— 73.3 —
D Y S K U S J A
D yskusję prowadził prof. S. J a s k ó l s k i .
1. K. P i e k a r s k i : Seria przejściowa D x— D2 jest najbardziej per- spektyw na zarówno dla żelaza, jak i polim etali, dlatego dobrze się stało, że podjęto szersze badania w tym zakresie.
Odnośnie do m etodyki — celow e w ydaje się badanie nie tylko w y chodni, ale rów nież sięganie w głąb tych serii. W M iedzianej Górze stwierdzono1 bitum iczne iły miedzionośne, w tow arzyszących im m ułow - cach miedź zanika. iWiąże się ona tylko z facją iłów czarnych, bitum icz
nych, mocno plastycznych, być może fakt ten zw iązany jest z morfologią podłoża.
W Dąbrowie obserwowano przejścia iłów z siarczkami w syderyty i ankeryty; serię złożową cechują duże wahania miąższości.
2. Z. K O' w a 1 c z e w s k i*: W naw iązaniu do w ypow iedzi przedm ów cy porusizył zagadnienie sedym entacji na przełom ie D i— D2.
Rozmieszczenie facji ilastych wykazuje zależność z m aksym alnie ob
niżonym i, po-kaledońskim i strefam i depresyjnym i. S trefy takie w yk ształ
cone są lokalnie. Ku wschodbwi obszar paleozoiku jest bardziej w y n ie
siony i dominują facje piaszczyste, natom iast ku zachodowi częściej mogą w ystępow ać facje ilaste, z którym i wiąże się okruszcowanie. W roz
m ieszczeniu prac poszukiwaw czych n ależy zwrócić uwagę na m orfologię podłoża kaledońskiego. Historyczne dane świadczą, iż kontakt D i— D2 b ył wielokrotnie przedm iotem badań górniczych.
3. S. J a s k ó l s k i poruszył w swej w ypow iedzi kw estie genezy śm ietany hem atytow ej oraz pozycję polim etali w złożu kopalni „Staszic”
w Rudkach k. Ń. Słupi.
4. Cz. H a r a ń c z y k : W w ynikach dotychczasowych badań rzuca się w oczy brak zdefiniowania petrograficzno-m ineralogicznego „łupków ” i „iłów ” w arstw przejściowych.
Z przedstaw ionych w obecnej sesji naukowej danych w ynika, że we w schodniej części badanego obszaru nie napotkano facji ilastej siarczko- nośnej, natom iast zademonstrowano interesujący typ okruszco wania im pregnacyjnego blendą cynkową w ystępującą na kontakcie „emsu i eiflu ”
(otwór w iertn iczy Ł agów -1). Istnieją zatem obszary, w których na przej
ściu Dł—D2 w ystępuje okruszcow anie nie związane -z facją ciem nych, redukcyjnych osadów.
M ineralizacja kruszcow a stwierdzona w Dąbrowie nie została dotych
czas w pełni rozpoznana. Nie wiadomo też, jaki jest związek okruszco- wania z facją ciem nych osadów ilastych. Badania prób ciem nych iłów w arstw przejściow ych z Dąbrowy z otw oru D-6 wykonane w P.G. Kra
ków nie potw ierdziły w ystępow ania, oprócz marlkasytu, siarczków poli
m etali. Przede w szystkim n ależy w ięc pogłębić podstawow e badania m i- neralogiczno-petrograficzne.
Istotne dla określenia syngenetycznej natury mineralizacji kruszco
w ej w warstw ach przejściow ych mogą się okazać tzw. „okruszeowane bakterie” dokum entujące fację redukcyjną. Nie zostały one jednak do
tychczas stwierdzone w utworach przejściowych. Warto podkreślić ana
logie teksturalne pom iędzy im pregnacyjnym okruszcowaniem w utw o
rach triasu śląsko-krakowskiego oraz w piaskowcach emsu w rejonie Łagowa.
— 734 —
W ykonane przez mgra inż. 'W. Magdę analizy składu izotopowego oło
w iu galen św iętokrzyskich i znane wcześniej w yniki dla galen górnoślą
skich wskazują na znaczne analogie. W yróżnić można 3 izochrony m ine
ralizacji. Najmłodsza z nich reprezentow ana jest przez okruszcowanie ze Straw czynka i Górek Szczukowskich. D w ie starsze są w pełni analo
giczne do izochron w yróżnionych dla galen obszaru śląsko-krakowskiego.
5. M. N i e ć : W Dąbrowie k. Kielc objaw y okruszcowania p olim eta- licznego stwierdzono w otworach zlokalizow anych w strefie uskoku po
przecznego. Tu również znajdowała się dawna kopalnia „W łodzimierz”.
