Badania geologiczne na antyklinorium pomorskim w roku 1957

Ryszard DADLEZ

Badania geologic%ne na anty,klinorium pomorskim

w roku 1957

WSTĘP

Roz.poznanie podłoża. mez-ozoicz:ąego . na antyklinorium pom{)rskim za

pomo~ą wierc'ęń średniej kategorii, ktQreprowadzi .?iakład Ge9'logii Ni ..

:i:u IQ, objęło w roku ubiegłym ,tereny położo,ne na południowy wschód

pd.,o~rów zbadanych,w latach poprzednich (fig. 7). WykonanotlJ 17 D,:tw;orów IIlaksymalnej głębokości; 300 ,m. Dwa z niCh (MiłogosZ'Cz i Miel·

,no II)umies:zczono 'Ila przedłużeniu kartującej ,linii wierceń Gryfice:- BUlSew!> pod: Kołobrzegiem. rO'Zipoczętych jeszcze w .r; 1955 .. (R; Dadlez~

J957a, .fig. 5). Oba te otworyleżą nadwóch odrębnych kulminacjach gra:- iWimetIjcznych w o;brębię kredpwej niec1,ci,TYchowa (proponow~na nazwa dla niecki oddzie1ająceLantykl~nę koł.o:br.ze~ą od)~oszalińskiej).

Następne pięć wierceń (Komorowo, Popiołki; Bukowo, Ramlewo iKar,..

'Uno;' fig. 7 -·i- 8) tworzy . Hnię kartującą, która swym południowo-zachod­

,nim' końcem nawiązuje' ,do linii 4- o:tworów, wykonanych przez Zakład Złóż, Rud Z:elaza (badania R. Osiki) na południowym skrzydle antyklino ..

·rium. Kolejna linia Ikartują,caskładająca się-, z 6 otworów (Przemysław,

Jastrzębniki,Sidłowoj' Komosowo. 'Białogard i Lulewiczki) i położona dar lej ku południow.emu~schodowi przebiega wzdłuż profilu sejsmicznego Stargard-Koszalin, wykonanego ,uprzednio przez -przemysł naftowy. Na profilu tym leży poza tymgłębokLotwór. Świdwin I (St. Tyski; 1957), (fig: 9) oraz -3 otwory związanez· problemem rud środkowoliasowych (ba- dania ,R; Osiki) odwiercone przez Zakład Złóż~Zelaza.

Obie ostatnio wspomniane linie nawiązują swymipółnocno ... wschod- nimi-zakonczeniami • do starych wierceń niemieckich w Nosowie i Ko- szalinie.

Trzy dalsze otwory (Przytoń, Bronowo, i Karsibór) rozpoczynają na-

stępną ku SE linię, zlokalizowarią również na profilu sejsmicznym i na-

wiązują do otworu Świdwin II (St. Tyski, 1957). Dalsze otwory na tej linii

są wykonywane obecnie;

Ostatnie wreszcie 'wiercenie, w MełStowie, .zlokalizowano na wyraź­

nej, zamkniętej anomalii grawimetrycznej, zaznaczającej się na mapie anomalii lokalhych.

Badania geo'l:ogiC7Jl'1e·:na· ant~liJn:{}dum pomorskim 741

Zamieszczone poniżej .• uwagi' dotyczą kilku ciekawSzych 'zagadnień,

jakie wyłoniły się już przy wstępnej :arializie:'matęriału otrzymareg.ó ze

\.Vspo,zńruanyeh'wierceń. ,''O,; '. , ' .... .. :; . ',-' " : " . ' '. ,. -'.- .',

Analizę wyników oparto pczywiście 'na, ,m.ater,iał:ach, z wszystkich wier-

ceń wy};tonywanychna rozpatrY':W'anyrrt : obszarze; a ~ięc 'rćwnieiwim-ceń Za,ltładu > ZI6ż Rud Zelaza;,Pr.agnę ,zatem 'w tym m,iejscu,podzię1rować,::doc.

~inż. R. Osice za, ulIlożltwięnieprzejrzęnia rdzeni, z'tych o~:worqw.Dzi,ę1,tuję równ}ęż ,K9Ięgom, ,k~órzy :poprze~" ~znaczenie-fauny i •• mikl'ąf,~1,lnyora~

wymi,anę poglądówprzyczyni1i się do prawidłowęj4l<terpretaG3'~ ątr~tygra:,"

,ficznęj,prof~lólW:"kand. nauk" geoJ ..

J:

W.

,', ' ,Nomertklatura stratYgr.aficz~ui· i s~rulitu.ralnauźyta.. niżej (np.; cyfrowę

O'znacżeili,e serit lias1,l) 'zastoso~ana :zo_$tałą, w dwą:.h PQp:~iednich op-ra~

,wąpiaCb autora(R.DlidlezJ~57a., '1958): ZawarŁ,e je:st tam również, 1Jin,ę",..

wienie sąsiadującego od zachodu obsżaru, ria Jd6~ 'autQrcie-jedno.krótiiie . powołuję ,się niżej. ',; ,,-', '. , . . . .

, ZAGADNIENIA-STRATYCmAFICZNE I,PALEOGEóG:AAFICŻNE'

• i . . ' -~'i .:.;. . .... ' . 'j'

~JPEIt

i.IA~ tio~~

J ednOtYlk,o'wier-ceriie" K.arSib6r; położone

ria -

.antY1d,'inOiriilin', nawie:t:ciło kajper,ni~etyzaledwie, na:odcinkiI ,25m: .Gór;"

na część przebitego Odcitika"(12m) składa się z ił(j-wCó~,:tn'iejscarriigliIi~

'kowatych, -b~:wy ja~ri(}~~elatej,' zwyklę; Z'. 'licznymi, plamami' ż~łta""'Jini

i czerwonaWymi. Dolna 'część (13':tn) żłoźona' jest przewamiez 'bardzo

'drobnoziarnistych, silnie: ilastych ,piaskowców sutych i Zieloriawych, na;"

stępnie z łupk6w 'dertlnoszary'ch, zawierających liczną i dobrzezachoitaną

lf1orę~ wreszCie 2e' zWięzłych-'piaskowców dolomitycznych. " , - ~ .,,' -'

Część górna reprezentuje, być może, 'zwietrzałe: (kontaktujące w strO- pie bezpośrednio z czwartorzędem) osady ~,ajpru g6rnego, część dolną na- tomiast zaliczono do kajpru dOlnego.': ";: ... ,.:

~., .'

