234 PRZEGLĄD RUSYCYSTYCZNY 2018, nr 4 (164) ŻANNA SŁADKIEWICZ Uniwersytet Gdański ALEKSANDRA KLIMKIEWICZ Uniwersytet Gdański
II Międzynarodowa Konferencja Naukowa
Mowa — człowiek — świat: perswazja językowa w różnych dyskursach, Gdańsk, 10–11 maja 2018 roku
10–11 maja 2018 roku na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Gdań-skiego odbyła się II Międzynarodowa Konferencja Naukowa z cyklu Mowa — człowiek — świat: perswazja językowa w różnych dyskursach zorgani-zowana przez pracowników Instytutu Rusycystyki i Studiów Wschodnich.
Konferencję otworzyła Prorektor ds. Kształcenia Uniwersytetu Gdań-skiego dr hab. A n n a M a c h n i k o w s k a, prof. UG, która uwypukliła ak-tualność tematyki podjętej w ramach konferencji poprzez podkreślenie wielowymiarowości i wielopoziomowości zjawiska manipulacji szczególnie w dobie rozwoju technologii medialnych i kształtowania nowych mode-li komunikacyjnych i znaczeniowych, które rodzą nowe pytania dotyczące specyfiki mechanizmów oddziaływania. Prodziekan ds. nauki dr hab. T o -m a s z S w o b o d a, prof. UG. wskazał na fascynujący wy-miar badań języka przekonywania i postulował konieczność popularyzowania wiedzy na temat zjawiska manipulacji i perswazji językowej w szeroko pojętym kontekście społeczny i kulturowym. Gości konferencji powitali Kierownik Katedry Prag-matyki Komunikacji i Akwizycji Języka dr hab. Ż a n n a S ł a d k i e w i c z, prof. UG i zastępca Dyrektora Instytutu Rusycystyki i Studiów Wschodnich dr A l e k s a n d r a K l i m k i e w i c z.
Akcentowane przez organizatorów wielowymiarowe podejście do prag-matykonu mechanizmów oddziaływania słownego, opierającego się na idei rozumienia mowy jako narzędzia inicjującego działalność kognitywną i behawioralną człowieka, pozwoliło zaprosić do refleksji nad komunikacją perswazyjną szerokie grono specjalistów — lingwistów, medioznawców, li-teraturoznawców, psychologów, politologów, socjologów, historyków sztuki i pedagogów. Geografia konferencji była imponująca, wzięli w niej bowiem udział naukowcy z Rosji (Moskwy, Petersburga, Niżnego Nowogrodu, Cze-labińska, Kazania, Rostowa nad Donem, Kaliningradu), Białorusi (Grodna, Witebska), Ukrainy (Kijowa, Charkowa, Odessy), Litwy (Wilna), Stanów Zjednoczonych (Syracuse, NY), a także badacze ze znaczących ośrodków na-ukowych w Polsce (Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Łódzkiego,
SPRAWOZDANIA
235 Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Uni-wersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, UniUni-wersytetu im. Adama Mickie-wicza w Poznaniu, Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego i różnych jednostek struktural-nych Uniwersytetu Gdańskiego.
Sekcję plenarną konferencji otworzyła G r a ż y n a H a b r a j s k a (Uni-wersytet Łódzki). Biorąc pod uwagę dyskurs jako zbiór wartości powstałych w wyniku interpretacji tekstów pozostających w pamięci i aktywowanych w zależności od potrzeb komunikacyjnych, prelegentka podkreśliła, że dys-kursy rozwijają się w swoich własnych polach interpretacyjnych i szczegóło-wo przedstawiła analizę pół interpretacyjnych czterech typów dyskursu: na-ukowego, prawnego, medialnego i artystycznego. Celem wykładu J o l a n t y M a ć k i e w i c z (Uniwersytet Gdański) była demonstracja technik perswa-zyjnych i manipulacyjnych w codziennej prasie z wykorzystaniem fotografii. Fotografia jest częścią wiadomości polikodowej, której ogólny efekt perswa-zyjny posiada wymiar nie sumaryczny, lecz multiplikacyjny. K a t a r z y n a K ł o s i ń s k a (Uniwersytet Warszawski) przedstawiła analizę multimodal-nego charakteru polskich programów telewizyjnych, w których komunikatowi słownemu towarzyszy pasek informacyjny (ticker). Z o j a N o w o ż e n o -w a i A l e k s a n d r a K l i m k i e -w i c z (Uni-wersytet Gdański) przybliżyły specyfikę funkcjonowania słowa obcojęzycznego w dyskursie politycznym, reklamowym i ezoterycznym. Prelegentki zauważyły, że pragmatyczna siła i realizacja funkcji oddziałującej w elementach obcojęzycznych odpowiada parametrom instytucjonalizacji tekstów w badanych dyskursach. Najwięk-sze zainteresowanie zebranych wywołała przedstawiona analiza porównaw-cza mechanizmu manipulacyjnego wykorzystującego rusycyzm „nowiczok” (novichok) w zachodnioeuropejskiej i rosyjskiej przestrzeni medialnej. O l g a F r o ł o w a (Moskiewski Uniwersytet Państwowy im. Łomonosowa) rozpatrywała trzy aspekty manipulacji słownej w rosyjskich mediach: re-ferencjalny, modalny i gatunkowy. Zabiegi manipulacyjne były bogato ilu-strowane przykładami z radia „Echo Moskwy”, wypowiedziami politologów i przedstawicieli służb gospodarczych Moskwy. Sekcję plenarną zamknął wy-kład J e l e n y B o r y s o w e j (Państwowy Moskiewski Uniwersytet Lingwi-styczny) i L i d i i M a t w i e j e w e j (Moskiewski Uniwersytet Państwowy im. Łomonosowa), w którym autorki przedstawiły próbę stworzenia teorii oddziaływania słownego opartej na przesłankach psychologicznych, lingwi-stycznych i psycholingwilingwi-stycznych z wykorzystaniem rezultatów analizy od-działywania w mediach i reklamie oraz komunikacji społecznej. Wystąpienia plenarne zakończyła dyskusja wzbogacona cennymi uwagami, która dostar-czyła nowych inspiracji i wielu badaczom pomogła wyznaczyć nowe pola do dalszej pracy naukowej.
