Przyswajalne mikroskładniki w glebach doliny rzeki Wami (Tanzania)

ZDZISŁAW KOCIAŁKOWSKI, WOJCIECH DZIĘCIOŁOWSKI

PRZYSWAJALNE MIKROSKŁADNIKI W GLEBACH DOLINY RZEKI WAMI (TANZANIA)

Katedra Chemii Rolnej WSR w Poznaniu. Kierownik — prof, dr Z. Tuchołka Katedra G leboznawstwa WSR w Poznaniu. Kierownik — prof. dr B. Reimann

WSTĘP

Praca niniejsza jest wycinkiem szerszych badań gleboznawczych, przeprowadzonych w latach 1964- 1967 nad przydatnością gleb w doli­ nie rzeki Wami do upraw y trzciny cukrowej [2].

Przy planowaniu jakichkolwiek upraw na obszarach tropikalnych na pierwszy plan w ysuw ają się właściwości fizyczne gleb, a przede wszyst­ kim ich właściwości wodne oraz możliwość przeprowadzenia nawodnień. Z tych względów w badaniach gleb w dolinie Wami skoncentrowano się na tych zagadnieniach. Mają one w tam tejszych w arunkach tak istotne znaczenie, że badania właściwości chemicznych, szczególnie odnoszące się do zasobności gleb, odsuwane są na plan dalszy. W yjątkiem są badania zasolenia gleb.

Ze względu na to, że badania zasobności gleb w m ikroskładniki nie wchodziły w uzgodniony plan badań, wyłączono je z opracowania pod­ stawowego.

Jak w ynika z literatury, w uprawie trzciny cukrowej w ystępują nie­ kiedy w yraźne niedobory mikroskładników. K i n g i in. [6] podaje, że na upraw ach trzciny cukrowej na glebach szarych i brunatnych, wytwo­ rzonych z granitów, w A ustralii w ystępują niedobory mikroskładników. Natom iast na glebach laterytow ych tego rodzaju niedoborów nie obser­ wowano.

Na rozwój trzciny cukrowej duży wpływ wywiera bor. Niedobór te­ go składnika powoduje plamistość wodnistą młodych liści oraz kuliste n ar ośla na spodniej stronie blaszki liściowej. Brak boru ham uje rozwój

roślin, a tym samym wpływa na obniżenie plonów. Objawy niedoboru tego pierw iastka są podobne do objawów w ystępujących przy chlorozie trzciny cukrowej, zwanej okkdh Ъоепд.

Natom iast niedobór miedzi powoduje słaby rozwój roślin, zwisanie wierzchołka (droop top) oraz chlorozę blaszek liściowych, która w sk raj­ nych przypadkach przechodzi w nekrozy.

U większości roślin upraw nych objawy niedoboru molibdenu w ystę­ pują z reguły na glebach kwaśnych. U trzciny cukrowej objawów tych nie zaobserwowano, mimo że występowały one wyraźnie u upraw ianych na tych samych kwaśnych glebach roślin cytrusow ych i motylkowych.

Niedobór manganu objawia się u trzciny cukrowej podobnie jak brak żelaza. Niedobory obu tych pierwiastków prowadzą do powstawania pla­ mistej chlorozy, a w skrajnych przypadkach do w ystąpienia białych pa­ sów i czerwonobrunatnych nekroz. Objawy braku m anganu były znane na Hawajach pod nazwą pahala blight [4]. Z fragm entarycznych danych wynika, że zarówno niedobór, jak i toksyczne działanie nadm iaru m an­ ganu powoduje ograniczenie rozwoju trzciny cukrowej. Wynikiem tego ograniczenia może być spadek plonów bądź całkowite niepowodzenie uprawy.

W literaturze [4, 6, 10] napotyka się wzmianki o możliwości w ystąpie­ nia niedoborów mikroskładników w glebach wytworzonych z w ietrzeją­ cych in situ skał granitowych. Natomiast skały aluwialne mogą być bar­ dzo zasobne w mikroskładniki. Ze względu na fakt, że zlewnia rzeki Wa­ mi, a przede wszystkim jej część górna i środkowa ma gleby wytworzone z prekam bryjskich gnejsów i z młodszych granitów, aluwialne pocho­ dzenie przymorskiej części doliny mogło doprowadzić do skomplikowa­ nej i trudnej do przewidzenia sytuacji. Nie bez znaczenia jest tu taj brak danych porównawczych.

CEL PRACY

Celem pracy było zbadanie zasobności gleb aluwialnych doliny Wami w przysw ajalne form y manganu, cynku, miedzi, boru i molibdenu. Cho­ dziło również o porównanie wyników analitycznych, uzyskanych w dro­ dze oznaczeń ilościowych, z tymczasowymi klasam i zasobności zapropo­ nowanymi przez Komisję Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego [12] dla naszego kraju. Ze względu na to, że przyjęte przez PTG metody eks­ trakcji przysw ajalnych mikroskładników są stosowane także w innych krajach, dokonywanie tego rodzaju porów nań w ydaje się interesujące. Próbę oceny zasobności gleb doliny Wami w m ikroskładniki podjęto na podstawie tych właśnie kryteriów .

METODY BADAŃ

Do badań nad zasobnością w przysw ajalne m ikroskładniki wzięto próby glebowe z 20 profilów rozmieszczonych w dwóch ciągach w po­ przek prawobrzeżnej, szerszej części doliny. Ze względu na to, że trzci­ na cukrowa m a głęboki, silnie rozwinięty system korzeniowy, trzeba by­ ło oznaczyć zasobność gleb nie tylko w poziomach wierzchnich, ale i w głębiej zalegających.

Prace laboratoryjne przeprowadzono następującym i metodami:

— pow ietrznie suche próbki glebowe przesiano przez sito o średnicy oczek 2 mm,

— skład mechaniczny gleby oznaczono metodą Bouyoucosa w profi­ lach 1, 2, 3, 8, 11, 15, 18, 19 i 20 oraz metodą pipetową Köhna w profi­ lach nr 4, 5, 6, 7, 9, 10, 12, 13, 14, 16 i 17,

— węglany oznaczono aparatem Scheiblera,

— odczyn gleb potencjom etrycznie w roztworze ln KC1,

— przyswajalne mikroskładniki [12] ekstrahowano następującym i rozpuszczalnikami: cynk — 0,ln HC1 według W eara-Sommera, miedź — roztworem rozcieńczonego kw asu azotowego o stężeniu zaproponowanym przez W esterhoffa, bor — wodą na gorąco według Bergera-Trouga, mo­ libden — buforem szczawianowym o pH 3,3 stosowanym przez Grigga, mangan — ln siarczanem magnezu z dodatkiem siarczanu sodu o pH 8,0 według Schachtschabela.

