Minerały żył pegmatytowych okolic Szklarskiej Poręby (Karkonosze)

Eugema GAJDA

Minerały żył pegmatytowych

okolic Szklarskiej Poręby (Karkonosze)

CZĘŚC OGOLNA

Minerały występujące na obszarze Karkonoszy dość wcześnie zwróciły

na siebie uwagę i zostały poznooe dzięki prowadZ1o!llym tu. robotom gór- niczym. Oprócz kopalni rozmieszczonych w obramowaniu nwsywu kry-

silalicznęgo istn;iał'y drobne łomy skalenriJa, wydobywanego w romych :Q.unk- tach K".a:l'konoszy do celów głównie ceramicznych. Już w pierwszej połoWie

XIX W!iekuupowszechnilo się zbieractWo :m:imera^llog;iczne i te włiaśruie 2'Jbio- ry posrużyłyzapodstawę pÓŹll:iejszyIC'h opmoowań w dtr;ugli.ej połowie XIX wieku. Np. F. Klockmann (1882) :mJając do dyspozycja prywatny 2'Jb'i6r

kryształów skaleni z żył pegmatytowych Karkoooszy opisał szczegółowo.

ich postać oraz występujące zbllimiaczenia. .

Dzięki rozpowszechnionemu kolekcjonerstwu M. Websky i inni auto- rzy 'Uzyskiwali okazy z żył pegmatytowych oraoz oznaczyli i opisali szereg

minerałów rzadkich, głównie pochodzących z okolic Szk.Jarrs:kiej Poręby.

Według M. Webskiego (1865) na łące u ujścia Bystrorua do Szklanki 1

i koło obecnego osiedla Kasprowicza ² znajdują się stanow.iskia takich mi-

nerałów, jak gadolinitu, fergusonitu, ilmenitu, kochelitu, ksenotymu· i mo- JllaJCytu. Minern!ły te, przeważnie czarne lub brunatne, tkwią w czerwonym skialeniu potasowym, w druzach granitów pegmatytowych.

Jednym ze stanowisk tych minerałów jest stary łom. skalenia w Szro- nowicoch 3 .. G. Giirich (1900, str. 258, 259) me mógł go znaleźć, choć swój przewodrui.k: geologiczny po Dolnym Śląsku pisał właśnie w Szklarskiej

Porębie.

Drugim stanOwiskiem wzmiankowooym w piśmiennictwie jest obeanie zamech:alniat lropalnia skal.enia "Anltoini" przy lIl'8Jjwy'Żej :położonych domach osiedla ~asprowicza. Kopalnia ta za czasów G. Giir:icha była jużnieczYlIl­

na i prawdopodobnde została zasypaiI1a.

Trzecie stanow1sko minera,lów rzadkich podane przez M. Webskiego .znajduje się w pobliżu tzw. domu celnego, 2,5 km na żachód od huty szkła

1 Dawna nazwa: Dovewiese

I Dawna ^~: R:oOhelbAUiler a Dawna nazwa: Sche1lll,!l1it1.es

566 Eugenia Gajda

"JózefiIlBi". Tu na tzw. grzebieniu Skalna Brama 4 znajduje się kopalnia skalenia przy widocznej grupie skał, 0,4 km na południowy wschód od

domu celnego. -

Ponadto H. Tmube (1888) wspom!in:a o kIamien:iolomie SIkaletrui.a w Ma- rysdn!ie kolo Szklarskiej Poręby zwanym WasserlOch. Tu w żyle peg- matytowej występuje gadólinit.

Wreszcie w korycie Kamiennej znajdowano druzy rzadkich minernlów

pochodzące zapewne z osiedla Kasprowicza.

Zajmując się petrografią i geochemią pegmatytów okolic Szklarskiej

Poręby, ~ uwagę na fOl1'IIly mineralne,

w

których dochodzi do 2)ruaczniejszych lronceniracji pierwiastków ślad.owycll a w zw!iązkru z tym

mogłam dokonać weryfikacji dotychczasowych odkryć mineralogicznych na tym obszarze.

Wyniki badań petrograficznych i geochemicznych przedstawiam osob.,.

no (E. Gaj da, 1960), tu zaś zajmę się bliżej minell"allami żył pegmatyto- wych, które występują jako ich składniki akcesoryczne.

Wykaz s'tanlOlW!isk, skąd pobierabam próbki i opisywaJIam żyły pegma- tytowe, podałam

w

pracy wzrn:ffinkowalIlej, tu 'poslJugiW1ać się będę w dJal- .szym ciągu przyjętą wpopr-z.edniejpracy IDJUmeracją stam.owisk, a mia-

nowicie: . .

1. Zyła pegmatytowa na polud:niiowy zachód od Szkłamkiej Poręby,

na wzgómu Skalna Brama (daiwmłl kopalnia skalerria).

2. Zyła pegmatytowa ze wzgórm Skalna Brama, pocirej pot>rzednio

-opisanej dawnej kopalni. .

. 3. Zy1;a pegmatytowa z zachodniej części Szklarskiej Poręby, z BWej

Domy 5. .

4. Zyły pegm:Błtytowe znajdujące się na półlooc od Szklarskiej Poręby, na w2igórzu zwanym :Gbójeckie Skały 6.

5. Zyła pegmatytowa z lewego brzegu S2Jldarki 7, pomiędzy p1.eI"'WmYm a drugim wodoopadem na Szklarce.

6. Masy pegmatytowe w granicie występującym u ujścia. Bystronia 8

do Szklarki. .

7. Masy -pegmań;ytowe w gmnIi.cie z kamielniolomu gmnitu w Michała­

wicach 9.

Ja:ko sIkla.dni!k:i. główne żył pegirnaty1lowycll stwierdziłam następujące minerały: mikroklin, mikropertyt rnik:I'oklinowy, ortoklaz, oligoklaz, kwarc, biotyt, w lIliektórych pegmatytach hO!t'lIllblenda zwyczajna i muskowit. Mi-

nerały te zostały opisalIle w pracy poprzednio już wzm!i,ankowanej (E. Gaj- da, 1960). Składnikami podrzędnymi -pegmatytów są: apatyt fluOrowy, cyr- kon, ilmenit, hematyt, magnetyt.

W pracy IIldJniejs-zej mjmę się minerałami alttesoryCUlymii pegmaty- tów. Są to: :arsenopiryt, bizmut rodz,imy, chaJkopiryt, cyrkOlIl, dumortieryt, epidot, fergl1son!it, fluoryt, gadoooit, graJlail;, kemereryt, kseootym, lepi- doli-t, melaclrit, molibdenit, monacyt, nd.obit,otenit, ortyt, piJryt, spodumen,

4 Da.wna nazwa.: Stockeshllbel

fi Da.wna nazwa: We1ssbachta.l 8 Dawna nazwa: Moltke!els

7 Da.wn.a. n8/lOWa: Kochel 8 Dawna nazwa: Nledere Kochel

II Da.wna nazwa: Klesewa.ld

......

