AKADEMIA IGNATIANUM W KRAKOWIE

AKADEMIA IGNATIANUM W KRAKOWIE

Spis treści

Wstęp...3

Rozdział 1. Historia Korei...6

1.1. Półwysep Koreański przed podziałem...6

1.2. : Era Kimów...14

Rozdział 2. Społeczeństwo i kultura...19

2.1. Edukacja...19

2.2. Życie codzienne...22

2.3. Tradycja konfucjańska a władza...27

2.4. Ideologia Juche (Dżucze)...30

Rozdział 3. Aparat propagandy...33

Zakończenie...46

Bibliografia...47

Spis ilustracji...49

Filmografia:...50

Wstęp Korea Północna – państwo na temat, którego powstało wiele mitów i nieprawdopodobnych historii. Jest to jedyny kraj, gdzie jednocześnie panuje komunizm i monarchia ( władza przechodzi z ojca na syna) ten ustrój nazwany został Kimirsenizmem ( od pierwszego przywódcy Kim Ir Sena). Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna (KRLD) powstała w 1945 roku po wkroczeniu amerykańskich i sowieckich wojsk na teren Półwyspu Koreańskiego. Terytorium Korei Północnej obejmuje połowę Półwyspu, od strony północnej graniczy z Chinami i Rosją, a od południowej z Republiką Korei, posiada także dostęp do

dwóch mórz Żółtego i Japońskiego.

1. Mapa Korei Płn. przedstawiająca podział na prowincje

Sami Koreańczycy nazywają swój kraj Choseon co oznacza „poranny spokój” jest to nawiązanie do pierwszego państwa, które powstało w XI wieku p.n.e. i nosiło taką samą

nazwę.

Według ostatniego raportu ONZ ( pochodzącego z 2012 roku) liczba ludności wynosi ok. 24,5 miliona¹. Znalezienie jakichkolwiek informacji jest dość trudne, ponieważ rząd KRLD skutecznie ukrywa wszystko, co świadczyłoby o biedzie i problemach.

Jednocześnie ten kraj nie chce być zapomniany, więc aparat propagandy robi co może, by świat od czasu do czasu usłyszał o potędze, jaką jest Korea Północna i o tym, że nie należy jej lekceważyć. Państwo posiada także oficjalna stronę internetową (www.korea-dpr.com), dostępną w wielu językach, również w j. polskim. Znajdują się tam informacje dotyczące głównie polityki i najważniejszych wydarzeń z kraju.

Flaga KRLD składa się z dwóch niebieskich i dwóch białych pasów i jednego czerwonego biegnącego przez środek oraz czerwonej pięcioramiennej gwiazdy umieszczonej na białym polu po lewej stronie. Symbolizuje ona rewolucję zapoczątkowaną przez Kim Ir Sena i ideologię Juche. Pasy niebieskie oznaczają wodę, a także walkę narodu koreańskiego ze światem o niezależność, przyjaźń i pokój. Białe odzwierciedlają inteligencję, pracowitość, heroizm, patriotyzm i kulturę. Czerwony to waleczność i rewolucja.

1 BBC website, http://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-15256929, (data dostępu: 28.04.2016).

2.Flaga Korei Północnej

Godło przedstawia hydroelektrownię i pięcioramienną gwiazdę otoczone ryżowymi kłosami.

Elektrownia ma przywoływać na myśl niezależność i nowoczesny przemysł, kłosy ryżu oznaczają socjalistyczną ekonomię. Gwiazda symbolizuje rewolucję i ideologie Juche ².

3.Godło Korei Północnej

Od kilku lat Korea Płn. cieszy się dużym zainteresowaniem mediów (zwłaszcza zachodnich), na jej temat powstało wiele mitów. Zadaniem niniejszej pracy jest ukazanie historii, społeczeństwa i kultury poprzez analizę pozycji naukowych, beletrystycznych i filmowych, aby udowodnić, że obraz Korei, jaki kreują media znaczenie odbiega od tego jaki jest w rzeczywistości.

2 Oficjalna strona Korei Północnej, http://www.korea-dpr.com/emblem.html, (data dostępu: 28.04.2016).

Rozdział 1. Historia Korei

1.1. Półwysep Koreański przed podziałem

Według ludowego podania koreańskiego góry, rzeki i niziny tego świata powstały w wyniku działalności niebiańskiego generała, którego Haneunim, najwyższe niebiańskie bóstwo, zesłał na nieukształtowaną jeszcze ziemię, by do wieczora odnalazł tam zagubiony przez jego córkę jadeitowy pierścień. Rozpaczliwie poszukujący zguby generał tak długo przerzucał pokrywające ziemię błoto, aż zmienił postać tego świata: tam, gdzie odgarnął na bok grudy błota, powstały góry, tam, gdzie je uklepał, utworzyły się równiny, tam, gdzie wykopał rowy, by odprowadzić mętną wodę, popłynęły rzeki, tam zaś, gdzie wygrzebał głębokie doły, powstały morza³.

Według badań archeologicznych pierwsze ślady obecności ludzkiej na Półwyspie Koreańskim datuje się na 50 tys. lat temu (paleolit)⁴. Lud ten określa się, jako paleoazjatów.

Ówcześni ludzie dzielili się na małe grupy. Prowadzili koczowniczy tryb życia i zajmowali się zbieractwem i polowaniem ( jelenie, dziki), a także rybołówstwem. W badaniach istnieje luka między ósmym a piątym tysiącleciem, tj. między końcem paleolitu, a początkiem neolitu, ponieważ jak dotąd istnieje bardzo mało artefaktów znalezionych z tego okresu.

Od ósmego tysiąclecia klimat zaczyna się stopniowo ocieplać, co było przyczyną coraz większej migracji zwierząt, a wraz z nimi prawdopodobnie i ludzi. To właśnie ci wędrowcy są protoplastami dzisiejszych Koreańczyków.

Neolit – epoka ta obejmuje od ok. szóstego tysiąclecia (moment pojawienia się ceramiki do połowy pierwszego tysiąclecia p.n.e⁵). W tamtym czasie ludność Korei zdobywała

3 J. Rurarz, Historia Korei, Warszawa 2005, s. 13.

4 Tamże, s. 20.

5 Tamże, s. 25.

pożywienie polując na zwierzęta morskie, jak i lądowe, ponadto zbierano także kasztany, jagody, orzechy oraz dzikie zioła i zboża. Wyroby ceramiczne były największym osiągnięciem paleoazjatów. W takich naczyniach przechowywano głównie nadwyżki żywieniowe. Ten fakt może być potwierdzeniem, iż powoli zaczęto zmieniać tryb życia z koczowniczego na osiadły. Z tego okresu archeolodzy najczęściej odkrywają tzw. „kopce muszlowe”⁶ – były to wymieszane warstwy ziemi, muszli i fragmentów naczyń ceramicznych – takie kopce mogły pełnić funkcję kultowe lub co bardziej prawdopodobne były to wysypiska odpadków.

„Nowa kultura” czyli epoka brązu dociera do półwyspu koreańskiego drogą lądową z północy, za sprawą tunguskich plemion Ye i Meak ( były to ostatnie plemiona, które osiedliły się w Korei i zasymilowały z tutejszą ludnością ). Od 2000 do 800 tys. p.n.e. pojawiają się pierwsze przedmioty z brązu⁷. W tym czasie osady zaczynają przenosić się z brzegów rzek na zbocza gór, aby móc uprawiać ziemię w dolinach. Pierwsze takie skupiska ludzkie składały się z kilkudziesięciu domostw. Mieszkano w ziemiankach lub półziemiankach, które były budowane na planie prostokąta, w każdej znajdowały się dwa paleniska.

Epoka żelaza rozpoczyna się od ok. piątego wieku p.n.e. i trwa do trzeciego wieku p.n.e⁸. Żelazo pojawiło się dzięki Chińczykom z dynastii Yen. Natomiast w czasach rządów dynastii Han poznano techniki wyrabiania tego wyrobu (ok. drugi/trzeci wiek p.n.e. ). Główne ośrodki zajmujące się produkcją żelaza znajdowały się w centralnej i południowej części półwyspu.

W tym okresie pojawia się w powszechnym użyciu koło garncarskie. A na północy organizują się pierwsze systemy wodzostwa składające się z przywódcy, bogatych rodów, wojowników, rzemieślników, chłopów i niewolników.

Pierwszym państwem, które powstało na terenie półwyspu koreańskiego było Choseon.

Według badaczy datuje się je na około jedenasty wiek p.n.e. Pierwszą i zarazem legendarną dynastią miła być Dan- guna, panowała od 2333 roku do 1122 roku p.n.e⁹. Następnie została obalona przez Wen Wanga, który założył dynastię, Zhou. W drugim wieku p.n.e. na tron wstępuje generał Wiman. Zbiegł, gdy jego wojsko zostało pokonane przez Chińczyków został wtedy przyjęty przez ówczesnego króla Choseonu Juana. Po krótkim czasie obala go i sam zostaje królem. Utworzył silne państwo oparte na chińskich wzorach. Jego stolica leżała nad rzeką Taedong (okolice dzisiejszego Pjongjangu). O panującej tam kulturze wiadomo niewiele, lecz z informacji podanych w chińskich kronikach można wnosić, iż panował tam

6 Tamże, s. 26.

7 Tamże, s. 31.

8 Tamże, s. 32.

9 J. W. Dziak, Korea. Pokój czy wojna?, Warszawa 2003, s. 12.

system niewolnictwa oraz surowe prawo. Według kronikarzy kradzieże należały do rzadkości, gdyż sankcje piętnowały złodzieja na całe życie. Administracja nie była rozbudowana.