,", .

. t

*"; .,. ^. '; " ',- . ,~ ' , ;

Miąższość liasu dolnego oceniana jest na .antYkli~orium pomo~kim :na z g6rą 500 m. Wiercenię. dO' 300 m głębokosci, przy grubyrń nadkładzie,

!lDQgą' przewiercić s.tosuIikowo:małefragroentyotej ·serii; co wOQec'~nQ-

tonnego jej charakteru utrudnia ustalenie $tratygrafii.Nabierają w tym

"wypadku"znaczenia .. pewne 'z .. pozoru dr.obne cechy petrografic~e; ~które

"w połączeniu z ogólnym charakterem lito-logiczt;lYtn przewierconego odcin- , ka oraz w nawiązaniu, &0 obrazu strukitura'lnegQ~ ,u'zyskanego metodami

g~f~zycznymi . i w,ierc.eniami .~, pozw:alają"cho.ć W przybliżeniu, zagad- DleDle torOZW1ązac. ' ,: ' > , ... . ' ' " : , ' , " .. ' '::.'~

Na lias dolny natrafiły. na :rezpatrywanym 'obszarze ,dwa otwory: Meł-

stawo i Przemysław. " ' '," ,' . '._ ' . ' ,- ,',,', _' '," ,

; , Pierwszy z, nich wstropiewarstw .podłoza' nawiercił WM'Stewk~, 'łup­

ków ze spirytyrowaną florą i śladami fauny: Nti.;ejspoezy.wa 152-metrowa seria, złożona z;(od-góry)~ .-i ,; '.:. ; .. .1. .'1:< ,,'-' .::.',:::

'>,: ' . .

, .,.: ;" _. _ , : _ .. ,',; :::" .. :,,-:,:: .. : ,

.,

742 ^{Ryszard Dadll~ż}

a) ,iłowców i łupków piaszczystych (33 m), b) piaskowców z przemazami ilastymi (21m),

c) piaskowców drobnoziarnistych z· kilkoma.smużkami węgla (56 m), d) łupków z wkładką 'węgla i florą (5 m), .

e) piaskowców z przemazami ilastymii florą (17 m),

f) piaskowców w górze średnio":, w dole drobnoziarnistych (20 m).

Pod. tą serią leżą łupki, ku dołowi piaszczyste i' prz,echodzące

na

częściowo spirytyzowana.

,Profil Mełstowa można skorelować z profilem najwyższej. części liasu dolnego znanym z Meehowa (seria 3 i 4). W takim ujęciu najwyższa war- stewka łupków należy jeszcze do liasu środkowego, seria niżej leżąca, zło­

żona z podogniw oda-f; należy do liasu ~, seria spągowa wreszcie·- do liasu as. Otwór Mełstowo wszedł więc niemal w te same warstwy, co otwór Swidwin I (R. Dadlez, 1958).' .

Warstwy przewiercone w otworze Przemysław składają się głównie

z piaskowców drobnoziarnistych, tylko miejscami średnioziarnistych, pod-

rzędnie z iłowców i łupków. W jednej z wkładek łupkimają barwę brązo­

wawą icżerwonawą. W piaskowcach występuje parę poziomów toczeńców

ilastych, w dolnej zaś części wkładka piaskowca doloIllitycznego. Wszyst- ko to stanowi właśnie ów zespół cech litow.gicznych, którym dysponujemy . przy próbie ustalenia pozycji stratygraficznej. Z ótworu Mechowowiemy,

że piaskowce dolomityczne występu~ą w środkowej i dolnej części liasu a, najliczniejsze skupienia toczeńców ilastych - w środkowej części. Brak piaskowców gruboziarnistych w Przemysławiu przemawia przeciw zbyt niskiej jego pozycji w profilu, natomiast występowanie iłów czerwona- wych - przeciw z,byt wysokiej pozycji. Tak więc 'zespół, wszystkich cech litologicznych upoważnia do przypuszczenia, że otwór trafił w środkową część liasu a, ^{spąg zaś} jego znajduje ^się zapewne w granicach ^około 100m

poniżej końca wiercenia. '

LIAS ~lRODKOWY

Serię morską liasu środkowego przebiło niemal w całości (z wyjątkiem

stropu) wiercenie Przy ^toń. prom tego odcinka wiercenia (fig. 1) przed- stawia się w skrócie, jak następuje:

Głęboko§li w m ^Opis

~1;2+203,3 - piaskowce bardzo drobnoziarniste białe, śred'niozwięzłe z dwiema

wkładkami iłów jasnobrunatIiych

~3,3+211J,7 - iłowce łupkowate, jasnoszaro-brunatne ze smugami .drObnopiaszczysty- mi i zwęgl'Onąflorą, mie,ilScami obfitą; W dolnej części flora spiry ..

tyzowana i bardzo·nieliczna fauna; w górnej wkładka piaiSkowca Jak wyże'l; w całej serii nieliczne sferosyderyty

216,7+220,2' - nowCe zbliżone do poprzednich, bardziej zwięzłe, brunatne, w spą- , gu wkładk!a łupków popielatych tłustych; dość liczna flora zwęglona

i spirytyzowana; na głębokości 218,5 m wkładka syderytu

'220,2+223,15 - łupki ilaste ^tłuste, szarobrunatnaweze sferosyderytami i drobnymi konkrecjami pirytu'

223,5+225,7 - łupki bardziej chude brunatne również ze sferosyderytami

Badania geo'l'Ogicme, na, antyklinorium pomor$kim 743

225,7+229,0 - mułowci!c' piaszczyste, dość zwięzłe, lllieco dOlomityczne ze żwirkam!

kwarcu, ,spirytyzowaną florą, a w spągu ze śladaini fauny; na głę- bokości ~28,2 m wkładka syderytu '

229,O+Z30,O - mpki ilaste chude, ciemnoszare.