Do ilościowych oznaczeń mikroskładników w odpowiednich wycią­ gach glebowych zastosowano następujące odczynniki podstawowe: miedź — dw uetylodwutiokarbam inian ołowiu, bor — dwuantrim id, molibden — rodanek amonu, mangan — nadsiarczan amonu. Cynk w wyciągu glebo­ wym oznaczono bezpośrednio za pomocą spektrom etru przeznaczonego do analizy atomowej absorpcyjnej [9, 11] przy zastosowaniu następują­ cych param etrów : linia spektralna 213 nm, szerokość szczeliny — 0,3 nm, prąd lampy z katodą wnękową — 10 mA, przepływ powietrza — 4,5 l/min, zużycie acetylenu 1,5 l/min, płomień utleniający, poziom palnika — 1,5 cm poniżej strum ienia światła. Zakres pom iaru 0,5 - 5,0 M-g/ml Zn. Stosowana aparatura: spektrofotom etr VSU 1 Zeissa, spektrofotom etr SP 90 Unicam, peham etr PHM 22 Radiometer.

CHARAKTERYSTYKA ŚRODOWISKA

Przeznaczony do upraw y trzciny teren wybrano, biorąc pod uwagę gleby, możliwość nawodnienia oraz dość korzystne usytuowanie pod względem kom unikacyjnym . Teren ten położony jest w ujściowym od­ cinku rzeki Wami (38°45' dług. wsch. i 6° 15' szer. poł.) na wysokości

3 - 5 m n.p.m., w odległości 4 - 1 6 km od Oceanu Indyjskiego. Rzeka Wa­ mi bierze początek w rozległej śródgórskiej kotlinie, w której leżą m iej­ scowości Kimamba, Kilosa i Morogoro. K otlina ta jest wypełniona osa­ dami czwartorzędowymi, a otaczają ją góry zbudowane z prekam bryj- skich gnejsów [2]. Rzeka Wami wpływa do Oceanu Indyjskiego między miejscowościami Bagamoyo (stara stolica Tanganiki) a Sadani.

Rys. 1. Mapa poglądowa wschodniej części Tanzanii z zaznaczoną lokalizacją terenu badań

1 — d r o g i g łó w n e , 2 — d r o g i d r u g o r z ę d n e , 3 — li n i e k o le j o w e , 4 — b a d a n y te r e n

Survey map of easter part of Tanzania w ith marked territory of investigations

1 — m a in r o a d s , 2 — s e c o n d a r y r o a d s, 3 — r a ilw a y s , 4 — t e r r i t o r y in v e s t ig a t e d

Na wybrzeżu Tanzanii panuje klim at tropikalny. Maksymalna śred­ nia roczna tem peratura wynosi 29°C, a minim alna — 24,5°C. Średnie miesięczne tem peratury ulegają tylko niewielkim wahaniom nie prze­ kraczającym 3 -4 °C . Względna wilgotność powietrza jest tu bardzo w y­ soka i często osiąga 100%. Suma opadów jest znacznie wyższa niż na sąsiednim płaskowyżu i przekracza 1000 mm rocznie. Charakterystyczną cechą w arunków klim atycznych tego regionu jest występowanie opadów podczas dwóch pór deszczowych. Pierwsza z nich, dłuższa, trw a od m ar­ ca do czerwca, a druga od listopada do stycznia.

Objęta badaniam i powierzchnia położona jest w dolinie rzecznej na tarasie zalewowej, która, według szczupłych obserwacji i relacji ludności miejscowej, podlega zalewom co 4 - 5 lat.

N aturalnym zespołem roślinnym na tym terenie jest według G i 11- m a n a [3] step dolinowy (valley grassland), a częściowo step zadrzewiony (wooded grassland). Autor ten celowo unika nazwy sawanna jako nie sprecyzowanej. Jest to teren pierwotny, zasiedlony przez liczne

zwie-rzęta ze słoniem, żyrafą i hipopotamem włącznie. Teren ten jest równo­ cześnie słabo zaludniony, a jego mieszkańcy utrzym ują się z rolnictwa. Gleby na badanym obszarze są wytworzone z osadów aluwialnych na zalewowej terasie rzeki Wami. Według A n d e r s o n a [1] należą one do młodych gleb aluwialnych (young alluvial soils). W poziomach wierzchnich gleby te w ykazują skład mechaniczny mad ciężkich, w któ­ rych zawartość części spławialnych waha się w granicach 51-70% . Daje się równocześnie zauważyć prawidłowość, w ystępująca także w osadach rzecznych naszej strefy, polegająca na tym, że osady o lżejszym skła­ dzie mechanicznym zalegają z reguły bliżej koryta rzeki. Mady ciężkie w ystępują w całym profilu lub, jak to ma miejsce w profilach 4 i 5, są podścielone gruboziarnistym piaskiem.

Właściwości chemiczne badanych gleb charakteryzuje z reguły kw aś­ ny odczyn w granicach pH 4,40 - 5,55 oraz spadek zakwaszenia postę­ pujący ze wzrostem głębokości. W glebach tych nie stwierdzono zasole­ nia w stopniu zagrażającym rozwojowi roślin uprawnych.

Gleby doliny Wami odznaczają się głębokim poziomem próchnicznym, osiągającym w skrajnych przypadkach miąższość 2 m. Zawartość węgla organicznego jest stosunkowo bardzo niska, od 0,98 do 1,27%. Jedynie profil 10, leżący już poza doliną rzeki, a wytworzony z glin trzeciorzę­ dowych pochodzenia morskiego, wyróżnia się stosunkowo niewielką miąż­ szością poziomu próchnicznego przy równocześnie dużej zawartości wę­ glanów.

Badane gleby m ają charakter pierwotny, a zakłócenia w naturalnym obiegu składników mogą powodować jedynie dość częste naturalne lub wzniecane przez nielicznych mieszkańców pożary.