Minerały okolic Szldarskiej Poręby 567 srebro rodzime, syderyt, tetraedryt, topaz, toryt, turmalin, tytanit, wolf- ramit, uranit, ora,z minerał bliżej nieoznaczony.

-Wymieniolne m!i.fn,erały (poza najbardziej pospolJi.tymi, jak :np. piryt, arsenopiryt lub syderyt) występują w pegmatytaCh przeWlajjnie w bardzo

małych ilościalch. Trzeba więc było meI"laZ operować paru kilogramami

skały, aby we frakcji ciężkiej, po rozdzieleniu w bromofor:tnie, maleźć

jeden lub najwyżej dwa opisywane w pracy niniejszejk::rysztaly lub okru- chy miner.aJ:u. W większOOciprzypadków były to kryształy wymi.arami swYmi. nie sięgające 0,1 milimetra. Wobec faktu, że opisywane minerały występowały w tak małych ilościach, me natrafiłam na nie przy opraco- waniach mikroskopowych skał pegmatytowych. Nie mogłam też stosować

imlJych metod badawczych jak tylko rentgenograficzne.

CZĘSĆ SZCZEGÓŁOWA

A ros eno p i!r Y t. KrysztaJ:y arsenop]rytu 1!l8ipOtkalam w pegmatycie ze wzgÓI'Z'a Skalna Bna.:ma (1) w postaci małych i baIrdzo rnadko ro7miesz-

~nych gniazd . .A:rsenop:iIryt występuje ir'ównież w żyłach

o

!11!iewielkiiej

miąższości na wzgórzu Zbójeckie Skały (4) w małych gniamaoh i żyłkach,

pam:genezie z pirytem, chalkopirytem i tetraedrytem.

Są to kryształy jasnostalowe z naileciałą barwą żółtawą i połyskiem

metalicznym. W celu identyfikacji wy1ronałiam rentgenogram metodąprosz­

kową. Okazał się typowy dla a:rsenopiry1ru. i identyczny z wzorcami poda- wanymi w literaturze (W. 1. Michiejew, 1957).

B i z m u t r o d z i m y znalazłam w pegmatycie ze Zbójeckich Skai (4) w paTagenezi.e z fergusonitem, torytem i wolframitem oraz w pegmatycie z lewego brzegu Szklarki (5) wraz z monacytem, ksenotymem, ortytem i epidotem. Formą występowania oraz własnoś,c:iJa,mi fizycznymi bizmut rodzimy z obu miejsc występawania nie Tómi się .zu:peo1lnJie.

Bizmut tWOlI'zy sk'Ulpienia tablicowMe kryształów o 'barwie jasno- srebrzystej i odcieniu słabo żółtaworóżowym, pOłysku metalicm,ym. Łupie się łatwo według płaszczyzn łupliwości (0001). Rentgenogram bizmutu r0-

dzimego wykonany metodą proszkową jest następujący: Cu KG< - fUtro-

WIalne przez folię niklową, 45 kV, 13 mA.

a

6

Fig. 11. Rentgenogramy bizmutu 'l'odzimego wykonane metodą proszkową . X"'l"ay powder photographs of na!ląve bismuth

_ bizmut rodmmy z pegmatytu nr 1, b - wzorzec biZmutu rodzl.mego wg W. I. Mi.·

ch1ej ewa. (1957, .Btr. 384) . -

a - l;latlve b1sm.uth frompegma.tlte No. l, b - standard natlve b1smuth, accordlnl toW. I. M1:kheev· (1957, p. 384) . .

568 Eugenia Gajda

Natężenie prążków oceniałam wizualnie w skali 10-stopnliowej. Obli- coonez rentgenogramu odległości siec:iowę przedstawiono w formie wy- kresu. Na osi. odciętych umieszez<:lllłO ()(;hyto1Jp,Ości odległości: sieciowych, na osi zaś !rZędnych intensywności .prążków.CięŚć górna wykresu, ozna.- czona literą a, obrazuje bizmut rodzimy z pegmatytu nr 4 w Kark0M5zach,

część dolmb, omaczo.na literą b ---,' wzorzec' bizmutu rod7Ji.mego według

W. I. MdchiejeMb (1957, str. 384).

ZezdjęciJa rentgenlOiWSkiego wyn;ikla, że bfuzm'Ult

rocm.my

^{mwiera ślady}

siarki, mianowicie występuje naojsilniejszy refleks siatrki rombowej 3,85A, o intensywności równej 10.

C h al k o P i r y t występuje w masach pegmatytowych granitu w Mi- chaiowicach w paragenezie z arsenop1rytem, p:irytem, tetraedrytem i ma- lachitem. Tworzy drobne słrupiema.. nieprawidłowego kształtu, 1::l&wy zlo- cistej, o odcieniu zielonym z pstrą !1'a!leciaJością na powierzcłm:i. Zidenty-

fikowałam chalkopiryt na drodze mikrochemicznej na obecność Fe, Cu i S.

Ponadto wykonałam rentgenogram rnetodąproszkową, który ok~ się

typowy dl:a c'haJkopirytu. .

C Y r k o n występuje w dwu gen.erocjach. Pierwsza - są to wrostki cyrkonowe, druga - dU:że kryształy (do 1,5 mm równolegle do wydh1że­

ma) pryzIna/tyczne, bez z:alkończeń i>'k"amidal!nych, bamry czerwonej w jas- no-b1."UJ;latno-zielOll1e plamki, alajczęściej w środkowej części k'rysZ'talu.

Kryształy cyrkOlIlu nie wykazują łupliwości, przcl.am zaś mają merówny lub muszlowy, połysk tłustawy. W nadfiolecie fluoryzują jasnożółto:

W celu zidellltyfikowaruia wy~m 7Jdjęcie rentgenowsk!ie metodą prosz-

kową. WaI"UiIlki zdjęcia: Cu Ku - filtroWclllle przaz folię nJi.klQwą, 45 kV,

13 mA. '

Jak widać z porównania z wzoroam:i l. BermJalllJa (1955),taJb. 1, jest to CY'lI'kon z .punktami izotropizacji (bruna1m.lO:zlielane plamy wewnątrz krysz-

tałów), tzn. ^ż miejsaam:i zmieruionymi w cyntolit lub maJ.akon.

Cyrk()lIl :vi pOSltaci W1I"OSl1ków występuje we wstzystkich Slka.łach peg-

ma.rty.towycll, zidentyfikowano go metx>dą dyflI".akcji rentgenowskń:ej obra- canego krys,z:talu. Wymiary jego komórki. elelIJl€lllrtamej są zgodine z poda- wanymi. w piśmiennictWie, a mianowicie: a = 9,33

A,

c = 5,96

A,

^IQ wedfug W.l. Mic!hiejewa (1957, str. 685) a=9,347±0,005A, c=5,968±0,004A.

