MARIA W ACH OWSKA. Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna dla m. st. Warszawy

BADANIA NAD

ROLĄ

PIERWOTNIAKÓW I

DROŻDŻAKÓW

W

PRZEWLEKŁYCH

SCHORZENIACH PRZEWODU POKARMOWEGO U DZIECI W WIEKU 0-4 LAT

MARIA W ACH OWSKA

Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna dla m. st. Warszawy

W ostatnich latach w

piśmiennictwie

lekarskim coraz

więcej

spotykamy prac

dotyczących

roli

różnych

pierwotniaków i

drożdżaków bytujących

w przewodzie pokarmowym. Parazytolodzy, mikrobiolodzy, mykolodzy.

zarówno polsc:y, jak i anglosascy i rosyjscy,

zwracają uwagę

na koniecz-

ność

pmwadzenia

badań

kop!'ologicznych skojarzonych,

śledzenia

procesów dynamicznych

zachodzących

w przewodzie pokarmowym oraz na bioceno- tyczne

ujęcie

tych procesów, celem wykrycia czynnika etiologicznego choroby o

różnym

nasileniu

względnie

nosicielstwa. Zainteresowania

drożdżakami wzrosły

szczególnie w

związku

ze stosowaniem

dużych

dawek

różnych

antybiotyków, które

działając

zabójczo lub statyCZ!l1ie na

florę

bak-

teryjną jednocześnie wpływają

na rozwój i

aktywność

grzybów, pier- wotniaków i robaków.

Praca niniejsza jest dalszym fragmentem parazytologicznego opraco- wania roli drobnoustrojów w

przewlekłych

schorzeniach przewodu pokar- mowego dzieci w wieku 0-4 lat. (Rembowska-Wachowska 1956, 1957).

Materiał i metody badań

Materiałem

badanym

był

kal oraz wymaz z rectum dzieci w wieku

0-4 lat,

przebywających

w 2

zamkniętych zakładach dziecięcych

w War-

szawie: w dzielnicy

śródmieście

oraz w dzielnicy Bielany. Badania parazy-

tologiczno-mykologiczne prowadzono w 2 okresach: I - 15 I 58-31 XII 58,

II - 20 IX 60-1 X 61. Badaniami tymi

objęto

296 dzieci,

ogółem

wykonano

920 skojarzonych

badań

parazytologiczno-mykologicznych

kału

oraz 620

Referat wygłoszony na I posiedzeniu naukowym - Dzień Kliniczny Parazyto- logii LekarskieJ, Łódź 24 II 1962.

M. WACHOWSKA

wymazćw

z rectum za

pomocą pałeczki

szklane.i z celofa nem

metodą

NIH.

Większość

dzieci badano trzykrot nie w

ciągu

3

miesięcy

obserwacji.

Wśród

296 dzieci 2badanyc h koprologicznie obserwowano

na<;tępuJącc

grnpy: I - 112 dzieci

wydalały

stolce okresowo

nieprawidłowe;

u tych dzieci w poprzednich badaniach stwierdzono

^{etiologię bakteryjną}

i pier-

wotniaczą

(Rembowska-Wachowska, 1956, 1957; [9], [7)), II -- 76 dzieci nowor0dków nie

przekraczających

30 dni

życia,

u których stwierdzono

nieprawidłowe

stolce o charnkterze kolitu lub dyspepsji, III - 108 dzieci kl inicznie zdrowych , u których w poprzednich badaniach w la tach 195,

i

1959 w czasie co na jmniej

3-miesięcznej

obserwacji nie stwierdzon1~

nieprawidłowych

stolców. W

każdym

z wymieni-onych przypadków opróc7

badań

parazyto logicznych i m ykologicznych prowadzono

również

badan ia ogólne

kału poszukując

elementów patologicznych, jak

;,;większona ilość śluzu, białko,

mucyna, bilirubina , krew, leukocyt y, kulki

tłuszczu obojęt­

nego. Odczyn

kału

sprawdzan o orientacyjnie za

pomocą

papierka

wskaź­

nikowego uniwersalnego (dla pH 1-10) z fabryki odczynników chemicz- nych Gliwice oraz papierkami lakmusowymi cz envonymi i niebieskimi z laboratorium chemicznego Microkolor w Wars zawie. Uzyskany w go-- dzinach 8-9 rano,

bezpośrednio

po defekcji, kal dziecka um ieszczono w

ilości około

2-3 g w standardowych probów kach wraz z 3 p apie rkami

wskHźnikowymi,

dostar czano do pracowni, gdzie badano

najpóźniej

w 2-3 godzin po defeka<:ji. Wymazy z r ect um

oglądano

pod mikroskopem w po-

większeniu

100 razy w kropli

płynu

Lugola.

