www.pneumonologia.viamedica.pl
KRONIKA
489
Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Janusz Kowalski, e-mail: jh.kowalski@wp.pl Praca wpłynęła do Redakcji: 20.04.2012 r.
Copyright © 2012 Via Medica ISSN 0867–7077
Leszek Radwan1, Janusz Kowalski1, Jan Zieliński1, Janusz Hałuszka2, Kazimierz Marek3
1Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie Kierownik: prof. dr hab. n. med. K. Roszkowski-Śliż
2Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
3Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu
Profesor Paul Sadoul (1918–2011) i jego polscy przyjaciele.
Wspomnienie
Professor Paul Sadoul (1918–2011) and his Polish friends. In memoriam
Pneumonol. Alergol. Pol. 2012; 80, 5: 489–491
Ze smutkiem dowiedzieliśmy się, że 6 wrze- śnia 2011 roku zmarł we Francji Profesor Paul Sa- doul. Ten wybitny lekarz i badacz, od 1949 roku był związany z Uniwersytetem w Nancy. Po rocz- nym stażu w Laboratorium Wallace’a Fenna i Her- mana Rahna oraz Andre Cournanda w Stanach Zjednoczonych utworzył Laboratorium Badań Czynności Układu Oddechowego w Nancy. Był to jeden z pierwszych ośrodków we Francji, gdzie podjęto badania naukowe w zakresie funkcji serca i płuc u górników kopalń węgla i rudy żelaza, cho- rych na pylicę. Profesor Sadoul uruchomił też pierwsze laboratorium cewnikowania prawego ser- ca w spoczynku i w czasie wysiłku u chorych z nie- wydolnością oddychania. W 1955 roku został po- wołany na stanowisko zastępcy profesora, a w 1960 roku na stanowisko profesora i kierownika Oddzia- łu Niewydolności Oddychania w szpitalu im. Ma- ringer w Nancy. Szpital ten został następnie prze- kształcony w ośrodek naukowy o nazwie Institute Nationale de Sante et des Recherches Medicales Laboratorium 14 (INSERM Nr 14).
Profesor Sadoul był także pionierem stosowa- nia inwazyjnej wentylacji płuc za pomocą respira- torów, a następnie wentylacji nieinwazyjnej za pomocą maski twarzowej. Wprowadził także dłu- gotrwałą tlenoterapię domową.
Profesor Sadoul był kierownikiem ośrodka INSERM do czasu przejścia na emeryturę w 1985 roku. Ponad 130 lekarzy z wielu krajów europej- skich i pozaeuropejskich kształciło się w kierowa- nych przez niego ośrodkach w Nancy. Program pobytu obejmował pracę kliniczną przy łóżku cho- rego oraz w laboratoriach badań czynności płuc i cewnikowania serca. Profesor Sadoul był wybit- nym nauczycielem i zachęcał młodych lekarzy do prowadzenia badań naukowych.
Od 1954 roku Profesor Sadoul organizował coroczne konferencje poświęcone patofizjologii od- dychania pod nazwą Entretiens de Physiopatholo- gie Respiratoire, które gromadziły badaczy z Fran- cji i innych krajów europejskich oraz Stanów Zjed- noczonych. Od lat 60. XX wieku uczestniczyli w nich także lekarze z Polski. Byli wśród nich An- toni Koziorowski, Jan Zieliński, Jerzy Pudelski, Ka- zimierz Marek, Janusz Hałuszka, Leszek Radwan i Janusz Kowalski.
Kolejnym ważnym krokiem w integracji śro- dowiska patofizjologii oddychania w Europie było powołanie grupy inicjatywnej pod kierunkiem prof. Sadoula, który osobiście wizytował także ośrodki w Europie wschodniej. W październiku 1964 roku prof. Paul Sadoul odwiedził Zakład Fi- zjopatologii Oddychania Instytutu Gruźlicy, kiero-
Pneumonologia i Alergologia Polska 2012, tom 80, nr 5, strony 489–491
490 www.pneumonologia.viamedica.pl
jąc im badania naukowe w ośrodkach francuskich.
Jednym z nich był Janusz Hałuszka, ówczesny kie- rownik Zakładu Fizjopatologii Oddychania Od- działu Pediatrycznego Instytutu Gruźlicy w Rab- ce. Profesor Janusz Hałuszka dwukrotnie przeby- wał w ośrodku naukowym INSERM Nr 14, w la- tach 1975, 1983/84 oraz jako ”visiting profesor”
w jednostce INSERM Nr 15 w Vandoeuvre-les-Nan- cy w 1991 roku (ryc. 3). Owocem tych pobytów były liczne wspólne publikacje przygotowane z współpracownikami i profesorem Sadoulem. Po- nadto w ośrodku badawczym w Nancy pracowali czołowi polscy pneumonolodzy: prof. Kazimierz Marek z Instytutu Medycyny Pracy w Sosnowcu (1964 r.), prof. Jerzy Pudelski z Zabrza (1964 r.) i Eugeniusz Nikodemowicz z Krakowa (1964 r.).
Należy podkreślić, że prof. Sadoul umożliwiał prezentowanie wyników badań naukowców pol- skich w czasie zjazdów w Europie Zachodniej.
Pomocą w realizacji tych zadań były także stypen- dia, przyznawane przez komitety organizacyjne dorocznych kongresów SEPCR dla gości z Polski.
Profesor Sadoul popierał także organizację konfe- rencji dotyczących krążenia płucnego, organizowa- nych przez profesorów Jerzego Widimskiego oraz Henry Denolina w Pradze Czeskiej w latach 1969–
–1999. Częstymi uczestnikami tych spotkań byli: Jan Zieliński, Iwona Hawryłkiewicz i Paweł Śliwiński z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie.