Władza absolutna należała do króla, byli także urzędnicy cywilni i wojskowi. W 109 roku p.n.e. Choseon podbiły Chiny i na jego terytorium dynastia Han założyła cztery kolonie¹⁰. W tym okresie Koreańczycy poznali chiński język, pismo, zasady konfucjanizmu i taoizmu, a także na dobre rozpowszechniło się żelazo. Spokój i rozwój handlu sprawił, że lokalni przywódcy zaczęli snuć plany o założeniu własnych państw. Z czasem bunty wszczynane przez okolicznych mieszkańców spowodowały skurczenie obszaru kolonialnego Chin.

Ostatnim ośrodkiem została prefektura Nanganag (część północna półwyspu).

Struktura władzy była tak silna, iż przetrwała rozpad cesarstwa chińskiego w 220 roku.

Od około pierwszego wieku p.n.e. do siódmego wieku n.e. istniały na półwyspie cztery państwa. Powstały one na terenach, które wyzwoliły się z pod okupacji Chin. Były to: leżące na północy Koguryo (I w. p.n.e. do VII w. n.e.), na południu Shilla (I w. p.n.e. do X w. n.e.), a na wschodzie Paekche (I w. p.n.e. do VII w. n.e.)¹¹. Ostatnie państwo Kaca było najmniejsze i znajdowało się najbliżej wysp japońskich. Ten czas między pierwszym wiekiem p.n.e., ósmym wiekiem n.e. w kulturze koreańskiej znany jest, jako okres Trzech Królestw.

W czwartym wieku ostatecznie wyparto Chiny z półwyspu, lecz wpływy Państwa Środka były tak silne, iż wciąż oddziaływały na każdy aspekt życia Koreańczyków. Widać to zwłaszcza w administracji, gdzie dokonało się przejście z systemu wodzostwa do centralizacji państwa właśnie na wzór chiński. Powstała wieloszczeblowa administracja i nowe klasy społeczne. Oczywiście na czele stał król, potem arystokracja, która miała bardzo silne wpływy. Działo się tak, dlatego, że ludzie z dobrych rodów byli dowódcami w wojsku, ale też wielu z nich zajmowało wysokie stanowiska w urzędach. Następnie arystokracja lokalna, (którą to utrzymywali chłopi), wojownicy, rzemieślnicy, wolni chłopi i niewolnicy.

W późniejszych wiekach rodowód dynastii wyprowadzano od bóstwa, popularne było również spisywanie kronik dynastycznych. W pierwszych wiekach przyjęto buddyzm, jako religię państwową, z czasem został on wyparty przez konfucjanizm. Jednak i to nie powstrzymało prostych ludzi przed wiarą w czary i w szamanów, gdyż były to pierwsze wierzenia ludowe. Szamani, a zwłaszcza szamanki zawsze były otaczane szacunkiem.

Nawet dziś na terenie Republiki Korei wielu ludzi korzysta z ich usług. Po ustabilizowaniu sytuacji w każdym z państw nastąpił czas walk o dominację na półwyspie. Przez kilka wieków mimo niepokojów związanych z konfliktami wewnętrznymi sytuacja królestw była

10 J. Rurarz, Historia…, dz. cyt. s. 46.

11 J. W. Dziak, Korea …, dz. cyt. s. 12.

niezachwiana. Wszystko zmieniło się, gdy odbudowuje się cesarstwo chińskie, które znów chce przejąć półwysep. W 660 roku Chiny pokonują Paekche, a w osiem lat później podbijają Koguryo¹². Jedyne państwo, które nie ugięło się pod naporem wrogich wojsk było Shilla.

Skutecznie odpierało ataki najeźdźców. W 678 roku ostatnie wolne królestwo zostaje wasalem cesarstwa, ale dzięki temu może utrzymać swoją władzę, której zasięg wówczas obejmował niemal cały półwysep. Był to czas, który zwykło się nazywać „okresem zjednoczonego Shilla”¹³. Na północy (dziś wschodnia Mandżuria) zbiegowie z Koguryo w 713 roku utworzyli małe państwo Parhae. Arystokracja wywodziła się głównie z pokonanego Koguryo, dlatego w nowym królestwie zachowały się dawne tradycje i zwyczaje. W 926 roku zostało podbite przez Kitanów¹⁴. W okresie Zjednoczonego Shilla nastąpiło ujednolicenie języka, struktur administracyjnych, a także kultury. Służba wojskowa trwała trzy lata, zbudowano własną flotę morską. Utworzono siedemnaście ministerstw, na czele, których stał Pierwszy Minister. Do najważniejszych stanowisk w urzędach mogli dostać się tylko ludzie pochodzący z najwyższej klasy społecznej. Władzę sprawował król, duże znaczenie miał wtedy ród z jakiego pochodził władca. Obowiązywało podwójne prawo – jedno dla arystokracji, drugie dla pozostałych. Sankcje często dotykały nie tylko samego skazanego, lecz całą jego rodzinę ( w Korei Północnej taki rodzaj kary funkcjonuje do dnia dzisiejszego).

Pod koniec istnienia Shilla klęski żywiołowe, wysokie podatki a co za tym idzie rebelie i ich samozwańczy przywódcy doprowadziły około 900 roku do podziału królestwa na trzy części.

W dziesiątym wieku Wang Kon - dowódca wojskowy dzięki spiskowi zostaje królem. W 918 roku zakłada dynastię Koryo poprzez ślub z córką dotychczas panującego władcy¹⁵. Nowy ród rządził do drugiej połowy czternastego wieku. Wang Kon zjednoczył podzielone królestwo i nadał mu nazwę Koryo. Jego stolicą było Kaesong – miasto, w którym urodził się i dorastał tenże władca. W 958 roku wprowadzono egzaminy umożliwiające służbę państwową¹⁶. Była to ważna decyzja, która doprowadziła do tego, iż urzędnikiem mógł zostać każdy obywatel królestwa, a nie koniecznie arystokrata. Za nowej dynastii konfucjanizm zaczyna odgrywać coraz ważniejszą rolę, by wkrótce wyprzeć buddyzm i stać się oficjalną religią państwową.

Utworzono zawodową armię, jednakże w razie potrzeby organizowano również pospolite ruszenie. Spokój państwa nie trwa zbyt długo, gdyż na początku jedenastego wieku Koryo zostaje poddane wielokrotnym najazdom Kitanów. W dwunastym wieku w Mandżurii pojawiają się Dżudżerowie, którzy po zjednoczeniu rozbitych plemion stają się nowym

12 Tamże, s. 13.

13 J. Rurarz, Historia…, dz. cyt. s. 126.

14J. W. Dziak, Korea …, dz. cyt. s. 13.

15 Tamże, s. 13.

16 J. Rurarz, Historia…, dz. cyt. s. 180.

zagrożeniem. Pożar z 1126 roku zniszczył pałac królewski i bibliotekę, która się tam znajdowała¹⁷. Było to powodem do wprowadzenia druku z ruchomymi czcionkami, by szybko uzupełnić spalone księgi. Dzięki temu przedsięwzięciu Korea stała się pierwszym państwem na świecie, które upowszechniło druk. Problemy zewnętrzne nie były jedynymi w Koryo, ponieważ na dworze królewskim często dochodziło do intryg, co znacznie osłabiało pozycję króla oraz rodów rządzących. Ponadto w całym królestwie szerzyła się korupcja, której nie potrafiono zapobiec ani zwalczyć. Trzynasty wiek przynosi zjednoczenie plemion mongolskich. Pojawia się tu postać Czyngis - chana człowieka, który sukcesywnie podbijał kolejne tereny w tym państwo Dżudżerów. W 1258 roku Korea poddaje się Mongołom (po wcześniejszych wielokrotnych najazdach) i zostaje ich wasalem¹⁸. Oznacza to, że Koryo regularnie musiało im dostarczać żołnierzy, dobra materialne, a także kobiety.

Kolejny przywódca Mongołów Kubilaj Chan w 1271 roku dokonuje inwazji na Japonię (w konflikt zaangażowana jest Korea). Jednak, gdy flota dociera w pobliże swojego celu zostaje zniszczona przez tajfun. 1281 roku ponowiono wyprawę, ale i ta okazała się klęską dla najeźdźców¹⁹. W tym wieku królestwo Koryo wielokrotnie zostaje atakowane przez japońskich piratów. Cesarstwo chińskie znów przybiera na sile, w czternastym wieku wypędzają Mongołów z półwyspu. Zniszczona Korea uznaje Chiny za swojego zwierzchnika.