Kał przekładano

do 3

jało­

wych probówek:

I --

z dodatkiem 5 ml

jałowego

roztworu fizjologicznego, II - z 2 ml roztworu fizjologicznego oraz dodatki em pcniciliny, strepto- mycyny i chloromycetyny celem zahamowania rozwoju flory bakteryjnej.

III -

pozostały

kal

używano

d o

badań

chemicznych . Z pi er wszej probówki po uprzednim odczytaniu

odczynowości kału

wykonywa no

bezpośrednil'

rozmazy w kropli roztworu fizjologicznego oraz w kropli Lugola, badan o

równieź

kal

metodą

dekantacji. W przypadku negatywnych wyników na

pasożyty

w ykonywano

zagęszczenie metodą

Rachmanowej w m odyfi- kacji G rotta oraz

metodą

Fausta.

Oglądano

3-5 pre paratów w

powiększeniu

mikroskopu 1 : 100, 1 : 440. Hodowli pierwotniaków nie prowadzono.

W przypadkach wyników

wątpliwych

wykonywano preparaty hemato- ksylinowe,

oglądano

pod

immersją

w

powiększeniu

1 : 350.

Zawartość

II 'Probówki

wstrząsano

kilkakrotnie ruchem

wahadłowym,

wirowano 2-3 minut y przy

małych

obrotach i tak

przygotowaną emulsję

z osadu posiewano za

pomocą jałowego

wacika na

pożywkę stałą

Sabouraud z glu-

kozą

i kontrolnie z

maltozą.

Wyhodowane szczepy grzybów kilkakrotnie

pasażowano

na agarze

płaskim

S abouraud oraz na agarze z

krwią

o pH 6,

przeprowadzają<: następnie

prz.ez

płyn

Raulina o pH 2. Odczyn wybitnie

kwaśny działa hamująco

n a ro,,;wój flory bakteryjn ej nie

uszkadzając

grzybów, co

udowodnił

w 1923 r. Pijper (cyt. Brumpt, 1926, Alkiewicz

,

1955).

Pasażowany

szczep przesiewano ostatecznie na

mikropożywki:

Saboural i

Nickers-on-Mańkowskiego. Mikrohodowlę

prowadzono

według przyjętej

dla grzybów metodyki podanej przez Alkiewicza [1, 3] oraz korzystano z konsultacji pracowni grzybiczej Poradni Skórno-Wenero- logicznej. Prowadzono

również

badania zymologiczne,

stosując

szereg cukrów:

glukozę, sacha,rozę, malt•ozę, laktozę, rafinozę

i

galaktozę.

Szczep Candida 11lbicans stwierdzony na

pożywce

wybiórczej

Nickerson-Mańkow­

skiego zabijano w parach 40°/o formaldehydu i zatapiano.

Wyniki badań

W preparatach uzyskanych

bezpośredn1o

z badanego

kału zauważono, że

cysty Lamblia intestinalis oraz cysty Entamoeba coli

były częściej

zde-

generowane (mniejsze i słabiej barwiące się

odczynnikiem Lugola) przy

obecności drożdżaków niż

przy ich braku w badanym kale. W grupie 112 dzieci chorych stwierdzono,

że najwyższy

odsetek wykrytych drobno- ustrojów

stanowią

ameby, a przede wszystkim Entamoeba coli (420/o).

Ameb gatunku Entamoeba histolytica nie wykryto.

Literaturę dotyczącą

pierwotniaków w

przewlekłych schorzeniach przewodu pokarmowego

dzieci podano w poprzedniej pracy. Lamblia intenstinalis wykryto w 33°/o przypadków, a

drożdżaki

i formy

drożdżopodobne

w 45

,50/o. Spośród drożdżaków

wyhodowano szczep Candida albicans u 21 dzieci, co stanowi

18,7·

⁰/o w stosunku

do badanej grupy dzieci, a 400/o w stosunku do dzieci, u których wykryto

drożdżaki.