M ineralizacja w ystępuje w iłach z brekcją syderytową; stwierdizono przej
ścia od dolom itów do syderytów a także wapienie i dolom ity organode- trytyczne ze spoiwem syderytow ym . Zasadniczym składnikiem iłów jest illit. Obecny w nich jest p ył kw arcow y i kryształki bipiram idalnego kwarcu. Siarczki (galena, chalkopiryt) tworzą w pryśnięcia w okruchach i ziarnach syderytu. S yd eryt jest kaw ernisty .podobny do syderytu z Ru
dek. G. P u s c h wzm iankuje o stopniow ym przejściu od tzw. „sferosy- derytu” (pod tym term inem rozumiał jedynie drobnokrystaliczną odmia
nę syderytu) w dolom ity. Prowadzone obserw acje są w ięc zgodne z danym i’ G. P u s c h a. Dotychczas w wierceniach w Dąbrowie nie stwierdzono nigdzie typow ych sferosyderytów . iW wierceniach usytuow a
nych na wschód od strefy dyslokacyjnej jak i na południe w synklinie Szydłów ka nie stwierdzono m ineralizacji lub w ystępow ała ona śladowo.
Zasługuje na uwagę fakt, że w Dąbrowie podobnie jak w Rudkach m ine
ralizacja w ystępuje w iłach w sąsiedztw ie dyslokacji. Geneza tych iłów nie jest całkiem jasna.
Geneza iłó w w Rudkach również nie jest jasna. Brak w nich makro- i m ikrofauny, która udowadniałaby ich dolnoeifelski wiek. N iedostatecz
nie rozpoznana lito logia i stratygrafia utworów przejściow ych od em su do eiflu w skrzydłach dyslokacji Rudek, gdzie są one nie zaburzone tek tonicznie, utrudnia interpretację budow y strefy dyslokacyjnej. W iele kontrow ersyjnych poglądów wypowiadano na tem at ciem nych iłów w y
stępujących w pobliżu kontaktu emsu z eiflem tak w odniesieniu do ich w ieku jak i genezy. Np. W. P e t r a s c h e c k iły ciem ne w ystępujące w Łomnie uw ażał za trzeciorzęd, a J. C z a r n o c k i za fację eiflu.
W Rudkach J. C z a r n o c k i , C. P o b o r s k i , S. J a s k ó 1 s k i i inni opisyw ali tzw. „iły m etasom atyczne”, które często okazują się tylk o zm urszałym i dolomitami. Mają one w łasności fizyczne iłu, ale w ich składzie m inerały ilaste stanowią zaledw ie kilka procent. Iły w Rudkach są silnie bitum iczne (do ok. 4% bitum inów), być może to jest przyczyną aktyw ności chemicznej tego środowiska.
6. J. F i j a ł k o w s k i : Obserwacje rozm ieszczenia starych zrobów w ystępujących w strefach tzw. „kuw inu” potwierdzają w nioski o m ożli
wości w pływ u tektoniki dyslokacyjnej na koncentrację m ineralizacji.
Nie w yjaśnione jest jednak, czy m etale są jedynie przegrupow ane z po
kładow ych im pregnacji, czy też są to epigenetyczne, hydroterm alne sa
modzielne koncentracje.
7. W. M a g d a : D otychczas zbadane zostały w strefie przypow ierzch
niowej przejaw y okruszcowania oraz nieliczne złoża, których związek z tektoniką dysjunktyw ną wydaje się oczyw isty. N atom iast obecnie po
szukiwania w strefie nasunięcia łysogórskiego prowadzone są głów nie w oparciu o przesłanki stratygraficzne (w arstw y D :— D2). Czy nie n ale
żałoby w ięc w poszukiwaniach now ych ciał rudnych, w ystępujących
— 735 —
w warunkach analogicznych do złoża pirytu „Staszic” w Rudkach, uw zględnić w w iększym stopniu badania głów nych stref tektonicznych?
8. T. W r ó b l e w s k i : Aktualnie w ramach prac planowych Insty
tutu Geologicznego w K ielcach prowadzone są rów nolegle poszukiwania opierające się na kryteriach tektonicznych (np. strefy w rejonie Szczegła i Czajęcic), jak i stratygraficzno-litologicznych (w arstw y przejściow e dol
nego eiflu).
Zasięg głębokościow y w ierceń ogranicza w dużej m ierze zakres po
szukiwań do stref przypow ierzchniow ych.
Jest prawdopodobne, że „czarne iły ” złoża „Staszic” m ogą być (?) zm ienionym i tektonicznie lub w ietrzeniow o m ułowcam i m ikow ym i i iłow - cam i w ystępującym i w spągow ej serii eiflu w rejonie Cząstkowa.