Jednak to nie przynosi spokoju, gdyż niebawem wybucha wojna domowa. Przyczynia się to do upadku dynastii Koyro. Songgye w 1392 roku obejmuje tron i zakłada nowa dynastię Yi²⁰. Od tego czasu królestwo rozwija się pod „opieką” Chin. Następuje także zmiana nazwy państwa na Choseon, co oznacza „poranny spokój”²¹ ( była to również pierwotna nazwa pierwszego państwa założonego na półwyspie). Jedną z ważniejszych decyzji było przeniesienie stolicy do Han-yangu ( dzisiejszy Seul ), nie zmieniono jej aż do 1910 roku tj.

okupacji japońskiej. Religią oficjalną stał się neokonfucjanizm (nauki Konfucjusza opracowane naukowo głównie przez Zhu Xi). Warto zaznaczyć, że ten system filozoficzno- religijny był nietolerancyjny w stosunku do innych wyznań, co spowodowało prześladowanie mnichów buddyjskich. Na nowo powołano armię zawodową, gdyż pod koniec rządów poprzedniej dynastii, każdy ród mógł mieć swoje prywatne wojsko. Interesującym pomysłem było utworzenie Biura Historiografii, gdzie spisywano dzieje dynastii i władcy (oczywiście przekazywana wiedza miała bardzo subiektywny charakter). Wprowadzono też plakietki identyfikacyjne, które były pierwowzorem dowodów tożsamości. Musiał ja nosić każdy

17 J. W. Dziak, Korea …, dz. cyt. s. 14.

18 Tamże, s. 14.

19 Tamże, s. 14.

20 Tamże, s. 15.

21 Tamże, s. 15.

pełnoletni mężczyzna. Wygląd i materiał, z których były zrobione odpowiadał statusowi społecznemu. W nowym Choseon tak jak i w pierwotnym panowało surowe prawo.

Znów powrócono do odpowiedzialności zbiorowej tzn., jeśli przykładowo karą była śmierć to członkowie rodziny skazanego zostawali niewolnikami.

Każdy kraj miał wybitnego władcę, który zaprowadził szereg reform lub wyróżniał się czymś szczególnym. Nie inaczej było w Choseon. Sejong Wielki panował w latach 1418 do 1450 roku²², był porównywany z Ludwikiem XIV czy Piotrem I. Jedną z pierwszych i ważniejszych decyzji nowego króla było rozprawienie się z piratami, którzy nękali kraj.

Wspierał rolnictwo i handel, a z konfucjanizmu uczynił główną ideologię państwową. Za jego rządów odradza się sztuka, literatura oraz nauka. Najważniejszym osiągnięciem było stworzenie pisma koreańskiego nazywanego Hunmin dzongym, co tłumaczyć można, jako

„Nauczanie ludu poprawnej wymowy”²³. Było lepiej dostosowane do języka rodzimego Korei niż alfabet chiński. Nowe pismo miało pomóc w walce z analfabetyzmem, którego wskaźnik był bardzo wysoki. Jednakże w wyniku zawirowań historycznych aż do 1945 roku wciąż używano pisma północnego sąsiada, a Hunmin dzongym wielokrotnie spychano na drugi plan.

Całe piętnaste stulecie w historii Korei dzięki Sejongowi określa się, jako „złoty wiek”.

W 1592 roku Japonia napada na Półwysep Koreański i dotkliwie pustoszy państwo.

Powodem była odmowa Choseonu w sprawie wspólnej agresji na Chiny. W 1597 następuje kolejny atak, lecz generał Toyotomi Hideyoshi umiera i wojska japońskie wycofują się z Korei²⁴. Od tego momentu królestwo Choseon coraz bardziej się osłabia, upada handel, a do rządów dochodzą różne frakcje polityczne, których walki o wpływy doprowadzają do utraty stabilności w kraju. W siedemnastym wieku Mandżuria odradza się i atakuje Chiny, najeźdźcy zakładają tam nową dynastię Qing. W 1636 roku napadają na Koreę, ta po krótkim oporze uznaje zwierzchnictwo Państwa Środka²⁵. Pod koniec siedemnastego stulecia do Azji przybywają Jezuici. Ich nauka spotyka się z aprobatą społeczeństwa, zwłaszcza tego z niższych warstw. To powoduje, że w 1785 roku Choseon zakazuje wyznawania nauki zachodu (chrześcijaństwa)²⁶. Kilka lat później zaczęły się pierwsze prześladowania, których następstwem były egzekucje misjonarzy, jak i wyznawców „nowej” religii.

Wraz z nadchodzącym dziewiętnastym wiekiem Korea zaczyna się powoli otwierać na Europę. Daje to początek fascynacji osiągnięciami świata zachodniego zwłaszcza w nauce.

W tym samym stuleciu pojawia się nowe zjawisko – nacjonalizm, które w dwudziestym

22 J. Rurarz, Historia…, dz. cyt. s. 227.

23 H. Ogarek – Czoj, Religie…, dz. cyt. s. 105.

24 J. W. Dziak, Korea…, dz. cyt. s. 15-16.

25 Tamże, s. 16.

26 H. Ogarek – Czoj, Religie …, dz. cyt. s. 140.

wieku w Korei Północnej przemieni się w rodzaj faszyzmu.

W 1812 roku wybucha powstanie chłopskie, spowodowane było kryzysem gospodarczym i wszechobecnym głodem²⁷. Zostało szybko i brutalnie stłumione. W tym samym czasie pojawia się nowa sekta Tonghak, czyli nauka wschodu. Łączyła ona buddyzm, konfucjanizm oraz chrześcijaństwo²⁸. Jej członkowie często inicjowali powstania i bunty.

W dziewiętnastym wieku Europa próbowała nawiązać kontakty handlowe z Choseonem jednak kilka incydentów z przybyszami z zachodniego świata spowodowało olbrzymią niechęć i zamknięcie się Korei na cudzoziemców. Nie trwało to długo, ponieważ początkowo Japonia, a później Chiny zmuszają państwo z półwyspu do podpisania traktatów handlowych.

W 1882 roku zostaje podpisana pierwsza umowa handlowa ze Stanami Zjednoczonymi, a w kolejnych latach z Wielką Brytanią, Niemcami, Rosją i z Francją²⁹. Dzięki temu misjonarze europejscy i amerykańscy mogli legalnie prowadzić swoją działalność na ternie Korei.

Sytuacja poprawia się, lecz Chiny i Japonia rywalizują między sobą o wpływy na półwyspie.

Doprowadza to do zamachu stanu w 1884 roku przez projapońskich polityków³⁰. Zginęło kilku ministrów, jednak udało się uwolnić króla, jak pisze J.W. Dziak: Był to najbardziej dramatyczny epizod walk między koreańskimi elitami, poszukującymi sposobów ratowania kraju drogą reform inspirowanych konfucjanizmem albo według wzorców zachodnich (i modernizacji japońskiej)³¹. W tym samym roku wybucha wojna między Japonią a Chinami, działania prowadzą na terenie Korei, konflikt trwa krótko, pokonanym okazuje się Państwo Środka.

W dwudziestym wieku wybucha kolejna wojna, tym razem miedzy Japonią a Rosją.

Znów zwycięża Kraj Kwitnącej Wiśni, rozstrzyga się również los Korei. W 1907 król Choseonu abdykuje, a kraj dostaje się pod protektorat cesarstwa. Następnie od 1910 roku zaczyna się okupacja, oznacza to mieszanie się kultur i wprowadzenie japońskich wzorców³². Budzi to sprzeciw i niezadowolenie Koreańczyków, lecz wszelkie bunty są krwawo tłumione.

Polska badaczka Korei Joanna Rurarz dzieli 35 lat okupacji japońskiej na trzy okresy.

Pierwszy od 1910 do 1919 roku nosi nazwę „rządy miecza”, ponieważ wszyscy urzędnicy musieli nosić mundury i białą broń. Upada edukacja, przybywa japońskich kolonistów, kraj opanowuje strach. W ostatnim roku (1919 r.) pojawiają się demonstranci, którzy zostają brutalnie stłumieni. Drugi okres 1920-1930 r. od teraz agresor staje się z jednej strony

27 J. W. Dziak, Korea…, dz. cyt. s. 16.

28 H. Ogarek – Czoj, Religie …, dz. cyt. s. 146.

29 J. W. Dziak, Korea…, dz. cyt. s. 17.

30 Tamże s. 18.

31 Tamże, s. 18.

32 Tamże, s. 18.

bardziej liberalny, a jednocześnie umacnia swoja władzę i sukcesywnie likwiduje wszelkie przejawy opozycji i rebelii. Znacznie poprawia się sytuacja szkolnictwa i kultury.

Ostatni okres okupacji 1931-1945 r. – Japonia kładzie ogromny nacisk na asymilację Koreańczyków. Ograniczono liczbę stowarzyszeń, w wielu szkołach usunięto naukę języka koreańskiego³³. Szerzenie szintoizmu³⁴ na szeroka skalę przyczyniło się do prześladowania innych wyznań, zwłaszcza chrześcijaństwa. Każdy obywatel Korei musiał uczestniczyć w świętach na cześć cesarza Japonii. Gdy wybucha druga wojna światowa rozwija się przemysł tekstylny i metalurgiczny, co sprzyja rozwojowi miast. W latach czterdziestych sytuacja ulega pogorszeniu i Koreańczycy zmuszani są przez okupanta do wykonywania wszelkich prac na rzecz imperium. W 1943 roku na Konferencji w Kairze Stany Zjednoczone wraz z Wielką Brytanią i Chinami zatwierdziły niepodległość Korei. W 1945 roku wojska ZSRR oraz amerykańskie dzielą półwysep wzdłuż trzydziestego ósmego równoleżnika na część północną i południową³⁵. Od tego momentu zaczyna się całkiem nowy etap w historii Korei.

