo M16,(a)napowierzchninieodstrzelonego na

bo-ju,(blnapowierzchni odstrzelonegonaboju25

Fig. 7.Jmages

o

,

tetentfingerprintsonM16cartridgecase.(a)unfired cartridge,(b)fired cartridge25

używane do karabinka AK-47

(ka-łaszn i kow).

Przed eksperymentem wszystkie

naboje czyszczono za pomocą ace

-tonu i wycierano bibułą. Przeprowa

-dzono badania dwóch rodzajówśla­

dów: potowych, które uzyskano

po-przez wcześ n iejsze umycie rąk i za

-łożenienarękęszczelnej torebkipla

-stikowej, oraz tłuszczowych -

uzy-skanychpoumyciurąkipotarciup

al-cami natłuszczonych okolic twarzy.

W dalszej części badań nanoszono

ślady potowe i tłuszczowe na p

o-wierzchnie trzechrodzajów nabojów.

Obraz uzyskanych śladów fotografo

-wano, następ ni e zaś odstrzeliwano

naboje z odpowiedniego typu broni.

Po wystrza le powierzchnie łusek

poddawano og lędzino m. S

twierdzo-no,że napowierzchni wielu nabojów

ślady linii papilarnych niezachowały

się lub zachowały si ę w postaci

szczątkowej(ryc.5).Najlepszer

ezul-taty uzyskano na powierzchniachłu­

sek nabojówstosowanych do ka

rabi-nu M16 (o łuskach wykonanych

zmosiądzu).Z trzydziestu bardzo

do-Ryc. 6.Obrazśladuliniipapilarnych nałusce zodstrzelonegonaboju do M16 uzyskanyzuży­

ciemśrodkaujawniającego23

Fig.6.Imageotlatenlfingerprints onshellotfi -red M16cartridgecaseenertreatmenP-3

PROBLEMY KRYMINALISTYKI257/07

Z PRAKTY KI

brej jakości śladów widocznych na

większości łuse k przed wystrzałem,

po wystrzale zachowały się ichduże

fragmenty (ryc. 6). Małe fragmenty

śladów zachowały się na powierzch

-ni kilku z nich, na pozostałych łu­

skach ślady były słabo widoczne.

Większość śl ad ów na pow

ierzch-niach pozostałych typów nabojów

poddanych eksperymentowi po

wy-strzaleuleg łazniszczeniu.

Autorzyartykułu24 podjęlisięa na-lizy zmian morfologicznych, jakim

podlegają linie papilarne two rzące

ślad po wystrzale. Podczas badania

zapom ocą mikroskopu elek

tronowe-go stwierdzili,żepo wystrzalezbroni

palnej szerokość odwzorowa ń

grzbietów linii papilarnych zwiększa się. Oznaczato,że ślad niejako ul

e-gaspłaszczeniu (ryc.7).

Na podstawie wyników uzyska

-nychpodczas przeprowadzonychba

-dań stwierdzono, że ślady p

ozosta-wione na łuskach nabojów podczas

ładowania magazynka po wystrzale

ulegają dużej degradacji. Przyczyn ą

takiego stanu rzeczy są warunki, na

jakie narażony jest nabój (łuska)

przedwystrzałem, w czasiewys

trza-łu i po nim. Mimo to w niektórych

przypadkach ślady ujawnionepo

wy-strzale z broni palnej (np. na nabo-jach do broni M16)sądobrejjakości

i mają wysta rczającą liczbę cech

szczególnych, aby zakwalifikowano

je do identyfikacji.

Podsumowanie

Ślady linii papilarnych

pozosta-wione na metalowych pow

ierzch-niach nabojów wymagają wielu za

-biegówwizualizacyjnych.Większość

ekspertówdaktyloskopii w kraju iza

gran icą jest zgodna co do rodzaju

metod używanychw celu ujawnienia

śladówlinii papilarnych na tym sp e-cyficzny m pod łoż u. Pod sta wow ą

metodąjest wykorzystaniepo

limery-zacji cyjanoakrylanów. Metoda ta

polega na reakcji zastosowanego

środka wmiejscach,w których z naj-duje się substancja potowo-tł usz­

czowa tworząca ślad. W przypadku

ujawnieniaśladówzwykle k

ontrastu-je się je za pomocą barwników flu

-orescencyjnych. Gdy za ś wyni k

ujawniania śl ad ów za pomocą p

oli-meryzacji cyjanoakrylanów jest

ne-gatywny, można zastosować dwie

niezależne metody: tzw. p

rzyspie-szonej korozji wkwaśn ejatmosferze lub roztwór o nazwieGun Blue,

któ-rego nadmiar zmywa się z podłoża

za pomocą zakwaszonego n

adtlen-kuwodoru.Pierwszaz metodw yko-rzystuje reakcje zpodłożem w mi ej-scach, w których umieszczona jest substancja potowo-tłuszczowa t

wo-rząca ślady linii papilarnych. W wy

-niku działania drugiej z metod

w miejscach,w których tej sub stan-cji nie ma, tworzy się barwny nalot (ryc.8).

