ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T XXXIV, N R 3, WARSZAWA 1983
TEOFIL MAZUR, ALOJZY WOJTAS
ZAW ARTOŚĆ SUCHEJ MASY I M A K R O SK ŁA D N IK Ó W W PO M IO C IE DROBIOW YM
Instytut Chemizacji Rolnictwa ART w Olsztynie
WSTĘP
Rozwój drobiarstw a w Polsce dostarcza rolnictwu do zagospodarowania znacz nych ilości pom iotu. Jest to cenny nawóz organiczny, na co wskazują prace wy konane nad jego składem chemicznym [1-3, 5-8]. Z danych tych wynika, że zawar tość suchej masy i składników pokarmow ych w pomiocie kur może ulegać szerokim wahaniom, które wynoszą: sucha masa 8-46% , średnio 20%, substancja organiczna 6,2-34% , średnio 17,1%, N — 0,44-2,41% , średnio 1,30%, P 20 5 — 0,38-2,30% , średnio 1,14%, K 20 — 0,21-1,49% , średnio 0,60%, CaO — 0,35-2,39% , średnio 1,40% i MgO — 0,07-0,28% , średnio 0,17%.
M ając na uwadze, że w kraju uzyskuje się pom iot nie tylko od kur, ale i od innych gatunków drobiu, podjęliśmy się przeprowadzenia badań nad określeniem jego wartości nawozowej. W niniejszej pracy podajemy wyniki analiz składu che micznego pom iotu kur, kaczek, gęsi i indyków.
METODYKA BADAŃ
Do badań laboratoryjnych pobrano średnie próbki pom iotu z pięciu ferm ku rzych (Samborowo, Ostróda, Kiźliny, Unieszewo, Szczęsne), trzech ferm kaczych (Rudzienice, Tynwałd, Gągławki), trzech ferm gęsich (Tynwałd, Rudzienice, R ZD Pozorty) i z trzech ferm indyczych (Ostróda, Biesal, R ZD Posorty), zlokalizowa nych na terenie województwa olsztyńskiego. Wzięto 35 próbek kurzych, 30 ka czych, 30 gęsich i 25 indyczych. Średnie próbki otrzymano przez dokładne wymie- szaiiie próbek indywidualnych, pobranych z różnych miejsc klatek. Bezpośrednio po przywiezieniu do laboratorium oznaczono w nich zawartość suchej masy oraz azotu ogółem. Pozostałe analizy wykonano w materiale suchym. Popiół oznaczono przez mineralizację w tem peraturze 823 K, węgiel m etodą Tiurina, azot m etodą Kjeldahla, fosfor m etodą wanadowo-molibdenową, a potas, wapń i sód m etodą folopłomieniową. Wyniki analiz chemicznych przeliczono na świeżą masę i podano
jak o średnie z uwzględnieniem ich wahań, odchyleń standardowych i współczynni ków zmienności. Obliczono również współczynniki korelacji dla wszystkich bada nych składników.
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Pomiot kurzy zawierał średnio 66,1% suchej masy, a popiołu 18,9% (tab. 1). Stosunek węgla do azotu wynosił 8,9:1. Pom iot ten zawierał dość znaczne ilości azotu i wapnia w porów naniu do fosforu i potasu; świadczy o tym stosunek N : P : K : C a , który wynosił 1 ,0 :0 ,2 9 :0 ,4 8 :0 .4 7 . Zawartość sodu była m ała, 17
T a b e l a 1 Zawartość suchej masy, w?gla, p o p io łu i makroskładników w pomiocie kurzym,
pr oc en ci e ś w i e ż e j masy