230,0+243,5 - łupki illaste ^tłuste, popielate z pięcioma wkładkami czystych sydery- tów

243,5+24i5,G - łupki ilaste bardziej chude; ciemnoszare

,245,0+248,7 - nowce piaszczyste prawie czarne z miką i spirytyzowaną, florą; miej- scami ,przechodzą w mułowce; na głębokoŚci 248,4 m ^wkładka sy- derytu ze smugą piasku nieco chlorytowego

:t48,7+2J52,O - dl,owce piaszcz;y:ste i ~ułowce 'ciemnoszaTe; na, głębokości 260,5 m i w ilpą~ wkładki syderytów - w pierwszej z nich wtrącenia pia- sku gruboziarnistego

252,0-f-l2l54,0 - łupki ilaste tłuste jak wyżej ze aporadyczną fauńą małżową 254,0+254,7 - iłowce łupkowate chude z warstewką syderytu w. ,spągu

254,7+259,2 - iłowce piaszczyste ciemnosZare, miejscami łupkow.ate; w górnej części wtrącenia piasku średnioziaa"nistego z chlorytem i pojedyncze

fragmenty fauny; tuż ponad spągiem wkładka syderytu

259.'2+259,5 - łupki llaste tłuste jak wyżel z war&~ą .czystego syderytu w &pągu

259,'5+2100,9 - iłowce piaszczyste ciemn,oszare, w spągu war.stewkl:l piaskowca śred­

nioziarnistego, z kaolinem 260,9+261,3 - lupki ilaste, tłuste jak wyżej

261,3+262,0 - okruchy syderytu oraz piaskowców od drobno-do. grubozia'rnistych.

Dla uzyskania obrazu paleogeograficznego istotne jest porównanie po-,

v.,-yższego profilu z danymi z pobliskich wierceń, wykonyWanych wokoli- cach ŁobezuprzezZakład Złóż Rud Zelaza. Obszar ten jest obecnie przed-

. mio·tem szczegółowych badań R. Osiki. Ponieważ !l'dzenie wierceń łobeskich

znane są autorowi, zdecydował się on podać schemat stratygrafii serii mor- skiej w tych otworach oparty na własnych notatkach (fig. 1).

Rozpoczyna się ona tam warstwą ciemnoszary'Ch i brunatnych mułow­

ców, zwykle wapnistych i zawierających wkładki mułowcówdolomitycz­

nych i syderytycznych oraz syderytów i dolomitów mułowcowych. Jest to warstwa (A),' która zwykle· zawiera naj liczniej szą, choć słabo zachowaną faunę. W niektórych otworach występuje, również w tej warstwie f,acja piaskowców chlorytowych, która z reguły jest spotykana dopiero wyżej.

Miąższość warstwy (A) wynosi od 8,8 m do 15,3 m.

Przykrywa ją wa-rstwa(B) zbudowana z łupków ilastych' tłustych i po- pielatych, zawierających sferosyderyty. Miąższość jej waha się od 3,8 m do 7,7 m, wjednym tylko wypadku osiągając 11,2 m. ,

Z kolei następuje warstwa chlorytowa (C); dwa jej ogniwa, dolne i gór- ne (Cl i Ca), złożone są z piaskowców od drobno- do grubo,ziarnistych, za-

wierających chloryt i syderyt w spoiwie oraz wkładki syderytu. Podrzęd­

nie występują w tych ogniwach mułowce, a nawet łupki pias'zczyste rów~

nież z chlorytem. Ogniwo środkowe (C2), dzielące, wyksztareone jest jako

'łupki wpielate o identycznympbkroju, jak w warstwie (B). Łączna miąż­

szość wszystkich trzech ogniw wynosi 7,9+11,5 m, iN pojedyńczym wy-

,padku spadając do 5,2 m: .

'- ^{;.', ;--} Ry'szard-Dadolez: ..

-.-

,_ .1""

' I:·

10m

-,

. ~; ,

...

• ,i .

L,:

PRZYTOŃ

Ftg. 1. Thcje serii' 5lias-u środkowego

Facies O'f complęx 5 of Middlle Lias-

;,

, i

l' : 'l _ łupki' ilaste, tłuste, 2 - łupki Uaste chude, 3 - łupki piaszCzYste, 4 ~ mułowce piaszczyste, 5 ~'piaskowce drobnoz1ani1ste, Uast~, ;' 6 - piaskowce drObno~ani1ste. 7 ,;-

piaskowce średriloz1arŻl1śte, ,8 -:-' piaskowce grubo2(1a.riiiBte ' ' , -" - -,' ,-_ ~.--l - argillB;Ceąusfat claY'a, -2-',,"," arglllaceol,ls:sandycIays, 3 - arenaceous shales, 4,"-

arenaceous mudstones, 5 - argilla.ceous fine-grained,' sandstones, 6 ~ tine-gr&1ned sandstones, 7 - medium-grained sandstones, 8 - coarsei..graIned' sandstOne$L

Badania gealogiC7lI1ena. iuitykIinol'j,um pomorskim 745:

Najwyższa i najgrubsza warstwa (D) licząca 35,0-51,2 fi miązs:oo,śCi

jest w swej wyższej części wykształQona niejednolicie, co uniemożliwia

bardziej szczegółowy podział. 'W każdym razie regułą lest występowanie

w dolnej jej części lupk;ów ilastych tłustych, znowu O pokroju ~upków

warstwy (B) '.-:-- jest to ogniwo (Dl)' W spągu tych łupków można zwylde

zauważyć dcmieszkę materiału piaszczystego a nawet wkładki piaskow- ców chlorytowych typu warstwy (e). Ku. górze natomiast łupki tłuste przechodzą zwykle stopniowo w łupki pia~zciyste (D2) , a następnie w kom- pleks skł.adający się na przemii:m z łupków l mułowców piaszczystych oraz bardzo drobnoziarnistych piaskowców. Jeżeli piaskowce te tworzą również.:

grubsre, kilkumetrowe warstwy, wtedy w środkowej części kompleksu

można wyodrębnić warstwę łupkową z wkładkami syderytów, (D4),pod-

ścieloną i przykrytą właśnie prżez te piaskowce (Da i D5). Jednak taka .optymalna sytuacja istnieje raczej rzadko, 'Przeważnie wkładki piaslrow- cowe są, cieńsze, ltczniejsze i nieregularne. ' , _

, Stratygrafię serii morskiej w Przytoniu w n,awiązaniu do okolic Ło­

bezu podano na figurze 1. Przy poróWnaniu obu facji rzuca się w oczy pewna zasadnicza różnica, rozwijająca się na przestrzeni :zaledwie 15 km,

.oddzielających oba obszary. W Przytoniu mianowicie zanika niemal zupał ... : nie facja gruboziarnistych piaskowców chlorytowych, które' w obszarze'

łobeskiIn, Qsiągają kilkumetrowe miąższości. ' "

, Facja ta w Przytoniu zastąpiona jest przez mułowce i iłowce pIasz- czy.ste, Pod tym względem istnieje zbieżność z otworami w MechowieiGo-:

łańczy(R. Dadlez 1957a, fig. 1) odległymi o ca60 kin. '

Równocześnie różnice w wykształceniu serii morskiej między krań­

cowymi wierceniami' vi oooza;r:ze robeskim, Zerzynem lIlla .północnym za--:

ćhodzie i Boninem napoJudnioW'ym wschodzie (fig. 6), odległymi od siebie o 30 km, .są tak niewielkie, że praktycznie można przyjąć w całej tej strefie istnienie jednolitej facji.