Z PRAKTYKI

Ryc. 8.Kolejnośćstos owa niametod ujawnianiaśladówliniipapilarn ychnametalow ej powierzc hnina

-bojów(łusek)

Fig.8.Sequenceotvisualization methodsfor latenttingerpn'nts on metalsurfacesotcartridgeceses

(shellsj

Polimery zacja

cyjan oak.ry lanu

prints on cartridge casings, "The

Chesapeake Exarniner", Woodbrid

-ge,VAOctober1996:8.10;

8 T. Hoerth: Processing With Gun

Blue. .Fingerprint StufF, March

2005.Vol. 7,Issue3,A.A. Canlu,

D.A. Leben, R. Ramo to wski, J.Kope ra,J.R.Simm s:Use otAci

-diliedHydrogen Peroxide to H

erno-ve ExcessGunBlueIromGunB

lue--TreatedCanridge Casesand toD e-velop Latent Prints on Untreated

Cartridge Cases•.,Joumalot Foren

-sic Sciences' 1998, nr 43 (2),

294-298, Y. Migron, G. H ocher-man, E. Springer, J. Almog,

D. Mandl er: Visualizationol Seba

-ceous Fingerpirntson FiredCa

rtrid-ge Cases:ALaboratory Study,

.,Jo-urna! Forensic Sciences" 1998, nr

43 (3), s.543-548;

9Y. Migro n, G. Ho c her man ,

E.Springer,J. Almog, J., D. Man-dler:op.cit.,s.543-548;

10 T. Hoerth : op.cit.:A.A.Canlu,D.A.

Leban, R. Ramolowskl,J. Kopera,

J.R.Simms: op.cit.,s.294-298;

11 A.A.Cantu, D.A. Leben,R. Ramo-towski, J. Kopera, J.R. Simms:

op.cit.;s.294-298; 12 Ibidem, s.297; 13Ibidem,s.297; 14T.Hoerth:op.cit.,s.2; 15D.A . Leben, R. Ramolowski : op.cit.,s.1;

16 A.A.Canlu, D.A.Leban, R.

Ramo-low ski, J. Kopera, J.R. Simms:

op.cit.,s.294-298;

17 Ibidem,s.295;

18 Ibidem, s. 297;

19W. Kędzierski: Technika krymina

li-styczna III, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji, Szczytno 1995,

s.334~37;

20 J. Brodackl: op.ctt.,s.103;

21 Y. Migron, G. Hocherma n,

E. Springer,J.Almog, D.Mandler:

op.cit.,s.543-548;

22 Ibidem,s. 545;

23 Ibidem,s. 546; 24Ibidem,s.547;

25 Ibidem,s.547.

wynik negatywny

1 J.Brodackl: Amunicjamałokalibro­

wa, Wydawnictwo Politechni ki

War-szawskiej, Warszawa 1981, s. 9,

S. Toreckl : Broń i amunicja st

rze-lecka LWP, Wydawnictwo MON, Warszawa1985,B.Bla/czak:Amu

-nicj astrzelecka, Skrypty uczelniane

Politechniki Świętokrzyskiej, Kielce

1988,s.9;

2 M.Rybczyńska"Kr6lik,M.Pęka/a:

Przewodnikpo metodachwiz

ualiza-cji śladów daktyloskopijnych, Wy-dawnictwo CLK KGP, Warszawa 2006,s.17;

3 Ibidem,s. 36;

4E. Wiśniewska, P. Wiśniewski:

Ujawnianie śladów linii papilamych

na amunicji, "Problemy Kryminali~

styki"1997,nr216,s.88-71;

5 J. Brodacki: op.cit., s.141, S. To-reckl: op.cit., B. Bia/czak: op.dt.,

s.51;

6E. Wiśniewska, P. Wiśniewski:

op.cit.,s.70;

7 D.ALebe n, R. Ramotowski:Eva

lu-ation ot gun blueing solutions and their abilitytodevelop latent f

inger-Przy spies zon a korozja Iwkw aśnej atmosferze)

~---

_[

_Gu

_n!~u.

_I

_I

~

)

PRZYPISY wynik pozytywny

I

\,

Basicvelle w 40 Chelateuropu l Oględziny wstępne Anna Slużewska zdj.:autorka (ryc.3) www.vansgunblue.com

Obie metody odkryto w latach

dziewięćdziesiątych.Obecnie roztwór Gun Blue jestwykorzystywanyw

wie-lulabo rato riach naświecie,jednak

re-żułtatyjego zastosowanianie są jed-noznaczne. Skuteczność wszystkich wspomnianych metod zmniejsza się

w przypadku wizua lizacji śladów na odstrzelonej amunicji, czego

powo-dem są destrukcyjne czynniki wpły­

wającenaśladliniipapilarnych,jakim poddawany jest nabój (łuska) pod

-czas użyciabronipalnej.

Nabój (łuska) jest specyficznym

podłożem, trudno poddającym się

procesomwizualizacjiśladówliniipa

-pilarnych.Dobranieskutecznejm eto-dy ujawniania i kontrastowania śla­

dów na tym podłoż u sprawia wiele

problemów ekspertom daktyloskopii.

Świadczą o tym liczne pytania

doty-czące tych zagadnień zadawane

w grupach dyskusyjnych na zag

ra-nicznych lorach internetowych.