Content o? dry m a t te r , carbon, ash and macroelements i n p o u lt r y dung, in л> fre.iL ma tter
Oznaczenie Det erm ina tio n
I j brednio lie an Wahania han&e Odchylenie standardowe Standard d e v i a t i c . i Współczynnik z m ie nno śc i Variance c o e f f i c i e n t Sucha та за Dry matter 66,11 4 8 , 0 - 7 6 , 0 6, 34 9, 5 9 Węgiel - Carbon jI 13,91 1 4 , 0 - 2 5 , 3 2 , 0 4 10,78 T o p i ć ł - Aah ■ 12,67 6 , 2 - 2 3 , 6 4 , 7 9 37,81 N 2, 12 1î 4J-2;C9 0 , 3 7 1 7 , 2 7 P 0 , 6 2 0 , 3 7 - 0 , 3 7 0 , 1 4 22, 85 К 1,02 0 , 6 9 - 1 у 24 0 , 1 5 14,25 Ca 0 , 9 9 0 , 6 0 - 1 , 6 4 0 , 2 9 28, 8 4 Na 0 , 0 6 1 0 , 0 3 - 0 , 0 9 I 0 , 0 2 , 2 4 ,7 7 T a b e l a 2 Współczynnik k o r e l a c j i / г / między fawartośc;la suchej many, węglom, popiołem
i mak roskłaćnikuui w po ii ic e ic kurzym
C o e f f i c i e n t o f c o r r e l a t i o n / г / between the c o n te n t o f dry n a t t e r , carbon, ash and m a c r o sl e a e n ts i n chi cken dung
Be to m i r a t i o n fi g nie 1 Carbon Po p ió ł Ash N . P к С а ! ha Sush-i ruću a Dry matter 0 , 2 7 0 , 3 7 0 , 5 9 0,6.3 0 9Z3 0, IO 0 , 4 7 Węgiel-Carbon - 0 , 2 0 0, ;0 0,40 0 ,2 4 0 , 3 0 0 ,0 3 P o p ió ł - Ash 0 ,2 8 - o , o ' ; -0 , 2 1 - о , о : з 0 , 4 7 N 0 , 5 3 0 , 1 2 0 , 2 4 0,31 P 0, 2 8 0 , 1 9 0 , 3 0 К - 0 , 0 7 - 0 , 0 7 Ca - 0 , 1 3
S kład chem iczny pom iotu drobiowego 115
T a b e l e 3
Zawartość su che j Basy, w ę g la , pop io łu i makroskładniięćw w pomiocie kaczym w p r oc en ci e ś w i e ż e j masy
Content o f dry m a t te r , carbon, aeh and macroelements in duck clang, i n % o f f r e s h mat ter
Oznaczenie b re dni o Wahania
Odchylenie
standardowe Współczynnikzmie nno śc i
D et ermination V.r. an Range Standard
d e v i a t i o n s c o e f f i c i e c tVariance Sucha ваза Dry a a tu er ;1 36, 57 23, 00-69* 00 8 , 5 4 23,36 ï ï ç g i e l - Carbon j1 10,73 5 , 4 0 - 1 5 , 3 0 1,71 15,9 4 P o p ió ł - Anh jj 10,18 4 , 3 0 - 1 9 , 2 0 3 , 5 0 34,46 К 0 , 7 0 0 , 4 2 - 1 , 3 7 0 , 2 1 29 ,6 4 2 Gf 40 0 » 1 7 -0 , 7 9 0 , 1 4 35,67. iv C',36 0 , 0 9 - 0 , 7 3 0 , 1 7 45, 99 I j 0 , 4 3 0 , 1 8 - 0 , 3 3 0 , 1 7 40 ,2 7 Ка 1 i 1 I 0 ,0 4 i I 0 , 0 1 - 0 , 1 1 i 0 , 0 3 > . . . _ . 6 4, 37
razy mniejsza niż potasu. W ahania w zawartości badanych składników były duże. Współczynnik zmienności wahał się od 9,6 (suchej masy) do 37,8 (popiołu). Tłu maczyć to należy trudnościam i, jakie istnieją przy pobieraniu średniej reprezenta tywnej próbki nawozów organicznych.
Między zawartością suchej masy a azotem i fosforem współczynnik korelacji był wysoki (tab. 2). Mniejszą korelację stwierdzono między sodem a popiołem i suchą masą. Związek między popiołem a węglem, potasem i wapniem oraz między potasem a wapniem i sodem był ujemny. D la pozostałych składników współczyn nik korelacji był niski.