Cyrkon w dużych kryształach występuje w żyle pegmatytowej ze wzgó- rza Skalna Brama (1) 0I'a1Z w masie pegmatytowej z glmnitu od.słaniającego się u ujścia potoku Bystroń dOI Szklarki.

D um ^lO II" t i e r y t znalazłam w pegmatycie ze w2Jgórzao Skalna Bra-

ma (1). Występuje w małych pryzmatycznych (do 1 mm w kierunku wy-

drużenia) kryształach, lO chara:kterystycmym zabarwieniu fioletowonlie- bieskim i pleochroizmie: w kierunku (wydrużetnJia) IX - intensywnie fiole-- towy, w kie.nm.Jru prostopadłym do poprzedniego, 'Y -:-jasnoniebieski. Wy- miary kJOtmórkli elementarnej są naJStępujące: a

=

11,76 A, b = 20,20 A,.

c = 4,72 A. Są OIl1e prawie identyczne z 'poda.wanymi przez H. S1xunza (1957). O występowaniu dumortierytu w pegmatycie z granitu okolic Ko- war pisze T. Liebisch (1885) oraz A. L~ewicz (1946) ..

E pi d Q t jest minerałem pospolitym wśród pegmaltytów okolic Szklar- skiej Poręby~ Występuje we wszystkich badanych pegmatytach. Tworzy pryzmaJtyezne kryształy przeważnie mbaJrwiiQlIle na kolor 2lielonJOŻ6łty. Zda-

Minerały okolic Szklarskiej Poręby 569

---

Tablica 1

Cyrkon z pegmatytu Cyrkon z Lincoln Cyrtolit z Hybla Karkonoszy w Kalifornii wg I. Hermana w Ontario wg. l. Bermana

r (1955) (1955)

d I d I d I

1. 4,50 A 4 1. 4,43 A 70 1. 4,48 A 60

2. 4,10 2

3. 3,36 10 2. 3,34 100

4. 3.02 2

5. 2,74 2

2. 2,65 10

6. 2,54 10 3. 2,52 60 3. 2,54 30

7. 2.44 1

8. 2,30 4. 2,33 20 ślady

5. 2,22 15

9. 2;10 7 6. 2,06 40

10. 1,92 4 7. 1,908 15

n.

^{1,80 4 8. 1,751 20}

12. 1,72 10 9. 1,712 70

13. 1,68 5 10. 1,651 60

14. 1,57 1 11. 1,547 9

15. 1,50 1 12. 1,494 l

16. 1,48 4 13. 1,476 25

17. 1,39 3 14. 1,381 20

18. 1,36 l 15. 1,362 7

19. 1,288 1 16. 1,290 7

17. 1,259 5

20. 1,240 1 18. 1,249 S

19. 1,246 3

21. 1,91 2 20. 1,188 20

21. 1,167 S

itd.

u wag a : Da1szy ciĄg testu l. Berma.na podaje do 50 refiek:sów. które pomijam. jako nle maJąco odpowiedników na otrzymanym. zdjęciu.

rzają się jednak layształy O iIliejednolitym zabarwieniu, część kryształu mbarwiona jest na-kolOT żółty do czerwonego, tnaStępnie przechodzi w ko-- lOT karmazynowy, wreszcie amarantowy o odcie:ruiu fioletowym. Zdjęcia

proszkowe wykonane z okruchów kryształów o różnym zabarwieniu me róimily się od siebie. Warunki zdjęcia: Cu Ka - filtrowane prmz folię niklową, 45 !kV, 13 mA.

Epidot różnobarwny występuje w pegmatycie z Białej Domy, z lewego brzegTU S~laTki, oraz w :rriasie pegmatytowej z kamieniołomu granitu w Michałowicach.

F e r g u BO n i t (fot. 18) występuje dOŚć obficie w żyłach pegmatyto- wych okolic Szk.larski.ej Poręby w paragenezie z ~m, cyrkonem, ksenotymem, gadolinitem itd. Stwierdziłam jego obecność w następują-

570 Eugenia Gajda

o Ol

~"~ ^{CI) t-..} ~

'0«

_{Q' t-.. 'ił CI.i} ^{~' ~} ... '

....

^~ (O C

~"

Ol Ol ~" ^"ł

~: CI)" " , "

a

,6

Ilig. 2. Rentgenogramy epidotu wykonane metodą. proszkową

X-ray powder pho1;ograph of epidote

a - epidot z pegma.tytu nr 5, b - w2lOrzec epidotu wg W. I. MichieJewa (1957, str. '715) a - epidote !ram peg;m.atite No. 5, b - standard epidote, according to W. I. Mikheev (1957, p. 715)

cych stanowiskach: w skale ze wzgórza Skalna Bram8! (1), w pegmatycie z Białej Domy (3), ze Zbójeckich Sklad: (4) i w Michałowicach. Wśród

akoesorycm.ych minerałów pegmatytów fergusonJit jest minerałem pospo- litym i występuje także w innych pegmatytach masywu Karkonoszy.

Tworzy ~y pryzmatyczne barwy czarnej wewnątTZ., na zewnątrz zaś są pokryte szarą lub bezbarwną, szklistą powłoką. Połysk. mają szkli- S'ty, pozbawiO'ne są łupliwości, przełam. muszlO'wy. Wyglądem przypo:mi-

nają szkliWO' - są przypuszczalnie metamiktycZlI1i9.

Do identyfikacji metodą proszkO'wą zostały wybrqne kryształy fergu- soniitu bez zewnętrznej popękaJr'lej i 'bezbarwnej powłoki. Były to okruchy czarne ^Q połysku szklistym. Warunki zdjęcia: Cu Ka - filtTowane przez

fO'mę nii.klową, 45 kV, 13 mA (I koJ.umna w tab. 2).

W celu identyfikacji wylronałiam następnJie drugie zdjęcie ;rentgenow- skie metodąobraoanegO' kryształu. 1)0 zdjęcia tego wybrano kTyształ w po-

stacisłupa tetragO'nalnego, bez zakończeń. Kryształ lWewtnątrz był cmrny, szklisty, na zewnątrz zaś posiadał pokruszoną powłO'kę Q barwie od bru- natnej do bezbarwnej. KTysZtał ten nie był pojedyl11Czym osobnikiem, toteż zdjęcie rentgenowskie O'trzymałam jak w metodzie proszkO'wej. W,arunk:i

zdjęcia: Cu Ka - filtrowane przez fO'lię niklową, 45 kV, 13 mA (II ko- lumn.a w tab. 2).