9. Z. R u b i n o w s k i : Przedstaw ione częściow e m ateriały być może sugerują forow anie czynników stratygraficzno-facjalnych w prowadzo
n ych przez nas badaniach. Nie jest to słuszne. Uważam y, iż należy zebrać m ateriały podstawowe, a dopiero później rozwijać szczegółowe dyskusje genetyczne. Stw ierdzone dotąd, fak ty pozwalają na w ytypow anie dwóch zasadniczych czynników w pływ ających na pow staw anie koncentracji złóż rud m etali w Górach Św iętokrzyskich, a m ianowicie: tektoniki i litologii.
Pow yższe czynniki bardzo w yraźnie zaznaczają się rów nież w złożu M iedzianej Góry, które jest obecnie przedm iotem szczegółow ych badań.
Dotychczasow e w yniki (np. otw ór Miedziana Góra — 1) są niew ątpliw ie ciekawe, jednak nie upow ażniają do entuzjazm u, a tym bardziej do stwarzania niezdrowej i nie pom agającej w pracy atm osfery „odkrycia”.
Tym bardziej w yniki te nie upoważniają do stwierdzeń o „typowo osa
d ow ej” genezie m ineralizacji. Jedynie udokum entowane fak ty geologicz
ne mogą stw orzyć m ateriał do podejm owania konstruktyw nych dyskusji nad genezą m ineralizacji zarówno tzw. „w arstw przejściow ych D i— D2”,
jak i złoża Miedzianej Góry, D ąbrowy i innych.
W Y K A Z L IT E R A T U R Y
C i e ś l a E. (1964), O p racow an ie w y n ik ó w w ie r c e ń i robót g ó rn iczy ch w y k o n a n y c h w zw iązk u z p o sz u k iw a n ie m złóż rud żelaza w serii p r z e jśc io w e j dolnego e iflu w G órach Ś w ię to k r zy sk ic h . Ar ch. Inst. Geol., W arszaw a.
C z a r n o c k i J. (1923), O ru d a ch ż e la zn y ch p a le o zo ic zn y ch śro d k o w ej c z ęśc i Gór Ś w ię to k r zy sk ic h . P o s i ed ź , na uk . P a ń s t w . Inst. Geol., nr 6, W arszaw a.
C z a r n o c k i J. (19S0), G eo lo g ia reg ion u ły so g ó rsk ieg o w zw ią zk u z za g a d n ien iem złoża rud żelaza w R udkach. Pr. In st. Geol., nr 1, W arszaw a.
C z a r n o c k i J. (1956), Z łoże rud żelaza w D ą h ro w ie pod K ielca m i w zw ią zk u z za
g ad n ien iem rud d ew o ń sk ich w S w ię to k r zy sk ie m . Pr. I ns t. Geol., 5, z. 1, W ar
szaw a.
C z a r n o c k i J. (1957), G eo lo g ia region u ły so g ó r sk ie g o , k u w in (poziom d ąbrow sk i).
Pr. Inst. Geol., 2, z. 3, W arszaw a.
G r u s z c z y k H. , J a r o s z J., S m o l a r s k a I., S z e c ó w k a M. (1963), P ro
gram p o szu k iw a ń złóż su r o w c ó w m in e r a ln y c h na obszarze G ór Ś w ię to k r zy sk ic h . M aszyn op is. A r ch . K a t . Z l óż R u d A G H , K rak ów .
J a s k ó l s k i S., P o b o r s k i Cz., G o e r l i c h E. (1953), Z łoże p ir y tu i rud ż e laza k o p aln i S ta szic w G órach Ś w ię to k r zy sk ic h . Biul. Inst. Geol., W arszaw a.
K o w a l c z e w s k i Z. (19&3), T r a n sw er sa ln e za łożen ia w b u d o w ie cok ołu p a le o - zoicznego a n ty k lin o r iu m św ię to k r z y sk ie g o . K w a r t , geol., z. 4.
— 736 —
K u ź n i a r Cz. (1933), Z łoże sy d ery tu i p irytu w R u dkach pod N ow ą Słupią.
Posi edź, nauk. P a ń s t w . Inst. Geol., nr 37.
L ö g t e r s H. (1944), D ie S id e r it-P y r it-H ä m a tit L a g e r stä tte „ S ta szic ” b ei S łu p ia N ow a in den H eilig K reu zb ergen (P o ln isch es M ittelgeb irge). Z. P r a k t . Geol., nr 9.
N i e ć M. (1964), M in era liza cja serii ila stej dolnego eiflu w G órach Ś w ię to k r zy sk ic h . S p r a w , p os ie dź . K o m i s . Od d z. P A N w K rak ow ie, lip ie c — g ru d zień .