W pomiocie kaczym średnia zawartość suchej masy wynosiła 36,6 %, a popiołu 10*7% (tab. 3). Stosunek węgla do azotu wynosił jak 15,3 :1. Pom iot kaczy
zawie-X a b с i «
A-Wapółczynnik k o r o i a c j i / г / uięd^ y su tfa rt ob ci ą su chej e a s y , wefiie», p o p i o ł e a i KftkroBkXair.Üraini w pomiocie kaczym
C o e f f i c i z n t o f c o r r e l a t i o n / г / between the c o n t e n t o f dry m a t t e r , carbon, a sh and laacroeler.ertc i n duck dunç
O ir a ca en ie Dete rmin ation
Wegiel C ar lou P o p i ó ł Ash IT P К Ca l a S'j?ha masa Lx.y matter 0 , 3 7 0, 51 0 , 7 9 0 . 4 5 0,52 0,28 0, 3* " ç £ i e l - Carbon 0 , 2 5 0 , 3 3 0 , 2 8 0 , 1 7 0,47 -0,25 P o p ió ł - Aah 0 , 3 5 0 , 1 6 0 , 2 5 0,44 0,02 , N 0 , 4 7 0 ,6 1 0,01 0,20 P 0,46 0,19 0,30 7 0,04 0,37 Ca f .. -0,07
Z aw art oś ć s u c h e j л а з у , w ę g l a , p o p i o ł u i c s k r o ß l r M n i k o w w p o m io ci e rosira w p r o c e n c i e ś w i e ż e j masy
Contan», о Г dry m a t t e r , c a r b o n , ash and m a c r o e le m e n t s i n gooae dung, i n % o f f r e s h m a t t e r Oznaczenie De te r u in a t io n ś r e d n i o Mean i V/ahania Fiançe O d c h y l e n i e st and ard ow e S ta nd a rd d e v i a t i o n .Y s p ó ł c z y n n i к z m i e n n o ś c i Vari.?.nco c o e f f i c i e n t Sncha maoa ь‘ ‘У Rat to г 27 ,3 3 1 9 , 0 0 - 4 1 , 0 0 6 ,2 5 22,86 E f ~ i e l - Carbon 3 , 2 5 5 , 3 0 - 1 1 , 7 0 1,7 0 20 ,5 9 P o p i ó ł - j.n h 6 , 7 0 2 , 1 0 - 1 5 , 6 0 3,53 5 2 , 6; >V 0,60 0 , 2 1 - 1 , 3 6 0, 2 6 4 3 , 4 0 P 0 , 2 3 0 , 0 7 - 0 , 6 3 0 , 1 3 54,65 К 0 , 3 1 0 , 1 7 - 0 , 5 1 0 , 0 3 29 ,0 9 Ca 0 , 3 3 0,20-0,62 0 , 1 1 32, 75 Na 0, 01 0 , 0 1 - 0 , 0 4 0, 01 a 1.-82 T a b e l a 6 Współczynnik k o r e l a c j i / г / n i ę d z y z a w a r t o ś c ią suchej masy, węglem, popiołem
i nakrookładnikej^i w pomiocie gęsim
C o e f f i c i e n t o f c o r r e l a t i o n / г / between the c o n te n t o f dry m a t te r, carbon, ash and macroelements i n goose dung
Oznaczenie Dete rmin ation
Wçgiol Carbon P o p ió ł Ash N P К Ca l a Suchn maaa D*y matter 0 , 6 9 0 , 2 2 0 , 8 2 0 , 4 3 0 , 4 4 . 0 , 4 8 0 B3 ł ï.Vrçiel - Carbon -0 , 0 1 0 , 6 3 0 , 1 3 0 , 5 6 0 , 2 8 0 , 2 4 Poptć> * Ash 0 ,5 1 0 , 4 5 0 , 1 0 0 , 6 0 0 , 6 5 •: 0 , 4 2 0 , 4 4 0 , 5 2 0 , 4 8 i' 0 , 1 8 0 , 4 9 0 , 4 3 К 0 , 3 3 0 , 4 0 Ca 0 , 7 2
rał dość znaczne ilości fosforu w porów naniu do potasu. Stosunek N : P : K : C a wynosił jak 1 ,0 :0 ,5 7 :0 ,5 1 :0 ,6 1 . Sodu było 9 razy mniej niż potasu. W ahania w zawartości badanych składników były znaczne. Największy współczynnik zmien ności stwierdzono w zawartości sodu, a najmniejszy w zawartości węgla.
Z zawartością suchej masy w dużym stopniu skorelowana była zawartość azotu, potasu i popiołu (tab. 4). Stwierdzono również silny związek między zawartością azotu i potasu. Ujemny współczynnik korelacji wystąpił między sodem a węglem i wapniem. Dla pozostałych badanych składników współczynnik korelacji był niski.