OMÓWIENIE WYNIKÓW

M a n g a n (tab. 1). Zawartość przyswajalnego (łatwo redukującego) manganu w analizowanych glebach mieści się w granicach od 23 do 213 ppm (średnio 123 ppm). W yraźnie niższą zasobność w ten składnik w ykazuje wspomniany już profil 10. We wszystkich odkrywkach wraz z głębokością zaznacza się spadek zawartości manganu. Ponieważ badane gleby w ykazują w poziomie próchnicznym, a przynajm niej w jego gór­ nej części, odczyn kwaśny w granicach pH w ln KC1 4,90 - 5,55, należało się spodziewać, że gleby te będą zasobne w mangan. W grę mogą tu wchodzić i inne zależności, jak na przykład stosunkowo niska zawartość próchnicy. Leżący już poza doliną profil 10 ma w ęglany w górnej części poziomu próchnicznego, co niewątpliw ie wpłynęło na zmniejszenie roz­ puszczalności manganu. Szczególnie duże nagromadzenie przysw ajalnego

T a b e l a 1

Zawartość p rzy sw a ja ln y ch m ikroskładników w g le b a c h C ontent o f a v a ila b le m icro elem en ts i n s o i l s Nr pro­ f i l u Pro­ f i l e No. Głębokość w cm Depth i n cm CaCO^ Lime co n te n t % pH l n KC1 C z ą stk i k o lo i d a l­ ne C o llo id a l p a r t i ­ c l e s % Zawartość m ikroskładników M icroelem ent co n te n t ppm Mn Zn Cu В Mo 1 2 5 4 5 6 7 8 9 10 1 0 -2 0 0 ,0 4 ,9 8 1 ,1 163 4 ,4 1 1 ,5 2 ,6 0 ,3 1 0 20-70 0 ,0 5 ,5 7 5 ,1 109 3 ,3 1 3 ,3 3 ,1 0 ,2 7 5 7 0 -110 0 ,0 6 ,4 6 3 ,7 80 2 ,8 6 ,8 2 ,5 0 ,2 9 5 110-190 0 ,0 6 ,5 9 0 ,4 18 4 ,9 1 0 ,0 3 ,6 0 ,2 7 5 I9O-25O 0 ,0 6 ,8 9 4 ,5 18 4 ,3 9 ,5 2 ,5 0 ,3 7 5 25О-ЗОО 0 ,0 6 ,8 7 5 ,9 20 4 ,0 9 ,9 2 ,4 0,250 2 0 -2 0 0 ,0 5 ,4 8 8 ,0 105 4 ,7 10,3 2 ,1 0 ,3 5 0 2 0 -6 0 0 ,0 5 ,1 8 6 ,5 71 3 ,4 1 0 ,8 1 ,4 0,250 60-100 0 ,0 5 ,2 52,0 63 2 ,6 4 ,6 2 ,6 0 ,2 9 5 100-120 0 ,0 5 ,4 5 9 ,3 44 3,Q 4 ,7 1 ,7 0 ,2 6 0 120-160 0 ,0 5 ,5 3 5 ,0 55 2 ,3 4 ,5 1 ,1 0 ,4 0 0 160-200 0 ,0 5 ,3 2 5 ,8 63 2 ,4 3 ,5 1 ,3 0 ,2 3 0 2 00-220 0 ,0 5 Л 2 0 ,5 50 1 ,8 3 ,7 1 ,6 0 ,2 3 0 2 2 0-300 0 ,0 5 ,3 2 3 ,7 43 3 ,3 3 ,6 1 ,6 0 ,1 8 0 3 0 -4 0 0 ,0 5 ,0 8 6 ,7 43 5 ,1 1 2 ,0 1 ,6 0 ,2 0 0 4 0 -8 0 0 ,0 5 ,7 2 5 ,9 71 4 ,1 4 ,6 1 ,7 0 ,2 3 0 80 -1 8 0 0 ,0 5 ,7 1 6 ,3 23 3 ,9 3 ,5 2 ,5 0 ,1 9 0 180-300 0 ,0 5 ,9 9 ,1 18 2 ,6 2 ,9 1 ,5 0 ,1 1 0 0 ,0 6 ,1 6 ,0 10 3 ,8 2 ,5 1 ,2 0 ,1 5 0 4 0 -2 0 0 ,0 4 ,9 7 2 ,0 142 6 ,8 1 1 ,1 4 ,0 0 ,4 1 0 2 0 -1 1 0 0 ,0 6 ,0 7 8 , 50 4 ,5 1 3 ,5 1 ,3 0 ,2 5 0 110-160 0 ,0 6 ,9 4 0 ,0 37 4 ,7 9 ,1 1 ,7 0 ,2 8 0 160-260 0 ,0 6 ,1 1 8 ,0 18 2 ,1 3 ,1 2 ,3 0 ,1 7 5 260-270 0 ,0 6 ,0 2 6 ,0 23 1 ,7 4 ,2 1 ,2 0 ,2 2 0 27О-ЗОО 0 ,0 5 ,9 7 ,1 20 1 ,5 1 2 ,9 1 ,0 0 ,1 3 5 5 0 -2 0 0 ,0 4 ,9 6 7 ,0 210 8 ,5 1 2 ,4 2 ,0 0 ,4 0 0 20-120 0 ,0 5 ,9 8 6 ,1 13 3 ,9 8 ,3 1 ,1 0 ,1 4 5 120-160 0 ,0 5 ,1 7 7 ,1 71 6 ,7 1 2 ,4 1 ,3 *0,145 180-260 0)0 6 ,1 8 7 ,0 55 5 ,7 1 3 ,3 1 ,2 0 ,3 7 5 260-320 1 .2 7 ,1 5 3 ,4 47 4 ,3 8 ,4 1 ,5 0 ,3 3 0 6 0 -2 0 0 ,0 5 ,4 8 3 ,1 113 3 ,8 1 2 ,9 2 ,0 0,300 20-90 0 ,0 4 ,9 7 3 ,6 113 2 ,6 1 2 ,9 1 ,4 0 ,2 9 5 90-120 0 ,0 5 ,1 8 9 ,7 74 3 ,8 1 0 ,5 1 ,9 0 ,2 5 0 120-180 0 ,0 5 ,5 2 9 ,3 47 3 ,3 7 ,8 1 ,5 0,250 220-280 0 ,0 5 ,5 2 2 ,6 37 2 ,4 4,2 1 ,3 0,250 7 0 -2 0 0 ,0 5 ,6 8 7 ,1 103 6 ,3 1 1 ,5 1 ,8 0 ,2 7 5 2 0 -8 0 0 ,0 6 ,1 7 4 ,6 40 5 ,3 1 0 ,8 2 ,6 0 ,1 8 0 8 0 -180 0 ,0 6 ,5 6 5 ,1 37 4 ,3 1 2 ,4 2 ,3 0,190 180-260 0 ,0 6 ,3 5 5 ,1 40 3 ,5 1 4 ,0 2 ,3 0 ,1 1 5 260-300 0 ,0 5 ,9 7 3 ,7 43 2 ,9 1 5 ,2 1 ,9 0 ,2 1 0 8 0-20 0 ,0 6 ,4 7 3 ,8 50 7 ,2 1 5 ,6 2 ,1 0 ,2 6 0 20-90 0 ,5 6 ,8 7 6 ,2 - — — — 90-160 0 ,0 _ _{7 9 ,7} — - - — -160-300 0 ,0 - 76,0 37 4 ,3 1 1 ,3 0 ,9 0 ,2 6 0 9 0-20 0 ,0 5 ,0 6 4 ,5 23 4 ,3 13,8 1 ,1 0 ,2 7 5 20-70 0,0 5 ,9 68,8 76 4 ,9 15,2 1 ,3 0,150 70-1 6 0 0,0 6 ,4 56,6 43 4 ,3 15,5 2 ,5 0 ,2 7 5 160-280 0,2 6 ,7 6 4 ,1 l'l 3 ,8 1 4 ,6 1 ,8 0 ,1 9 0 280-300 0,0 6 ,0 9 ,6 27 2 ,3 4 ,9 1 ,5 0 ,2 1 0

