Scenariusz lekcji: Graficzny sposób przedstawiania danych
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:
• zna różne sposoby przedstawiania danych,
• rozróżnia typy diagramów i wykresów, rozumie celowość ich tworzenia.
b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• porządkować dane,
• tworzyć i formatować tabele,
• tworzyć i formatować diagramy i wykresy,
• czytać ze zrozumieniem teksty naukowe,
• wyciągać wnioski, omawiać i zaprezentować swoją pracę.
c) Postawy Uczeń:
• uczy się pracować w grupie,
• uczy się dokładności, precyzji,
• umie ocenić efekty własnej pracy oraz pracy kolegów.
2. Metoda i forma pracy
- Metody: poszukująca, problemowa, aktywizująca ucznia
- Formy: praca grupowa (grupy 2–4-osobowe), praca indywidualna ucznia
3. Środki dydaktyczne
- Komputer z zainstalowanym arkuszem kalkulacyjnym Excel oraz drukarką kolorową (do drukowania zostanie użyta folii)
- Rzutnik pisma
- Karty pracy ucznia opracowane przez nauczyciela
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Czynności nauczyciela i ucznia Metody Środki dydaktyczne Wskazówki Uwagi
1
Sprawy organizacyjne. 2 min
Przypomnienie wiadomości z gimnazjum na temat sposobów tworzenia diagramów w arkuszu kalkulacyjnym oraz ich rodzajów.
Pogadanka nauczyciela z uczniami
Foliogram (załącznik 1)
Wcześniej należy polecić uczniom, aby powtórzyli niezbędne wiadomości.
6 min
b) Faza realizacyjna
Czynności nauczyciela i ucznia Metody Środki dydaktyczne Wskazówki Uwagi
Podanie tematu lekcji i omówienie celów. Wykład 2 min
Podział uczniów na grupy. 2 min
W skład grupy powinni wchodzić uczniowie o różnym poziomie umiejętności.
Omówienie i rozdanie kart pracy. Karta pracy ucznia (załącznik 2)
3 min Omawiając zadania,
nauczyciel zwraca uwagę na to, aby uczniowie czytali je ze zrozumieniem.
Praca w grupach. Każda z grup wybiera swojego lidera, czyli osobę, która przedstawi wyniki pracy danej grupy.
Praca w grupach, poszukująca, problemowa, aktywizująca ucznia
Zestaw komputerowy z zainstalowanym oprogramowaniem oraz podłączoną kolorową drukarką (folia).
Nauczyciel czuwa nad pracą poszczególnych grup. W razie potrzeby udziela niezbędnych dodatkowych wskazówek.
40 min
Nauczyciel pilnuje, aby wkład pracy poszczególnych członków grupy był porównywalny.
Prezentacja pracy jednej z grup uczniowskich (nauczyciel w trakcie obserwacji pracy poszczególnych grup wybiera tę, która najlepiej wywiązała się z zadania).
Praca indywidualna ucznia
Rzutniki pisma Nauczyciel powinien czuwać nad tym, aby uczniowie prawidło wykonali diagramy i wykresy.
5 min
Omówienie i ocena pracy grupy oraz
prezentacji lidera. Dyskusja,
metoda aktywizująca ucznia
Pozostałe prace zostają zebrane i podpisane – nauczyciel oceni je po zajęciach (omówi na następnej lekcji).
2 min
c) Faza podsumowująca
Czynności nauczyciela i ucznia Metody Środki dydaktyczne Wskazówki Uwagi Omówienie i rozdanie kart pracy. Karta pracy ucznia
(załącznik 3). 3 min
Nauczyciel, omawiając zadania, zwraca uwagę na to, aby uczniowie czytali je ze zrozumieniem.
Praca w grupach. Każda z grup wybiera swojego lidera, czyli osobę, która przedstawi wyniki pracy danej grupy.
Praca w grupach, poszukująca, problemowa, aktywizująca
Zestaw komputerowy z zainstalowanym oprogramowaniem oraz podłączoną kolorową drukarką
Nauczyciel czuwa nad pracą poszczególnych grup. W razie potrzeby udziela
10 min
Nauczyciel pilnuje, aby wkład pracy poszczególnych
Prezentacja prac poszczególnych grup uczniowskich.
Praca indywidualna ucznia
Rzutniki pisma Nauczyciel powinien czuwać nad tym, aby uczniowie prawidłowo wykonali diagramy i wykresy.
10 min
Omówienie i ocena prac poszczególnych grup oraz prezentacji liderów.
Dyskusja, metoda aktywizująca ucznia
Nauczyciel w porozumieniu z uczniami wybiera grupy oraz liderów, którzy najlepiej wywiązali się z zadania.