33 J. Rurarz, Historia…, dz. cyt.. 329 – 344.

34 Szinto - droga bóstw, jest religią rdzennie japońską, o charakterze politeistycznym, powstałą w czasach prehistorycznych. Wywodzi się z animistycznych wierzeń ludowych (uznających istnienie duszy we wszystkich przedmiotach, traktujących siły i zjawiska przyrody jako bóstwa). W latach 1868-1945 shinto było oficjalną religią państwową Japonii, powiązaną z kultem cesarza. (http://www.japonia.org.pl/?q=pl/node/63, (data dostępu: 30.08.2015.))

35 J. W. Dziak, Korea…, dz. cyt. s. 19 - 20.

1.2. Era Kimów

Po zakończeniu drugiej wojny światowej w Korei Północnej analfabetyzm wynosił ponad dziewięćdziesiąt procent, nie było opieki medycznej, a średnia długość życia nie przekraczała czterdziestu pięciu lat. W takich warunkach nikt nie myślał o rewolucji, a większość mieszkańców obawiała się nowego okupanta – Rosji. Odwrotna sytuacja panowała na południu, gdzie było bardzo wielu sympatyków komunizmu. Dlatego Rosjanie narzucają rewolucję i próbują ideologizować swoich „nowych sprzymierzeńców”. Jednak z biegiem lat propaganda KRLD (Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna) powoli będzie wymazywać ten fakt ze świadomości społecznej, iż to Sowieci w dużym stopniu przyczynili się do odbudowy ich kraju i promowania Kim Ir Sena. Przez długi czas pamiętano o tym, jednakże dziś w oficjalnej historiografii kraju te informacje zostały usunięte.

W 1945 roku w sierpniu utworzono Ludowy Komitet Polityczny jego przywódcą został znany i popierany Ho Man Sik pastor Kościoła Prezbiteriańskiego³⁶. Początkowo był to idealny człowiek do tej funkcji, gdyż promował walkę o wyzwolenie ojczyzny, co odpowiadało ZSRR. W tym samym roku wraca nieznany, młody, Kim Ir Sen wraz ze swoimi dwudziestoma sześcioma partyzantami. To dzięki propagandzie i wielkiemu zaangażowaniu Sowietów ten tajemniczy Koreańczyk stał się bohaterem i ojcem dla narodu Korei Północnej.

Kim Ir Sen a raczej, Kim Songdzu urodził się 15 kwietnia w 1912 roku w prowincji Pjongjang południowy³⁷. W 1925 roku cała rodzina Kimów przenosi się do Mandżurii, a kilka lat później do Chin. W 1929 roku Songdzu zostaje usunięty ze szkoły średniej i na tym poziomie kończy edukację. Przyłącza się do komunistycznej organizacji młodzieżowej.

Przez pewien okres przebywa w więzieniu. Opuszcza je w wieku osiemnastu lat i przybiera pseudonim Ir Sen, co oznacza „być słońcem”³⁸. W 1932 r. wstępuje do chińskiej partyzantki.

Dzięki swojemu sprytowi i charyzmie szybko awansuje, a od 1940 roku dowodzi oddziałem trzystu partyzantów. Rok później przedostaje się do Związku Radzieckiego wraz ze swoimi sprzymierzeńcami. Tu poznaje swoja pierwszą żonę, Kim Dzong Suk, w 1942 roku urodził się ich pierwszy syn Dzong Il. Matka przyszłego Ukochanego Wodza umiera, gdy ten ma 7 lat (prawdopodobnie zamordował ją jej mąż, gdyż poznał w tym czasie swoją przyszłą drugą żonę Kim Song Ae). Kim Ir Sen i jego antyjapońska osiemdziesiąta ósma brygada wbrew głoszonej oficjalnej wersji nie przeważyła swoją heroiczna walką o losach Korei, lecz

36 J. W. Dziak, Korea…, dz. cyt. s. 24.

37 Tamże, s. 221.

38 Tamże, s. 222.

prowadziła tylko szkolenia i obserwacje japońskich wojsk. W 1945 roku, Kim wraca do swojego kraju, by cierpliwie zdobywać kolejne szczeble władzy. Mimo braku (wyższego) wykształcenia był zręcznym politykiem, który wiedział jak podporządkować się Stalinowi, a jednocześnie zadbać o własną pozycję³⁹.

Od końca drugiej wojny światowej do lat pięćdziesiątych w Korei Północnej istniały cztery frakcje komunistyczne. Do pierwszej należeli miejscowi komuniści, którym z południa przewodził Pak Hon-yong, drugą była frakcja chińska, trzecią frakcja irkucka, a czwartą frakcja partyzantów, zarządzana przez Kim Ir Sena. ZSRR najbardziej wspierało trzecią i czwartą frakcję ze względu na ich lojalność wobec Rosji.

Po umocnieniu swojej pozycji, Kim zorganizował pierwszy Zjazd Partii Komunistycznych, na którym wyeliminował przeciwników ( pochodzących głównie z innych frakcji) oraz powołał Zjednoczoną Partię Pracy, której liderem został Kim Tu Bong.

Mimo tego, iż Ir Sen zajmował niższe stanowisko jego wpływy były ogromne, powoli również rozpowszechniano jego kult. 1946 był rokiem reform, skonfiskowano ziemię należącą do rolników, przedsiębiorstwa od teraz stały się własnością państwa, wdrożono ustawę o równouprawnieniu kobiet ( w praktyce do dziś mają one wciąż niższy status społeczny niż mężczyźni), wprowadzono dowody tożsamości dla każdego obywatela Korei Północnej, który ukończył osiemnaście lat⁴⁰. W tym samym roku przeprowadzono wybory do Komitetów Ludowych, kandydowali tylko członkowie partii komunistycznych, gdyż opozycja nie istniała. W 1948 r. powstaje Koreańska Armia Ludowa (KAL) odbywa się także drugi Zjazd Partii Komunistycznych, gdzie pozbyto się kolejnych przeciwników Wielkiego Wodza, a wojska ZSRR opuszczają terytorium Korei Północnej⁴¹. Od tego roku pozycja Kima, jako przywódcy była już niezachwiana, a jego kult wszechobecny. W 1949 roku zjednoczono partie pracy północy i południa (w tej drugiej liderem był Pak Hon yong zwany przez pewien czas „ koreańskim Stalinem”)⁴².

Od 1949 roku Kim Ir Sen starał się uzyskać zgodę Stalina, a później Mao na rozpoczęcie wojny na Półwyspie by zjednoczyć Koreę i stworzyć jeden komunistyczny kraj⁴³. Według KRLD za powstanie konfliktu odpowiedzialne były Stany Zjednoczone, gdyż chciały przejąć władzę na północy, a później rozszerzyć swoje wpływy na całą Azję. Przez cały rok organizowano siły zbrojne. 25 czerwca 1950 roku następuje atak KRLD na Republikę Korei⁴⁴.

39 Tamże, s. 222 - 227.

40 Tamże, s. 50 - 51.

41 Tamże, s. 54 - 59.

42 Tamże, s. 61.

43 Tamże, s. 83.

44 Tamże, s. 101.

Żołnierze szybko przedostają się za trzydziesty ósmy równoleżnik i po kilku dniach zajmują Seul. Spowodowane to było tym, iż południe posiadało o połowę mniejszą armię, a broń była przestarzała. 15 września tego samego roku wojska amerykańskie dokonują desantu w pobliżu trzydziestego ósmego równoleżnika, co zdezorientowało armię północy, a już jedenaście dni później wyzwolono Seul⁴⁵. Kim Ir Sen prosi Stalina o pomoc, jednak ten długo zwleka aż w końcu okazuje niewielkie wsparcie. Chiny także nie chcą zbytnio się angażować, ponieważ mogłoby to doprowadzić do wojny chińsko-amerykańskiej. Konflikt trwał trzy lata i każda ze stron była świadoma, że nie uzyska przewagi na tyle dużej by wygrać.

Śmierć Stalina znacznie przyczyniła się do zakończenia wojny, gdyż obawiano się, że w każdej chwili mógłby wysłać swoją armię na półwysep, co przeważyłoby szalę zwycięstwa na korzyść KRLD. 27 lipca 1953 roku generał W.K. Harrison i generał Nam Ir w miejscowości Panmundżon podpisali porozumienie rozejmowe⁴⁶. Zarówno Północ, jaki Południe poniosły ogromne straty materialne, jak i spośród ludności cywilnej. W konflikt zaangażowało się dwadzieścia państw, przez co „zimna wojna” się zaostrzyła i objęła cały świat.

W 1953 roku Kim przeprowadził czystki w Koreańskiej Armii Ludowej, gdyż jego zdaniem to dowódcy byli odpowiedzialni za niepowodzenia na froncie⁴⁷. W państwie dochodzi do umocnienia frakcji Kima, a on sam zostaje przewodniczącym Komitetu Centralnego PPK a także prezydentem kraju. Ta sytuacja prowokuje Pak Hon yonga i jego najbliższych przyjaciół do utworzenia tajnej organizacji, która za cel obrała obalenie Wielkiego Wodza ( według oficjalnej wersji KRLD ). Spisek szybko wychodzi na jaw, wielu opozycjonistów skazano na śmierć a Paka umieszczono w areszcie domowym. Do odbudowy kraju po wojnie w dużej mierze przyczyniły się Chiny i Rosja. Te dwa państwa później będą rywalizować o względy Korei Północnej.

Lata sześćdziesiąte przyniosły oziębienie w stosunkach z ZSRR i CHRL. To także w tej dekadzie pojawia się idea Juche (Dżucze), co oznacza samowystarczalność i samorządność⁴⁸. Później przekształciła się w ideologię, która obowiązuje w KRLD do dziś ( Jednakże B.R.

