Z A P I S K I 157
P o la n d a n d U k ra in e . P a s t a n d P r e s e n t , red. P eter J. P о t i с h -
n у j, T h e C anadian In stitu te of U k ra in ia n S tu d ies. T he U n iv e r sity of A lb erta, E dm onton— T oronto 1980, s. 364.
J e st to zbiór sied em n a stu stu d ió w , p rzew a żn ie a u to rstw a zn an ych „ so w ie to lo - g ó w ’” z U S A , K a n a d y i E uropy Z achodniej. W ięk szo ść ty ch prac została p ie r w o t n ie zap rezen tow an a w 1977 r. na sp ecja ln ej k o n feren cji, której za d a n iem — ja k stw ierd za red a k to r tom u — b yło d ok on an ie p rzegląd u sto su n k ó w p o lsk o -u k ra iń - sk ich w o sta tn im ty s ią c le c iu . A n a liza p rzeszło ści (g łó w n ie X V II i X X w iek u ) s t a n o w i jed n a k ty lk o część m a teria łó w , a w ła ś c iw ie je s t tłe m dla rozw ażań o w s p ó ł czesn y ch k w e stia c h p o lity czn y ch , ek o n o m iczn y ch i k u ltu ra ln y ch . D om in u ją u jęcia p rzek rojow e, w fo r m ie e se jó w , siłą rzeczy dość p o w ierzch o w n e. G łów n ą za letą c a łej p u b lik a cji je s t o b szern e p rzed sta w ien ie d o ty ch cza so w eg o p iśm ien n ictw a . N ie k tóre stu d ia są tem u w ca ło ści p o św ięco n e, in n e sp ełn ia ją podobną fu n k c ję d zięk i w y czerp u ją cy m p rzyp isom . A u torom trzeba p rzyzn ać bardzo dobrą zn ajom ość prac p u b lik o w a n y ch w P o lsce, z k tórych czerpią zresztą zn aczn ą część, je ś li n ie w ię k szość, p o siad an ych in fo rm a cji. W w ie lu m iejsca ch dorob ek n aszej p o w o jen ej h isto rio g ra fii o cen ia n y je s t rzeczo w o i dość p o zy ty w n ie. M im o to w ięk szo ść a u to ró w n ie p otrafi o d m ó w ić so b ie tan iej sa ty sfa k c ji trop ien ia p o lity czn y ch lub id e o lo g ic z n y ch źródeł in sp ira cji w p racach b ad aczy z P R L i ZSRR . J est to o ty le zab aw n e, że o m a w ia n e tu w y d a w n ic tw o sta n o w i k la r o w n y p rzyk ład istn ie n ia sw o is ty c h zn iek szta łce ń i ste r e o ty p ó w à rebours. P o trzeb ie p o g łęb ien ia w za jem n eg o zrozu m ien ia i w sp ó łp ra cy P o la k ó w oraz U k ra iń có w n a d a je s ię w y ra źn y k on tek st p o li ty czn y , a dobór te m a ty k i p oszczególn ych stu d ió w trudno u zn ać za o b iek ty w n y . W szelk ie k w e stie sp o rn e i k o n flik ty z p rzeszło ści k w itu je się w k ilk u słow ach , u n ik ając zw ła szcza a n a liz y ro zw o ju ten d en cji n a c jo n a listy c z n y c h po obu stronach. R ed ak torzy tom u u zn a li n a p rzyk ład za słu sz n e u w zg lęd n ić ja k o odrębne stu d iu m k w e stię k o n ta k tó w i lo k a ln ej w sp ó łp ra cy U P A z A K i W iN . In n e p rob lem y z okresu II w o jn y św ia to w e j i p ie r w sz y c h la t p o w o je n n y c h — okresu, k tó ry tak tra g iczn ie z a p isa ł się w h isto rii sto su n k ó w p o lsk o -u k ra iń sk ich — n ie d oczek ały się podobnego w y ró żn ien ia . W ym ijająco p otra k to w a n o k o n tro w ersy jn e m o m en ty z ok resu m ięd zy w o jen n eg o , w ty m w y d a rzen ia z la t 1918— 1920, p o lity k ę n arod o w o śc io w ą II R zeczy p o sp o litej, p o sta w y p o lity c z n e m n iejszo ści u k ra iń sk iej w P o l sc e itp. W su m ie c z y te ln ik o trzy m u je obraz sta ra n n ie w y g ła d zo n y i p e łe n u p ro sz czeń , choć m ia ro d a jn y dla p ew n eg o nu rtu badań nad sto su n k a m i p o lsk o -u k r a iń sk im i. Ze w z g lę d u na t ę o sta tn ią cech ę om a w ia n a p raca m oże p ełn ić ro lę w y g o d n eg o i u ży teczn eg o p u n k tu o d n iesien ia , dla k ażdego, k to b ad an ia te pod ejm u je.
J. H.
K arol Z e r a , V o ra g o r e r u m . T o r b a śm iech u . G roch z kapu stą .
A k a ż d y pies z in n e j wsi..., w stęp , k o m en ta rze i op racow an ie K a zi
m iera Ż u k o w s k a , P a ń stw o w y In sty tu t W yd aw n iczy, W arszaw a 1980, s. 299.
A utor teg o zb ioru fa c e c ji i an egd ot, w y d o b y ty c h z zap om n ien ia przez Z y g m u n ta G l o g e r a , p o zo sta je — m im o b ad ań K o r b u t a i K a n t a k a — p ra w ie n ie u c h w y tn y . S y n za g o n o w ej szla ch ty z ziem i d roh ick iej, w y c h o w a n e k ta m te j szy ch jezu itó w , n o w ic ju sz fra n ciszk a ń sk i od 1764, zaś od rok u n astęp n eg o k a p ła n teg o zakonu, c z ło w ie k którego ca łe św ia d o m e ży cie p rzyp ad ło n a drugą p o ło w ę X V III stu le c ia jest nam zn a n y ty le , ile sam p rzek a za ł w ia d o m o ści o sobie. Z e r a k o le k c jo n o w a ł a n eg d o ty i w sw y m zb iera c tw ie sy tu u je się ch yb a gd zieś m ięd zy B en ed y k tem C h m ielo w sk im i J ęd rzejem K ito w iczem . Z ducha n a leża ł do odcho