- 2 -c .d . t a b e l i 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10 0 -2 0 5 ,1 7 ,3 2 4 ,0 18 2 ,7 6 ,1 2 ,7 0,135 20-70 3 ,7 7 , 5 5 3 ,9 8 1 ,4 4 ,1 1 ,0 0 ,1 4 5 70 -1 6 0 0 ,5 7 ,3 6 3 ,1 11 1 ,7 4 ,8 1 ,0 0 ,3 6 0 160-300 0 ,0 5 ,8 6 9 ,7 43 2 , 4 4 ,5 1 ,0 0 ,4 2 0 11 0 -2 0 0 ,0 5 ,9 9 2 ,4 92 3 ,2 1 2 ,2 2 ,6 0 ,2 1 0 2 0 -6 0 0 ,0 _ _{8 8 ,4} — _ — — 6 0 -130 0 ,0 6 ,3 3 1 ,8 40 1 ,8 4 ,5 2 ,9 0,275. I3O-25O 0 ,0 6 ,1 9 1 ,7 55 3 , 4 1 2 ,0 1 ,5 0 ,2 2 5 12 0 -2 0 0 ,0 5 ,3 7 8 ,3 134 5 ,1 1 2 ,9 2 ,5 0 ,4 4 5 2 0 -1 1 0 0 ,0 5 ,2 8 4 ,5 89 3 ,3 9 ,1 1 ,5 0 ,3 7 5 110-160 0 ,0 5 ,6 3 5 ,1 47 2 ,1 7 ,7 1 ,2 0 ,2 7 5 160-190 0 ,0 6 ,2 4 1 ,0 40 2 ,6 4 ,6 1 ,3 0 ,2 7 0 I9O-3OO 0 ,0 6 ,4 7 0 ,0 28 3 ,0 7 ,1 1 ,3 0 ,2 5 0 13 0 -2 0 0 ,0 5 ,5 6 3 ,4 143 7 , 4 1 0 ,0 2 ,1 0 ,3 3 0 2 0 -7 0 0 ,0 4 , 9 7 3 ,2 47 3 ,3 9 ,6 2 ,7 0V280 70-110 0 ,0 5 ,2 4 8 ,1 50 2 ,5 4 ,7 4 ,0 0 ,2 7 5 160-190 0 ,0 5 ,3 4 0 ,7 76 2 ,5 7 ,8 3 ,6 0 ,2 7 5 190-260 0 ,0 5 ,4 1 5 ,0 60 1 ,9 3 ,6 3 ,8 0 ,2 7 5 14 0 -2 0 0 ,0 5 , 4 8 2 ,5 156 3 ,2 1 1 ,0 2 ,7 0 ,2 7 5 2 0 -5 0 0 ,0 4 ,7 8 5 ,1 156 5 ,3 1 3 ,7 3 ,1 0,300 50-100 0 ,0 6 ,5 8 3 ,6 55 7 ,3 1 2 ,4 2 ,3 0 ,4 1 0 100-160 0 ,0 6 ,7 7 6 ,5 32 9 ,0 1 4 ,2 2 ,9 0 ,5 3 0 160-240 0 ,3 6 ,8 7 6 ,8 40 4 , 4 1 3 ,3 4 , 4 0 ,5 7 5 2 4 0 -3 0 0 0 ,2 7 ,0 5 9 ,8 30 4 ,5 1 0 ,1 3 ,2 0 ,5 1 0 15 0 -2 0 0 ,0 5 ,8 8 8 ,5 156 3 ,5 1 0 ,1 4 , 4 0 ,1 3 0 2 0 -6 0 0 ,0 9 1 ,7 92 3 ,6 1 1 ,3 4 , 4 0 ,1 3 0 6O -I3O 0 ,0 6 ,1 90,8 — — I3O-23O 0 ,0 8 5 ,4 63 3 ,9 1 4 ,2 3 ,6 0 ,3 5 0 23О-25О 0 ,0 6 ,2 7 6 ,6 84 2 ,8 1 3 ,7 3 ,2 0 ,3 7 5 2 5 0-280 0 ,0 6 ,4 8 6 ,4 47 4 ,8 1 7 ,5 2 ,8 0 ,1 5 0 16 О-ЗО 0 ,0 5 ,1 4 4 ,0 160 5 ,4 1 0 ,8 2 ,1 0 ,3 6 0 3 0 -7 0 0 ,0 5 ,5 4 7 ,2 63 1 ,7 8 ,5 3 ,6 0 ,1 5 0 7 0 -1 1 0 0 ,0 6 ,4 4 5 ,6 47 5 ,2 1 1 ,0 1 ,7 0 ,1 7 0 110-190 0 ,0 7 ,3 2 0 ,9 23 6 ,0 4 ,5 2 ,7 0 ,1 5 5 I9O-3OO 0 ,0 6 ,9 4 ,9 20 5 ,0 3 ,5 1 ,9 0 ,1 2 5 17 0 -2 0 0 ,0 4 , 4 6 8 ,7 213 2-, 8 8 ,8 3 ,6 0 ,4 1 0 2 0 -8 0 0 ,0 5 ,6 7 8 ,1 89 3 ,7 1 0 ,5 2 ,6 0 ,2 4 5 8 0 -1 5 0 0 ,0 5 ,9 8 ,3 43 5 ,8 2 ,3 1 ,2 0 ,2 1 0 I5O-3OO 0 ,0 6 ,3 8 6 ,2 28 4 ,7 1 0 ,8 0 ,9 0 ,1 7 0 18 0 -2 0 0 ,0 5 ,9 5 1 ,0 138 3 ,0 4 ,7 2 ,9 0 ,1 3 0 2 0 -5 0 0 ,0 5 ,6 7 2 ,1 92 7 ,7 6 ,4 1 ,1 0,230 50 -9 0 0 ,0 5 ,5 3 5 ,8 . 40 7 ,7 4 ,0 2 ,5 0 ,2 3 0 9O -I5O 0 ,0 5 ,5 4 5 ,9 32 7 ,0 3 ,5 1 ,7 0 ,1 3 0 150-280 0 ,0 6 ,0 2 5 ,1 28 4 ,5 2 ,0 1 ,7 0 ,1 3 0 19 О-ЗО 0 ,0 5 ,2 92,2 134 7 ,3 1 4 ,2 2 ,3 0 ,2 4 5 3 0 -7 0 0 ,0 5 ,5 8 0 ,0 126 4 ,2 1 1 ,1 1 ,6 0 ,2 8 0 i 70-110 0 ,0 5 ,8 8 6 ,0 105 4 ,2 9 ,6 4 , 4 0 ,2 5 0 1 110-170 0 ,0 5 ,9 8 0 ,1 89 3 ,3 8 ,0 3 ,1 0,310 170-220 0 ,0 6 ,4 79 ,6 71 2 ,8 8 ,2 1 ,7 0 ,2 3 0 220-240 0 ,0 6 ,5 6 6 ,0 50 3 ,8 5 ,7 1 ,1 0 ,2 5 0 20 0 -2 0 0 ,0 5 ,3 5 6 ,0 163 3 ,5 5 ,2 3 ,0 0 ,1 3 0 20-50 0 ,0 5 ,0 5 5 ,1 76 2 ,3 5 ,2 3 ,0 0 ,4 8 0 50-110 0 ,0 5 ,1 7 6 ,3 92 3 ,7 5 ,3 2 ,0 0 ,2 7 5 i