Myers w swojej książce Najczystsza Rasa. Propaganda Korei Północnej twierdzi, iż ta ideologia została wymyślona na potrzeby propagandy dla krajów zachodnich⁴⁹). W 1967 roku wbrew głoszeniu idei równości wprowadzono trzy główne klasy społeczne.

45 Tamże, s. 103.

46 Tamże, s. 119.

47 Tamże, s. 123.

48 J. Rurarz, Historia…, dz. cyt., s. 391.

49 B. R. Myers, Najczystsza rasa. Propaganda Korei Północnej, tłum. B Hlebowicz, Warszawa 2011, s. 37 – 43.

Pierwsza: „lojalni” czyli wszyscy oddani członkowie Partii, z dobrym rodowodem, znaczy to, iż taka osoba ma w rodzinie wyłącznie Koreańczyków ( najlepiej walczących o wolność Korei ). Druga: „niepewni” tzn. przeciętny mieszkaniec KRLD uważany za potencjalne zagrożenie dla systemu. Trzecia: „wrogowie kraju” obywatele podejrzani o różnorakie przestępstwa, uciekinierzy lub potomkowie japońskich kolonistów⁵⁰. W tych latach nastąpiło ożywienie gospodarcze, a odbudowa państwa postępowała szybko i sprawnie, nie trwało to jednak długo, ponieważ pod koniec tej dekady pojawia się kryzys finansowy.

W latach siedemdziesiątych wprowadzono nową konstytucję, która zapewniła prawnie pełnię władzy i tytuł dożywotniego prezydenta dla Wielkiego Wodza. Na każdym budynku zaczęły się pojawiać wizerunki Kima, wszczęto również tworzenie jego zmitologizowanej biografii. Dla Koreańczyków stał się ich rodzicem. Kult wodza w tym przypadku stanowi wspaniały substytut dla potrzeb religijnych, jakie ma każdy człowiek. W tej samej dekadzie zostały podjęte pierwsze próby dialogu między obiema Koreami. Ich przebieg na przestrzeni lat był różny, najczęściej to Północ nagle zawieszała rozmowy, po czym niespodziewanie wyrażała chęć wznowienia spotkań. Trudności sprawiały także postulaty, które były proponowane przy okazji konferencji pokojowych. KRLD nigdy nie chciała przystać na propozycję Republiki, a Republika na propozycję KRLD. Kolejna dekada przynosi serię zamachów zorganizowanych przez agentów Korei Północnej ( 1983 r., 1984 r.).

Jednak najgłośniejszym był ten z 1987 roku, gdzie zostaje wysadzony samolot południowokoreańskich linii lotniczych, zginęło wtedy 115 osób⁵¹.

8 lipca 1994 roku umiera Kim Ir Sen w wieku osiemdziesięciu dwóch lat, przyczyną śmierci prawdopodobnie był atak serca⁵². Władzę obejmuje przygotowywany do tej roli od kilkunastu lat pierworodny syn Wiecznego Prezydenta – Kim Dzong Il. Jego biografia jest już na tyle zmitologizowana, iż nawet data urodzin nie jest pewną informacją.

Prawdopodobnie przyszedł na świat 16 lutego 1942 r. w miejscowości Wiatskoje na terenie ZSRR. Poród obierał lekarz weterynarii. Kilka lat później urodził się brat Kima zwany z rosyjskiego Szurą. Gdy Dzong Il miał siedem lat z premedytacją utopił swojego młodszego brata (nie wiadomo z jakiego powodu). Jest to jeden z bardziej strzeżonych sekretów rodzinnych⁵³. Oficjalna historia narodzin Drogiego Przywódcy znacznie się różni od prawdziwej. Kim Dzong Il miał urodzić się na świętej górze Pektusan. Temu wydarzeniu towarzyszyły nadprzyrodzone zjawiska: ptaki mówiące ludzkim głosem, czy zakwitnięcie

50 J. Rurarz, Historia…, dz. cyt. s. 391 – 392.

51 J. W. Dziak, Korea…, dz. cyt. s. 166.

52 Tamże, s. 171.

53 Tamże, s. 235 - 236.

kwiatów, mimo zimy i mrozów. W 1949 roku umiera jego matka Kim Dzong Suk⁵⁴. Po jej śmierci Ir Sen związał się z młodą sekretarką Kim Song Ae (urodziła dwóch synów, starszy Kim Pyong Il był ambasadorem północnokoreańskim w Polsce w latach 1998 – 2015⁵⁵ ).

Przyrodni bracia byli faworyzowani a Dzong Il zszedł na drugi plan. W młodym wieku zostaje wysłany do Chin, aby tam pobierać nauki. Gdy wraca do ojczystego kraju, rozpoczyna studia na uniwersytecie Kim Ir Sena w Pjongjangu ( dostaje się tam bez konieczności zdania egzaminów wstępnych). Studia kończy w 1964 roku. W tym momencie zostaje zaangażowany w politykę państwową. Według oficjalnej wersji już w 1970 roku wyznaczono go na następcę swojego ojca. Jednak prawda jest inna, gdyż wtedy o sukcesję ubiegało się jeszcze kilku krewniaków Kima. W 1980 roku został mianowany oficjalnym następcą Wielkiego Wodza, a w 1997 roku obejmuje stanowisko sekretarza generalnego Komitetu Centralnego PPK⁵⁶. Nie stał się prezydentem, gdyż ten tytuł zawsze będzie zarezerwowan y dla jego ojca.

Pod koniec lat dziewięćdziesiątych Korea Północna pozwoliła na wjazd kilku ekipom filmowym. Oczywiście każda z nich była pod ścisłym nadzorem, lecz i tak nie udało się ukryć kryzysu, jaki nawiedził kilka lat wcześniej KRLD. Głód i zastój gospodarczy trwają do dziś i tylko w niewielkim stopniu uporano się z tymi problemami. Kim Dzong Il umiera 17 grudnia 2011 roku w wieku sześćdziesięciu dziewięciu lat. Sukcesję przejmuje Kim Dzong Un urodzony prawdopodobnie 8 stycznia 1986 roku. W wieku jedenastu lat wyjeżdża do Szwajcarii pod przybranym nazwiskiem, aby móc uczyć się w elitarnej szkole i nie wzbudzać podejrzeń, (że to on jest synem Dzong Ila). Od 2009 roku można go było zobaczyć na oficjalnych fotografiach czy filmach propagandowych, był to znak, iż to on w przyszłości przejmie władzę. W 2012 roku został sekretarzem Komitetu centralnego PPK. Przez kilka lat umacniał swoje wpływy eliminując członków swojej rodziny, którzy potencjalnie mogliby przyczynić się do jego obalenia. Przez długi czas był przygotowywany do przejęcia władzy, podobnie jak jego ojciec. Jednak tu zastosowano nowa strategię i upodobniono go do swojego dziadka. Prawdopodobnie przeszedł kilka operacji plastycznych, zaczął naśladować sposób chodzenia i styl mówienia Kim Ir Sena⁵⁷. Dzięki temu Koreańczycy szybciej „zaakceptowali”

nowego przywódcę, gdyż przypomina im Wielkiego Wodza i jest pocieszeniem w czasach kryzysu i problemów gospodarczych.

54 Tamże, s. 224.

55 TVP info, http://www.tvp.info/18724777/syn-kim-ir-sena-po-17-latach-wyjezdza-z-polski, (data dostępu:

31.08.2015 )

56 J. W. Dziak, Korea…, dz. cyt. s. 236 – 241.

57 P. Głuchowski, M. Kowalski, Korea Północna. Ostatni Wielki Brat, Wydanie elektroniczne 2013.

Rozdział 2. Społeczeństwo i kultura 2.1. Edukacja

Partia Pracy Korei i rząd zapewniają wszystkim dzieciom odpowiednie świadczenia, aby mogły one w pełni korzystać ze swoich praw, w tym prawa do pełnej edukacji, opieki medycznej i innych. (…) Sieroty prowadzą szczęśliwe życie w domach dziecka i sierocińcach prowadzonych na koszt państwa, a dzieci mieszkające w odległych górskich wioskach i odizolowanych obszarach oraz dzieci niepełnosprawne również mają zapewnioną możliwość pełnego rozwoju swoich talentów. W kraju wszystko jest oparte na zasadzie priorytetu dla zdrowia, edukacji i życia dzieci⁵⁸. – Taką informację można przeczytać na oficjalnej stronie internetowej Stowarzyszenia Przyjaźni (północno) Koreańsko-Polskiej. Mimo oczywistego propagandowego wydźwięku warto zaznaczyć, że w KRLD w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych rzeczywiście otaczano troską sieroty oraz zapewniano im odpowiednią edukację. Szczególną opiekę roztoczono nad dziećmi, których rodzice zginęli na wojnie koreańskiej, walczących po stronie KRLD (określano to dobrym pochodzeniem klasowym).