Candida albicans w to-warzystwie Lamblia intestinalis wykryto w 5,40/o i

taką samą liczbę

przypadków wykryto bez pierwotniaków. Przy

obecności dmżdżaków

Enterobius verrnicularis spo- tykano tylko w sporadycznych przypadkach. Innych robaków ni

e

na- potkano w grupie badanych dz.ieci. Wyhodowane Candida albicans uwa-

żano

za szczep chornbotwórczy. Wskazuje na to

wyjątkowo długo trwający

stan choroby przewodu pokarmowego u dzieci, od których

pochodził

ten grzyb. Langebeck pierwszy

odkrył

w 1839 r

., że

Candida albicans jest cho- robotwórcza dla

człowieka.

W 1877 r. zapalenie

drożdżowcowe

jamy ustnej noworodków

opisał

Parrot. Larroche, Anderson i inni

uważają, że

Candida albicans jest zawsze chorobotwórcze dla noworodków. Scharberg i wsp.

stw

ierdzili,

że

szczepy

należące

do Candida, przez

dłuższy

czas

mało

zjadliwe,

stają się

chorobotwórcze w

następujących

warunkach:

1.

przy

złym

stanie ogólny m, 2. wobec niedostatecznego lub wadliwego

odżywia­

nia

się,

3. w wyniku intensywnego leczenia antybiotykami. Goiffon i Dong (1930) oceniaja

drożdżaki

grupy Blastocystis jako koprologiczny

wskaźnik

przy stanach patologicznych przewodu pokarmowego, a naj-

częściej

przy kolitach. Blastocystis hominis

odżywia się śluzem, rozmnaża

434

Pow. 150 X

Pow. 200 X

Pow. 401) X

M. WACHOWSKA

Candida albic,rns Lang.

(1839) wyhodowany z ka-

łu noworodka na pożyw­

ce Nickerson -Mańkow­

ski. Charakterystyczne

duże chlamydospory

chłonące z podłoża nie- bieski barwik (Trypan- blau). Pseudomyceli urn

składające się z wydłu­

żonych komórek wrasta w podłoże. Wegetatyw- ne komórki pączkujące przypominają morfolo-

gią drożdże

intensywnie w hypersekrecji

^śluzowej

tkanki, oo

wyraża się złuszczaniem nabłonka

jelitowego.

Domińczak

w 1956 r.

udowodnił, że

Candida albicans stanowi

powikłanie istniejącej wyniszczającej

choroby. Karapietian w 1960 r. pierwszy

^opisał

otrzymanie kultur L. intestinalis

utrzymujących się dłuższy

okres czasu jedynie przy dodawaniu szczepu Candida albicans.

Analizując

wyniki

badań

kopoc·ologicznych w poszczególnych grupach dzieci widzimy,

że drożdżaki występują najczęściej

w grupie dzieci lec:oo- nych antybiotykami: 3 razy

częściej niż

u dzieci zdrowych, a tylko w spo- radycznych przypadka, ch znajdowano

drożdż,aki

u dzieci, u których

zakoń­

czono skuteczne kuracje atebrynowe z równoczesnym zwróceniem uwagi na stosowanie odpowiedniego

odżywiania

z doborem

pełnowartościowych białek

i witamin. Pi€rwotniaki gatunku L. intestinalis

występowały

w na- szych badaniach

częściej

w towarzystwie

drożdżaków niż

bez nich i zawsze w

środowisku kwaśnym.

Entamoeba coli

występuje

rzadziej w towarzy- stwie

drożdżaków

i

przeważnie

w

środowisku obojętnym.

Zaobserwowano,

że obecność drożdżaków

(Candida albicans itp.)

przedłuża

procesy zdro- wienia przy lambliozie oraz

przedłuża

powrót stolców do stanu

prawidło­

wego.

Zgodnie z wynikami

badań

licznych autorów nasze

spostrzeżenia

prze-

mawiają

za tym,

że

istnieje

współzależność między parazytofauną,

myka-

florą

a

przewlekłymi

schorzeniami przewodu pokarmowego dzieci w wie- ku 0-4 lat. Sprawa ta wymaga bardziej wnikliwych

opracowań

bioceno- logicznych na obszernym materiale diagnostycz:nym dzieci chorych i zdro- wych.

Resumując

wyniki

badań, nasuwają się następujące spostrzeżenia:

l.

Wobec wykrycia znacznego odsetka pierwotniaków i

drożdżaków

za- równo patogennych, jak Lamblia intestinalis i Candida albicans, jak

też

o zmiennej wirulencji w

każdym

przypadku choroby i okresowo nie-

prawidłowych

stolców

należy prowadzić

kompleksowe badania bakterio- logiczne, parazytologiczne i mykologiczne oraz badania ogólne

kału.