i

m anganu daje się zauważyć w górnej części poziomu próchnicznego. Zja­ wisko to można, jak się wydaje, przypisać kum ulacji biologicznej w po­ krytych bujną roślinnością pierwotnych glebach strefy równikowej.

Ogólnie wypada zauważyć, że w porównaniu z glebami polskimi gle­ by doliny Wami w ykazują na ogół większą zasobność w przysw ajalny mangan.

C y n k . Przysw ajalny cynk w ystępuje w wierzchniej części poziomu próchnicznego w ilościach od 2,7 do 8,5 ppm (średnio 4,9 ppm). Stosun­ kowo wysoką zawartością cynku na głębokości 0 - 2 0 cm w yróżniają się profile 5, 8, 13, 19. W spomniany już profil 10 odznacza się niższą zasob­ nością w przysw ajalny cynk. W rozmieszczeniu profilowym tego pier­ wiastka nie dało się zauważyć wyraźnej prawidłowości.

M i e d ź. Górne części poziomów próchnicznych badanych gleb są za­ sobne w przysw ajalną miedź, której zawartość waha się w granicach 4,7 - 15,6 ppm (średnio 10,3 ppm).

Ze względu na rozmieszczenie miedzi w profilu, badane gleby można podzielić na dwie wyróżniające się grupy. W profilach 2, 3, 4, 6, 12 i 19 widać wyraźnie nagromadzenie miedzi w górnej części profilu. W pozo­ stałych odkrywkach zawartość przysw ajalnej miedzi nie różnicuje się wraz z głębokością. Tego rodzaju rozmieszczenie miedzi wskazuje na dużą ruchliwość i migrację tego pierw iastka w głąb profilu w niektó­ rych spośród badanych gleb (odkrywki 1, 5, 7 i 9).

Przy rozpatryw aniu właściwości gleb doliny Wami można zaobser­ wować prostą zależność między zasobnością w miedź a zawartością czę­ ści koloidalnych. Jako przykład tej zależności posłużyć mogą profile n r 18 i 20.

N iektóre z badanych gleb, jak na przykład odkryw ki 4, 7 i 15, wy­ kazują podwyższoną zawartość miedzi w dolnych partiach profilu na głę­ bokościach 2 - 3 m, gdzie zawartość tego składnika dochodzi do 15,5 ppm. B o r . Badane gleby zaw ierają duże ilości przyswajalnego boru. W górnej części poziomu próchnicznego zawartość boru waha się od 1,4 do 4,4 ppm (średnio 2,5 ppm). Profilowe rozmieszczenie tego pierw iastka nie wykazuje wyraźnej prawidłowości. W szeregu profilów zaznacza się nagromadzenie przyswajalnych form tego składnika w górnych pozio­ mach gleby (0 - 60 cm) (tab. 1). Zjawisko to można prawdopodobnie przy­ pisać kum ulacji biologicznej. Trzeba mieć jednak na uwadze fakt, że po­ wyższy obraz może być zacierany przez okresowe zalewy, które, jak wspomniano, w ystępują aktualnie na badanym terenie. Na podkreślenie zasługuje stosunkowo wysoka zawartość przysw ajalnego boru na głębo­ kości 0 - 6 0 cm w profilu 15. W profilu tym zaznacza się ponadto nie­ znaczny spadek tego pierw iastka wraz z głębokością. Gleby

reprezento-wane przez profil 15 m ają bardzo ciężki skład mechaniczny, co sugeruje istnienie pewnej zależności między zawartością części koloidalnych a za­ sobnością w przysw ajalny bor. W pozostałych profilach tego rodzaju za­ leżność nie zaznacza się wyraźnie.

M o l i b d e n . Wszystkie zbadane profile gleb z doliny Wami m ają podobne profilowe rozmieszczenie molibdenu. Niewielkie różnice, jakie zaobserwowano, polegają na obniżonej zasobności w ten składnik gór­ nych p artii poziomu próchnicznego, jak to ma miejsce w profilach 10,

15, 18 i 20. Zawartość przysw ajalnego molibdenu w górnej części pozio­ mu akum ulacyjnego waha się w badanych glebach w granicach 0,130 - 0,445 ppm (średnio 0,279 ppm).

W dostępnej literaturze nie znaleziono danych opartych na szerszym m ateriale badawczym odnośnie zawartości tego pierw iastka (podobnie zresztą jak i odnośnie zawartości manganu) w różnych typach i rodza­ jach gleb tropikalnych. W stosunku do gleb polskich gleby doliny Wa­ mi zaw ierają kilkakrotnie więcej tego składnika. Uwidacznia się także różnica w profilowym rozmieszczeniu molibdenu.

Pewien wpływ na rozpuszczalność związków molibdenu może mieć od­ czyn gleby związany głównie z obecnością węglanów. Jednakże w przy­ padku omawianych gleb nie da się w ytłum aczyć różnic w zawartości przyswajalnego molibdenu odczynem gleby. Współczynniki molibdeno­ we gleb najzasobniejszych — klasa I (tab. 2, profile 2, 5, 6, 7, 10, 16 i 17) nie są zbyt wysokie. Nie zachodzi więc obawa w ystąpienia toksycznego oddziaływania tego pierwiastka.

DYSKUSJA

W świetle uzyskanych m ateriałów analitycznych, jak również na pod­ stawie literatury, skład chemiczny gleb tropikalnych, rozpatryw any z punktu widzenia zasobności w przysw ajalne składniki, znacznie się różni od składu chemicznego gleb naszej strefy. Wynika to z odmien­ nych w arunków fizjograficznych, które kształtow ały specyficzny układ czynników glebotwórczych.

