Ból spowodowany przerzutami do koœci w zaawansowanej choro- bie nowotworowej jest powa¿nym problemem klinicznym. Przerzuty do koœci wystêpuj¹ u wiêkszoœci chorych z pierwotnym rakiem pier- si, gruczo³u krokowego, p³uc, a tak¿e innych nowotworów, jak rak nerki, odbytnicy, trzustki, tar- czycy, ¿o³¹dka, okrê¿nicy i jajnika.
Pacjenci z przerzutami do koœci
¿yj¹ d³u¿ej ni¿ osoby z ogniskami przerzutowymi w innych narz¹- dach, a ból kostny jest podstawo- wym objawem u 70 proc. chorych.
Czêsto jest on bardzo silny i wy- maga intensywnego leczenia.
Jedna z metod leczenia bólu polega na wykorzystaniu celowa- nej terapii radionuklidami. W chwi- li obecnej jest to terapia jedynie paliatywna, pozwalaj¹ca jednak na uœmierzenie bólu, a czêsto na po- wrót do normalnej lub prawie nor-
malnej aktywnoœci ¿yciowej, co przy d³ugo trwaj¹cej chorobie ma bardzo du¿e znaczenie.
Radionuklidy, które znalaz³y za- stosowanie w leczeniu bólu kost- nego to przede wszystkim 89Sr,
153Sm, 32P, 186Re.
Wœród tych radioizotopów wyso- k¹ skutecznoœæ wykazuje Quadra- metTM, który jest zwi¹zkiem chela- towym samaru 153Sm i tetrafosfo- nianu (lexidronam).
Lexidronam koncentruje siê w miejscach uszkodzenia koœci podlegaj¹cych remineralizacji, któ- ra towarzyszy wszystkim przerzuto- wym zmianom kostnym. Promienio- twórczy sk³adnik preparatu po do-
¿ylnym podaniu dostarczany jest do miejsc przerzutowo zmienionych.
Kompleks 153Sm-lexidronam koncen- truje siê w obrêbie zmian w stê¿e- niu ok. 5-krotnie wy¿szym ni¿ w ko- QuadrametTMjest radiofarmaceuty-
kiem, zawieraj¹cym Sm-153, stoso- wanym w leczeniu bólów kostnych spowodowanych przerzutami nowo- tworowymi.
QuadrametTM jest skutecznym, a w niektórych przypadkach jedy- nym œrodkiem stosowanym w lecze- niu paliatywnym ze wzglêdu na spe- cyficzne w³aœciwoœci, a w szczegól- noœci: krótki okres pó³trwania, mo¿liwoœæ podawania wysokich da- wek, odpowiedni rodzaj i energiê promieniowania, stosunkowo nisk¹ toksycznoœæ.
Wysoka aktywnoœæ promieniotwór- cza preparatu mo¿e budziæ pewne obawy, ze wzglêdu na wielkoœæ na- ra¿enia personelu i wspó³mieszkañ- ców. W celu oceny tej wartoœci, w Œwiêtokrzyskim Centrum Onkolo- gii przeprowadzono pomiary dozy- metryczne, które w efekcie da³y ob- raz rzeczywistego nara¿enia. Wyni- ki tych pomiarów i wyci¹gniête z nich wnioski przedstawiono w pre- zentowanej pracy.
S³owa kluczowe: Quadramet, ochro- na radiologiczna.
W
Wssppóó³³cczzeessnnaa OOnnkkoollooggiiaa ((22000022)) vvooll.. 66;; 88 ((552222––552255))
Ocena nara¿enia na dzia³anie promieniowania jonizuj¹cego personelu i wspó³mieszkañców od pacjentów poddanych
paliatywnemu leczeniu preparatem Quadramet TM zawieraj¹cym Sm-153
Assessment of ionising radiation exposure of the staff and roommates from the cancer palliatively treated by Quadramet
TMwith Sm-153
Anna ¯órawska, Aldona Kowalska
Zak³ad Ochrony Radiologicznej, Dzia³ Endokrynologii, Oœrodek Leczenia Jodem, Œwiêtokrzyskie Centrum Onkologii w Kielcach
œci zdrowej i 6-krotnie wy¿szym ni¿
w tkankach miêkkich. Dziêki temu prawid³owy szpik kostny jest stosun- kowo mniej nara¿ony na promienio- wanie. Jest to bardzo istotne, ponie- wa¿ czêsto chorzy maj¹ zmniejszo- n¹ rezerwê szpikow¹, wynikaj¹c¹ z poprzedniej terapii (chemioterapii, radioterapii) lub progresji choroby.
PODSUMOWANIE
Ból spowodowany przerzutami do koœci jest powa¿nym proble- mem w leczeniu chorych z za- awansowan¹ chorob¹ nowotwo- row¹.
Stosowanie konwencjonalnej te- rapii jest ograniczone ze wzglê- du na wystêpowanie zjawiska to- lerancji, dzia³añ niepo¿¹danych oraz zaawansowanie choroby.
