Aleksandra Żarynowa
Działalność Rady i Polskiego
Komitetu Narodowego ICOMOS w
latach 1985 i 1987
Ochrona Zabytków 42/1 (164), 97-98
1989
umieszczonej ponownie w kościele św. Małgorzaty). Wykonano następujące prace: klejenie desek i uzupełnienie brakujących części drewna, rekonstru kcję elementów rzeźbiarskich, dezynfe kcję roztworem 5-chlorofenolu, uzu pełnienie otworów po owadach kitami trocinowymi, mechaniczne usunięcie przemalowań polichromii, punktowanie drobną kreską. Obrazy w płycinach zo stały przeprasowane na masę wosko wą w celu położenia łusek i pęcherzy, mechanicznie i alkoholem metylowym usunięto zanieczyszczenia i pociemnia ły werniks, zakitowano ubytki kitami kredowo-klejowymi, przeprowadzono werniksowanie i punktowanie techniką żywiczno-olejną.
Wykonawca: PKZ — Oddział w Warsza wie, kierownik zespołu — K. Stawicka (dokumentacja - K. Stawicka, M. Pu ciata).
Inwestor: WKZ.
W latach 1977-1979 przeprowadzono konserwację manierystycznych zapiec
ków stal z pierwszej ćwierci XVII w. z obrazami malowanymi przez Alberta Maliśkiewicza w 1622 r., przedstawia jącymi sceny z życia zakonu norber- tanów (zapiecki przeniesiono w drugiej połowie XVIII w. do kościoła cmentar nego). Prace objęły: klejenie pęknięć drewna, uzupełnienie brakujących frag mentów snycerki impregnację drewna 10% roztworem Paraloidu w toluenie, mechaniczne usunięcie przemalowań polichromii, przyklejenie pęcherzy przez dyspersję wodną polioctanu winylu, izo lację lakierem „Amidol” , uzupełnienie ubytków gruntu, punktowanie, zabez pieczenie poliwinylobutyralem w alko holu, pokrycie pastą woskową. Z obra zów mechanicznie usunięto werniks i przemalowania, doczyszczono terpenty ną, podklejono spęcherzoną warstwę malarską gorącym roztworem kleju sto larskiego, lico i odwrocie nasączono „Aralditem" w ksylenie, zakitowano otwory po owadach kitami trocinowo- -paraloidowymi z dodatkiem kredy, ubytki gruntu na gorąco 10% zapra
wą к red owo-klejową, wykonano werni ksowanie i punktowanie.
Wykonawca: PKZ — Oddział w W a r szawie, kierownik zespołu — M. Ryma szewska (dokumentacja — M. Ryma szewska).
Inwestor: WKZ.
W 1987 r. przeprowadzono konserwa cję obrazu Zwiastowanie (z ołtarza głównego) z początku XVIII w., olej nego na płótnie, ze srebrnymi koszul kami. Wykonano następujące prace: oczyszczenie i zabezpieczenie metalo wych koszulek, oczyszczenie lica obra zu, podklejenie łusek, kitowanie ubyt ków gruntu, punktowanie, werniksowa nie oraz konserwację ramy (pozłocono goldmeta lem).
Wykonawca: M. Bogucki (dokumenta cja - M. Bogucki).
Inwestor: parafia.
Anna Wolska-Rój
O d czasu utworzenia w ojew ództw a piotrkow skiego w 1975 r. funkcję W o jew ó d zkieg o K onserw atora Zabytków pełni mgr Zygmunt Błaszczyk. Sp ra w a m i zabytków ruchomych z aj m owały się kolejno Elżb ieta D elong , mgr
Bo gu m iła Krak-Młoczkowska, mgr A nna W o l ska-Rój, zabytków architektury i budow nictwa — mgr inż. arch. Jerzy Dankowski, mgr inż. arch. M ałg o rz ata Darm os, mgr inż. arch. Robert Florek, parków i cm entarzy mgr J a
rosław Orżyński, A lic ja D ąbro w ska, D o ro ta Stanios, mgr A nna W olska-Rój, zabytków archeologicznych — mgr M iro s ła w Sz u ka ła , mgr Piotr G a jd a .