Pom iot gęsi zawierał średnio 27,3% suchej masy i 6,7% popiołu (tab. 5). Sto sunek węgla do azotu wynosił 13,8:1. Zawartość azotu była prawie dwukrotnie
S kład chem iczny pom iotu drobiowego 117
wyższa niż zawartość potasu i wapnia, o czym świadczy stosunek N : P : К : Ca, który wynosił 1 ,0 :0 ,3 8 :0 ,5 2 :0 ,5 5 . Ilość sodu była nieznaczna, ponad 30 razy mniejsza niż potasu. W ahania w zawartości badanych składników były duże, gdyż współczynnik zmienności wynosił od 20,6 (węgiel) do 81,8 (sód). Wysoki współ czynnik zmienności stwierdzono również dla fosforu, azotu i popiołu.
Współczynniki korelacji wskazują, że istniała duża zależność między zawartością suchej masy a azotem oraz węglem (tab. 6). Dość wysoki współczynnik korelacji stwierdzono między węglem a azotem i potasem. W pozostałych przypadkach współczynnik ten był wysoki u większości badanych składników. Ujemna korelacja wystąpiła między węglem i popiołem.
W pomiocie indyczym zawartość suchej masy wynosiła 44,8%, a popiołu 7,7% (tab. 7). Stosunek węgla do azotu był dość niski, gdyż wynosił 9,9: 1; świadczy to
T a b e l a 7 Zavju’t 9Ś6 su ch ej na e y, w ę g la , popiołu, i makroskładników w pomiocie indyozym
w pr oc en ci e ś w i e ż e j mas;,?
Content o f d r y m a t t e r , carbon, aeh and macroelements i n turkey dung, i n % o f f r e s h matter
Oznaczenie Śre dnio Wahania Odchylenie standardowe Współczynnikw t ie n n o ś c i
Determ inatio n Me ein Fange Standard
d e v i a t i o n c o e f f i c i e n tVariance
Sucha masa
Dry matter ' 4 4 , 8 4 2 4 eOO-75,CO 1 3 ,9 7 31, 15 t / ç g i ê l - Carbon 14 ,7 1 8 , 4 0 - 2 1 , 4 0 2, 51 1 7 ,0 7 P o p ió ł - Ash 7 ,6 8 5 , 1 0 - 1 2 , 3 0 1 ,8 7 2 4 , 3 2 N 1,49 0 , 9 2 - 2 , 8 7 0 , 6 0 39 ,3 3 P 0 , 3 9 0 , 2 0 - 0 , 6 8 0 , 1 3 34 , 5 9 1 K 0 , 5 8 0 , 2 1 - 0 , 8 9 0 , 1 9 32,11 I Ca 0 , 6 1 0 , 3 6 - 1 , 0 9 0 , 1 5 2 5 , 1 7 I ïîa 1 0 , 0 5 0 , 0 1 - 0 , 0 8 0 , 0 2 .4 4 ,9 3 . a O e J. а о tfa pół czy nn iki k o r e l a c j i / г / między z a w a r t o ś c ią Buchej masy, węglem, popiołem
i makroskładnikami w pomiocie indyczym
C o e f f i c i e n t o f c o r r e l a t i o n / г / between t h e . c o n t e n t o f dry m a t te r, carbon, ash and macroelements in turkey dung
Oznaczenie Det erm inat ion
Węgiel Carbon P op ió ł A sil i N P К Ca Ha Sucha masa Dry ma tter 0,41 - 0 , 5 2 0 , 7 9 0 , 7 2 0 , 4 7 0 , 3 5 0, 12 Węgiel - Carbon - 0 , 4 4 0 , 5 9 0 , 5 3 0 , 4 7 0 , 4 0 0 , 3 5 P o p i ó ł - Aśh - 0 , 5 5 - 0 , 3 5 - 0 , 3 0 0 , 0 3 0, 01 . N 0 , 5 8 0 , 5 3 0 , 4 0 0 , 2 9 P 0 , 5 4 0, 51 0,30 К 0 , 2 0 0,56 Ca 0,41
T a b e l a 9 Oiszyn porîiotu dfobiowcgo - Po u lt r y dung r e a c t i o n
pH Koir.aj p oa io t u
ir e d n i o wahania od c h y io n ic otandardcwe z-cie m o ś c i
Dung kind mean range standard
d e v i a t i o n j va r ia nc e I c o e f f i c i e n t l u r a y - Chick 8 , 4 0 7 , 4 0 - 3 , 9 0 0 , 4 0 «Ù-65 Ł t c a j - Duck 8 , 0 9 6 , 1 0 - 8 , 9 0 0 , 6 5 S t 07 C f * i - C-ooP*» 3 ,0 1 6 , 1 0 - 9 , 9 0 0 , 8 6 10,42 I ndycay - Turkey 7 , 8 5 7 , 0 0 - 8 , 8 0 0 , 4 9 6 ,2 3
o dużej zawartości związków azotowych w masie organicznej pom iotu. W stosunku do azotu'p om iot indyczy zawierał m ało potasu i fosforu, a stosunkowo dużo wap nia. Stosunek N : P : K : C a kształtował się ja k 1 ,0 :0 ,2 6 :0 ,4 0 :0 ,4 1 . Zawartość sodu była 12 razy mniejsza niż zawartość potasu. W ahania w zawartości badanych składników były dość znaczne. Najmniejszy współczynnik zmienności stwierdzono w zawartości węgla (17,1), a największy w zawartości sodu (44,9).