N i e ć M. (1966 a), M eta so m a ty czn e złoża sy d e r y tu i h em a ty tu w G órach Ś w ię to k rzy sk ich i p e r sp e k ty w y p o szu k iw a ń złóż tego typu. Ze sz . Na u k. A G H nr 139, K rak ów .
N i e ć M. (1966 b), O ło w io n o śn e zlep ień ce w c e ch szty n ie Gór Ś w ię to k r z y sk ic h i m o ż liw o śc i ich p oszu k iw a ń . Zesz. Na u k. A G H nr 139, K raków .
N i e ć M. (1968 a), M in era liza cja złoża sia rczk ó w żela za i sy d e r y tu w R udkach w G órach Ś w ię to k r zy sk ic h . Pr. geol. K o m . N a u k Geol. P A N Oddz. w K r a k o w i e , 46, W arszaw a.
N i e ć M. (1968 b), Iron S u lp h id e and S id erite D ep o sits in th e Ś w ię to k r z y sk ie M'ts.
Biul. I m t . Geol. 237. Z b ad a ń s t r u k t u r p o d ł o ż a P ol s k i 15.
P a j c h l o w a M. (1957), D ew o n w p rofilu G rzegorzow ice—S k a ły . Biul. Inst. Geol., Z ba da ń g e o l og i cz n yc h r e gi onu ś w i ę t o k r z y s k i e g o , 2, W arszaw a.
P o b o r s k i Cz. (1947), Z ło że i k opalnia rud S taszic w R u dkach w G órach Ś w ię to k rzysk ich . Prz. górn. nr 1— 2.
R u b i n o w s k i Z. (19,62), Z arys m eta lo g en ez y p aleo zo ik u św ię to k r z y sk ieg o . Prz.
geol., nr 8, W arszaw a.
R u b i n o w s k i Z. (1966 a), G eologiczne w aru n k i w y stę p o w a n ia o k ru szcow a n ia w rejo n ie N ieczu lice—'Nowa W ieś koło R udek. K w a r t , geol., 10, nr 2.
R u b i n o w s k i Z. (1966 b), M etalogen eza trzonu p a leozo iczn ego Gór Ś w ię to k r z y skich . Arch. Inst. Geol., W arszaw a.
R u b i n o w s k i Z. e t a 1. (1966 c), M eta log en eza trzonu p aleozoiczn eg o Gór Ś w ię to k r zy sk ic h . Pr. Inst. Geol., W arszaw a.
R u b i n o w s k i Z. (1967), W yn ik i p o szu k iw a ń złóż rud o ło w iu w r e jo n ie C h y b ic e — N ieczu lice. Ar ch. Inst. Geol., W arszaw a.
S a m s o n o w i c z J. (1934), O b ja śn ien ie arkusza O patów ogóln ej m apy g eo lo g ic z nej P o lsk i 1 : 100 000. P a ń s t w . Inst. Geol., W arszaw a.
S e r w a n H. (1968), S p ra w o zd a n ie z badań g eo lo g iczn y ch p row ad zo n y ch za ru d am i żelaza na obszarze D ą b row a k .K ielc w la ta ch 1961—'1966. Ar ch. Inst. Geol. K ielce.
S z e c ó w k a M. (1961), M in era liza cja cy n k o w o -o ło w io w o -u ira n o w a w G órach Ś w ię tok rzysk ich . S p r a w , p os ie dź . K o m i s . Oddz. P A N w K r a k o w i e , sty c z e ń — czerw iec.
T a r n o w s k a M. (1967), K o m p lek sy lito lo g iczn e d ew on u d o ln eg o w w ie r ce n iu H a liszk a-1 k. Iw a n isk . K w a r t , geol., 11, z. 4, W arszaw a.
T a r n o w s k a M. (1969), W stęp n e d a n e o lito lo g ii w a r stw k o n ta k to w y c h em su i e iflu w s tr e fie Ł a g ó w — Iw a n isk a. K w a r t , geol., 13, z. 2, W arszaw a.
W r ó b l e w s k i T. (1968), U w a g i o w a r stw a c h p rzejścio w y ch d o ln ego e iflu okolic G arbacza k. W iśn io w a . (Spraw , posied ź, nauk . Inst. G eol.). K w a r t , geol., 12, z. 2, W arszaw a;
W r ó b l e w s k i T. (1969), P race g e o lo g ic zn o -p o sz u k iw a w c z e w sk rzyd ła ch d y s lo k acji ły so g ó rsk iej. (Spraw , posied ź, nauk Inst. G eol.). K w a r t , geol., 13, z. 2, W arszaw a.