Trudno jest przyrównać dO' WZO'rca tak małą ilość ,refleksów. Lad da- lekiego zasięgu w mineraJ.e :wstał ZrrisZCŻOI1y, znajduje się on w stanie metamikty.cznym. W celu identyfikacji 'zizotropiZiowa.negO' ferguson.itu wy-

brałam parę krysztaJlów bez powłoki zewnętrznej i wyprażyłam w ciągu

parugodz.i!n w temper'atu'l"Że 900^o+1000°C. NlaStępni.ez ma.tel'i.ału tego

wykonał:am ponownie 2ld.jęcie rrentg.etnOwskie metodą proszkO'wą. Warunki

zdjęcia. jak wyżej (IV kolumna w taJb. 2). ,

POllIadto wykO'nalamanalizę spektrograficzną jakościową badanegO' mi-

nerału w łuku prądu stałegO' w warunkach 'poprzedniO' O'PisaJnych (E. Gaj- da, 1960). Z wyników można ustalić w przybliżeniu skład chemiczny. Pier- wiJastki są uszeregowane według mtensywności ZlaCzemienia 1.iIIl:iii. spektral- nych w widmie, co w przybliżeniu odpowiada zawartości danego pierwiast-

ka'w badanej próbce.

Skladniki gl6wne Ca, Fe, Ti, Nb, Pb, Y.

Skladniki podrzędne

Al, Ta, Ce

Skladniki śladowe

Si,Mn, Na, Zr, , Sn, Th, U.

Minerały okolic Szklarskiej Poręby 571

Na podstawie identyfikacji rentgenowskiej, jakościowej analirz.y spektro- :gtraf:iCl2ll1ej oraz sprawdzenda oo"""c:Lrod.re chelmiCZ'l1ej wywniioskowablm, że

jest to fergusonit w stanie metami:ktycznym. P. Pellas (1954) obliczył daw-

kę mezbędnego promieniowania a potrzebnego do :zamiany fergusonitll w stan metamiktyczny, czyli do izotropizacji. Wynosi ona 1.10¹⁶ a/mg. Stan metamiktycmy według niego jest wynikiem bezładu w strukturze mi-

:nerału.

M. Websky (1865) opisując fergusonit ze Szklarskiej Poręby podał wy-

"niki anaJ.izy chemicznej. Według niego fergusonit zawiera niob, itr, cer,

uran i kWlalS fosfOrowy.

F l u o r y t znalazłam w masie pegmatytowej 'graJllitu w Michalowi- -cadh w paiI"agene2li.e z 'aI'Se!IlopiTytem, chaJkopiry:tem, IDailachitem, pirytem i tetraedrytem; Są to kagmenty !kryształów przezroczystych, o zabarwie- niu slaJbo fioletowym, dość kruche. W celu identyfikacji wykOlIlalOo zdjęcie

pros7Jkowe, które jest identyczne z wzorcem podJaInym przez W. 1. MiC'hie- jewa (1957, str. 458).

G a d o l ~ n i t występuje w pegmatycie ze wzgórza SkaJna"Bnlma w pa- :rag,etn.ezie z rru:macytem, kBenotymem, fergusomtem, cytr'lronem, uran!in;i,tem,

otenitem ritd. TwOlI'Zy kryształy diemnolZielone, prawrie CZlalI"Ille, o ,połysku

.szlilistym i pokroju słupkowatym. W celu identyfikacji wykonalam zdję­

cia rentgenowskie metodą obracanego kryształu w dwu kierunlkach. Fe- :riody 1;ożEamości mri.erzone wynoszą: c = 4,68

A,

b = 7,53

A,

obliCZOllly .m zdjęcia period a = 9,89

A,

~ = 90°26', co się zgadza z wymiammi ko- mórki elementamej podawanymi

prZez

H. Strunza. (1957, str. 271), dla ga- dolliJnitu:c

=

^{4,66A, b}

=

^7,55

^A,

a

=

^9,89

^A,

^{~ = 90°33,5,'.}

Gran a.t (fot. 19). W pegmatycie diorytowym re wzgórza Skiailna Bra- ma (2) oopotkalam krys:ztaJ:y g'Ilaootu. Były 10 dwul1laSltościany rombowe () trochę wypukłych ścianach, o zalbaorwrieniu fio1etowoczerwOlIlO-brunat- nym, 'bez, łupliWlOŚC!i. Zdjęcie prosz:lrowe '2lIla'lerzrl.onego granatu jest nastę­

pujące: Cu K~ - filtrowaone przez folię niklową, 45 kV, 13 mA.

"O <:t S)

~

al

C\t ~ ^t-., ~

~- ~~ ....

-

t-. ...

~ .~~

~

^{~ ~ ~~}

a ....

^{Q

- _... -

^{.... Qj}

....

.... ^{c' o' 00'}

b

Fig. 3. Rentgenogi"amy almandynu wykonane metodą proozkową

X"'\l"ay ipiOWtler photograph of almandiJne

a - almandyn z pegmatytu nr 2, b - wzorzec alma.ndynu wg W. I. WChlejewa (1957, str. 689)

a ~ma.ndiIle from pegmatite No. 2, b - standard alma.nd1ne, accordlng to W. I. Mi- kheev (1957, p. 689)

"O granacie występującym koło Szklarskiej Poręby, w żyle odsłania­

jącej się na łąkaJCh nad Szklarką wspominia już M. Webs'k:y (1868), podając .anaJdzę chemiC2ll1ę: Si0_{2 -} 35,83%, Al₂0 a - 20,65^{% ,} votO -- 2,64%, MnO - 8,920/0, FeO - 31,52'0/0,

Cao

~ 0,76%.

' . . .

, ,

'10 W.edług. M., W.ebsk1ego, (1868)i.za. Deutsch. 0001." 20, p. 256, Berlin.

572 Eugenia Gajda·

Tablica 2:

dA

I

dA

^I

dA

^I

dA

^I

dA

I

Lp. '.

I n m IV V , ^;

1 9,19 10 ,

2 7,85 rozmy- 7,87 4 7,87 1 ,

ty 10 3

4 6,05 3

5 5,42 1 5,47 3

6 4,66 8 4,58 3

7 4,22 1

8 4,11 9 4,15 1

9 3

10 4,02 3

11 3,86 1

12 3,72 7

13

I

^{3,46 4}

14 3,37 10

';

15 3,27 7 3,29 3

16 3,08 7 3,112 10 3,18 3 3,12 100

i

17 3,01 20 i

18 2,951 10 2,97 4 2,96 90 ^'i

19 2,88 7

20 2,72 1 2,69 5 2,675 2 2,72 5 2,74 40

21 2,64 20 :

22 2,60 1 2,59 2

23 2,528 2 2,53 10

24 2,52 10

25 2,42 7

26 2,25 6 2,22 3

27 2,15 1 2,16 5

28 2,05 l

29 2,00 6 2,01 5

30 1,94 4

31 1,90 10 1,907 10 1,89 6 1,901 50 ^.;

32 1,854 3 1,85 5 1,855 30

33 1,750 2 1,77 3 1,754 10

34 1,71 4

35 1,68 4 ,

36 1,648 5

37 1,62 8

38 1,57

.