, Wszystkie te fakty świadczą o tym, że w okresie Sedymentacji serii morskiej znajdował sjęnaSW od obszaru wbezu jakiś grzbiet o tenden-"

cjach do wynurzeń, który w pewnych okresach dostatcźał materiału grU:~:

boklastycznego. Materiał ten osadzał się w wąskiej strefie, pokrywającej"

się z dzisiejszą strefą wy'{!hodni serii morskiej, natomiast nie docierał juz-

trochę dalej na północny-wschód, a więc w okolicę Przytonia.

W.świetle tych wniosków można wysnuć przypuszczenie, że pas opty-

malny dla poszukiwań rud żelaza (porównaj J. Znb,sko 1957) znajduje się

nieco na północny wsch,ód od obecnych wychodni serii morskiej, a więc

niestety w str€fie, gdzie jest ona 'zerodowana. Pewne ń,adzieje może roko-:

wać jedynie istnienie synklin typu Przytonia w obrębie szerc.kiej strefy centralnej antyklinorium.

*

Seria' 6 liasu, zaliczona również do liasu środkowego, wstała uchwy- cona, w otworze Komo,rowo. Jest to prawie pełny j€j profil. Nie uchwY.:.

eono niestety arii stropu, ani spągu serii, jaklrolwi€k z porównania z inny':' mi wieI'loeniiami wynika, że nieprzewieroon.eodcinki są' niewielkie. Profil

• wiercenia Komorowo przedstawia się .w obszernym. skrócie następująco'

(~ig. -2.):. q " . .i . . . . .. : '. : o" - ... ,

Kwartalnik Geologiczny - 8

746. ^,,"' Ryszard Dad'lez

Głęboko'~ w .m Opis

',0,0

+

(7Z,0+ al,O """-' piaski średnioziarniste; :mlejscami drobnoziarniste, szare '81,0 +87,5' -mulowce pia.JSzczyLŚte hrtinatne zsiecz'k:ą flory ,

.. ~ . I

~87;5 +97,4 -piaskowce w gÓTzedrobnoziarniste· 'z przemazami ilastymi, niżej czę-'

, ' . . . ściowo· średnioziarniste' , . .

;97,47 1116,0. ,:..:,.. piaskowce kruche i piaskickobnozia.r.ni:ste, w górnej części z ,prze- , ' mazami ilastymi, w stropie z· wkła·dką '(1,3 m) - iłów i' mułowców

" ". piaszczystych, .

l1{1;O~l20,O- iły ciemnobrunatne w górze piaszczyste, z deti"ytem flory częściowo

., . . spirytyzowanej i' konkrecją pirytu' ,

12(),0+1~6',0 -,,-' brak rdzenia ," , .'. . ' .,', , ' . ' . , ' "

I:UI,0....;-207,4 - piaskowce przeważnie drobnoziarniste, tylko sporadycznie zpr:rema-

" zami ilastymi, zawierają wkładki piaskowców 0. ziarnie gi'ubszym~

1d6l:e stanowią ok. 3'ĄNo ,serii ⁱ gromadzą· się 'głównie w 'jej' części dolilE~j ; występują one na następiujących głębokościach!' ok . .1313,O m;

ok; 133,'5i m; :135,1}"-13l7jO m; UjO;o.:-1512,0 m;t67;~166;O m; 169,0"':":' .,' 178;0 m; 'lM,o:..:...187,5 m; ,197,5~20'7,4 m. . , ':!

207,4+21f2l,4':":'" ·iłowce plaiszcZyste ciemnoszare~sieczką fLOTY . . •. " ."

212,4+223,0 ,::,;....·pia3kowc~ drobnozia.rnistt!;w spąguprzechodzą' wgrUłiożiarnis~. ,', .'. 223,0+22'6,:51 - iłowce piaszczyste, w·stropieprzechOdzą·w pIaskowCe dr(j.l;>noziarl '

. . ' " ':ni;stez(FsniU~l:nr Ilastymi, , .. , ', ' ,," "

. 226,5+268,2;·...,:.. piaskowce~w Priewadze:drebriozi~nhte,;iawierające wkładki o' grub":"

szym zili·rnienan'aitępujących·głębokościach: w stropie; 'ok2gQ,onl';' , ' ,M6,2'~2515,1'm;ok. 256,t5'm;' 259;~2l62,7;' w ISpągu. ^"

268·'2...L2'111'6 ':":'" b:rakJi-dżenia' '.' . ,"', " " " ' , .. " ,: .' ,": \:1,:';

' . ' -

271,6+300;3. ;:..;. piaskowce p,rzewatrue' " średnie": ,i gr.uboZfarniiSte; ztzad1fa :' drobri6~' .. ,':' ".' ·.:ziatniste:. ' · · ' " , "~i . /' c/r .... (:

. ;', ,'" , : . ,. i

:;'~'. J-aka· jest·:o.gólnamiąz.sZdŚĆ ·serii·: 6 ,w okolicy Komorowa? Miązsmść

przebitego :wK(1I11arowieodcinka.::''Wyll0Si '228,3m.' Facja: jest:,

na <>gól

'zbte~na'i' facją: serii ,6,' prz'ewiercbnej' w,ó'tworże Mech.o:Vv'ón.a· głęookości;

ó.d'.107,1 do 599,0 m.R6żnica·miąższości pOcłiodzistąci; 'że"w'K~m()rowi~1 ri'ajniższa 'część serii jt=!st 'WyraZniegruboziarnista;ćzegO wMeCMw'ie:,.:n:ie~

stwierdzono. ,Pozostałe w.arstwy.' dadzą się 'dość"dobrze korelo'wać; :..jeżeli

prtyjmierp.y jako poziom porównawczy warstwę ilastą; przewiereoną:w. Me-

ę-how~ena.·głępo.kości ok. 480 In, w Komorowie zaś 00116,0:-:12'0;0 m,: ful

mpż-emydojśćdo wniosku, że strop serii 6 w tym ostatnim'otworze l,eż'al

zapewne na głębokości około 50m. " , .' . .'