2. Ba- dania koprologiczne

należy powtarzać

kilkakrotnie, celem kontroli wy- niku,

śledwnia

dynamiki anatomicznego i funkcjonalnego stanu przewodu pokarmoweg• o,

śledzenia powstających

w organizmie

odchyleń

w prze- mianie materii

już

we wczesnych stadiach schorzenia i przede wszystkim w czasie podawania antybiotyków. 3. Zastosowanie skojarzonych

badań

laboratoryjnych ma

również ważne

znaczenie epidemiologiczne,

gdyż

z tym

łączy się

nowe

ujęcie poczynań

profilaktycznych.

Mikrofotografie zostały wykonane w Zakładzie Badania żywności i P.rzedmiotów

Użytku w PZH w Warszawie przez mgra Jana Woźniaka, któremu składam serdeczne

podziękowanie.

Adres autorki:

Warszawa, ul. Nowogrodzka 82

3

436

M.WARC!!OWSKA

LITERATURA

1. A 1 kie w i cz J.: Mykologia. - Mikrobiologia Lekarska, 2, 1947.

2. A 1 ki ew i cz J.: Technika badań morfologicznych i biochemicznych drożdżow­

ców chorobctwórczych. - Pol. Tyg. Lek., 43, 1946.

3. A 1 kie w i cz J.: Hodowle grzybów chorobotwórczych na pożywce Russela. --·

Przegląd Dermatol. i WeneroL, 1, 1953 i 1, 1955.

4. Alkiewicz J., Kotelba R., Majewski C.: Laboratoryjny sposób utrwa- lania i przechowywania szczepów grzybów chorobotwórczych. - Przegl. Dermatol.

i Wenerol.,

L

1956.

5. Domińczak K.: Grzybice na narządach wewnętrznych u dzieci. - Pediatria Polska, 31, 1956.

6. Go i ff o n R., D o n g E.: Relation entre la frequence des blastocystis, des spirilles, des lamblias et des amibes du colon avec ]es autres elements copro- logiques. - Arch. de l'aap. dig. et de nutr., 1930.

7. Iwańczui,, I., Macierewicz M., Horbowska H., Truchanowicz Z.:

Współwystępowanie zespołów bakteryjnych i pasożytów jelitowych w biegunkach

dziecięcych - Wiad. Parazytoz., 5-6, 1958.

8. Kar ap ie t i a n A. E. K.: Woprosy o kultirowanii ljamblii. - Med. Parasit.

Bol., 1, 1960.

9. Mac ie re w i cz M., Ho r bo wska H., Tr uch a n o w i cz Z.: Porównawcza ocena wyników badań laboratoryjno-klinicznych w rozpoznawaniu przewlekle.i czerwonki u dzieci. - Przegl. Epidem., 3, 1958.

STUDIES ON THE ROLE OF PROTOZOA AND HYPHOMYCETES IN CHRONIC INTESTINAL DISEASES OF CHILDREN UP TO THE AGE OF 4 YEARS

by M. WACHOWSKA

Examinations were conducted on 296 children which included newborns and up to the age of 4 years for the presence of Protozoa and Hyphornycetes in their stools.

The children werc arrangcd into groups: 112 suffcring from diarrhoea, 79 new- borns with irregular stools and 108 healthy children with norma! bowel discharges.

A total number of 920 combined examinations: chemical, coprocytological, proto- zoological and mycological were conducted. It was found that most frequently Hyphomycetes were present in children treated with antibiotics and in the newborns up to the 30th day of life. Among these children various Hyphomycetes were detected 7-9 times more frequently than in the healthy controls.

Protozoa 0f the species Lamblia intestinalis occurred morc frcquently associah'd with Hyphomycetes than separately. Lamblia intestinalis was detected in 33 per cem of the diseased children, in 18,4 pe,r cent of the newborns and in 17 per cent of the norma! children. Hyphomycetes were isolated in 45,5 per cent of the diseased children, 18,7 per cent of the cases were invaded with Candida albicans. Among thr:>

newborns there were 26,5 per cent of the cases invaded with Hyphomycetes and ir, this 10,5 per cent o[ the cases were invaded with Candida albicans. Hyphomycetes were isolated in 7,4 per cent of the controls and in this number were only 2 c-ases with Candida albicans. In view of the high percentage of the detected Lamblia intestinalis and Candida albicans there is need to conduct cornhincd coprnlogical examinations ar:d complex treatment of the patients.