Zawartość mikroskładników, ich form przyswajalnych w glebach tropikalnych, a zwłaszcza afrykańskich, ma pewne cechy wspólne z gle­ bami polodowcowymi naszej strefy. W skazują na to zarówno fragm en­ taryczne dane z literatury, jak i wycinkowe badania własne.

Zgodnie z tym co wiadomo o w ystępowaniu m anganu w glebach kwaśnych należało oczekiwać, że gleby doliny Wami będą w ten

skład-nik zasobne. Przew idyw ania te potw ierdziły wykonane oznaczenia. Nie­ mniej górna granica zasobności, sięgająca 210 i 213 ppm, w ystępująca jedynie w dwóch profilach, nie stw arza niebezpieczeństwa toksycznego oddziaływania tego składnika.

Na podstawie danych z litera tu ry [5] zasobność gleb tropikalnych i subtropikalnych w przysw ajalny cynk przedstawia się następująco: bli­ żej nieokreślone gleby Appalachów i Równiny N adatlantyckiej zawie­ rają od 0 do 14 ppm. Również nie opisane bliżej gleby z Illinois mają od 1,5 do 9,5 ppm cynku. Gleby z Wisconsin zawierały od 0,8 do 19 ppm, a gleby z Indii Wschodnich od 0,5 do 6 ppm tego pierwiastka. Zasob­ ność gleb doliny Wami w przysw ajalny cynk mieści się w przytoczonych zakresach i najbliższa jest zasobność gleb Indii Wschodnich. Na pod­ kreślenie zasługuje fakt, iż zasobność badanych gleb w przysw ajalny cynk jest mniej więcej tego samego rzędu, co przeciętna zasobność gleb polskich. Zasobność gleb doliny Wami w przysw ajalny bor (tab. 2) jest bardzo wysoka, kilkakrotnie wyższa w porównaniu z glebami naszej strefy. Podobnie wysokie zawartości boru miały gleby badane przez H a s a [13], a mianowicie od 0,28 do 2,55 ppm. Na glebach tych rośliny awokado (Persea Americana — smaczliwka) ginęły pod wpływem naw o­ żenia borem. Duża zasobność badanych gleb w przysw ajalny bor może łączyć się z genezą ich skał macierzystych. Jak podają L i b k i n d i A l i c h a n o w a [8], skały osadowe, a szczególnie skały pochodzenia morskiego z reguły odznaczają się wysoką zawartością boru. W przy­ padku doliny Wami, gdzie w ystępują gleby, które mogły powstać przy częściowym udziale wód morskich, duże nagromadzenie boru da się w ten sposób wyjaśnić.

Zasobność badanych gleb w przysw ajalną miedź jest również dość wysoka. W porów naniu z glebami egipskimi [7] jest ona z reguły w yż­ sza. Gleby naszej strefy odznaczają się tym samym rzędem zasobności, co niektóre egipskie gleby ilaste.

W literaturze [4, 6] podaje się, że gleby tropikalne są na ogół zasob­ ne w miedź. Wyniki uzyskane z badań przeprowadzonych nad glebami doliny Wami potw ierdziły ten pogląd. Na szczególne podkreślenie za­ sługuje szczególnie wysoka zawartość przysw ajalnych form miedzi oraz charakter profilowego rozmieszczenia tego składnika. Niektóre profile (4, 7, 15, tab. 1) w ykazują największą zawartość miedzi w poziomie skały macierzystej. Dowodzić to może wyjątkowo dużej ruchliwości tego pierw iastka w profilu lub może być związane ze specyficzną genezą ska­ ły macierzystej.

Według szczupłych danych z literatu ry niedobory molibdenu poja­ w iają się w glebach kwaśnych [4]. Gleby doliny Wami (z w yjątkiem pro­ filu 10) w ykazują w górnych poziomach odczyn kw aśny w granicach

pH w ln KC1 od 4,4 do 6,4. Gleby te nie w ykazują jednak niedoboru molibdenu. Zawartość tego składnika na głębokości 0 - 4 0 cm utrzym uje się w granicach 0,130 - 0,445 ppm (tab. 1). Pod względem profilowego rozmieszczenia molibdenu da się wyróżnić wśród badanych gleb dwie oddzielne grupy. G rupa pierwsza obejm uje profile 2, 3, 4, 7, 12, 13, 16 i 17, odznaczające się większą zawartością molibdenu, pochodzącą praw ­ dopodobnie z kum ulacji biologicznej i związaną z wysokim udziałem frakcji koloidalnej. Druga grupa obejmuje gleby, w których nie da się w yraźnie wyróżnić jakichkolwiek prawidłowości w profilowym rozmiesz­ czeniu przyswajalnego molibdenu.

T a b e l a 2

Frooentowy u d z ia ł gle b w p o sz cz e g ó ln y c h k la sa c h za sc b n o sc i w m ik ro sk ła d n ik i w w arstw ie O - 20 cm b ercen t age o f s o i l s in p a r t ic u l a r m icroelem ent

abundance c l a s s e s in th e 0 -2 0 cm la y e r K lasa C la s s Mn Zn Cu В Uo I 90 55 100 100 55 1 i 11 i 1 5 40 - - 45 i I I I 5 5 - -

-W celu przeprowadzenia ogólnej oceny zasobności badanych gleb w m ikroskładniki w 20-centymetrowej warstwie, zestawiono oznaczenia zasobności wszystkich 20 odkryw ek (tab. 2). Jak z niej widać, badane gleby są zasobne w miedź i bor. Wszystkie należą do pierwszej lasy za­ sobności. Jeśli chodzi o mangan, to 90% analizowanych gleb należy rów­ nież do klasy I. Inaczej przedstaw ia się zasobność gleb doliny Wami w przysw ajalny cynk i molibden. Do pierwszej klasy zasobności kw ali­ fikuje się 55% próbek.

Jakkolw iek przytoczone badania nie były przeprowadzone na ściśle określonym pod względem powierzchni obszarze, to jednak zestawienie klas zasobności (tab. 2 i 3) orientuje ogólnie o stosunkach zaopatrzenia gleb w poszczególne mikroskładniki. Na tej podstawie można powiedzieć, że gleby te są na ogół zasobne we wszystkie badane mikroskładniki. Pew na ich część (ok. 5%) wykazuje jednak mniejszą zasobność w m an­ gan i cynk.

Gdyby przyjęte u nas klasy zasobności (zastosowane w tej pracy) odnieść do gleb aluwialnych obszaru tropikalnego, to można by uważać, że niedobory manganu i cynku w ystępują tam tylko w nielicznych glebach.