DZIAŁALNOŚĆ RADY I POLSKIEGO KOMITETU NARODOWEGO ICOMOS W LATACH 1985 I 1987
Międzynaródowa Rada Ochrony Zabyt ków, powołana do życia w roku 1965 na Kongresie w Polsce, przeżyła rok 1987 jako szczególnie ważny. W tym roku bowiem, na VIII Zgromadzeniu Generalnym ICO M O S w Waszyngtonie miała nastąpić zasadnicza zmiana za równo w składzie jej kierownictwa, jak i w programie działalności i promo wanych przez nią metodach działania. Przez ostatnie 6 lat w kierownictwie ICOMOS-u wybranym na VI Zgroma dzeniu Generalnym w Rzymie nie na stąpiły prawie żadne zmiany perso nalne. Kierowało ono pracami tej or ganizacji w duchu wskazań kadry za łożycieli, utrzymując jak dotąd nie kwestionowany prymat Europy, jako ko lebki i inspiratorki konserwacji zabyt ków w krajach całego świata. Już w czasie kampanii wyborczej poprzedza jącej VIII Zgromadzenie widoczne były rywalizujące ze sobą dwa kierunki i dwa programy działania: program USA i Kanady i program europejski, bar dziej tradycyjny, reprezentowany przez kraje Europy Zachodniej. O stanowi sko prezesa ubiegało się dwóch kan dydatów, reprezentujących te dwie ten dencje: Jacques Dalibard (Kanada) i Roberto di Stefano (Włochy). Zwy ciężyła kandydatura Roberta di Stefa no popierana przez Polskę i przez inne kraje demokracji ludowej. Wybór ten gwarantował kontynuację działania w myśl idei założycieli i przewagę euro pejskiej myśli konserwatorskiej. Na stanowisko Sekretarza Generalnego zo
stał wybrany Steltzer (NRD), na stano wiska 5 wiceprezesów: Webster Smitz (USA), Glemza (LRS), Tchudi-Madsen (Norwegia), Lajous (Meksyk) oraz S il va (Sri Lanka). Delegatem ds. finan sów pozostał tak jak poprzednio Ga- zaneo (Argentyna).
Prezes Polskiego Komitetu Narodowe go, prof, dr Olgierd Czerner, został wybrany do Komitetu Wykonawczego ICOMOS-u znaczną większością gło sów. Okres poprzedzający VIII Zgroma dzenie Generalne poświęcony był przede wszystkim, opracowywaniu do kumentu o wielkim znaczeniu — M ię dzynarodowej Karty Miast Historycz nych, mającej uzupełnić Kartę W e necką. Dokument ten został zatwier dzony przez VIII Zgromadzenie Gene ralne w Waszyngtonie.
Aktywność Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków rozwijała się na róż nych polach, w szczególności współ praca z UNESCO nad realizacją Kon wencji o Ochronie Dziedzictwa Św ia towego z 1972 r.
Opracowano nowe kryteria wpisu na Listę Dziedzictwa Światowego, dotyczą ce zabytków techniki, opracowano no we metody działania dotyczącego sta łej kontroli stanu obiektów wpisanych na listę.
Komitety Narodowe ICOMOS-u, w po rozumieniu z Międzynarodowymi Komi tetami Wyspecjalizowanymi, organizo wały wiele kolokwiów naukowych, po głębiając doktrynę i rozszerzając za
kres doświadczeń w dziedzinie ochro ny, m.in.: kolokwium w Dreźnie (NRD) w 1986 r. na temat: Zabytki jako
przedmiot nauczania, konferencja w
Paryżu (Francja) w 1986 r., na temat kryteriów wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa obiektów architektury prze mysłowej, kolokwium na temat naucza nia konserwacji (Warszawa, 1987 r.), seminarium na temat ochrony i rewita lizacji miast historycznych w Petropolis (Brazylia) w 1987 r., seminarium na temat wdrażania Konwencji o Ochro nie Dziedzictwa Światowego, przezna czone dla służb konserwatorskich, w Bamako (M ali) w 1987 r. i inne. W miesiąc po zakończeniu obrad VIII
Zgromadzenia Generalnego ICOMOS-u odbyło się w Polsce (w Zamku Kró lewskim w Warszawie) zebranie spra wozdawczo-wyborcze Polskiego Komite tu ICOM OS, które dokonało podsumo wania 3-letniej działalności i wyboru nowych władz PKN ICO M OS. Działal ność Komitetu w latach 1985—1987 zo stała przedstawiona w obszernym spra wozdaniu, którego najważniejsze pun kty podajemy w tej kronice.