W spółczynniki korelacji wskazują, że istniała duża zależność między zawartoś cią suchej masy a azotem i fosforem (tab. 8). Wszystkie badane składniki były słabo lub ujemnie skorelowane z popiołem. Między pozostałymi składnikami stwier dzono zależność średnią, bowiem współczynniki korelacji wahały się od 0,20 do 0,59. P om iot drobiu charakteryzował się odczynem zasadowym (tab. 9). N a podsta wie średnich danych należy sądzić, że najbardziej zasadowy był pom iot kur, a naj mniej pom iot indyczy. W ahania p H wynosiły od 6,1 do 9,9. Współczynnik zmien ności p H był stosunkowo niski, gdyż wynosił od 4,6 do 10,4.
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
Pom iot ptasi z ferm drobiu jest nawozem o stosunkowo wysokiej zawartości euchej masy, a więc nadającym się do stosowania na pola dalej położone od gos podarstw. Jeśli zawartość badanych składników przeliczymy na suchą masę, to okaże się, że zawartość węgla jest zbliżona we wszystkich rodzajach badanego po miotu. Pomioty kaczy i gęsi zawierały około 25 % popiołu, a pom ioty kurzy i in dyczy poniżej 20% popiołu w suchej masie. Najwięcej azotu zawierały pom ioty indyczy i kurzy, a najbardziej ubogim w ten składnik był pom iot kaczy. Pod względem zawartości fosforu pom ioty kurzy, gęsi i indyczy różniły się w niewiel kim stopniu, natom iast pom iot kaczy zawierał więcej tego składnika. Potasu naj więcej stwierdzono w pomiocie kurzym, mniej w indyczym i gęsim, a najmniej w kaczym. N ajbardziej bogaty w wapń okazał się pom iot kurzy, a najmniej tego składnika wykryto w pomiocie kaczym. Zaw artość omawianych składników rzuto wała na ich wzajemny stosunek. Najkorzystniejszy stosunek N : P : К : Ca, z punk tu widzenia nawozowego, stwierdzono w pomiocie kaczym, a najmniej fosforu i po
Skład chemiczny pomiotu drobiowego 119 tasu w stosunku do azotu zawierały pom ioty kurzy i indyczy. Ze względu na sto sunkowo dużą zawartość wapnia, nawożenie pomiotem ptasim będzie działać na glebę odkwaszająco.
N a podstawie przytoczonych danych m ożna wnioskować, że pom iot ptasi za wiera więcej składników pokarmowych niż gnojowica bydlęca i trzody chlewnej [4].
N a podstawie przeprowadzonych badań możemy wyciągnąć następujące wnioski. 1. Zawartość suchej masy była uzależniona od gatunku drobiu. Pom iot kurzy zawierał największą ilość suchej masy (66,1%) a najmniejszą pom iot gęsi (27,3%). Zawartość węgla w świeżej masie wynosiła od 8,2% w pomiocie gęsim do 18,9% w pomiocie kurzym. W przeliczeniu na suchą masę różnice te były jednak nie znaczne.