_{1,572 4} 1,56 7 1,569 10

39 1,563 4 1,563 15

40 ^1,559 lO

41 1,510 3 1,508 5

42 1,483 2 1,48 4 1,504 5

43 l,SSO S

Minerały okolic Szklarskiej Poręby 573

c. d. tab1. 2

Lp.

I d

^{A I}

I d

^{A I}

I d

^{A I}

Id

^{A I}

I d

^{A I}

I

44

45 1,44 4

46 1,40 4

47 1,35 1,373 l 1,36 5 1,369 3

48 1,332 2 1,31 3 1,321 2

; ^{49 1,28 3 1,288 l}

I 50 1,25 4 1,263 l

51 1,24 1,245 1

,

52 1,23 4 1,236 2

53 1,21 1,213 3

54 1,19 1 1,189 3

,

55 1,16 2

, 56 1,14 5 1,146 3

t 57 1,11 1,107 3

, ,

58 1,08 6 1,088 2

59 1,082 .3

I 60 1,079 3

! ,

61 1,05 1,05 2 1,053 l

!

62 1,048 2

, _{63 1,046 3}

, 64 1,041 2

65 1,036 2

66 1,02 2 1,025 l

I 67 1,901 3

68 0,9856 l

i 69 0,9168 2

l

ObJaś.nlenle: ^{71 70} I - Fęrgusonlt z pegma.tytu nr 1 w ^0,86 KarkonOBZaCh, ⁴ n -^0,9112 Fergusonlt ^.2

2: pegmatytu nr 1 w Karkonoszach, m - W~ fergu.son!l.tu według iN. W. Sobolewej 1 J. A. Pu- 4owk3.ny (1956), IV ~ Perguson1t z pegmatytu nr 1 w KarkonOllZ&Ch - wypraWny, V - Wzorzec

fergusonltu wyprawnego w temperaturze 1200°0 w poWietrzu według I. Bermana. (1955).

Granat ten nazywa Websky itrowym. Itr jako domieszka izomorficzna

występuje w spesarlynach, zastępując diadochowo dwuwarlościowy man ...

gan. Promieńl'OOOWY itru wynosi y3+ - 1,06

A,

nart;omhast manganu

MnJ2+ - 0,91 . H. W. Jaffe (1951) w celu stwierdzenda. takiego właśnie

izomorficznego podstaiWien!i.a wylronlal aoo.l!izy przeszło 70 rómych gra- natów. W przytpadku granatu z pegrna.tytru diorytowego (2) zdjęcie prosz- kowe odpowiada jednJak almandynowii.. Period tOOsamoOOi 'badaJnego gra:- -natu wynosi: a = 11,49

A,

również j'es1; z:bliU.o!ny do almaJndyn.u.

Granat występuje w paTagenezie z ksenotymem, ffiO!IUlcytem i tyta- nitem.

K e ID e t e ryt. W żyle pegmatytowej ze wzgórza SkIaJna Brama (1) wśród kryształów biotytu znalazłruqi blatz;kitpÓdiQJ;m.e, do~, o balrwie cczarno-zielooo-ilioletowej. ZidentyfikowBaam, ten minerał przy pomocy dy-

574 Eugenia Gajda

fr,akcji rentgenowskiej, metodą prosikową. RealItgenogram kemererytu jest następujący: wa:runk:i zdjęcia rentgenowskiego: Cu Ka --'-filtrowane przez folię niklową, 45 kV, 13 mA.

a

b

Fig. 4. Rentgenogramy kernererytu wykonane metodą proszkową

X--ray powdell' photograph of kemmererite

a - lremereryt· z pegmatytu nr l, !) - Wl1lOrzec kemererytu wg W. I. Michlejewa..

(1957, str. 795)

a - kAmmerer1te.. from pegma.tlte No. l, b - standard kemm.ererlte, accord1ng to- W. I. Mlkheev (1957. p. 795)

Kemereryt jest minerałem charakterys:tycmym dla skał zasadowych.

W pegmatycie okolic Szklarskiej Poręby zawdzięcza swą obecność praw-o dopodobnde roztworom anatektycznym.

Ksenotym. W pegmatytach ze wzgórza Skalna Brama (1) i (2),.

z Białej Doliny (3), z lewego brzegu Szkl.acki (5), z nad Bystronia i Szklair- ki (6) spotkalam kTyształy ksen.otymu w paragenezie z monacytem, fe.r-gu-·

sonitem, cyrkonem, uraninitem, gadoliLnitem. itd.

Kryształy kBenotymu są diość duże, czerwone W1I'OŚnli.ęte rubjczęściej

w rówwy mikroklin. Na. niektórych okruchach widocZlIlla jest postać słupa·

tetragonalnego bez zakończeń piramidalnych. Występuje on najczęściej.

w par,agenezie z monacytem, od którego rożni się jednakże odcieniem czerwonej ba,rwy. Spotyka się charakterystyczne przerosty ksen.otymu z cyrkonem. W celu identyfikacji wykOiIlałJam rentgeno.gram metodą prosz--

kową. Warunki ~djęcia: Cu Ka - filtrowalIle przez folię niklową, 45 kV,.

13 mA.

tr)' .11) S!

~ ^I:'.

...

^C>:l ~

a

cYS CIf Cli

....

I(')

.... ... ....

~ '" ^en _'II'

C\j"

....

I

o

. I I

I I

b

Fig. 5. Rentgenogramy ksenOlf;ymu wykoIJallle metodą proszkową

X...ray powder photograph af xenotime

&.- ksen,otym z pegmatytu nr 2, b - wzorzec ksenotymu wg W. l. Mtch1ejewa (1957,.

str. 567)

a - xenot1me tram peg:matlte No. 2, b - standard xenot1me, accord1ng to W. l. M:1-

kheev (1957, p. 567) .

L e p li. d ^'O 1 i t znalazłam w masie pegmatytowej gra,n~tu odsłaniają­

cego się u ujścia Bystronia do Szklarki. Są to lm-ysztaly blaszkowarte o bar-o wie białej, połysku perłowym (na płaszczyznach łupliwości), doskonałej' łupliwości char.akterystycznej dla Il1i!neralów mikowych. W celu identy~

Minerały okolic Szklarskiej :Poręby 575 fikacji wykonałam jakościową analizę spelrtrogl'aficmą, z której pomocą stwierdziłam obecność litu jako ,głów.nego składnika.

M a l a c hi t. W masie pegmatytowej granitu z kamieniołomu w Mi ..

chałowicach spotkałam nieforemne skupien:ia. malachitu, który Występuje

w paragenezie z chalkopirytem. Malachit ma charakterystyczną jaoskmwo-

zieJ.onąbalI'wę. ZidentyfikowaJam go metodą proszkową dyfrakcji rentge- nowskiej. Rentgenogram jest ;'typowy dla malachitu, ściśle zgadza się z wzoroem liczbowym W. I. Michiejewa (1957).