'.' Z drugiej, strony porównanie profilu Komorowa ·z· OtworernZerzynoIl , koło Reska, vi' którym dolna seria piasków śrędnió· i ,grubdtzial'lIii.stych· Jest dobrze rozwinięta, pozwala umieSlZczać dolną granicę serii 6 w Komorowie na głębokości ok. 318 m. Miąższość zatem cl;iłej serii można sżacować w tej okolicy na olroło 268 m. .

;Wiercęnie. 'IN ,Jastrzebnikach na odcinku. 177,3-249,6 t;rr równieŻ' prze- b.iJo. dolną część .:serii . 6,' jednak w wykształCeniu odmiennym od stwier~

dzo.l1egQ wKQmorowtej' aba.rdZiej zbliżonym do znanego z'Mechowa~ Prze~

W'~ąj.l:l ,tu . pią~ki: i piaskowce,· drobnOziarniste, , zaledwie' rz;dwiema kilku;..,

IJletrQw:ymiwkładkami:piaskowcó;w :-średnioziarnistych .. Facja • Jastrzębnik

stanowi przejście do facji stwierdzonej w otworze Gołańcz (R. D.adlez;

. .:' : ~ r. . .

Badania geo'logicz.ne 'na antyklbioriwn pomorskim 747

1957a), gdzie bardziej częste i grubsze są wkładkii1astcr-mułdwcowe,d~

mieszka zaś ziarn średnich w piaskowcach jest niezmiernie rzadka. Wsku- tek. tych zmian miąższość serii 6 w Gołańczy:maleje do 148,9 m (fig~2).

Analizując układ przestrzenny facji w serii 6 dochodzi się znowu, . po- dobnie jak przy rozpatrywaniu serii morskiej, do dość nieoczekiwanego wniosku, że kierunek transportu materiału okruchowego przebiegał wów- czas z SSW na NNE. Można to zjawisko wiązać z wczesnymi fazami dźwi­

gania się antyklinorium (ruchy te nie objęłyby zatem dzisiejszej antykli- ny kołobrzeskiej); bądź z istnieniem obszaru płytszego .nieco dalej na po-

łudnie, być może w obrębie anomalii magnetycznej':iw niecce Chociwla (W. Pożaryski 1957a, b). " . / .

Profile serii 6, poza dostarczeniem mater~ału do rozważań paleogeo- graficZnych, zmusiły ponadto do rewizji połqżenia granicy serii 5 i 6 we wzor:cowym otwo,rze Mechowo. Istniej e miaI?-owicie :wyraźna różnica mię­

dzy bardzo drobnoziarnistymi, średnio-zwięzłymi ' piaskowcami serii 5 i drobnoziarnistymi i kruchymi piasko-wc~Ini serii ,6, aps.trahując już od wypadków, gdy na serii 5 leżą bezpośreą~io i os~rągranicą pieskowe e o grubszym ziarnie. Omawiana gra~iea'w Mechow~e została uprz~io po- stawiona na przejściu od jednol!tej serii ilastej do' serii piaskowcQwej, na

głębokości 605,6 m; obecni~_prz'esunięto ją na głębokość 599,0 m.

~.,.;.." j !'

:r,.1A8 GaRNY - DOGGER DOLNY'

/ '

.Serie 7,i ·8, zali~zone już do liasu górnego '~ostałyprzewiercone otwo- I'ami w Buk<lwie, Sidłowie i Ramlewie, nadwiercOI~e natomiast otworem w Karlinię. Najbardziej typowy jest profil w; Bukowie ~·schemat jego pa- dano niżej, mimo że brak jest w nim najwy,żlSzej części serii 8, przykrytej tu bezpoś:t:e'dhio przez czwartorzęd (fig. 3). /' , . . ,

Gł(bokość

w

0,0 -:-7 4,01 ~ czwartorzęd __ .---.. ---- .---- , ,

74,0 -:-95,9' ~ iły i . iłO'woo'

.

95,9-:-1110,9' - brak rdzenia (prawdopodobnie piaski), ~ylko między 100,0 al{)7,9 m

. ' warstwa iłu jak wyżej ' . ,

110,9+126,9 - iły i iłowce," rzadziej łupki 'SZ81'e, w g6rnel części zielonawe, pias~:' czystej .zawierają . sferosyderyty oraz dwi-e wkładki piaskowców sy- , derytycznych - w'niższej wkładce na głębokOOci około 1118 m zna- , leziono Pseudcimonotis Sp.

126,9-:-100,0 -,-iły',1 iłowce częściowo piaszczYlSte szarobrązoW'e zwykle . z liczną sieczką flory, z wkładką węgla (130,5 m) i piaskowca syderytycznego

(131,5 In): : '

W profilu powyżs'zym można dostrzec' charakterystyczną trójdiielność serii. Do 110,9 m mamy serię esteriową (seria 8), niżej dof26,9 serię mor-

ską z syderytami (seria 7b) i wreszcie do 139,0 m serię ilastą z florą i wę­

glem (seria 7a). Jest to układ typowy dla obszarów dotąd poznanych.

'ZpozoStałych ()tw()~ówjedyriie'Ramlewo'(fig;'--3)'odbiega-'od-podanego

schematu. Jakkolwiek można tam stwierdzić odpowiedniki serii 7a i 7b, to iły zi'elone zajmują niewielki odcinek: Być może,~że,l~ia esteriowa wy-

748 Ryszard· Dadlez·

kształcona jest w dużej części w postad piasków i reprezentują ją luki w uzysku rdzenia w wyższej części pro-filu. Podobna sytuacj-a była w otwo- rze Goslaw. Powoduje to pororne zmniejszenie miąższości obu serii w Ram..;, . lewie - lic;lą .one tu 39,8 m miąższości w ipOrównaniu z 67,6 m w otworze

Sidłowo (fig. 3), gdzie zostały przebite w całości.