Traktowano je wyjątkowo, niemal jak „małych męczenników”. Specjalnie dla nich organizowano wymiany wśród państw socjalistycznych, aby zdobyły wiedzę o świecie i dzięki temu w przyszłości przysłużyły się krajowi. Z polecenia, Kim Ir Sena wysoko postawieni działacze partyjni byli zobowiązani do adopcji przynajmniej jednego dziecka, które miało odpowiednie pochodzenie klasowe. Potwierdza to Kim Yong uciekinier z Korei Północnej, był on jednym z takich dzieci⁵⁹. Ta sytuacja ulega zmianie pod koniec lat siedemdziesiątych, zaczyna się kryzys gospodarczy, który będzie stopniowo się pogłębiał, aż do wielkiego głodu, który nawiedził Koreę w latach dziewięćdziesiątych.

Od najmłodszych lat dzieci uczyły się piosenek o Wielkim Wodzu oraz słuchały opowieści o jego niezwykłym bohaterstwie, jak wspomina, Kim Yong: pierwsze zdanie, jakie nauczyłem się pisać, brzmiało: „Dziękuję ci, Wielki Wodzu, Kim Ir Senie”⁶⁰. Wszystko, co dostały (jedzenie, podręczniki, odzież) pochodziło od Kim Ir Sena, więc za każdym razem trzeba było okazać mu wdzięczność i ukłonić się portretowi wiszącemu na ścianie.

Organizowano także wycieczki szkolne do miejsc upamiętniających wojnę koreańską.

Od najmłodszych lat dzieciom wpajało się nienawiść do Stanów Zjednoczonych i do wiary

58 Stowarzyszenie Przyjaźni Koreańskiej, www.kfapolska.wordpress.com/tag/edukacja-2/ (data dostępu:10.11.2015 ).

59 Yong Kim, Długa droga do domu. Wspomnienia uciekiniera z północnokoreańskiego piekła, tłum. Urbański Marek, Warszawa 2012, s. 14 – 15.

60 . Tamże, s. 28.

chrześcijańskiej w szczególności do misjonarzy, którzy w latach pięćdziesiątych jeszcze nie działali w ukryciu.

Jak sytuacja wygląda dziś? Koreanistka Kinga Dygulska-Jamro przeanalizowała podręczniki szkolne pochodzące z KRLD. Zamieszczone tam treści nie uległy zmianom od ponad sześćdziesięciu lat. Spowodowane jest to zapewne tym, iż żaden kraj totalitarny, aby przetrwać nie może pozwolić sobie na wielkie reformy, gdyż to mogłoby dać mylną informację dla społeczeństwa, że państwo musiało coś poprawić. Oznaczałoby to, że wcześniejszy stan rzeczy był błędny, a przecież system jest doskonały. Na każdym przedmiocie dzieci mogą dowiedzieć się, ile zła na ziemiach koreańskich wyrządzili Amerykanie, a raczej „szakale” jak zwykle nazywa się ich w KRLD. W podręcznikach na ilustracjach można zobaczyć karykaturalnych żołnierzy Stanów Zjednoczonych lub księdza, obok którego leży zmaltretowany chłopiec. Teksty również są pełne propagandowej treści.

Oto dwa przykłady, jakie przytacza K. Dygulska-Jamro w swoim artykule. Pierwszy jest zadaniem z matematyki z klasy trzeciej szkoły podstawowej: W jednym z miast NamChoson (nazwa Republiki Korei obowiązująca w KRLD – przyp. red.), okupowanych przez amerykańskich szakali, 2350 dzieci nie może uczęszczać do szkoły: x dzieci pracuje, jako pucybuty, a pozostałe żebrzą o jedzenie. Jeśli x wynosi 1578, to ile dzieci żebrze o jedzenie?

Drugi pochodzi z podręcznika do biologii: W Korei Południowej, której marionetkowy, utworzony przez Amerykę rząd współpracuje z depczącym jej ziemię najeźdźcą, społeczeństwo żyje w nędzy. Jeśli ktoś ciężko zachoruje, nie jest w stanie kupić drogich lekarstw czy zastrzyków, dlatego na Południu stale rozprzestrzeniają się różne choroby⁶¹. Czytanki i sposób mówienia o innych krajach (zwłaszcza USA) zawierają wiele wulgaryzmów, a opisy nacechowane są brutalnością. Oprócz przedmiotów takich jak biologia, matematyka czy język koreański w planie zajęć obowiązują jeszcze: „Dzieciństwo ukochanego wodza, Kim Ir Sena”

i analogiczny dotyczący, Kim Dzong Ila, etyka komunizmu, „Działalność rewolucyjna Ukochanego Wodza generała, Kim Ir Sena”⁶². Nie można zapomnieć o całym szeregu dyscyplin związanych z ideologia Juche np. filozofia Juche, muzyka Juche itd.

Każdy obywatel KRLD jest zmuszony, by znać język angielski i japoński w podstawowym zakresie tu zwłaszcza w militarnym, (np. zwrot „Rzuć broń i poddaj się”), ponieważ jak podkreślił, Kim Ir Sen, trzeba znać język wroga.

61K. Dygulska-Jamro, Dzieci Korei Północnej – ofiary systemu „edukacji”, http://www.polska- azja.pl/2011/04/10/k-dygulska-jamro-dzieci-korei-polnocnej-%E2%80%93-ofiary-systemu-

%E2%80%9Eedukacji%E2%80%9D/, ( data dostępu: 10.11.2015).

62 Tamże.

Od samego początku dzieci uczą się żyć i działać w grupie. Nie ma miejsca na indywidualność, dobro ogółu zawsze będzie ważniejsze od dobra jednostki bez jakichkolwiek wyjątków. Dlatego od młodych lat Koreańczykom wpaja się nie tylko wierność i miłość do Wielkiego Wodza, ale i do Partii, która jest opiekunką całego kraju, uwielbienie mogą oddać właśnie przez ciężką pracę działając w kolektywie.

W KRLD jest o trzy razy więcej żłobków i przedszkoli niż w Korei Południowej⁶³, są darmowe i obowiązkowe, po to by od najmłodszych lat zaszczepiać ideologię systemu, aby w przyszłości wyrośli ludzie, którzy zatracą swoją indywidualność i będą całkowicie podporządkowani swojemu państwu i wodzowi. Każdy obywatel zobowiązany jest ukończyć jedenaście klas, jest to podstawa, dalej o ile zda egzaminy wstępne, może podjąć studia.

Jednak na początku musi dostać pozwolenie na wjazd i zamieszkanie w mieście, w przypadku gdy pochodzi ze wsi (Koreańczycy nie mogą swobodnie poruszać się po kraju, muszą posiadać przepustkę). Czas szkolny dokładnie wypełnia cały dzień, dzieci uczą się od ósmej do szesnastej trzydzieści⁶⁴, analogiczna sytuacja panuje na uczelniach. W soboty młodzi Koreańczycy muszą uczestniczyć w obowiązkowym apelu ku czci „Ukochanego Wodza”.

W niedzielę, którą wyznaczył Kim Ir Sen na dzień odpoczynku, wszyscy obywatele z

„własnej woli” wykonują drobne prace społeczne. Jednak obecnie trudno stwierdzić, ile szkół jest wciąż otwartych i czy dalej odbywają się apele oraz jak przebiega edukacja młodych ludzi, ponieważ głód, niedostatek oraz ciągłe przerwy dostaw prądu paraliżują działanie nawet podstawowych instytucji, zwłaszcza na wsiach.

Istnieje kilka uniwersytetów, najbardziej prestiżowym jest Uniwersytet Kim Ir-Sena w Pjongjangu. Uczelnia ma nawet własną stronę internetową dostępną w dwóch językach:

koreańskim i angielskim. Uniwersytet powstał w 1949 roku i przez pierwsze lata działalności było dostępne tylko 7 fakultetów. Po ustabilizowaniu się sytuacji politycznej kraju nastąpił jego szybki rozwój, dziś uczelnia posiada 14 wydziałów: prawo, rolnictwo, literatura, finanse, informatyka, ekonomia, historia, języki obce, matematyka, medycyna, biologia, chemia, geologia, mechanika i elektronika. Ponadto prowadzona jest wymiana studentów z ponad trzydziestoma krajami ( głównie Chiny i Rosja)⁶⁵, ukończenie gwarantuje znalezienie pracy i zyskanie wyższego statusu społecznego. O przyjęcie ubiega się rocznie tysiące Koreańczyków, jednak tylko około 10 % z nich ma szansę przekroczyć mury uczelni. O tym decydują egzaminy wstępne, które można zdawać po ukończeniu liceum, każdy ma równe

63 Tamże.

64 Tamże.

65 Uniwersytet Kim Ir Sena, http://www.ryongnamsan.edu.kp/univ/intro/history/develop, (data dostępu:

16.02.2016)

szanse. Oczywiście jest to wersja oficjalna, pierwszeństwo mają dzieci ważnych osób w państwie i przyjaciół wodza (zdarza się nawet, że nie muszą zdawać egzaminów wstępnych), a pozostałe miejsca zajmują dopiero zwykli obywatele. Na terenie uczelni nie mogło zabraknąć muzeum rewolucji i pomników wodzów oraz rozmieszczonych wszędzie tablic z cytatami.

2.2. Życie codzienne

Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna gwarantuje wszystkim swoim obywatelom całkowitą wolność polityczną oraz prawa zgodne z podstawowymi wymogami Idei Juche, co sprzyja rozwijaniu samodzielności i kreatywności każdego obywatela⁶⁶.

