Katarzyna Wasilewska
Filozofia na VII Ogólnopolskiej
Konferencji Arabistycznej
Studia Philosophiae Christianae 41/2, 299-301
[81] SPRAWOZDANIA 2 9 9
KATARZYNA WASILEWSKA
FILOZOFIA NA VII OGÓLNOPOLSKIEJ KONFERENCJI ARABISTYCZNEJ W dniach 10-12 m aja 2005 odbyła się n a Uniwersytecie Łódzkim V II O gólnopolska K onferencja Arabistyczna. Celem tego spotka nia było zaprezentow anie, w kilku sekcjach tem atycznych (m.in.: li- teracko-językoznawczej, politycznej, kulturow ej), wyników badań n ad k u lturą świata arabskiego, prowadzonych przez ośrodki nau ko we w całej Polsce.
Z agadnienia filozoficzne prezentow ane były w odrębnej sekcji fi lozoficzno - religioznawczej, podczas której wygłoszono sześć refe ratów dotyczących tej problem atyki.
W pierwszym z nich, Awicenianskie źródła egzystencjalnej ko n
cepcji bytu Tomasza z A kw in u , prof. dr hab. A rtu r A ndrzejuk wska
zywał jak ważny dla tego myśliciela chrześcijańskiego był jego arab ski poprzednik. W prezentow anym wystąpieniu przedm iotem an a lizy uczyniono pierwszy ważny tekst św. Tomasza zatytułowany De
ente et essentia. A naliza tego trak tatu nie pozwala na postawienie
ostatecznych tez na tem at wpływu myśli Awicenny na dzieło Toma sza, ale m oże stanowić doskonałą ilustrację tego, jak Tomasz korzy sta z tekstów Awicenny. Należy więc przede wszystkim zauważyć, że Tomasz sytuuje Awicennę w śród cytowanych autorytetów zaraz po A rystotelesie. Jest on traktow any jako filozof niezależny, a nie tylko jako k o m en tato r pism Arystotelesa. Interesujące jest, że ani A rystotelesa ani Awicenny św. Tomasz w swoich tekstach nigdy nie krytykuje. Jak zauważył w swoim wystąpieniu prof. A ndrzejuk: rze czywista droga do sform ułow ania przez św. Tomasza tezy o „esse” jako akcie bytu wiedzie przez filozofię i teksty Awicenny, na co wskazują nie tylko cytaty tego filozofa arabskiego w De ente et es
sentia, ale przede wszystkim awiceniańskie tło dla wszystkich roz
w ażań zawartych w tym traktacie, w którym św. Tomasz po raz pierwszy sform ułował swoją m etafizykę bytu istniejącego.
Drugi referat tej sekcji, wygłoszony przez m gr Katarzynę Wasilew ską, zatytułowano Recepcja greckiej myśli społecznej u średniowiecz
nych filozofów arabskich. Filozofia grecka m iała znaczący wpływ na
rozwój intelektualny średniowiecznego świata arabskiego i była po strzegana jako całość i jednolity system, którego najważniejszym
przedstawicielem był Arystoteles. Poznając jego dzieła i kom entując je, uczeni arabscy różnie interpretow ali jego myśl o człowieku jako jednostce społecznej. M ożna wyróżnić trzy etapy arabskiej filozofii społecznej. W pierwszy, kiedy wpływ myśli greckiej była najsilniejszy, uczeni arabscy, inspirowani Państwem Platona i Polityką A rystotele sa, tworzyli dzieła o idealnym państwie, którego celem jest osiągania szczęścia przez obywateli. Drugi etap jest czasem sporów między fi lozofią a teologią. W trzecim etapie krytykowano filozofię za niepo wodzenia w rozwiązywaniu problem ów metafizycznych, a jej głów nym zadaniem było rozważanie całościowego istnienia, czyli społecz ności ludzkiej. Każdy z etapów arabskiej filozofii społecznej m a swo jego znaczącego przedstawiciela. Pierwszym z nich jest Al-Farabi
(870-950 r.), wielki filozof islamu, nazywany „Drugim Nauczycie lem ”. W drugim etapie działa sławny teolog, mistyk i filozof Al-Ga- zali (1058-1111 r.), w trzecim - Ibn C haldun (1332-1406 r.) - zdolny polityk, historyk, dyplom ata i filozof.
Elementy gnostyckie w jem eńskiej filozofii tajjibickiej były tem a
tem w ystąpienia dr Katarzyny Pachniak. N a początku scharaktery zowany został tajjibicki odłam ism a’ilizmu oraz jego m ało zbadana filozofia, w której widoczne są wpływy neoplatońskie i gnostyckie. W referacie przestaw ione zostały poglądy filozoficzne tego odłam u na podstaw ie tekstów myślicieli tajjibickich.
D r Sylwester M ilczarek przedstaw iał refe ra t B ar Haebraeus
(1226-1289 r.) - lekarz, filo z o f i teolog jakobicki. B ar H aeb raeu s
był wybitnym lekarzem praktykiem , zajm ującym się jednocześnie etyką lekarską. U now ocześnił też gram atykę języka syriackiego i wzbogacił go o nowe słownictwo. Zajm ow ał się rów nież praw em kanonicznym , poezją, lite ra tu rą i astronom ią. W jego dorobku fi lozoficznym znajduje się Księga mowy i m ądrości oraz kom entarze i tłum aczenie Księgi wskazań Awicenny. M im o, że jest nazywany „Encyklopedystą X III - w iecznego O rie n tu ”, to jego dzieła nadal czekają n a odkrycie.
W kolejnej części tej sekcji w dwóch w ystąpieniach: dr. hab. M i chaela A bdalla, Losy chrześcijan jemeńskiego miasta Nadżran i in
nych miejscowości (V II w.) w źródłach arabskich i asyryjskich i mgr.
Sebastiana Bednarow icza Chrześcijanie Syrii i M ezopotamii w pierw
szym wieku hidżry na podstawie pism Jerzego, biskupa Arabów zosta
ła przestaw iona tru d n a sytuacja chrześcijańskiej mniejszości wyzna niowej n a obszarze wpływu islamu, w perspektywie historycznej
[83] SPRAWOZDANIA 301
i współcześnie. D r A bdalla podkreślał, że chrześcijaństwo było wy znawane przez znaczną część społeczeństwa Półwyspu A rabskiego przed islamem. M im o, że już wówczas rozw inięta była kultura du chowa i m aterialna, to jed n ak ten okres nazywany jest w dziejach arabsko - m uzułm ańskich czasem „niewiedzy”, co nie wydaje się w pełni uzasadnione.
W podsum ow aniu m ożna zauważyć, że dla polskich badaczy kul tury arabsko - m uzułm ańskiej najciekawsza jest problem atyka w spółczesna, będ ąca polem zainteresow ania politologów, języko znawców i kulturoznawców. Z agadnienia filozoficzne nadal czeka ją na odkrycie i szersze zbadanie.