:1

f,m

20m ₄ ^'0

"

80m ^TI!

5 13

14

6 15

;\ f8

seria?

133,5

157,5 f(:,

""

176,0

...

....

..

ta

217,6

aeria5

l-

ZERZYNO// KOMOROWO MECHOWO JASTRZEBNIKI - ODtAŃCZ

Badania geo1ogiC'llllena antyklinor~um pomorskim 749 Warto jeszcze wspomnieć, że również wSidłowie znalezionow,oorębie

serii 7b faunę małżów. Na c'ały zatem rozpatrywany obszar dociera zalew morski, ~any na bardziej zachodnich terenach ^(R. Dadl-ez, ^1957a) i wią-

zany z okresem liasu E, "

• •

Otwór w Karlinie przebił serię piaszczystą, leżącą poniżej dolnego we- zulu a po,wyżej serii esteriowej, będącą odpowiedniikem serii 9 i 10 z po- granicza liasu i doggeru w okolicach Kamienia Pomorskiego. Miąższość

jej wynosi tu 126,1 m. Wiercenie Popiołki weszło w tę samą serię, praw- dopodobnie tuż poniżej jej stropu i nie ^przebiło jej na przestrzeni 216,2 m.

Obserwujemy tu więc to samo zjawisko redukcji miąższości w kierunku WSW-ENE, co i na odcinku Mechowo-Obroty (R. Dadlez, 1957a).

Równocześnie zanika w tym samym kierunku odpowi-ednik o·gniwa 9c, który w Popiołkach jest jeszcze niezle ^wyrażony w postaci bardzo drobno- ziarnistych piaskowców barwy brązowej, zawierających gdzieniegdzie warstewki ^żwirków. Ku dołowi następuje warstwa ^łupków ze sferosyde- rytami i spirytyzowaną flo,rą, Utworów takich w Karlinie, podobnie jak i w Obrotach, brak jest zupełnie. Cienienie serii 9 i 10 oraz zanik probl-e- matycznych ^wpływów morskich w kierunku północno-wschodnim wiąże się ze zbliżaniem do wyniesienia ^Łeby.

WEZUL,

, Jest to piętro :z:baą..ane stolsunkowo dokładnie na terenach położonych

bardziej na zachód. W roku ubiegłym natomiast fragmenty jego nawier- cono tylko w dwóch punktach.

Otwór Karlino bezpośrednio pod nadkładem nawiercił dolną część we- zulu środkowego i przebił cały wezul dolny. Profil tego odcinka wiercenia . wygląda jak następuje (fig. 4).

,Fig. 2, Facje serii 6 liasu środkowego

, Faciesof complex 6 of Mi:ddle Lia:s

1 - iłowce 1 łupki Uaste, 2 - iłowce 1 łupki piaszczyste, 3 - mułowce, 4 - mułowce pIaszczyste, ,~ -- I'illSkowce drobnoziarniste z przemazami Uaat:;rm1, 6 - piaskowce drob- noziarniste, 7 - piaskowce średnioziarniste, 8 -; piaskowce gruboziarniste, 9 - pias- kowce r6:l:noziarniste, 10 - syderyty, 11 - Sferosyderyty, 12 - piaskowce ZWięzłe

,wapniste, dOlom1tyczne, albo syderytyczne, 13 - wapien1e piaszczyste, 14 - , węgiel

(10--14 - w drobnych wkładkach), 15 - fauna, 16 - skup1en1a zwęglonej flory (15 1 16 tylko na fig. 3)

Objaśnienia dotyczą f1gur 2-5

l - claystones and arg1llaceous shales, 2 ,- arenaceous c1aystones and sbales, 3 - mudstones, 4 - arenaceous mudstones, 5 · - f1ne-grained sandstones wtth arg1llaceous streaks, 6 - f1ne-gra1ned sandstones, 7 - med1um-grained, sandstones, 8 - coarse-

gra1ned sandstones, 9 - unequigranu1ar sandstcines, 10 - sider1tes, 11 - sphaero- sider1tes, 12 - compact sandstones calcareous, dolom1tlc or sldertt1c, 13 - arenaceou8 l1mestone&; 14- - coal bed!ł-(10-14. - in" th1n sea.ma). 15 - fa.una, 16 - accumu1at1ons of' carbon1zed nora (15 and 16 on Fig. 3 cin1y) ,

:" lllx:pianat1ons · con'Cern'ing fig. 2-5.

750 Ryszard :Qadlez,

Głębokość w Ql Opis

0,00+ 00,.10,...,... czwartorzęd

159,10-;.-79,40 ,;- trzeclorzęd

79,40-;.- 79,50 - ' iły ciemnosmre z WI8!l"atewkami piaslm

79,50-;.-80,40 - piaski drobnoziarnilste, sUnie ilaste, szarobrązowe

8{),40-;.- 83,40 - łupki Nas te, w górze miękkie, niżej bardziej zwięzłe, z obfitymi

'P'I'ZJema~ami piasków lSml"ych, miejscami Wkoidy, bardzo nieMcZona fauna, w spągu okruch syderytu

83,4I()-;.-e4,00 - piaski bardzo drobnoziarniste, jasnoszare,

84,00-;.- 00,00 - iły i łUpki piaszczyste j.w., miejscami mlIłowce łup~owate, buna , ' nieco liczniej'sza, nieliczne i niewyraźne konuesje żelazisto-ilaste;

w dolnej części mniej smug p'iaszczYlStych

90,5114- 92,10 - łupki i1aste, słabo piaszczyste, szare i cięmnoszare, fauna liczni,ej- sza, konkrecje ilasto-żelaziste

92,l10-;.-192',4() - 10 cm syderytu snnie wapnilstego

92,40-;.-101,40 - lupki ilaste i, iłowce szare, miejscami brunatne, smUgi piaslru bar- dzo rzadkie; splrytyzowana flora i fauna dość liczna; nieliczne drobne sferosyderyty; miejscami :zilustrowania; w dolnej części

łupki są baI'dziejchudę, detryt fauny 'liczny i liczne fukoidy;

w spągu okruch syderytu ilastego

iOl,4O-;-102,60 - iłowce szare, ,silnie zmierzwione z J;liaskiem, zawIerające żwirek kwarcowy do patIU 'cm średnicy; :na głęb. okołe> 101,6' m zsydery-,

tyzowane ' ' '. ' , "