Na wniosek Komitetu Wykonawczego SEPCR Profesor Sadoul został mianowany honorowym prezydentem tego Towarzystwa. Poza tym wpro- wadzono wykład honorowy im. Paula Sadoula wany przez dr. med. Antoniego Koziorowskiego.
Zaprosił go wówczas do udziału w tworzeniu no- wego, europejskiego towarzystwa fizjopatologii od- dychania. Autorzy tego wspomnienia mieli wtedy okazję do osobistego poznania profesora Sadoula w Warszawie (ryc. 1).
W dniach od 29 do 31 sierpnia 1966 roku w Domu Miejskim w Pradze Czeskiej, w Sali im.
B. Smetany doszło do historycznego, pierwszego spotkania fizjopatologów oddychania i krążenia oraz pneumonologów z całej Europy. W zjeździe tym, jako przedstawiciele z Polski uczestniczyli:
Antoni Koziorowski, Leszek Radwan, Janusz Ko- walski i Jan Zieliński z Warszawy, Danuta Rando- wa z Wrocławia, Eugeniusz Nikodemowicz z Kra- kowa oraz Jerzy Pudelski z Zabrza. Na wniosek pro- fesorów Sadoula i Dauma, Denolina, Widimskie- go w dniu 31 sierpnia 1966 roku w gotyckiej auli uniwersytetu im. Króla Karola powołano Europej- skie Towarzystwo Klinicznej Fizjologii Oddycha- nia o łacińskiej nazwie Societas Europea Physiolo- gie Clinicae Respiratoirae (SEPCR). Pierwszym przewodniczącym towarzystwa został wybrany profesor Sadoul, który pozostał na tym stanowisku do 1973 roku. Narodziny pierwszego europejskie- go towarzystwa naukowego zrzeszającego fizjopa- tologów oddychania i klinicystów upamiętniono wydaniem specjalnego dyplomu (ryc. 2).
Profesor Sadoul stale utrzymywał bliskie kon- takty z lekarzami „zza żelaznej kurtyny”, ułatwia- Rycina 1. Pożegnanie profesora Paula Sadoula na lotnisku Okęcie w Warszawie w 1964 roku. Od lewej prof. Antoni Koziorowski i prof. Paul Sadoul
Figure 1. Farewell to prof. Paul Sadoul at the airport Okecie,1964
— prof. A. Koziorowski and prof. P. Sadoul
Rycina 2. Dyplom uczestnictwa w konferencji naukowej w Pradze w roku 1966, na której powołano Europejskie Towarzystwo Klinicz- nej Fizjologii Oddychania (SEPCR)
Figure 2. Diploma of participation in scientific meeting in Pra- gue,1966. At this time Societas Europeae Clinicae Respiratoriae (SEPCR) was founded
Leszek Radwan i wsp., Profesor Paul Sadoul (1918–2011) i jego polscy przyjaciele
491
www.pneumonologia.viamedica.pl Rycina 3. Uczestnicy konferencji naukowej w Nancy w 1975 roku.
W środku siedzą od lewej prof. Berglund, dr n. med. Hałuszka i prof.
Sadoul
Figure 3. Participants of scientific meeting in Nancy,1975. In the mid- dle from the left prof. E. Berglund, dr J. Hałuszka and prof. P. Sadoul
wygłaszamy co drugi rok na zjeździe SEPCR, a następnie od 1991 roku Europejskiego Towarzy- stwa Oddychania (ERS, European Respiratory So- ciety). Wykład „Imienia profesora Sadoula” wygło- sił jeden z autorów (J.Z.) tego wspomnienia na kongresie ERS w Wiedniu w 2003 roku.
Po przejściu na emeryturę Profesor Sadoul nadal pozostał bardzo aktywny, pełniąc funkcję prezesa Towarzystwa Archeologicznego Lotaryn- gii i Muzeum Historii Lotaryngii od 1987 do 1997 roku. W 1988 roku profesor Sadoul został naczel- nym redaktorem periodyku „Le Pays Lorraine”, którego założycielem w 1904 roku był jego ojciec.
Był także prezydentem prestiżowej Academie de Stanislas w Nancy, zajmującej się zasługami króla Stanisława Leszczyńskiego dla tego miasta. Z opo- wiadań prof. Antoniego Koziorowskiego pamięta- my żartobliwe spory z prof. Sadoulem, dotyczące narodowości Fryderyka Chopina. Według prof.
Sadoula Fryderyk Chopin był Francuzem. Podob- ne spory pamięta prof. Hałuszka. Paul Sadoul był pogodnym człowiekiem, znakomitym rozmówcą i smakoszem dobrego wina; on i jego żona Colette mieli sześcioro dzieci i doczekali się imponującej liczby 18 wnucząt.
Dzięki takim ludziom jak Paul Sadoul polska pneumonologia mimo istnienia „żelaznej kurtyny”
miała stałe kontakty naukowe z medycyną Euro- py Zachodniej. Postać Profesora pozostanie na za- wsze w pamięci Jego przyjaciół w Polsce.
Rycina 4. Profesorowie: Sadoul z Francji, Ulmer z Niemiec i Cotes z Wielkiej Brytanii na konferencji w Instytucie Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu w dniach 8–9 lutego 1996 roku zorganizowanej przez profesora Kazimierza Marka
Figure 4. Professors P. Sadoul from France, W.T. Ulmer from Germa- ny an J.E. Cotes from Great Britain at the conference in the Institute of Occupational Medicine and Environmental Health in Sosnowiec, February 8, 1966, organized by prof. K. Marek