Interdyscyplinarne podejście w badaniach zjawiska oddziaływania słow-nego pozwoliło organizatorom wyznaczyć aż siedem sekcji. Prace w sekcji D y s k u r s m e d i a l n y skupiły badaczy zajmujących się takimi
aspekta-SPRAWOZDANIA
236
mi perswazji w środkach masowego przekazu jak cechy walki ideologicznej, przejawy wrogości w języku, kształtowanie wizerunku czytelnika we współ-czesnej publicystyce oraz pozytywnego obrazu rzeczywistości w tekstach in-formacyjnych, manipulacyjnego potencjału replik dziennikarzy radiowych i telewizyjnych, technik indywidualnej manifestacji w publicznej komunika-cji medialnej, humoru jako skutecznego środka oddziaływania w mediach, a także zmniejszania wartości obrazu medialnego oponenta poprzez wska-zanie na jego „odchylenia” przez użycie metaforycznego modelu patologii psychicznej. Rozpatrywano również przyczyny wypowiedzi niezdyscypli-nowanych normatywnie w sieci, mechanizmy tworzenia i dystrybucji fake newsów przez pryzmat zmieniających się wektorów interakcji uczestników dyskursu wirtualnego oraz taktyki manipulacji w nieprofesjonalnej krytyce online. Sekcja D y s k u r s u p o l i t y c z n e g o została zdominowana przez analizy wypowiedzi liderów politycznych, które w szerokim rozumieniu podporządkowały się jednemu z segmentów dyskursu medialnego. Przed-stawiono strategie perswazyjne w politycznym dyskursie parlamentarnym na podstawie analiz wystąpień liderów politycznych, przemówień inaugura-cyjnych, wypowiedzi codziennych, komunikatów wyborczych, rekonstruk-cji obrazu medialnego kraju, protestów antyrządowych w ocenie mediów, pojęcia wolności w optyce dychotomii SWOI–OBCY, językowemu life co-achingowi w dyskursie neoliberalnym. Wystąpienia w sekcjach D y s k u r s u l i n g w i s t y c z n e g o i p s y c h o l o g i c z n e g o wskazały na różnorodność i wzajemne powiązania dyskursów i podejść do rozpatrywania oddziaływa-nia słownego. Analizowano manipulacyjny wymiar zapożyczeń łacińskich w tkance miejskiej, emocjonalność przysłówków w języku rosyjskim, taktyki leksykograficzne, nazewnictwo barw w dyskursie reklamowym, skuteczność perswazji i manipulacji w dyskursie penitencjarnym, perswazyjne kategorie ilościowe i jakościowe.
Uczestnicy sekcji D y s k u r s y k u l t u r y zaprezentowali wyniki badań oddziaływania słownego w ujęciu kulturologiczno-socjologicznym, prezen-tując elitarystyczne i społeczne modele komunikacyjne, projekcje obrazów przyszłości, badania asocjacyjne z zakresu konotacji wartościująco-ocenia-jących w różnych kulturach komunikacyjnych, portret współczesnego mę-skiego bohatera literackiego w dyskursie literatury pięknej i kultury, ma-nipulację w dyskursie literackim i dramatycznym oraz perswazyjne zabiegi (orto)graficzne. Obrady w sekcji D y s k u r s u r e l i g i j n e g o połączyły badaczy, zajmujących się analizą możliwości oddziaływania manipulacyjne-go przez wykorzystanie modlitwy w dyskursie religijnym i sektanckim. Roz-patrywano modlitwę kanoniczną, poetycką, autoprezentacje liderskie we wspólnotach, sferę atrakcyjności perswazyjnej nabożeństwa i wydawnictw dla duszpasterzy, związanych z koniecznością kształtowania u duchownych umiejętności właściwego przekazu, argumentacji, perswazji, konstruowania tożsamości wiernych. Sekcja D y s k u r s u p s y c h o l o g i c z n o p e d a g o -g i c z n e -g o skupiła naukowców, którzy podzieli się wynikami wieloletnich
SPRAWOZDANIA
237 badań nad sugestywnym potencjałem relacji w spontanicznym polilogu, dyskursem pedagogicznym w ujęciu lingwokulturologicznym, wychowaw-czym, zawodowym i genderowym.
Duże zainteresowanie tematyką konferencji potwierdziło, że badania poświęcone współczesnej komunikacji przekonywującej to perspektywicz-ny i nie do końca określoperspektywicz-ny kierunek w badaniach humanistyczperspektywicz-nych. Suk-ces dwóch pierwszych edycji konferencji, której efektem jest kilkutomowa monografia zbiorowa, nie oznacza zakończenia poszukiwań odpowiedzi na pytania o istotę perswazji językowej. Przeciwnie, chcemy po raz kolejny za-prosić Państwa do naukowej dyskusji podczas III edycji konferencji zapla-nowanej na maj 2020 roku.