102,60-;.-'103,.60 - piaskowce syd'erytyczne bardzo zwięz~ z liczną fauną, w stropie syderyt piaszczysty z ^białymi oolitami

1B3,OO-;.-104,OO - 20 cm piaskowca .syderyty-czno-wapniste'go szarego z bardzo licz-

ną fauną

104,60..;-106,310 - okruchy piaskowców j.w." oraz piaskowców bardZ() kruchych, szarych, mikowych

106,30-;.-'107,30 - brak rdzenia,

107,30-;.-1100,40 -,--' syderyt silnie piaszczysty

107,40-+i!I09,OO ...: okruchy ^iłów 'szary>eh bardzo ^gęsto Wl3rstwowanych piaskiem 109,BO-;-lllO,2D - 20 cm syderytu silnie piaszczystego sżarego, z falliIlą i !liczną zwę-'-

gloną florą

10 cm piaskowiec średnioziarnilSty, zwdęzły, szarozielony, słabo

wapnisty' z ,oc;litarni chloryt owymi

1J.0,20-;.-1115,00 ~ piaskowce bardzo kruche, przeważnie s~ozielionawe, chlorytowe, miejscami szarobrązowe, około L12,4 m ze żwirkami; w spą$1 Uy zmierzwione szare

115;00-;.-'11117.00 - ,@ cm piaskowiec dTobnoziarnisty, szary, lekko zielonawy kruChy;

. 10 cm -'- piaskowiec syderytyczny, sUnie zwięzły

11'7,oo+1119,2D ~ piaskowiec sZaJ:Iozielonawy j.w. oraz piaskowiec średnio zwdęzły,

. częścioWo o spoiwie syderytycznym

1J.9,20-;.-119,OO - piaskowiec kJr.uchy dTobno:~iaxnlsty, jasnoszary; ^ku dołowi przej-

ście stopniowe ..

ii9,80-;,.:1I2O,50 --,- piaskowce kruche drobnoziarniste, silnie ilaste z przemazami cza:r-

nychiłów, z li-czną miką i nieliczną fa,UiD.ą, w spągU iły szare , . zmierzwlone z piaskiem

120,60-;.-1122,00 .:....:. pia<;lkowce·bardzo· kru-che drobnoziarniste, .zmierzwione. z ciemno- szarymI iłami, .nleliczna flluna, przejście ku d.ołowi stopniowe

Badania gealogicme na'antyklinorium pomorskim _{. .} - . , . ' 751

122;00+124,40 -- iłowce szare,silnie zmiea:zwione'z piaskiem,. fauna nieco· liczniej<-

· sz.a, miejscami" Jeszcze piaśkowcemierzwiste, ku dołowI· iły staj'ą

się ciemnosz~e

1'24,40.;.;-125;80·- piaskowce kruche j.w. zmierzwione z ciemnymi iłami

·125,80+1127,20 -iłowce i mułow.ce silnie mierzwLste j.w. około 100,8 m wtrą-cenia .żwil'lków kwarcowych; na głębokości 1'26,6 m wkiadka syderyini, w .. UaClh bardzo nieliczna spirytyzowana :mora; w dolnej częśd.

. iłowce są wyraźnie mniej piaszczyste;

12'7,21D+,!'219;40 - iłowce sllabo pi8iSlZczyste, stOSlUn,kowO dobrze WaJl."stwowane, ciemno- brunatne, z' liczną spirytyzowanąflorą, zaw~erające rozproszone

żwirki kwarcowe; na głębokości 12'8,5 m wkładka syderytu, po- niżej niej żwirki liczniejsze, nadto liczne zwęglone fragmenty

drewna. . '. :';

129,4!O+1'2J91,60 - iłowce j3JSonobtążowe zsyderytyzowane, z białymi 'Oolitami. ^I, 1'29;50_:-_1129,70 - ilowce szare jak wyżej zmierzwione ,z piaskiem różn()z~arnistym,

ślady fa.uny. . " . .. . ...

Bukowo _Sidłowo

.

""-~

;). ...

~

ct:: 8

'c::;,

95.9 236p'

Co 1949

.248/1

~ 110.0

- - - - 2 5 5 , 4.

"'t 7ó

""

'" _....

.p.

7a

<.9>

139,0 ^279,3 234,7

c.,.~

~<::l 6

",,~

Fig, 3.' Profile s'arii 7 i 8 Ua:su na p6łnocod Swidwina SectiOlliS of' compliex 7. and 8 of. Lias, north of' Swid:win

Rom/ewo'

..•... J\\-

rom

20m

cp.

.<9>

<f>

W otworze tym do głębokości 102,6 m sięga wezul środkowy z dobrze

-wyrażóną(pomiędzy 90,5 a 101,4 m) serią łupkową, w której w okolicy Kamienia Pomorskiego stwierdzono faunę poziomu Parkinsonia parkinsoni (tamtejsza warstwa Ws). NiżsZ'e warstwy należą już do wezulu dolnego.

Brak jest zupehrie danychco do wyższej części wezulu. Otwór ^B~ało­

gard, 'Wy'znacżony' już po odwierceniu Koclina, mia'ł właśnl>e za zadanię

dostaTCzenie profilu tej ^części doggeru.' Jednak nadspodziewanie gruby

J ~ :. , . RyszarqDad'lez .

c:oadJds.d, ponad trzykrótni~ większy. niż Vi sąsiednich otworach;s.prawił,

,ze.:

Facja prrewierconych w obu otworach partii wezulu wYkazu~enaj ...

:więcej cech wspólnych z facją kamieńską (R. Dadlez, 1957a),aniez.po- .bliskimi okolicami Kołobrzega, co ilustruje fig. 4. Do'wodzą tego przede wszystkim wyraźnie wykształcone warstwy ilaste w dolnej części wezulu dolnego i dolnej części wezulu środkowego. Pierwsza 'z nich ma. nieco

Pęp/ewo (oka/lce KamieniiI)

Nalo/ewice

Jaka/iee 6rgl7c) 'Kar/ino

(oko/ice 8ialugan/u) .

Czernino :.: .' ..

(o/co/iee KoIDórzegu)

,.197,5

90.5

~---102.5 ew----:--I.'łO.