Systemowo stosowany samar Sm-153 (QuadrametTM) posiada specyficzne w³aœciwoœci:
– krótki pó³okres trwania T1/2=46,3 h, pozwalaj¹cy na podawanie wyso- kiej radioaktywnoœci,
– emituje promieniowanie β o w³a- œciwoœciach terapeutycznych (EBœr=233 keV, zdolnoœæ penetra- cji w tkance kostnej do 1,7 mm i 3,1 mm w tkankach miêkkich),
– emituje promieniowanie γ umo¿- liwiaj¹ce obrazowanie (Eγœr=103 keV),
– mo¿liwoœæ podania wysokich da- wek penetruj¹cych do wszyst- kich zmian (w stosunkowo krót- kim czasie, ryc.1.),
– wysoka aktywnoœæ w³aœciwa wy- nosz¹ca 28 do 65 MBq/µg (0,8–1,8 mCi/µg) o wybiórczym gromadzeniu,
– odpowiedni do iniekcji,
– 85 proc. podanej radioaktywno- œci znika z krwiobiegu w ci¹gu 30 min,
– ok. 65 proc. dawki jest wychwy- tywane w koœciach,
– pozosta³e 35 proc. jest wydala- ne z moczem w ci¹gu 6 godz., – niskie dawki promieniowania dla
pozosta³ych narz¹dów (innych ni¿ koœci),
– mo¿liwe do przewidzenia i od- wracalne uszkodzenie szpiku kostnego, porównywalne z uszko- dzeniem wywo³ywanym przez in- ne œrodki stosowane w onkologii, – wysoka skutecznoœæ w zwalcza-
niu bólu (do 70 proc.).
Mo¿liwoœæ podawania wysokich aktywnoœci – 37 MBq/kg wagi cia-
³a (1 mCi/kg), korzystna z punktu QuadrametTMis a radiopharmaceu-
tic including Sm-153 applied in the osseous pain caused by cancer metastasis. Quadramet is effective and in some cases the only agent used in palliative treatment in a view of its specific property as:
– a short physical half life, – possibility of administer of high doses,
– adequate type and radiation energy
– relatively low toxicity.
High emission of radiant energy of Quadramet can inspire fears con- sidering the size of exposure of staff and roommates. In order to as- sess this value the dosimetry measurements were carried out, which gave the real picture of the exposure. In this paper the results of the measurements and conclu- sions are presented .
Key words: Quadramet, radiation protection.
W
Wssppóó³³cczzeessnnaa OOnnkkoollooggiiaa ((22000022)) vvooll.. 66;; 88 ((552222––552255))
Ryc. 1. Miejsca penetracji Sm-153
widzenia pacjenta, ze wzglêdu na wiêksz¹ skutecznoœæ, budzi³a pew- ne obawy ze wzglêdu na nara¿e- nie personelu i wspó³mieszkañców.
W dostêpnej literaturze nie natra- fiono na badania prowadzone w tym kierunku. W zwi¹zku z po- wy¿szym w Œwiêtokrzyskim Cen- trum Onkologii, gdzie stosuje siê leczenie samarem od 1,5 roku, przeprowadzono pomiary dozyme- tryczne celem oszacowania nara-
¿enia personelu oraz wspó³miesz- kañców pacjenta.
Nara¿enie personelu mierzono przy pomocy indywidualnego daw- komierza cyfrowego Stephen 6000.
Mierzono dawkê, jak¹ otrzyma pie- lêgniarka podczas wykonywania wszystkich czynnoœci zwi¹zanych
ze stosowaniem QuadrametuTM, a wiêc od momentu rozpakowania preparatu do momentu wyjœcia pa- cjenta ze szpitala. Wyniki pomia- rów przedstawia tabela.
Z powy¿szych wyników mo¿na wywnioskowaæ, ¿e maksymalna dawka, jak¹ otrzyma³a pielêgniar- ka podczas obs³ugi jednego pa- cjenta nie przekroczy³a 40 µSv.
Bior¹c pod uwagê fakt, ¿e samar stosuje siê tylko w wyj¹tkowych przypadkach (ograniczenia ze wzglêdu na doœæ wysok¹ cenê;
przewidywana w ŒCO pula na rok bie¿¹cy – 12 pacjentów), nara¿e- nie pielêgniarki szacuje siê na 0,5 mSv w ci¹gu roku. Dawka ta w rzeczywistoœci jest du¿o mniej- sza ze wzglêdu na rotacjê perso-
nelu i zastosowanie fartucha os³on- nego, o równowa¿niku o³owiu 0,25 mm. Mo¿na wiêc wysnuæ wniosek,
¿e zwiêkszenie dostêpnoœci tego preparatu nie wp³ynie w istotny sposób na nara¿enie personelu.