M o l i b d e n i t. W tymże pegmatycie z kamieniołomu gra;nitu w Mi-

chałowk.ach znalazłam molibdenit. Są to kryształy o barwie ołowianoszarej, połysku metaUcznym, doskonałej łupliwości podstawowej i bardzo małej twardości - r6wtnej 1. Zdjęcie prosrzJk.owe molibdenitu wykonamm w na-

stępujących warunkach: Cu K .. - filtrow.ane przez folię niklową, 45 kV, 13 mA.

10 cv ~

~liS

ig o ^CV' ... ~ ^0-0'

g

^{CV" ~}

^.... -

a

CTj'

b

Fig. 6. Rentgenogramy molibdenitu wykonane metodą proszkową

X-ray powder photograph ool molybdenite

a - mollbdenlt z pegmatytu nr 7, b - wzorzec mOlibdenitu. wg E. Przybory (1957, str. 357)

a - mOlybdenite froro pegmatlte No. 7, b - standa.rd molybden1te, according to E. Przy- bora. (1957, p. 357)

Molibdenit występuje wpar,agene~e Z tetl'aedrytem, chalkopirytem, pirytem, getytem i malachitem.

M o n a c y t (fig. 20) występuje w żyle pegmattytowej nr 1 w dwu gene- racjach. Pierwsza generacja - to ,małe pękate kryształy występujące jako wrostki w różowych skaleniach. Dokoła! wrostków są szerokie otoczki ko- loruintenBywnie brunatnego, bardzo wyraźnie widoczne malrrookopowo.

Kryształy mają barwę ciemnOCZerwoną, połysk szklisty, na niektórych

ścianach diamentowy, są pr,awi'e meprzeroczyste. Z powodu małych wy- miarów krysztal:u nie można było zastosować inIIlej metody identyfikar- cyjnej, jak tylko metodę obrnoa;nego kryscztału. Wy-konał1am zdjęcia krysz- talu obracanego stosując promieniowanie Cu rów;noleg1e do osi-x, y i z.

'Zmierzo;ne periody tożsamości wynoszą: a

=

^6,88

^A,

^{b = 7,12}

^A,

^c

=

6,486

A,

~=103°. W.-I. Michiejew (1957, str. 568) podaje następujące wy- miary kamórkielementalrnejmonacyt:u: 18= 6,81

A,

b

=

^7,076

^A,

^{c =}

= 6,410

A,

~

=

103°38'.

Przypus'Zczallllie monacyt pierws~ej generacji ma dużą domieszkę izo-

morficzną toru i z tego powodu jest silnie promieniotwórczy. Dowodem tego są pola pleochroiczne występujące dokoła kryształów. Monacyt pierw- szej generacji, występujący we wrostkach, różni się od monacytu drugiej generacji, występującego w dość dużych kryształach, ilością ścian, zabar- wieniem i obecnością p61 pleochroicznych dokoła kryształów.

576 Eugenia Gajda

Monacyt drugiej generacji -występuje w kryszt{1łach o pokroju tablicz- kowym, pŁasikich, których długość dochodzi. do' 0,5 mm.Charakterystycz-

ną cechą ty,ch kryształów jest nierównomierlJ.e :roz:łożenie barwy - krysz-

tały.są bezba:rwne, czerwono nakrapiane. Monacyt zrasta się albo z kwar- oom, albo ze skaleniem i nie jest otoczOIllypolami !pleochroiClJllymi. Wy-

konałam zdjęcie rentgenowskie me1x>cią proszkową, stosując promieniowa.- nie: Cu Ka ~. filtro'WlaiIle przez folię ni1dową, 45 kV, 13 mA.

a

b

Fig. 7. Rentgenogramy monacytu wYkonane metodą proszkową 'X-ray powder photogr'aph of monazite

a - monacyt z pegmatytu nr 1 (Karloonoszel, b - w=rzec monacytu wg W. I. Mlchle- jewa (1957, str. 567)

a - monaz1te tram pegma.tlte No. l, b - standard monazlte, accord1ng to W. I. Ml- kheev (1957, p. 567)

Z porównania z testem widać, że jest

to:

monacyt. W celu upewnienia

się, wykonałam jednak: ~djęcie rentge!IlOwskiJe (w tych samych warunkach)

metodą obmcanego kryształu w trzech głównych kierunkach: równolegle doooi x, y i z. Na podstawie tych zdjęć obliczono Wymiary komórki cha- rakterystycznej: a =6,82 A, b = 7,10

A,

c = 6,~14 A, ~ = 103⁰39'. Perio- dy tożsamości monacytu podane przez W. L Michiejewa (1957, str. 568) są następujące: a=6,814A, b=7,076A, c=6,410A, ~=103°38'. .

Monacyt występuje w paragenezie z następującymi minerałami: fergu- sonitem, ksenotymem, cyrkonem,uraniaritem, gadolinitem, dumortierytem, otenitem, goon,atem, torytem, :IlJiobitem, bizmutem rodzimym, wolfI"8!IIlitem,

ortytem, lepidolitem. .. . .

W niektórych żyłach pegmatytowych monacyt występuje obficiej, 1nIP.

w pegmatycie diorytowym ze wzgórza Skalna Brama (2). Poza tym jest

dość pospolity wśród akcesoryc:lll1ych minerałów pegmatytów. Występuje

a

6

Fig. 8. Rentgenogramy niobitu wykonane metodą proszkową

X-my powder photograph of nIobite

a - nloblt z pegmatytu nr 3, b - wzorzec nlobltu wg W.I. Mlchleje_ (1957, str. 449) a - nlobite .trom pegmatlte No. 3, b - standard woblte, accord1ng to W. I. M1kheev

(1957, p. 449) .

Minerały okolic Szklarskiej Poręby 577

prawie we wszystkich zbadanych stanowiskach, wyjątek stanoWią; peg- matyt ze Zbójeckich Skal i masy pegmatytowe z gtr'aIIlIi.11lu w Michałowicach.

N i o b i t. W pegmatycie z Białej Doliny (3) występuje niobit. Są to nieforemn.e okruchy o barwie czarnoczerwonej, przeświecające w cienkiej warstewce, o połysku półmetalicznym, przełamie nier6wnym. Zidentyfi-

kowałam je za pomocą metody proszkowej dyfrakcji rentgen0W5kiej, sto-.

.sując 'PrOlJllieniowanie: Cu K - filtrowane przez folię niklową, 45 kV, 13 mA.

Niobit występuje w paragenezie z fergusorotem, monacytem, toryte.m.