2. W suchej masie najwyższą zawartość badanych składników nawozowych miał pom iot kurzy, a najmniejszą pom iot gęsi. Pomioty zawierały stosunkowo mało potasu w stosunku do zawartości azotu. Za podstawę ustalenia dawek po m iotu pod rośliny uprawne proponuje się przyjąć zawartość azotu.
3. Stosunek węgla do azotu w badanych pom iotach wynosił od 8,9 do 15,3 i pod tym względem jest zbliżony do dobrze rozłożonego obornika i kom postu.
LITERATURA
[1] B a a d e r W., T h e a r R., T r a u l s e n H.: Verfahren zur Behandlung von Abfällen der tierischen Produktion. Ber. Landwirtsch. 50, 1972, 3, 612-627.
[2] D a v i e s H. T.: Experiments on the fertilizing value of animal slurries. P.3. The use poultry and mixed slurries on grassland. Exp. Husb. 19, 1970, 65-68.
[3] H a a s e H. : Keine Geruchsbelastigung durch Hühner oder Schweinemast. Mitt. olt. Landw. Ges. 85, 1970, 15, 459-461.
[4] M a z u r Т., K o c J., W r ó b e l Z. : Zawartość suchej masy i makroskładników w gno jowicy. Rocz. glebozn. 28, 1977, 2, 173-182.
[5] M a ć k o w i a k C.; Oczyszczanie i rolnicze wykorzystanie odchodów zwierzęcych z gos podarstw typu przemysłowego. Oprać. Probl. Centr. Bibl. Roi. Warszawa 1973.
[6] P a r k i s M. F., P a r k e r M. B. : Chemical composition of broiler and hem manuree. Res. Dull. Unir. Georigia Coll. Agricult. Exp. Str. 1971.
[7] S t e w a r t T. A.: Poultry manure as a fertilizer. Agric. North Irel. 45, 1970, 6, 210-212. [8] V e t t e r H., Kl a s i u к A.: Untersuchungen zu den Grenzen der Anwendung von Schwei ne* und Hühnergülle. Landwirtschaftliche Forschug 1972, z. 27/1, Sonderheft, s. 122-134.
Т. М АЗУР, A. ВОЙТАС СОДЕРЖАНИЕ СУХОЙ МАССЫ И МАКРОЭЛЕМЕНТОВ В ПТИЧЬЕМ ПОМЕТЕ Институт химизации земледелия Сельскохозяйственно-технической академии в Олыптьгне Р езю м е Для исследования химического состава птичьего помета были отобраны его образцы из пяти курятников (35 образцов), трех утятников (30 образцов), трех гусятников (30 образ цов) и трех индюшатников (25 образцов). В этих образцах определяли содержание сухого ве
щества, золы, углерода, азота, фосфора, калия, кальция и натрия. Самое большое количество сухого вещества содержал куриный помет (6 6%), а самое малое -гусиный помет (27,3 %). В су хом веществе самое высокое содержание исследуемых элементов установлено в курином, а самое малое - в гусином помете. Все виды помета содержали сравнительно мало калия. Соотношение фосфора к азоту составляло в пометах 8,9-15,3. Все пометы показывали щело чные реакции, хотя некоторые образцы характеризовались слабой кислотностью или сильной щелочностью. Т. M A Z U R , A. W OJTAS
THE CONTENT OF DRY MATTER AND MACRO NUTRIENTS IN POULTRY DUNG
Department of Agriculture Chemization, Agricultural University of Olsztyn
S u m m a r y
Dung samples were taken from five chicken farms (35 samples), three duck farms (30 sam ples), three goose farms (30 samples), and from three turkey farms (25 samples) and analysed for the content of dry matter, ash, carbon, nitrogen, phosphorus, potassium, calcium, and sodium. The highest percentage of dry matter was found in chicken dropings (6 6%) and the lawest in goose dung (27,3%). The ash content (dry weight basis) varied from 17,2% in turkey to 27,9% in duck dung. The highest content (fresh weight basis) of the studied constituents was found in chicken dropings and the lawest content in goose dung. All poultry dungs confained relatively small amounts of potassium. C :N ratio in the dungs varied from 8,9 to 15.3. All the poultry dungs showed alkali reaction, although individual samples were characterized by light acid or strong alkali reaction.
Prof. dr Teofil Mazur
Instytut Chemizacji Rolnictwa ART Olsztyn-Kortowo