Nara¿enie wspó³mieszkañców oszacowano na podstawie pomia- rów mocy dawki od pacjenta w odleg³oœci 1 m w czasie jego przebywania w szpitalu (œrednio ok. 2 godz.), przeprowadzonych przy pomocy dozymetru FH-40G.
Wyniki pomiarów pos³u¿y³y do ob- liczenia dawki, jak¹ otrzyma³aby osoba znajduj¹ca siê przez ty- dzieñ w odleg³oœci 1 m od pa- cjenta, od momentu opuszczenia szpitala, czyli od momentu odda- nia chorego pod opiekê rodziny.
W obliczeniach uwzglêdniono spa- dek mocy dawki zwi¹zany z przej- œciem izotopu z krwiobiegu do ko- œci, wydaleniem z moczem i roz- padem promieniotwórczym.
Na ryc. 2. przedstawiono œred- ni¹ moc dawki mierzon¹ w odle- g³oœci 1 m od pacjenta podczas pobytu w szpitalu. WyraŸnie widaæ spadek mocy dawki w ci¹gu 30 min, zwi¹zany ze znikaniem izoto- pu z krwiobiegu. Dalszy spadek zwi¹zany jest z wydalaniem izoto- pu i rozpadem promieniotwórczym.
W obliczeniach nara¿enia do- mowników, stosuj¹c zasadê pesy- mizacji, przyjêto maksymaln¹ zmie- rzon¹ moc dawki, która bezpo- œrednio po podaniu izotopu wynosi³a 16 µSv/godz., natomiast po 2 godz., czyli w momencie opuszczenia szpitala przez pacjen- ta 12 µSv/godz.. Na podstawie ob- liczeñ stwierdzono, ¿e przez kolej- ne 4 godz. aktywnoœæ spadnie jeszcze o 20 proc. (zwi¹zane z wydalaniem izotopu z moczem), a nastêpnie bêdzie nastêpowa³ je- dynie spadek zwi¹zany z rozpa- dem promieniotwórczym. Zgodnie z tymi za³o¿eniami obliczono, ¿e dawka otrzymana przez domowni- ka, przebywaj¹cego w odleg³oœci
Tab. Nara¿enie pielêgniarki podczas podawania izotopu Sm-153 oraz póŸniejszej opieki nad pa- cjentem
L
Lpp.. DDaawwkkaa oottrrzzyymmaannaa pprrzzeezz ppiieellêêggnniiaarrkkêê CCaa³³kkoowwiittyy cczzaass p
pooddcczzaass ppooddaawwaanniiaa nnaarraa¿¿eenniiaa ii ooppiieekkii nnaadd ppaaccjjeenntteemm [[mmiinn]]
[[µµSSvv]]
1. 38 140
2. 23 153
3. 21 101
4. 28 140
5. 36 96
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 Œ
Œrreeddnniiaa mmoocc ddaawwkkii oodd ppaaccjjeennttaa ww ooddlleegg³³ooœœccii 11 mm w
w cczzaassiiee oodd ppooddaanniiaa ddoo wwyyjjœœcciiaa ppaaccjjeennttaa zzee sszzppiittaallaa
c
czzaass [[mmiinn]]
Ryc. 2. Œrednia moc dawki mierzona w odleg³oœci 1 m od pacjenta podczas pobytu w szpitalu 16
15
14
13
12
11
10 mmoocc ddaawwkkii [[µSSvv//hh]]
524
Wspó³czesna Onkologia1
1 mm w ci¹gu tygodnia wyniesie ok. 00,,66 mmSSvv..
Pacjenci opuszczaj¹cy Oœrodek Leczenia Jodem otrzymuj¹ pisem- n¹ informacjê, dotycz¹c¹ sposobu postêpowania w domu, w której zamieszczone jest zalecenie, aby w pierwszym tygodniu zachowaæ jak najwiêksz¹ odleg³oœæ domow- ników od pacjenta i ograniczyæ do minimum czas przebywania. Przy stosowaniu siê do tych zaleceñ dawka, jak¹ otrzyma wspó³miesz- kaniec mo¿e byæ kilka lub nawet kilkunastokrotnie mniejsza.
ADRES DO KORESPONDENCJI mgr in¿. AAnnnnaa ¯¯óórraawwsskkaa
Zak³ad Ochrony Radiologicznej Œwiêtokrzyskie Centrum Onkologii ul. Artwiñskiego 3
25-734 Kielce
tel. (041) 367 42 76, 367 42 77
dr med. AAllddoonnaa KKoowwaallsskkaa Dzia³ Endokrynologii i Jodoterapii Œwiêtokrzyskie Centrum Onkologii ul. Artwiñskiego 3
25-734 Kielce tel. (041) 367 43 11
Ocena nara¿enia na dzia³anie promieniowania jonizuj¹cego personelu i wspó³mieszkañców od pacjentów poddanych paliatywnemu leczeniu
525
preparatem QuadrametTMzawieraj¹cym Sm-153