O t e n i t (fig. 21). W 'pegmatycie ze wzg6rza Skalna Brama (1) zna-

lazłam blaszkowate kryształy barwy seledynowej, .0 połysku perłowym

i wyglądzie mitlci.Otenit występuje w tej skale w bardzo małych ilościach, .spotkałam go zaledwie w paru gruazdach. W celu identyfikacji wykona-

łam 2ldjęcie rentgetnOWskiie metodą :proszkową stosując prorn5.eIliowanie Cu K .. -filtrowane przez folię niklową, 45 kV, 13 mA.

a

,b

Fig. 9. Rentgenogramy otenitu wykonane metodą proszkową

X-'l"ay powder photograph of autunite

a - otenlt z pegmatytu nr l, b - wzorzec otenltu wg M. W. Sobolewej l I. A. Pudow- kiny (1956)

a-- autun1te trom pegmatite No. l, b - standard autun1te, QCtlordlng to M. W. Sobole- va and I. A. Pudovklna (1956)

Cechą ,eharaJcterystycmą otenitu jest zmiana barwy pod wpływem pra-

:żen:ia. Z seledynowego i pr,rezroczystego sialje się mętny i złocistożółty.

Kąt osi optycznych otenitu zmierzany na stoliku Fliodorowa wynosi:

:2V .. =28°; A. Bolewski i S. Jaskólski (1951) podają: 2V .. =30°.

W skale wyżej wymienionej otenit występuje w paragenezie z fergu- :sondtem, monacytem, cyrkonem, ksenotymem, gadolinitem, lIlraIOinitem, an>eIl'Opirytem i pirytem.

a

b

:Fig.l0. Rentgenogramy ortytu wykonane metodą proszkową

X-Tay powder photograph of orthite

I I I

a - ortyt zpegm8ltytu nr 5, b - wzorzec ortytu wg W. I. Mlch4eJewa (1957, su. 715) . a - ortblte from pegmatlte No. 5, b - standard Qrthite acoordłng. to W I .... ~ .. eev··

.. .. (1957, p. 715) " . ... ^_o

Kwartalnik Geologiczny - 3

578 Eugenia Gajda

. O r t y t znalazlam W pegmatycie· z lewego brzegu Szklalrki (5) w paca-

genezie z iksenotymem, monacytem, bizmutem rrodz.imym i epidotem. Two- rzy on krysrzmały cmrnobrunatne, nieprzelX'oc:zyste, o ,połysku tlustym;, bez

lupliwości. Rentgenogram wykonany metodą proszkową potwierdził, że

jest to ortyt. W badaniach rentgenogra,ficznych stosowałam promieniowa-

!1Iie: Cu Ka - filtTowane przez folię niklową, 45 kV, 13 mA.

P i ryt. W pegmatycie ze wzgórza SkaJJna Brama (1) i w masie peg- matytowej gramtll w Michałowioach (7) ^z;nal~am niewielkie gniazda pi- rytu. NiektÓTe kryształy były w fO!rIllie sześcianów z charnkterystycznym

prążkowaniem na ścianach. Piryt identyfikowałam metooą mikroche-

miczną·

S p o d u m e n występuje w pegmatycie ze wligórza Skalna Brama (1).

w masie 'pegmatytowej gmnitu u ujścia Bys1lrorri.a do SzkLarkd (6) oma;

W masie pegmatytowej granitu W Michałowicach (7). Nie tworzy kryszta-

łów, występuje w zbitej masie w małych gniazdach. Zaba'I"wie!llie ma bia-

ł<YZlielone, połysk: szklisty. W celu identyftiJkacji wy'konaŁam zdjęcie rent- genowskie metodą proszkową stooując promieniowanie Cu Ka - filtro- wane prreż folię niklową, 45 kV, 13 mA .

. Q

b

_,

;

Fig. 11. Rentgenogramy spodumenu wykonane metodą prosz1rową

X-ray powder phoŁograph of spodumene

a - spodumen z pegmatytu nr 1, b - wzorzec spodumenu wg W. l. WchleJewa (1957.

str. 726)

a - spoctumene. tram pegmatlte No. l, b - standard spodumene, acco.rcUng to W. l. W- kheev (19:>7, p. 726)

S re b ro ro d z ii. me (fig. 22). W żyle pegIllaltytowej z Białej Doli- ny (3)· malaoz.ł:am blru;ikę o wymiarach (0,5 mm X 0,4 mm), o zbrużd7xmeoj powierżchni przez narosłe grupy dendrytów; blaszka miała ch&'aktery- styczny kolor S'febra, Rentgenogram wykOlI1alIly metodą proszkową ujawnił następujące refleksy: 111, 200, 220, 311, 222, 400, 331, 422 odległości sie-

<;:iowych charakterystycznych dla sr,ebrarodzimego.

S y d e r y t występuje w żyle pegmatytowej z Biaolej DolinJy (3) w pa- ragenezie ze srebrem rodzimym, fergusonitem, monacytem, torytem,

mo-

bitem. Są to romboedryczne !kryształy; idiornorficzn.ie wyksz1laloone, o za- bB!I'W!ieniu żółtym, połysku szklistym. Rentgenogram wykonany metodą proszkową potwierdził, że jest to syderyt.

T e t r a e d ryt. W masie pegmaJtytowej granitu w MichałowicaJC'h (7)

występuje tetraedryt w paragenerzJie z turmałinem, fergusornitem, molib- denitem. chalkopirytem, getytem, pirytem, m.aJachitem.. Są to gniazda mi-

nerału o barwie złocistej z odcienliem zielonym, silnym połysku :metalicz- nym, .. bez.łupliwości, kruche, o niewielkiej twardości. Na podstawie rent- genogramu· wykonanego metodą· proszkową stwierdziłam, że jest to tetrae-

Minerały okolic Szklarskiej Por,!.iJY

dryt. Warunki zdjęcia rentgenowskiego: Fe K" - filtrowane przez filtr

manganowy, 30 kV, 10 mA. \

0<::(

....

o

12 lB

er)'

a

_g~

...

...

C\J'CIJ' ~ _...

g

-'

6

Fig .. 12. Rentgenogramy tetraedrytu wykonane metodą proszkową

. X-ray powder pho1;ograph of tetrahedrite

a. - tetraedryt z pegmatytu nr 7, b - WZ<X'ZeC tetraedrytu wg W. I. MlchleJewa. (1957.

str. 339)

a. - tetrahedr1te from pegmatlte No. 7, b - standard tetrahed:rtte, aooording to W. I. Ml- kheev (1957, str. 339)

T ^O P a z. W masie pegmatytowej granitu w Mich:ałowlicaJch (7) m.alaz-

ł1łmkryształy topazu, które wykrystalizowały w szczelinie, gdyż są dość duże (do paru milime1lrów) ipmwie idiomorficznie wy'.ksztakone. Są prze- 2lOOCZYste, 7Jaibarw:ienie mają miod.owowi:IliO.e, połysk szklisty i dużą twalr-

dość. Wykonany rentgenogram metodą proszkową ~gadza się z wzorcem W.!. Michiejewa (1957, str. ^{713) d1a} topazu. Warunki zdjęcia rentgenow- skiego: Cu Ker '-- filtrowane przez folię niklową, 45 kV, 13 mA.

a

b

Fig. 13. Rentgenog.r:amy topazu wykonane metodą P'l"06Zkową

X-ray powder pho1;og:raph of topaz

a-- topaz z pegmatytu nr 7, b - wzorzec topazu wg .W. I. Wch1ejewa. (1957, str. 713) a - topaz !rom pegm.atlte No. 7, b - stand84"d topaz, accordl.ng W. I. M1ltheev (1957,.

str. 713)

T O r y t (oranżyt), (fig. 23) występuje w żyle. pegmatytowej z Białej

Doliny (3) w paragenezie z fergusonitem, monacytem, niobitem itd.