T a b e l a 3

Wycena z a so b n o śc i g le b w p rzy sw a ja ln e m ik ro sk ła d n ik i * / E stim a tio n o f s o i l s abundance i n a v a ila b le m icro elem en ts ITr p r o f i ­ lu P r o f i ­ l e No. Głębo­ kość-Depth cm bIn Zn Cu в Mo ppm k la s a c l a s s ppm k la s a c l a s s ppm k la s a c l a s s ppm k la s a c l a s s ppm * * / k la s a c l a s s 1 0 -2 0 163 I 4 ,4 I I 1 1 ,5 I 2 ,6 I 0 ,3 1 0 8 ,0 I I i 20 -7 0 109 I 3 ,3 I I 1 3 ,3 I 3 ,1 I 0 ,2 7 5 8 ,3 I i 2 0 -2 0 105 I 4 ,7 I I 1 0 ,3 I 2 ,1 I 0 ,3 5 0 8 ,9 I i 2 0 -6 0 71 I 3 , 4 I I 1 0 ,8 I 1 ,4 I 0,250 7 ,6 I I ! 3 0 -4 0 43 T 5 Д I 1 2 ,0 I 1 ,6 I 0 ,2 0 0 7 ,0 I I 40-8 0 71 X _{4 ,1} I I 4 ,6 I 1 ,7 I 0,230 8 ,0 I I 4 0 -2 0 142 I 6 ,8 I 1 1 ,1 4 ,0 I 0 ,4 1 0 9 ,1 I 2 0 -110 50 I 4 ,5 I I 1 3 ,3 I 1 ,3 I 0,250 8 ,5 I 5 0 -2 0 210 T _{8 ,5} I 1 2 ,4 2 ,0 I 0 ,4 0 0 8 ,9 I 20 -1 2 0 23 I I I 3 ,9 I I 8 ,3 I 1 ,1 I 0 ,1 4 5 7 ,3 I I 6 0 -2 0 113 I 3 ,8 I I 1 2 ,9 I 2 ,0 I 0,300 8 ,4 I 20-90 113 I 2 ,6 I I 1 2 ,9 I 1 ,4 I 0 ,2 9 5 7 ,8 i : 7 0 -2 0 2 0 -8 0 10140 I I II 6 .35 .3 I I 1 1 ,51 0 ,8 I 1 ,82 ,6 II 0 ,1 8 00 ,2 7 5 8 ,37 ,9 i i i 8 0 -2 0 50 I 7 ,2 I 1 5 ,6 2 ,1 I 0 ,2 6 0 9 ,0 i 9 0 -2 0 23 I I 4 ,3 I I 1 3 ,8 I 1 ,1 I 0 ,2 7 5 7 ,7 i i 20 -7 0 76 I 4 ,9 I I 1 5 ,2 I 1 ,3 I 0 ,1 5 0 7 , 4 i i 10 0 -2 0 2 0 -7 0 188 I I II I I 2 ,71 .4 I I I I I I 4 ,16 ,1 I 2 ,7 1 ,0 I I 0 ,1 4 50 ,1 3 5 8 ,78 ,6 i j. 11 0 -2 0 92 I 3 ,2 I I 1 2 ,2 I 2 ,6 I 0 ,2 1 0 8 ,0 i i 12 0 -2 0 .134 I 5 ,1 I 1 2 ,9 I 2 ,5 I 0 ,4 4 5 9 ,6 i 20 -110 89 I 3 ,3 I I 9 ,1 X 1 ,5 I 0 ,3 7 5 8 ,9 i 13 0 -2 0 143 I 7 , 4 I 1 0 ,0 I 2 ,1 I 0 ,3 3 0 8 ,8 i 2 0 - 7 0 47 I 3 ,3 I I 9 ,6 I 2 ,7 I 0 ,2 8 0 7 ,8 i i 14 0 -2 0 156 I 3 ,2 I 1 1 ,0 T _{2 ,7 I 0 ,2 7 5 8 ,1} i i 2 0 -5 0 156 I 5 ,3 I 1 3 ,7 Ï 3 ,1 I 0,300 7 ,8 i i 15 0 -2 0 156 I 3 ,5 I I 1 0 ,1 I 4 ,4 I 0 ,1 3 0 7 ,1 i i 2 0 -6 0 92 I 3 ,6 I I 1 1 ,3 I 4 , 4 I 0,130 7 ,1 i i 16 0 - 3 0 160 I 5 ,4 I 1 0 .8 I 2 ,1 I 0 ,3 6 0 8 ,7 i 30-7 0 63 I 1 ,7 I I I 8 ,5 I 3 ,6 I 0 ,1 5 0 7 ,0 i i 17 0 - 2 0 20—SO 21389 T 2 , 8 3 ,7 I I I I 8 , 8 1 0 ,5 3 . 6 2 . 6 II 0 ,4 1 60 ,2 4 5 8 ,58 , 0 T I I 18 0 -2 0 133 I 3 , 0 I I 4 ,7 I 2 ,9 I 0,130 7 ,1 I I 20-50 192 I 7 ,7 I 6 ,4 I 1 ,1 I 0 ,2 3 0 7 ,9 I I 19 0 - 3 0 134 J. 7 , 3 I 1 4 ,2 I 2 ,3 I 0 ,2 4 5 7 ,6 I I 3 0 - 7 0 126* I 4 ,2 I I 1 1 ,1 I 1 ,6 I 0 , 2 8 0 8 ,3 I 20 0 -2 0 163 ! I 3 ,5 I I 5 ,2 I 3 ,0 I 0,130 6 ,6 I I 2 0 -5 0 7 6 i 1 ■L 2 ,3 I I 5 ,2 I 3 . 0 I 0 ,4 8 0 9 ,8 I

K la sa z a s o b n o ś c i: - Abundance c la s h e s : I dobra - good* I I ś r e d n ia - medium* I I I z ł a /u b o g a / low V Wyceny dokcnsno według k l a s z a so b n o śc i p r z y ję ty c h w P o ls c e / 1 2 /

xhe e s t im a tio n was c a r r ie d cu t a cco rd in g t o th e abundance c l a s s e s v a l i d ^n P oland / 1 2 / ■“-*/ Liczbowy v; skaż nil: molibdenowy g le b y - pH + 10 x ppm Llo

WNIOSKI

1. Gleby w dolinie Wami są glebami pierw otnym i, w ytw orzonym i ze skał pochodzenia alu wialń ego w klimacie tropikalnym i odznaczają się ciężkim składem mechanicznym.

2. Zawartość przyswajalnego manganu jest w tych glebach stosun­ kowo wysoka. Zaznacza się kum ulacja tego pierw iastka w górnych p ar­ tiach profilu glebowego, a wraz z głębokością zaznacza się dość równo­ m ierny spadek.

3. W większości profilów w raz z głębokością zachodzi spadek zaw ar­ tości cynku, jakkolwiek w niektórych profilach daje się obserwować nie­ równom ierne jego rozmieszczenie.

4. W ystępowanie rozpuszczalnych form miedzi nie wykazuje w y­ raźnych prawidłowości, jakkolwiek jest ono w poszczególnych profilach i w arstw ach zróżnicowane. Wyęlaje się, że zawartość miedzi jest zwią­ zana z wysokim udziałem frakcji koloidanej.