122,0 - - - - 1 2 9 , 7

Fig .. 4. Profile niższego weZ'll1u naoddnku Kamień PomorSki-Karlino SeoHons of Lawer Vesuiian onthe tl18!ct Kamień Pomarsld-Kar1runo

' Cm

Lam

mniejszą miąższość niż koło Kamienia (w Karlinie 7,7 m, w Białogardzie

9,1 m, koło Kamienia 14+17 ,m) i zawiera charakterystyczne wtrącenia

grubych ziarn piasku. Druga wspomniana uprzednio' seria po.ziomu Par- kinsonia parkinsoni ma miąższość niemal identyczną, jak koło Kamienia {odpowiednio 10,9 m oraz 11,3 m w porównaniu z 10+18 m koło Kamienia).

Otwory wiertnicze pod Kołobrzegiem (Czernino i. ObrO'ty) wykazują

tylko nikłe ślady facji ^łupkowej w omawianych ^piętrach. W Czerninie np.

reprezentuje ją trz-jlIletrowa warstwa łupków piaszczystych w wezulu . ^środkowym 'oraz dwumetrowa warstwa ^łupków w wezulu dolnym. W dol-

nym wezulu panuJe tam facja piaszczysta, czę.ściowo chlorytowa, która

koło Białogardu i koło Kamienia Pomorskiego występuje tylko w górnej

części wezulu dolnego. W dolnej ^części wezulu środkowego w okolicach

Kołobrzegu przeważają łupki piaszczyste i muł,owce. Ciekawe, że podob- .

ną fację stwierdzono w tym poziomie ^koło Gryfie (otwory Natolewice i Czyżewo). Przejście zatem do facji bardziej ter.rygenicznych odbywało się zapewne w ciągu' wezulu w kierunku z· południa na północ. Od tego zasadniczego kierunku mogły jednak następować odchylenia i w rezul- tacie facja pelitowa cofała się niektedy (jak właśnie koło Gryfic) znacznie

na ^południe. . . '

MALM DOLNY

Bardzo interesującego materiału faktycznego dostarczył otwór w Lu- lewiczkachpod Białogarde~.Podnadkład€m nawiercił on lItwOry dol.uego

Ba:dania geO'łogiCZlC.e. na antyklinorium pomorskim 753 malmu, wykształcone w górze jako piaskowce chlorytOIWe, w dole jako

muło,wce pias:lJczyste.Przejście między obu . typami osadów jest stopniowe na dość dużym odcinku. Dokładniejszy profil całej tej serii podaję poni-

żej (fig. 5). .

-Głc:bokość wm Opis

0,00+ 41',60 - czwartorzęd

41,,60+ 84,70 - trzeciorzęd

84,70+ 00,20 - piaskowiec dolomit)"czny szail"y z licznymi ośrodkami falUIly i próż­

niamj. po llaunie; zwięzły; skala Q wyglądzie zwietrzeUska 86,20+87,00 - piaskowiec bardzo k:I'lUchy, silnIe mierzwisty, ,szaro-brunatny, drob-

no-ziarnisty

87;00+ 88,80 - mułowce piaszczyste, średnio zwięzłe, z liczną fauną idetrytem fauny, !Szare, wapniste

88,00+ 00,90 - piaskowce mułowoowe, silnie chlorytowe, z baITazo li!cznymi obto- czonymi fragmentami limonitu! dość liczną fauną; nieżbyt zwięzłe;

pojedynczy otoczak doiOtIlli:tu

89,90+ 90,00 - piaskowiec ,q,robnoziaxnisty,waprusty, j,asnobTązowy, średnio­

zwięzły

90;00+ 190,5Q - .piaskowce IDIUłowoowe jak wyżej, intensywnie CJhlOil"ytowe

90,50+ 91,10 - piaskowce zlewne wapniste, szare, w spągu nieco chloryt.owe; fau- . na bardzo Uczna .

9'1,'10+'100,60 - piaskowce na przemian hlaste szarobTązowe oraz chlorytowe, zie-

lone.a nawet niebiesko-zielone, kruche, miej,selami dobrze warstwo-

wane, dI"obnoziarniste,. wapniste; fauna niezbyt liczna; do głębo­

kości 93,7 m przeważają piaskowce chlorytowe, niżej ilaste z wkład­

ką chlorytowych na głębokości od 95,7 m do 00,5- m; w stTopie i w spągu tej wkładki bardzo liczna, fa'una -

lOO,60,-;-'1l10,40 - piasJkowce dl'obno~iarniste, na 'Ogół kruch-e, ale w wf.elu miejscach

średnio-zwięzle (między innymi najwyższe 2 metry); spoiwo prze-

ważnie chloryt owe, zielono-niebieskie podrzędnie margl1ste, jasno- .. brązowe; w dolriej części kilka przemazów \iłów mikowych ciemno- brunatnych; fauny brak; na głębokości 1:09,3 m wkładka wapienia pfaszczY'.stego jasno-szarego, ciemnocęt~owanego z bardzo Hczną fauną

113,40+'1311\,00 - p1askowoe drobnoziaTTIiste 'przeważnie kruche, silnie zmierzwione z brunatnym iłem, zawierające przemazy takLego samego iŁu; w gór- nej części przeważnie spoiwo chlorytowe, w dolnej ila-ste; na głę­

bokośd ok. 117,8 do 1:1'8,4 m wkładka 7lWięzlych 'Pj,askowców chlo- rytowych jak wyżej; na głębokIoścI 1120,;9 m killrucem.tymetrowa smuga w,apni,gto-sy1dea-ytowa; na głębokości 123,i91 i J.126,15, im po- dobne wkładki zawierające :również impre'gn.3Jcje pirytowe; na

głębokości 129,3 m wkładka pialSkowca bardziej zwięzłego barwy j,asnoszarej

131,00+1610,30 - IDIUbowce zwięzłe, sdlnie piaszczyste, Hel +, ·przechodzące miejsca- mi w piaskowce si'lnie ilaste i zmierzwione, barwa skały szaro-

. brunatna, ba.rdzo nieliczna fauna, na głębokości :13'2,4 i 138,0 m

wkładki syderytów sil!ni'e lpiJaszczys;tych 'z. domia!zlk:ą chlory,tu i z fauną; ku doŁ(}wi -IDJUłowce baI"dziej zwięzre; W dołnejczęści

mniej więcej od . .150,0. m wyTaźnie przeważają mwl:owce; w spągu wkładki piaskowca w.apnistego jaSlI1oszarego, zwięzłego