5 min
5. Bibliografia
1. Bartol W., Dałek K, Łakoma E i inni, Matematyka się liczy, podręcznik do klasy 1 liceum ogólnokształcącego, profilowanego i technikum, WSIP, Warszawa 2002.
2. Kłaczkow K., Kurczab M., Świda E., Matematyka dla gimnazjalistów. Zbiór zadań. Klasa II, Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro, Warszawa 2000.
3. strony internetowe: http://office.microsoft.com/pl ; pl/assistance/HA010346071045.aspx
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia załącznik 1
FOLIOGRAM
Program Microsoft Excel obsługuje wiele rodzajów diagramów i wykresów, które ułatwiają wyświetlanie danych w sposób zrozumiały dla odbiorców.
Podczas tworzenia wykresów przy użyciu Kreatora wykresów lub podczas zmieniania istniejącego wykresu przy użyciu polecenia Typ wykresu z listy standardowych lub niestandardowych typów wykresów można łatwo wybrać żądany typ.
Każdy standardowy typ wykresu ma kilka podtypów. Aby zobaczyć, w jaki sposób będzie wyglądał wykres, należy wybrać dowolny podtyp wykresu, a następnie kliknąć przycisk Naciśnij i przytrzymaj, aby zobaczyć przykład.
Standardowe typy wykresów i ich podtypy:
WYKRESY (DIAGRAMY) KOLUMNOWE
Wykres kolumnowy służy do pokazywania zmian danych w czasie lub porównywania elementów.
Wykresy kolumnowe mają następujące podtypy:
• kolumnowy grupowany
3
Na wykresie tego typu wartości są porównywane według kategorii.
Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3-W. Jak pokazano na poniższym wykresie, kategorie są uporządkowane poziomo, a wartości pionowo, aby podkreślić zmiany w czasie.
• skumulowany kolumnowy
Na wykresie tego typu są przedstawione relacje między poszczególnymi elementami i całością przez porównanie udziału poszczególnych wartości do sum dla kategorii. Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3-W.
• 100% skumulowany kolumnowy
Na wykresie tego typu jest przedstawione porównanie procentowych udziałów poszczególnych wartości do sumy dla kategorii. Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3-W.
• kolumnowy 3-W
Na wykresie tego typu jest przedstawione porównanie punktów
danych* wzdłuż dwóch osi. Na przykład na poniższym wykresie 3- W można porównać wyniki sprzedaży w Europie z czterech kwartałów z wynikami uzyskanymi przez dwa inne oddziały.
* punkty danych: pojedyncze wartości kreślone na wykresie i reprezentowane przez kolumny, słupki, linie, wycinki koła, wycinki pierścieniowe, punkty lub inne kształty, nazywane znacznikami danych; znaczniki danych tego samego koloru tworzą serię danych
WYKRESY (DIAGRAMY) SŁUPKOWE
Wykres słupkowy służy do porównywania indywidualnych elementów. Wykresy słupkowe mają następujące podtypy:
• słupkowy grupowany
Na wykresie tego typu jest przedstawione porównanie wartości w różnych kategoriach. Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3-W. Jak pokazano na poniższym wykresie, kategorie są uporządkowane pionowo, a wartości poziomo, aby bardziej skupić uwagę na porównywaniu wartości.
• skumulowany słupkowy
Na wykresie tego typu są przedstawione relacje między poszczególnymi elementami i całością.
Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3-W.
• 100 % skumulowany słupkowy
Na wykresie tego typu jest przedstawione porównanie procentowych udziałów poszczególnych wartości do sumy dla kategorii. Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3-W.
WYKRESY LINIOWE
Wykres liniowy służy do pokazywania trendów danych w równych interwałach.
Wykresy liniowe mają następujące podtypy:
• liniowy
Na wykresie tego typu są przedstawione trendy w czasie lub dla różnych kategorii. Dostępna jest również wersja ze znacznikami wyświetlanymi przy każdej wartości danych.
• skumulowany liniowy
Ten typ wykresu przedstawia trend udziału każdej wartości w czasie lub dla różnych kategorii.
Dostępna jest również wersja ze znacznikami wyświetlanymi przy każdej wartości danych.
5
• 100% skumulowany liniowy
Ten typ wykresu przedstawia trend procentowych udziałów każdej wartości w czasie lub dla różnych kategorii. Dostępna jest również wersja ze znacznikami wyświetlanymi przy każdej wartości danych.
• liniowy 3-W
Jest to wykres liniowy z efektem wizualnym 3-W.
WYKRESY (DIAGRAMY) KOŁOWE
Wykres kołowy służy do pokazywania rozmiaru elementów tworzących serię danych* proporcjonalnie do sumy elementów. Na wykresie jest uwzględniana zawsze tylko jedna seria danych, a jest on używany, gdy trzeba zwrócić uwagę na istotny element danych.