W ciągu 3 lat Polski Komitet zorgani zował 6 zebrań plenarnych, 3 konfe rencje krajowe otwarte, o zasięgu mię dzyresortowym i 3 kolokwia międzyna rodowe. Działalność międzynarodowa, polegająca na zapraszaniu do Polski wy bitnych przedstawicieli ochrony zabytków z całego świata i organizowaniu dla nich seminariów, połączonych z objazdem po Polsce — została wznowiona po
róletniej przerwie. Uczestnikami tych spotkań byli przedstawiciele najwyż szych władz organizacji międzynarodo wych: UNESCO, ICCROM i ICOM OS. W e współpracy międzynarodowej na cisk położono na współpracę z organi zacjami o podobnych celach, jak np. IFLĄ (Międzynarodowa Federacja Architektów Krajobrazu) oraz Komite tów Międzynarodowych ICOMOS-u, w szczególności Komitetu ds. Nauczania. Zainicjowany przez Polskę Komitet powstał w 1984 r. Jego kierownictwo powierzono prof. Andrzejowi Tomaszew skiemu, a Polski Komitet objął patro nat nad jego działalnością.
W roku 1987 (w lipcu) odbyło się w Warszawie wspomniane już kolokwium na temat nauczania z udziałem przed stawicieli 15 kajów oraz ICCROM-u i UNESCO. Polska w tym gronie może odarywać rolę wiodącą, ma bowiem bogate i długoletnie doświadczenia w dziedzinie nauczania ochrony zabyt ków. Tematem głównym było Naucza
nie konserwacji i międzynarodowa współpraca nauczających. Obrady w
Zamku Królewskim w Warszawie toczy ły się w formie „okrągłego stołu” i były przeplatane zwiedzaniem zabyt ków i pracowni konserwatorskich. Współpraca z innymi komitetami wy specjalizowanymi była hamowana bra kiem dewiz na wyjazdy zagraniczne naszych specjalistów. Jedynie w za kresie konserwacji parków i ogrodów oraz konserwacji kamienia można od notować pewne sukcesy.
Polski Komitet współpracował również przy tworzeniu Międzynarodowej Karty Miast Historycznych. Ten ważny doku ment stanowi uzupełnienie Karty W e
neckiej z roku 1964. Uważając pierw szy projekt Karty Miast za nieudany, Polski Komitet opracował i przesłał do władz ICOMOS-u własny projekt, opar ty głównie na Rekomendacji UN ESCO dotyczącej ochrony miast i dzielnic zabytkowych i tradycyjnych (Warsza wa — Nairobi, 1976). Niektóre postu laty z polskiego projektu zostały przy jęte. Niestety, nie wszystkie były u względnione i ostateczny kształt wyda nego dokumentu nie zadowala w pełni członków Polskiego Komitetu. Należy jednak traktować ten dokument jako deklaratywny, doceniając jego znacze nie jako międzynarodowego apelu, do tyczącego ochrony miast historycznych na całym świecie.
W latach 1985—1987 Polski Komitet ICOMOS-u zorganizował kilka kon kursów i wystaw, związanych z ochro ną zabytków. Powoływane co roku przez Komitet jury przyznawało nagro dę im. Jana Zachwatowicza za najlep szą pracę dyplomową w dziedzinie o chrony zabytków. Główną nagrodą był ustanowiony przez Ministerstwo Kultury i Sztuki dwutygodniowy pobyt za gra nicą, mający na celu pogłębienie zna jomości tego zagadnienia. W roku 1986 nagrodę otrzymał Maciej Świątkowski z Akademii Rolniczej w Warszawie, w roku 1987 — Maria Persak z Politech niki Warszawskiej, natomiast w roku 1988 — Jadwiga i Krzysztof Wielguso- wie z Politechniki Krakowskiej.
Komitet rozszerzył też — w omawia nym okresie — swoją działalność w zakresie współpracy z międzynarodową organizacją Jeunesse et Patrimoine (Młodzież i Zabytki) afiliowaną przy ICOMOS-ie. Podkomitet kierowany
przez mgr Tadeusza Zielniewicza zor ganizował obozy studyjne dla młodzie ży zagranicznej i polskiej w Janowcu nad Wisłą. Nasza młodzież wyjeżdżała
na obozy letnie do Francji.
Zebranie plenarne Komitetu, w paź dzierniku 1987 r. nakreśliło również plan działania na lata następne. Poza dotychczas prowadzoną działalnością Polska została powołana na organiza tora międzynarodowego centrum szko lenia konserwatorskiego o zasięgu re gionalnym, w powiązaniu z działaniem Międzynarodowego Centrum Konserwa cji i Restauracji Dóbr Kultury w Rzy mie (ICCROM).