Opisanie życia przeciętnego obywatela KRLD jest niezwykle trudne, ponieważ nikt z zewnątrz (może z wyjątkiem misjonarzy) nie jest w stanie zobaczyć, jak ono wygląda naprawdę. Jednakże na ten temat można znaleźć mnóstwo informacji, ale trzeba zachować ostrożność przy ich wyborze, ponieważ wiele z nich to mity, wymyślone lub wyolbrzymione historie. Każdy turysta czy ekipa filmowa widzi tylko to, na co pozwalają im opiekunowie ( w Korei Północnej nie można poruszać się i podróżować samodzielnie).

Większość przyjezdnych widzi tylko stolicę i nic poza nią. Zachowanie tutejszych mieszkańców i sam wygląd Pjongjangu jest porównywany do ogromnego planu filmowego, gdzie każdy postępuje według ustalonego scenariusza. Ekipa filmowa stacji informacyjnej RT w 2014 roku zrealizowała dokument pt. 10 days in North Korea⁶⁷. Ten film doskonale pokazuje jak wygląda oficjalne życie mieszkańców stolicy. Wszystko, co dzieje się podczas kręcenia materiału nie jest przypadkowe. Jak twierdzą sami Koreańczycy, są najszczęśliwszym narodem na ziemi dzięki ich Szanowanemu Przywódcy – Kim Dzong Unowi. Czyste chodniki, przycięte trawniki i uśmiechnięci ludzie tak w skrócie można opisać Pjongjang. Ekipę filmową oprowadzają opiekunowie, pokazują im m.in. szpital, wybudowany przez obecnego Wodza, nowoczesne osiedle ze sztucznymi drzewami, duży sklep spożywczy z pełnymi półkami przeróżnych produktów oraz plac zabaw, na którym bawią się szczęśliwe dzieci. Beztrosko czas wolny spędzają również dorośli np. grając w ulubiony sport w KRLD, czyli siatkówkę. W dalszej części dokumentu można zobaczyć kilka krótkich wywiadów z

„przypadkowymi” przechodniami. Każdy z nich z uśmiechem na twarzy zapewnił, iż jest

66 Stowarzyszenie Przyjaźni Koreańskiej, www.kfapolska.wordpress.com/koreanska-republika-ludowo- demokratyczna-2/podstawowe-prawa-obywatelskie/, (data dostępu: 13.11.2015)

67 10 days in North Korea, Reż. Angela Gallardo Bernal [online], UK, 2014.

bardzo szczęśliwy żyjąc w Korei (Północnej) i nie wyobraża sobie miejsca, które mogłoby być równie wspaniałe jak to. Jednocześnie podkreślają, iż mają świadomość kryzysu gospodarczego, jaki panuje w ich kraju. Jednakże ich Wódz robi co może, by przeciętni mieszkańcy zbytnio tego nie odczuli. Również na wsiach ludzie są szczęśliwi, a gdy przychodzi czas zbiorów (tu głównie ryżu, kapusty i kukurydzy ) specjalnie dla rolników sprowadzane są zespoły muzyczne, by umilić im czas pracy. Natomiast w stolicy znajduje się Wielka Biblioteka Ludowa, z której może skorzystać każdy obywatel. Mieszczą się tam komputery z dostępem do Internetu (Korea Północna posiada wewnętrzną ocenzurowaną sieć) oraz kilka tysięcy książek, które w większości są publikacjami przywódców. Tak wygląda życie codzienne Koreańczyków według oficjalnej wersji.

Prawda niestety jest zupełnie inna. O tym, jak wygląda rzeczywistość w KRLD można dowiedzieć się głównie od uciekinierów (czy osób zaangażowanych w pomoc w ucieczce) oraz misjonarzy. Życie, zwłaszcza na wsiach jest bardzo trudne ze względu na brak dostępu do opieki medycznej i na zły stany dróg dojazdowych. Ci ludzie, aby przetrwać, zbierają trawę, zioła i wszystko to co można zjeść, zdarzają się także przypadki kanibalizmu⁶⁸. Nowy wódz Kim Dzong Un postanowił zmniejszyć skalę głodu i wydał rozporządzenie, w którym wszyscy rolnicy mogą posiadać mały przydomowy ogródek, który mogą wykorzystywać do swoich potrzeb. Obecnie dużo mieszkańców KRLD jest bezdomnych, zwłaszcza dzieci, które snują się bez celu po ulicach i wioskach. Każdy obywatel żyje ze świadomością, iż przez cały czas jest obserwowany. Żołnierzy można spotkać w każdym zakątku kraju, pilnują porządku oraz samych Koreańczyków. W miastach sytuacja wydaje się być bardziej korzystna. Jednakże w nich mogą mieszkać tylko zasłużeni członkowie Partii.

Ciągłe przerwy w dostawach prądu utrudnią pracę i codzienne funkcjonowanie. Szpitale nie mają podstawowego sprzętu, a leki są trudnodostępne. Każdy obywatel (zwłaszcza uczniowie szkół średnich i studenci) zobowiązany jest do bezpłatnych prac na rzecz państwa, często wykorzystuje się młodzież przy wszelkich budowach. Na ulicach rozmieszczone są głośniki, z których płynie ludowa muzyka lub ogłoszenia Wodza. Sposób ubierania również podlega kontroli, określił go sam przywódca. Najbardziej preferowana jest odzież w ciemnych kolorach (choć nie jest konieczna), kobiety noszą spódnice ( od niedawna mogą również ubierać spodnie) i mają upięte włosy (jeśli wyszły za mąż), natomiast mężczyźni nie powinni przyozdabiać się żadną biżuterią (obrączki noszą wyłącznie kobiety), a ich włosy muszą być krótko ścięte. Wszechobecny głód i wycieńczenie organizmu sprawiają, że dzieci są o wiele mniejsze, niż ich rówieśnicy w Republice Korei, a dorośli szybciej się starzeją.

68 Yong Kim, Długa …, dz. cyt., s. 65.

Tylko pracownicy partyjni na wysokich stanowiskach mają dostęp do nieograniczonego pożywienia i innych wygód charakterystycznych dla świata zachodniego. Każdy obywatel zobowiązany jest do noszenia małej metalowej przypinki z wizerunkiem uśmiechniętego Kim Ir Sena oraz jego syna. Po raz pierwszy pojawiły się w 1972 roku z okazji obchodów sześćdziesiątej rocznicy urodzin Wielkiego Wodza⁶⁹. Koreańczycy tłumaczą, że noszą je, by czuć bliskość przywódców ( muszą być przypięte z lewej strony, czyli w miejscu serca).

Jest kilka rodzajów odznak, które odpowiadają klasie społecznej i zawodowi. Zgubienie jej grozi zesłaniem na kilka lat do obozu pracy⁷⁰.

4.Pracujące dzieci

69 Ł. Ogonowski, Dlaczego możliwe było wprowadzenie ustroju totalitarnego w Korei Północnej, [w:] Korea w oczach Polaków, red. J. Włodarski ,K. Zeidler, Gdańsk 2012, s. 109.

70 P. Głuchowski, M. Kowalski, Korea Północna. Ostatni Wielki Brat, Wydanie elektroniczne 2013, s. 165 – 166.

5.Kobiety wracające z pracy

6.Koreańczycy idący do pracy

7.Plakietki z wizerunkami wodzów

W tym podrozdziale warto wspomnieć o obozach, znajdujących się w KRLD.

Powstały one w latach pięćdziesiątych w trakcie wojny, by trzymać jeńców, jednak szybko przekształciły się w miejsca zsyłki więźniów politycznych i niedoszłych uciekinierów.

W większości są to miejsca, z których nie ma powrotu, jednakże istnieje kilka obozów (np. Yodok), w których pobyt określony jest czasowo, tam zsyła się całe rodziny, mogą one mieszkać razem w prowizorycznych domkach. Świat po raz pierwszy dowiedział się o obozach z relacji Kanga Chol Hwan, uciekiniera z KRLD, który po odbyciu kary uciekł w 1992 roku⁷¹. Na ich terenie funkcjonują także szkoły dla dzieci skazańców, ponieważ każdy musi być poddany ideologizacji. Ludzie pracują przez czternaście godzin na dobę, dostają minimalne racje żywnościowe dwa razy dziennie (kukurydzę i zupę z kapusty), powoduje to powolną śmierć z wycieńczenia⁷². W obozach, w których pobyt jest dożywotni rodziny są rozdzielane. Mężczyźni i kobiety mieszkają osobno w przepełnionych barakach. Ponadto raz w tygodniu odbywa się zebranie, gdzie każdy z więźniów jest zobowiązany skrytykować swoich współwięźniów, poddaje się ich także resocjalizacji⁷³, by każdy do końca był przekonany, że Wódz jest nieomylny, a wyroki są słuszne. Zazwyczaj kobiety wykonują

71 D. Malovic, J. Morillot, Uchodźcy z Korei Północnej. Relacje świadków, tłum. K. Bartkiewicz, Warszawa 2008, s. 185.

72 Rzepliński Andrzej (red.), Hosaniak Joanna (red.), Korea Północna za zasłoną, tłum. J. Hosaniak, Warszawa 2004, s. 18.

73 Yong Kim, Długa …, dz. cyt., s. 85.

lżejsze prace np. w obozowej kuchni, mężczyźni natomiast najczęściej pracują w kopalni węgla. W filmie dokumentalnym Przepustka do piekła⁷⁴ z 2004 roku były wyższy oficer wywiadu Korei Północnej (teraz uciekinier) w latach dziewięćdziesiątych zarządzał obozem nr 22. Według niego, w niektórych obozach prowadzi się doświadczenia na więźniach z wykorzystaniem broni chemicznej i biologicznej.