* seria danych: powiązane punkty danych, które są kreślone na wykresie; każda seria danych na wykresie ma unikatowy kolor lub wzór i jest reprezentowana w legendzie wykresu; na wykresie można wykreślić jedną lub kilka serii danych, wykresy kołowe mają tylko jedną serię danych
Wykresy kołowe mają następujące podtypy:
• kołowy
Na wykresie tego typu jest przedstawiony udział poszczególnych wartości w porównaniu z sumą.
Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3-W, jak pokazano na poniższym wykresie.
• kołowy rozsunięty
Na wykresie tego typu jest przedstawiony udział poszczególnych wartości w porównaniu z sumą, z podkreśleniem poszczególnych wartości. Dostępna jest również wersja z efektem wizualnym 3-W.
• kołowy kołowego
Jest to wykres kołowy ze zdefiniowanymi przez użytkownika wartościami wyodrębnionymi i połączonymi w drugi wykres kołowy. Na przykład: aby niewielkie wycinki były lepiej widoczne, można zgrupować je razem na wykresie kołowym jako pojedynczy element, a następnie rozbić taki element na poszczególne części i wyświetlić je na mniejszym wykresie kołowym lub na wykresie słupkowym towarzyszącym wykresowi głównemu.
załącznik 2
Wszystkie utworzone tabele, wykresy oraz diagramy powinny zostać odpowiednio sformatowane oraz wydrukowane na folii.
Zadanie 1.
W 1999 r. zadłużenie zagraniczne następujących krajów wyniosło w przybliżeniu (w mld dolarów):
Brazylia – 180, Rosja – 125, Turcja – 80, Polska – 40, Węgry – 27, Czechy – 20, Bułgaria – 10, Ukraina – 9. Przedstaw poniższe dane w tabeli oraz na diagramie słupkowym.
Zadanie 2.
W 1931 r. w Polsce zamieszkiwało ogółem 31,2 mln mieszkańców, w tym Polaków – 21 mln, Ukraińców – 5 mln, Żydów – 3 mln, Białorusinów – 1 mln, Niemców – 1 mln, Litwinów – 0,2 mln. Dane umieść w tabeli oraz na diagramie kołowym przedstaw strukturę narodowościową Polski w 1931 r.
Zadanie 3.
Natężenie dźwięku jest uzależnione od tego, z jakiego źródła on pochodzi i podawane jest w decybelach (dB): szelest liści – 10 dB, szept – 30 dB, hałas w małym sklepie – 50 dB, głośna muzyka – 70 dB, samochód osobowy – 80 dB, głośna orkiestra – 100 dB, klakson samochodu – 110 dB, młot
pneumatyczny – 120 dB, odrzutowiec – 130 dB, start rakiety – 190 dB. Dane przedstaw w tabeli oraz na diagramie kolumnowym.
Zadanie 4.
Sprzedaż nowych samochodów w Polsce w latach 1993-1999 przedstawia się następująco (w sztukach):
rok 1993 – 241698, rok 1994 – 250282, rok 1995 – 266033, rok 1996 – 381628, rok 1997 – 479516, rok 1998 – 520450, rok 1999 – 640183. Dane przedstaw w tabeli oraz na wykresie liniowym.
Zadanie 5.
Kaloryczność (ilość kilokalorii, jakich dostarcza organizmowi 100 g spożywanego produktu) niektórych produktów przedstawia się następująco: czekolada – 560, jabłko – 57, fasola – 346, ziemniaki – 87, kasza – 350, bułka – 250, karp – 102, wołowina – 265, wieprzowina 453, ser żółty – 307, mleko – 61. Dane przedstaw w tabeli oraz na wykresie punktowym.
załącznik 3
7
Zadanie
W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów temperatury oraz ciśnienia prowadzonych przez 48 godzin pewnego dnia w Gdańsku.
Godzina pomiarów Temperatura powietrza w °C Ciśnienie w hPa
7 6 1005
13 9 1003
19 8 1004
1 8 1003
7 9 1000
13 10 998
19 8 996
1 6 997
7 8 999
Przedstaw te dane w postaci diagramu niestandardowego liniowo-kolumnowego, zawierającego dwie osie. Dla przedstawienia zmian temperatury użyj diagramu kolumnowego, dla zmian ciśnienia wykresu liniowego.
b) Zadanie domowe brak
7. Czas trwania lekcji
2 x 45 minut (realizowane w jednym bloku)
8. Uwagi do scenariusza
Zajęcia te mogą odbyć się także w ramach innej lekcji, np. na lekcjach ogólnozawodowych w liceum profilowanym o profilu zarządzanie informacją.