To ważne i odpowiedzialne zadanie Polska ma zamiar spełnić w oparciu o Politechnikę Krakowską i inne wyż sze uczelnie, zajmujące się problema tyką konserwacji i ochrony. Organiza cją ośrodka zajmie się Ministerstwo Kultury i Sztuki. Polski Komitet ma opracować program szkolenia, wska zać wykładowców. Otwarcie ośrodka przewidziano na rok 1990 w Krakowie. Zebranie plenarne wybrało nowe wła dze Polskiego Komitetu IC O M O S na lata 1988—1990, w następującym skła dzie: prof, dr Olgierd Czerner — pre zes, mgr Tadeusz Zielniewicz, dr Boh dan Rymaszewski i prof, dr Andrzej Tomaszewski — wiceprezesi, mgr Andrzej Michałowski — sekretarz ge neralny, mgr inż. arch. Jacek Cydzik- skarbnik, doc. dr Marian Arszyński, prof, dr Janusz Bogdanowski, prof, dr Krzysztof Pawłowski, dr Mirosław Przy- łęcki i prof, dr Jerzy Stankiewicz — członkowie Zarządu.
Aleksandra Żarynowa
200 LAT RATUSZA W ŁĘCZYCY
Trzy organizacje społeczne działające w Łęczycy: Towarzystwo Miłośników Ziemi Łęczyckiej, Towarzystwo Nauko we Płockie — Oddział w Łęczycy i PTTK — Oddział w Łęczycy — zorgani zowały 18 kwietnia 1988 r. uroczyste spotkanie dla upamiętnienia dwusetnej rocznicy położenia kamienia węgielne go pod budowę ratusza łęczyckiego, który to fakt miał miejsce 17 kwietnia 1788 r.
Na uroczystość złożyły się: część arty- styczno-historyczna w ratuszu, zwiedza nie zabytków w Łęczycy i Tumie oraz spotkanie podsumowujące imprezę. Słowo wstępne w reprezentacyj nej sali ratusza wygłosił przewodniczą cy Towarzystwa Naukowego Płockiego - Oddział w Łęczycy, mecenas W ład y sław Zarachowicz zapowiadając występ zespołu regionalnego Gminnego Ośro dka Kultury z Witoni k. Łęczycy oraz wygłoszenie dwóch referatów.
Występ 15-osobowego zespołu w histo rycznych strojach łęczyckiej szlachty zagrodowej, który odśpiewał regional
ne utwory Ziemi Łęczyckiej oraz pie śni patriotyczne, spotkał się z gorącym przyjęciem zebranej publiczności. Bar dzo miłym akcentem było wręczenie ze społowi pamiątkowego medalu Płocka przez prezesa TNP, dr inż. Jakuba Chojnackiego.
Pierwszy referat pt. Łęczyca średnio
wieczna wygłosił doc. dr Ryszard Ro
sin, który podkreślił duże znaczenie po lityczne Łęczycy w średniowieczu, zwła szcza w XIV, XV i XVI w., kiedy to Łęczyca gościła królów, dostojników świeckich i duchownych. Miasto było wtedy znaczącym ośrodkiem handlu i rzemiosła. Autor podjął próbę ustale nia daty lokacji miasta, co nie jest rzeczą prostą ze względu na brak za ginionych, źródłowych dokumentów. Umieścił ją w latach 1237—1267 zapo wiadając szczegółowe opracowanie za gadnień w powstającej monografii miasta Łęczycy.
Drugi referat pt. Historia budowy ra
tusza w Łęczycy wygłosiła mgr Wanda
Puget z Warszawy. Przedstawiła bar
dzo interesujące wypisy archiwalne, opisujące przebieg uroczystego poło żenia kamienia węgielnego pod budo wę ratusza. Omówiła również obszer nie panujące wówczas warunki socjal ne i bytowe w mieście, a na ich tle przebieg budowy podając przy tym charakterystykę budowniczego ratusza Jakuba Kubickiego, znanego i cenio
nego architekta z czasów króla Stani sława Augusta Poniatowskiego. Mgr Włodzimierz Szafiński, prezes Oddziału PTTK w Łęczycy i Grażyna Ślubowska, przewodnicząca Koła Prze wodników PTTK oprowadzali zebranych po mieście i jego zabytkach, a nastę pnie wszyscy udali się do Tumu, aby zwiedzić romańską kolegiatę.
Po zwiedzeniu zabytków uczestnicy spotkania i przedstawiciele władz mia
sta zebrali się w klubie NOT-u w celu omówienia i sprecyzowania wniosków dotyczących ratowania zabytków. Tę część imprezy prowadził mgr in. Bole sław Solarski, przedstawiając dotych czasowy przebieg interwencji i starań