Jak widać, życie w KRLD przybiera ekstremalną postać, głód i brak zaspokojenia podstawowej potrzeby, jaką jest poczucie bezpieczeństwa sprawiają, że ludzie nie są zdolni do buntu czy krytycznego myślenia. Najcięższe warunki nie są w stanie zmienić ich szacunku i oddania dla Wodza, przeciwnie są przekonani o tym, że Korea Północna jest najwspanialszym państwem na świecie.

2.3. Tradycja konfucjańska a władza

Rządy Kimów trwają nieprzerwanie od ponad sześćdziesięciu lat. Przez ten czas, w przeciwieństwie do innych totalitarnych krajów, nie wybuchały tam żadne bunty ani protesty.

Nawet śmierć Kim Ir Sena nie osłabiła wiary i uległości Koreańczyków wobec nowego wodza i Partii. Powstało mnóstwo teorii wyjaśniających tak łatwe zaadaptowanie się sytemu kimirsenowskiego w KRLD. Przy tym trzeba również pamiętać, że nie tylko Północ, ale i Południe o wiele bardziej entuzjastycznie czuło „ducha rewolucji” oraz popierało partie komunistyczne. Po wojnie koreańskiej Republika przed długi czas znosiła rządy kilku prezydentów, których sposób sprawowania władzy był despotyczny.

Większość tez dotyczących wspomnianego wyżej problemu odwołuje się do starej tradycji władzy absolutnej w Korei oraz do konfucjanizmu, głęboko zakorzenionego w tej kulturze (pojawił się około pierwszego wieku naszej ery). Jak pisze Ł. Ogonowski:

Mieszkańcy Półwyspu znajdowali się właściwie nieustannie pod pręgierzem władzy absolutnej od końca XIV wieku. Sytuacja nie zmieniła się zasadniczo i w trakcie trzydziestosześcioletniego okresu okupacji Japońskiej (1910 – 1945), który również odznaczał się terrorem, rasizmem i upodleniem miejscowej ludności⁷⁵. Mimo wszystko ludzie dalej widzieli w osobie władcy tego, który zapewnia im opiekę i zaprowadzi ład w państwie.

Jednakże historia doskonale pokazuje, że oddanie i szacunek dla króla nie mógł być jednym

74 Przepustka do piekła (This World: Access to Evil), Reż. Ewa Ewart [online], UK, 2004.

75 Ł. Ogonowski, Dlaczego…, dz. cyt. s. 132.

czynnikiem, gdyż w czasach monarchii często zdarzały się bunty i powstania chłopskie przeciwko panującym. Pewnym jest, iż pomocną okolicznością we wprowadzeniu ustroju komunistycznego i głębokiej izolacji państwa okazała się olbrzymia niechęć do świata zewnętrznego. Można powiedzieć, że to sami Koreańczycy chcieli i chcą być odseparowani, ponieważ przez to czują się bezpiecznie. Duży wpływ miał też powszechny analfabetyzm.

Więc głoszenie prostych haseł typu: „równość” i „wolność” bezproblemowo trafiało do świadomości prostego ludu. Jednak najważniejszym czynnikiem był wspomniany wcześniej system filozoficzno-religijny konfucjanizm, czyli model państwa-rodziny, w którym wyżsi rangą dbają o podwładnych niczym troskliwy ojciec o dzieci. Rządzący mają rządzonych wychowywać i pouczać, a rządzeni mają rządzących otaczać szacunkiem. Najważniejszą zasadą społeczną winno być, według Konfucjusza, posłuszeństwo, podporządkowanie osób stojących niżej w hierarchii społecznej tym stojącym wyżej. Władza nie może być kwestionowana, a jej zarządzenia podważane. Tworzy to warunki dla istnienia społecznej harmonii⁷⁶. Jak widać, Kim Ir Sen według głoszonej propagandy przyjmuje właśnie postać

„ojca narodu”. Co najważniejsze, dyktaturę Kima i jego potomków uzasadnia sama tradycja i ideologia, to coś naturalnego, coś, co jest zapisane w porządku świata. Oczywiście, o samym Konfucjuszu nie może być mowy, gdyż to Kimowie, a raczej Ir Sen staje się „nowym mędrcem”, który stoi najwyżej w hierarchii. Według zapewnień historiografów KRLD, to Wielki Wódz wyzwolił Koreę Północną i sam wyznaczył jej drogę rozwoju oraz stworzył do tego stosowną ideologię. Jednak, Kim Ir Sen nie byłby w stanie stworzyć swojego państwa, gdyby nie wzorce, jakich dostarczali mu Stalin i Mao. Przez całą młodość znajdował się pod ich wpływem, to w Chinach po raz pierwszy zetknął się z komunizmem, a w Rosji kontynuował pogłębienie wiedzy o tym ustroju. Dlatego wzorując się na tych dwóch krajach wprowadził: upaństwowienie wszystkich przedsiębiorstw, tajną policję, kult jednostki, izolację państwa, stosowanie terroru i zastraszania społeczeństwa oraz pojedynczych osób.

Kim Ir Sen doskonale wiedział, co trzeba robić, by utrzymać „swoje dzieci” w posłuszeństwie. Na oficjalnym spotkaniu w 1977 roku z ówczesnym prezydentem Niemiec Zachodnich miał powiedzieć: im wyższy standard życia się osiąga, tym bardziej leniwe ideologicznie i bardziej nierozważne stają się działania ludu⁷⁷. Jednak system, jaki panuje w KRLD trudno nazwać komunizmem, jest to twór wypaczający ideologie Marksa, który posiada także cechy nacjonalizmu, przez badaczy zwany jest Kimirsenizmem.

Nowym elementem jest dziedziczenie władzy, co w krajach komunistycznych byłoby

76 Tamże, s. 135.

77 B. R. Myers, Najczystsza rasa. Propaganda Korei Północnej, tłum. Hlebowicz Bartosz, Warszawa 2011, s.

36.

niedopuszczalne. Kult osoby rządzącej jest znacznie dalej posunięty, niż w innych państwach z podobnym ustrojem. Ważne jest też podkreślanie swojej czystości narodowej, stąd prześladowania potomków japońskich kolonizatorów. Reżim, jaki panuje w KRLD bez wątpienia przypomina ten przedstawiony przez G. Orwella w jego powieści Rok 1984.

Interesującą tezę, skąd w Koreańczykach bierze się uległość i oddanie dla wodza, stawia B.R. Myers w swojej książce Najczystsza rasa. Propaganda Korei Północnej. Uważa on, że w latach okupacji japońskiej (1910-1945) nacisk imperium na asymilację był tak duży, iż wytworzył w społeczeństwie koreańskim silny nacjonalizm. Zaczęli oni uważać czystość rasową za jedyny gwarant przetrwania. Jak pisze Myers tuż po wojnie koreańskiej:

edukacyjne działania partii nie były skierowane na studiowanie dzieł marksizmu-leninizmu.

Zamiast tego podkreślano czystość koreańskiej krwi. Kobiety, które wychodziły za mąż za pracowników organizacji humanitarnych ze wschodniej Europy, oskarżano o „zdradzanie rasy". Każdy, u kogo dostrzeżono emocjonalne więzi ze światem zewnętrznym, stawał się podejrzany⁷⁸. Choć trzeba zaznaczyć, iż niechęć do obcych (zwłaszcza pochodzących z zachodniego świata), czy potrzeba izolacji przejawiała się we wcześniejszych epokach.

Jednakże ich obsesja czystości nie przerodziła się w próby walk czy agresji wobec okupanta, przeciwnie utożsamiano się z bezbronnymi dziećmi, czekającymi na swojego rodzica, by wziął je w opiekę. Tu pojawia się Kim Ir Sen, który zostaje właśnie takim rodzicem –

„matką” dla swojego narodu. Było tak dlatego, ponieważ przedstawiano go jako tego, który troszczy się o potrzeby Koreańczyków i wie jak rozwiązać każdy problem. Na ilustracjach zazwyczaj jest uśmiechnięty i beztroski, w przeciwieństwie do Stalina, gdyż on przedstawiony jest, jako osoba budząca szacunek i lęk. Analogiczna sytuacja pojawia się w przypadku Kim Dzong Ila, który odwiedzając żołnierzy nie sprawdza ich stanu uzbrojenia, ale pyta, czy mają dostatecznie dużo jedzenia, a więc też zachowanie przypominające bardziej matkę, niż konfucjańskiego surowego ojca. W sprawowaniu kontroli nad społeczeństwem pomogło i wciąż pomaga wytworzenie w Koreańczykach dumy narodowej.

Aparat propagandy zawsze używa słów: najlepsi, najwięksi, najwspanialsi. Dzięki temu, mimo powszechnego niedostatku dóbr materialnych, poczucie wyższości na innymi narodami staje się doskonałą przysłoną rzeczywistych problemów. Konfucjańskim teoriom Myers przeciwstawia pogląd o dużej spontaniczności Koreańczyków, co w tym systemie filozoficzno-religijnym jest niedopuszczalne. Wiele propagandowych historii opowiada o tym, jak grupa ludzi pod wpływem emocji atakuje wroga lub zaczyna budować np. pomnik na cześć ich wodza. Dobrym przykładem będzie prawdziwe wydarzenie z 2012 roku, gdzie

78 B. R. Myers, Najczystsza…, dz. Cyt.,s. 35.