5. Badane gleby zaw ierają duże ilości boru. Zawartość tego skład­ nika nie różnicuje się w yraźnie w profilu. Pewne nagromadzenie tego pierw iastka zaznacza się w górnej części poziomu akumulacyjnego.

6. Pod względem zasobności w molibden gleby doliny Wami można podzielić na dwie grupy. G rupa pierwsza obejmuje gleby o zaznaczają­ cym się spadku tego pierw iastka z głębokością, a grupa druga obejm uje gleby nie wykazujące żadnej prawidłowości w rozmieszczeniu w pro­ filu tego składnika.

7. W odróżnieniu od gleb naszej strefy gleby doliny Wami odzna­ czają się wysoką zawartością miedzi i boru, przy czym w większości przypadków wysoka koncentracja tych mikroskładników utrzym uje się w całej miąższości profilu. Wskazywać to może na dużą ruchliwość obu tych pierwiastków.

8. Badane gleby wykazały wysoką zasobność w poszczególne m ikro­ składniki, a przede wszystkim w miedź, bor i mangan.

9. Na podstawie uzyskanych wyników oraz na podstawie literatu ry dotyczącej wymagań pokarmowych trzciny cukrowej należy przyjąć, że gleby w dolinie rzeki Wami są dostatecznie zasobne w mikroskładniki, jak również i to, że nie w ystępują one w koncentracjach toksycznych dla tej rośliny.

LITERATURA

[1] A n d e r s o n B .: Soils of Tanganyika. Ministry of Agriculture, Bull. 16, 1963, Dar es Salaam.

[2] D z i ę c i o ł o w s k i W .: Badania gleb przeznaczonych pod uprawę trzciny cu­ krowej w Tanganice. Rocz. WSR Pozn., 30, 1965, s. 93 - 100.

[3] G i 11 m a n C. : A vegetation-types of Tanganyika territory. Am. Geogr. Soc., N owy Jork 1949.

[4] H u m b e r t R. P.: The growing of sugar cane. Elsevier Publ. Comp., Am ster­ dam 1963.

[5] К a n e h i г о Y., S h e r m a n G. D. : Distribution of total and 0,1 normal hydro­ chloric acid-extractable zinc in Hawaiian soils profiles. Soil Sei. Soc. Amer. Proc., »1, 3, 1967, s. 394-399.

[61 K i n g N. J., M o n g o m e r y R. W., H u g h e s G. G.: Manual of cane grow ­ ing. Amer. Elsevier Publ. С отр., N owy Jork 1965.

[7] K i c k H.: Über der Nährstoffgehalt einigere egyptischer Böden. Z. P flan ­

zenernähr. Düng. Bodenk., 100, 1963, s. 102 - 114.

[8] L i b к i n d I. M., A l i c h a n o w a О. I.: Kartoschema w ałow ogo bora w pocz- wach Tadżikistana. Dokł. AN Tadżik. SSR, 11, 1968, 7, s. 55 - 58.

[9] Mc B r i d e C. H. : Determination of nutrients in fertilizers by atomic absorp­ tion spectrophotometry. J.A.O.A.C., 48, 1965, s. 406 - 412.

[10] O c h s e J. J., S o u l e M. J. Jr., D i j k m a n M. J., W e h l b u r g C.: Tropical and subtropical agriculture. The M acmillan Com., N ow y Jork 1961.

[11] P a w i u к S.: Soil analyses by atomic absorption spectrophotometry. Atomic Absorption New sletter, 6, 3, 1967, s. 53 - 56.

[12] Praca zbiorowa: Metody oznaczania dostępnych m ikroelem entów w glebach (projekt). PTG, W arszawa 1966.

[13] T a n a k a H., Y a t a z a w a M., J y e r J. G.: Supply of elem ents in nursery soils of Wisconsin. Soil Sei. and Plant Nutrition, 13, 1, 1967, s. 31 - 35.

3 . К О Ц И А Л К О В С К И , В . Д З Е Н Ц И О Л О В С К И УСВОЯЕМЫЕ МИКРОЭЛЕМЕНТЫ В ПОЧВОХ ДОЛИНЫ Р. ВАМИ (ТАНЗАНИЯ) К а ф е д р а А г р о х и м и и и К а ф е д р а П о ч в о в е д е н и я , В ы с ш а я С е л ь с к о х о з я й с т в е н н а я Ш к о л а в г. П о з н а н ь Р е з ю м е В труде обсуж дена обеспеченность почв залегающ их в долине нижнего течения р. Вами (Танзания) следующими микроэлементами: марганец, цинк, медь, бор и молибден. Исследования составляли побочную проблему при вы­ яснении возможности закладки на этой территории культуры (плантации) са­ харного тростнка. Первобытные почвы долины Вами аллювиального проис­ хож дения имеют очень тяжелый механический состав. В результате проведенных испытаний установлено, что исследованные почвы отличаются высоким, по сравнении с почвами нашей зоны, содержанием меди и бора. В большей части исследованных почв высокая концентрация меди и бора выступает в целом профиле. В итоге исследований оказалось, что эти почвы в достаточной степени обеспечены микроэлементами, однако нет в них избыточно высокой (токсичес­ кой) концентрации названных элементов.

Z. K O C IA Ł K O W S K I, W . D Z IĘ C IO Ł O W S K I

AVAILABLE MICROELEMENTS IN SOILS OF THE WAMI RIVER VALLEY (TANZANIA)

D e p a r t m e n t o f A g r ic u lt u r a l C h e m is t r y D e p a r tm e n t o f P e d o l o g y C o lle g e o f A g r ic u lt u r e in P o z n a ń

S u m m a r y

Occurrence of available trace elem ents: m anganese, zinc, copper, boron and m olybdenum in soils of the deltaic sector of the Wami .river valley (Tanzania) is in the paper. The respective investigations were carried out within the frames of wider work on possibility of establishing sugar cane plantation on the territory in question. Original soils in the Wami river valley constitute alluvial formations of very heavy m echanical composition.

It has been proved on the basis of the «investigations that the soils exam ined contain a high copper and boron content as compared w ith the soils of ourgeogra- phic zone. In most soils investigated a high copper and boron concentration in the w hole soil profile has been found.

The investigations have shown that soils in question have a sufficient content of microelem ents. They do not contain too high (toxic) concentration of this ele­ ments was observed, either.

Adres Wpłynęło do PTG w październiku 1969 r.

dr Zdzisław Kocia łk ow ski K atedra Chemii Rolnej WSR Poznań, Wojska Polskiego 7lf

doc. dr Wojciech Dzięciołowski Katedra G leboznaw stwa WSR Poznań, Mazowiecka 42