Są to drobne kryształy o barwie pomarańczowobru.na1m.ej, ll1Ji.ektóre jaś­

mejs:ze - koloru miodowego, lekko prneśwti.ooająoe, o symetrUli. te1:ir'ago- nalnej. Pod mikroskopem m.OOnadostrzec ścianki słupa i .ptramidy o dość' zadkIrąglO'Ilych krawędziach. Podobne są do ~ów cytrkonu. Wykona-

łam rentge!l1iOg'.I"am metodą obracanego kTys.ztalu i na tej podstawie ok:ireś­

lUJam wymiary lrom.órki elemetnta:mej: c

=

^5,66

A,

a

=

^6,32

A;

odpowia-

dają one ddkładnde tocytowi. Wed.ł1UgM. W. Sobolewej i, l. A. Pudowkdny periody tożsamości torytu są: c = 5,66

A,

a

=

^6,315

A.

580 Eugenia Gajda

T u r m a 1 i n ^znalazłam w masie pegmatytowej grooitu w ^Michałowi­

each w Paragenezie z topazem, fergusanitem, molibdenitem, tetraedrytem itd. Tworzy słupkowate kirysztaly o charakterystycznym prążkow8lI1:iu rów- nolegle do wydłużenia. Ma zabarwienie cmrne, pozbawiony jest łupliwości.

Wylron.alam rentgenogram metodą proszkową, stosując promieniowanie Fe Ka - filtrowane przez filtr manganowy, 30 kV, 10 mA. .

:go

... \0

a ^...

b

Fig. 14. Rentgenogramy turmalinu wykonane metodą pros2lkową

X-ray powder photograph of tourma1ine

a - turmalin z pegmatytu nr 7, b - W?Dl2lec turmalinu wg W. l. Wchlejewa (1957, str. 677)

a - tourmaIlne from pegmatlte No. 7, b - standard tourmaline, accord1ng W. l. M1~

kheev (1957, p. 677)

T y t a n i t występuje w pegmatycie diorytowym ze wzgórza. Skalna.

Brama (2) w paragenezie z granatem, monacytem i ksenotymem. Są to koperlowate kryształy, barwy miodowożółtej, spękane w jednym kierun- ku. W ten spooób zaznaczona. jest łupliwość minerału według {nO}. Rent- genogram wylronJałam stosując promieniowanie miedziowe filtrowane przez

folię niklową, 45 kV, 13 mA.

a

b

Fig. 15. Renttgenogrnmy tytanitu wykOlllane metodą proszkową X~ray powder pho1;ograph of tHa'llli.te

a -'tytanit z pegma.tytu nr 2, b - wzorzec tytanitu wg W. l. Wcblejewa (1957, str. 7(7) a - titan1te trom pegmatlte No. 2, b - standard tltan1te, accord1ng to W. l. M1kheev (1957, p. 7(7)

w

^O l f r a m H. W pegm.atycieze Zbójecldch Skal (4) znalazŁam wol- framit w paragenezie z bizmutem rodzimym, fergusonitern i torytem. Są

to pryzmatycm.e kryształy, barwy ciemn~brun.atno-ozeTWonej o odcieniu fioletowym, prążkowane równolegle do wydłużenia lm-ysztalów. Połysk mają tłusrty. W celu identyfikacji wykonałam rentgenogram metodą prosz-

kową, stosując promieniowanie ,miedziowe filtrowane przez folię niklową,

45 kV, 13 mA. .

Minerały okolic Sżklarskiej Poręby

~' frl- e') ~~ ^~- C\J".,..., .. "",," ... ... ^_.

a

_~-C\j-

, ,

I

I I

" I

b

. ~

Fig. 16. Rentgenogramy wolframitu wykonane metodą proszkową

X-Tay powder photograph of wol!ramite

5si

I ^I

-

^II

..

-

^{~.-. _ .. ~}

^...

a - woltra.m1t z pegmatytu No 4, b - wzorzec wolfmm1tu wg W. l. Wchlejewa (195'Tr

str. 548) i

& - wolframlte from pegma.tlte nr 4, b - etandard wolh'a.mlte, according to W. l. W--

kheev (1957, p. 548) -

U r a n i n i t występuje w żyle pegmatytowej ze wzgórza Skal!na Bra- ma w paragenezie z fergusonitem, monacytem, cyrkonem, ksenotymem,_

gadolinitem, dumortierytem i otenit.em. Są to pojedyncze kryształy, bar- wy czarnej, otoczone szarą lub zielonJalwą potrzaslmną powloką - przy- puszczalnie częścią metamiktycmą zmieni()Q1ego minerału. Są to prawie

sześciany w ściętych krawędziach z dwu stron. Kł'yształy uraninitu posia-

dają wyraźny półmetaliczny połysk. W celu identyfikacji wyironałam zdję­

cie rentgenowskie metodą proszkIową, stosując promieniiowame nlfedrzlio- we filtrowane przez folię niklową, 45 kV, 13 mA .

C"<)- C"<)- ...

... -

_C\I ...

-

^. ","

: a to.. o

.- C"<) ....

C\j-

I

I ^{I I} I

I

^I

b

Fig. 17. Rentgenogramy ura!Ilinitu wykonane metodą proszkową

X-ray powder photograph od: urani.nite

a - uraninit z pegmatytu nr l, b - wzomec uraninitu wg M. W. Sobolewej 1 l. A. Pu- dowk1ny (1956)

a - uran1n~te from pegmatlte No. l, b - standard uranlnite, accOll'dlng M. W. Soboleva and l. A. Pudovk1na

Ubóstwo linii i limbe ich natężenia świadczą, że uraninit jest częścio­

wo w stanie -metamiktycznym.

M i n e r la ł b l i ż e j n i e o z Dl a c z o n y (fig. 24 i 25). W nms!le pegmatytowej granitu w Michałowicach (7) znaJazłam minerał: o 2abarwie- niu jasnotomhakowym z odci.e!n.iem różowym, o połysku metalicznym, intensywniejszym ha płaszczyZIlJaJCh łupliwości podS'tawowej. Jest on mięk­

ki. Jego twardość według skali twaro<>Ści Moosa wynosi około 2. Jest po-

o,