(Nad)używanie leków i suplementów diety wśród osób starszych
Emilia Błeszyńska1, Zbigniew Gaciong2, Kacper Jagiełło1, Małgorzata Sznitowska1, Katarzyna Wieczorowska-Tobis3, Łukasz Wierucki1, Karol Wierzba1, Andrzej Więcek4, Sonia Woch1, Tomasz Zdrojewski1 (kolejność alfabetyczna)
1. Gdański Uniwersytet Medyczny 2. Warszawski Uniwersytet Medyczny
3. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu 4. Śląski Uniwersytet Medyczny
Metodologia
Kwestionariuszowa ocena przyjmowania leków, witamin, suplementów diety, preparatów odżywczych w ostatnich dwóch tygodniach. Jeśli było możliwe na podstawie opakowań preparatów.
• nazwa handlowa,
• postać,
• dawka jednorazowa,
• ilość dawek dzienne,
• ilość dawek w tygodniu,
• kto zalecił stosowanie.
Średnia liczba przyjmowanych substancji aktywnych leków na receptę (Rp) w zależności od płci i wieku
4,0
3,1
3,6
4,5
5,3 5,6
6,2
5,1 4,3
3,2
3,8
4,6
5,0
6,1 5,9
5,2
0 1 2 3 4 5 6 7
Ogółem 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90 i więcej
Mężczyźni Kobiety Grupawiekowa
Liczba
Średnia liczba przyjmowanych substancji aktywnych leków na receptę (Rp) w zależności od płci i wykształcenia
4,4
3,8
4,2
3,8 5,3
4,0 3,9 3,9
0 1 2 3 4 5 6
Podstawowe lub niepełne podst.
Zasadnicze zawodowe Gimnazjalne, średnie lub pomaturalne
Wyższe
Mężczyźni Kobiety
Wykształcenie Liczba
*
Średnia liczba przyjmowanych substancji aktywnych leków na receptę (Rp) w zależności od płci i miejsca zamieszkania
4,0 3,9
4,3
4,0
4,5 4,3 4,3 4,2
0 1 2 3 4 5
Wieś Miasto <50 tys. Miasto 50-200 tys. Miasto >200 tys.
Mężczyźni Kobiety
Liczba
Zamieszkanie
Średnia liczba przyjmowanych substancji aktywnych leków dostępnych bez recepty (OTC) w zależności od płci i wieku
0,6
0,4
0,6
0,7
0,8 0,8 0,8
1,1
0,8
0,7
0,8 0,8
1,0 1,0
1,1
1,0
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2
Ogółem 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90 i więcej
Mężczyźni Kobiety Grupawiekowa
Liczba
*
Średnia liczba przyjmowanych substancji aktywnych leków dostępnych bez recepty (OTC) w zależności od płci i wykształcenia
0,6 0,6 0,6 0,6
0,9
0,7 0,7
1,0
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2
Podstawowe lub niepełne podst.
Zasadnicze zawodowe Gimnazjalne, średnie lub pomaturalne
Wyższe
Mężczyźni Kobiety
Wykształcenie Liczba
*
Średnia liczba przyjmowanych substancji aktywnych leków bez recepty (OTC) w zależności od płci i miejsca zamieszkania
0,6 0,6 0,6 0,6
0,9
0,8
0,6
0,9
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2
Wieś Miasto <50 tys. Miasto 50-200 tys. Miasto >200 tys.
Mężczyźni Kobiety Zamieszkanie
Liczba
Odsetek osób w grupach wiekowych w zależności od liczby przyjmowanych leków Rp i OTC łącznie
liczba przyjmowanych leków liczba przyjmowanych leków
Mężczyźni Kobiety
25%
35%
45% 47% 51% 53%
47%
7% 9% 12%
19% 21% 21%
18%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90 i więcej 0 1 - 4 5 - 9 ≥ 10
32% 35%
42%
48% 49% 51%
48%
6%
11%
15% 15%
26% 24%
20%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90 i więcej 0 1 - 4 5 - 9 ≥ 10
Grupa wiekowa
Średnia liczba przyjmowanych suplementów diety w zależności od płci i wieku
0,4
0,3 0,3
0,4 0,4
0,5 0,5
0,6 0,7
0,6
0,7 0,7 0,7 0,7
0,6
0,5
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1
Ogółem 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90 i więcej
Mężczyźni Kobiety Grupawiekowa
Liczba
* * * *
*
Średnia liczba przyjmowanych suplementów diety w zależności od płci i wykształcenia
0,2
0,3
0,4
0,6 0,5
0,6
0,7
0,9
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1
Podstawowe lub niepełne podst.
Zasadnicze zawodowe Gimnazjalne, średnie lub pomaturalne
Wyższe
Mężczyźni Kobiety
Wykształcenie Liczba
* * * *
Średnia liczba przyjmowanych suplementów diety w zależności od płci i miejsca zamieszkania
0,3 0,3 0,3
0,5 0,6
0,7
0,6
0,8
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1
Wieś Miasto <50 tys Miasto 50-200 tys. Miasto >200 tys.
Mężczyźni Kobiety Zamieszkanie
Liczba
* * * *
Odsetek osób przyjmujących suplementy diety w zależności od płci i wieku
18% 20%
27% 27%
34%
30%
35% 35%
40% 41% 40% 42%
38%
33%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85-89 90 i więcej
Mężczyźni Kobiety
Grupa wiekowa
Podsumowanie wyników
• Średnia liczba leków Rp, OTC i suplementów diety była wyższa u kobiet
• Średnia liczba przyjmowanych substancji czynnych leków Rp i OTC rośnie wraz z wiekiem i zależy od miejsca zamieszkania oraz
wykształcenia
• Średnia liczba przyjmowanych suplementów diety rośnie wraz z wiekiem jedynie u mężczyzn
• Średnia liczba przyjmowanych suplementów diety od miejsca
zamieszkania oraz wykształcenia
Wnioski i rekomendacje
Częstość polifarmakoterapii dotyczy co drugiej osoby >60 r.ż., co może prowadzić do polipragmazji i związanych z nią konsekwencji zdrowotnych.
Konieczne jest:
✓ prowadzenie kampanii informacyjnej i szkoleń lekarzy zwracających uwagę na fakt, że nie zawsze „więcej znaczy lepiej”;
✓ weryfikacja listy przyjmowanych leków (najlepiej przez lekarza POZ) w oparciu o kryteria wskazujące na leki, których należy unikać u pacjentów geriatrycznych;
✓ wdrożenie kompleksowych systemowych rozwiązań w ramach opieki farmaceutycznej oraz POZ poprzez odpowiednie narzędzia prawne i organizacyjne (np. informatyczne łączące wystawianie i realizacji recept i analizujące potencjalne niepożądane interakcje pomiędzy lekami.
Wnioski i rekomendacje
Częstość stosowania leków OTC i suplementów diety jest znaczna i może istotnie wpływać na podstawową farmakoterapię zalecaną przez lekarza.
Należy:
✓ prowadzić kampanie edukacyjne mające na celu zmniejszenie częstości sięgania samodzielnie bez konsultacji po suplementy i leki OTC;
✓ rozważyć wprowadzenie rozwiązań ograniczających stosowanie leków OTC i suplementów (np. poprzez ograniczenie reklamy, zmniejszenie dostępności itp.).
