Program usuwania
azbestu i wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu kościańskiego
na lata 2012-2032
Autorzy opracowania:
mgr inż. Robert Grzemski mgr inż. Sylwia Kościańska
marzec 2012
2 SPIS TREŚCI
str.
1.Wstęp ... 3
2.Cel i zadania programu ... . 6
3.Podstawowe informacje o azbeście ... 6
3.1.Budowa i rodzaje azbestu ... 6
3.2. Właściwości i zastosowanie azbestu ... 9
3.3. Wpływ azbestu na organizm ludzki ... 12
4.Uregulowania prawne dotyczące użytkowania i usuwania wyrobów i odpadów zawierających azbest ... 13
4.1 Akty prawne regulujące użytkowanie i usuwanie wyrobów i odpadów zawierających azbest ... 13
4.2. Zadania powiatu określone w „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” ………... 21
4.3.Obowiązki właścicieli i zarządzających obiektami i instalacjami lub urządzeniami zawierającymi azbest lub wyrobami zawierającymi azbest ... 22
4.3.1 Obowiązki i postępowanie właścicieli i zarządców przy użytkowaniu obiektów i terenów z wyrobami zawierającymi azbest ... 22
4.3.2 Obowiązki i postępowanie właścicieli i zarządców, przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest z obiektów lub terenów ... 25
4.3.3 Obowiązki wykonawcy prac związanych z usuwaniem azbestu oraz postępowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobów zawierających azbest ... 27
4.4 Transport odpadów zawierających azbest ... 32
4.5 Składowanie odpadów zawierających azbest ... 34
5. Gospodarowanie wyrobami i odpadami zawierającymi azbest w powiecie kościańskim ……….. 36
5.1 Charakterystyka powiatu kościańskiego ... 36
5.2 Wyroby zawierające azbest w powiecie kościańskim ... 38
5.2.1.Inwentaryzacja wyrobów azbestowych w gminach na terenie powiatu kościańskiego ... 38
5.3 Wykaz podmiotów posiadających uregulowany stan formalno-prawny w zakresie wykonywania usług remontowych i rozbiórkowych związanych z wytwarzaniem odpadów zawierających azbest na terenie powiatu kościańskiego………... 44
5.4 Koszty usuwania azbestu z terenu powiatu kościańskiego ... 65
6. Możliwości pozyskania środków finansowych na działania związane z usuwaniem azbestu ... 65
7. Harmonogram zadań do realizacji w ramach „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terenie powiatu kościańskiego na lata 2007 – 2032” ……….. 68
8. Wdrażanie planu oraz sposób monitoringu i oceny planu ……… 69
8.1 Wdrożenie planu ………69
8.2 Sposób monitoringu i oceny wdrażania planu ……….. 70
9. Streszczenie w języku niespecjalistycznym ... 72
10. Literatura ... 73
11. Załączniki ... 75
3
1. WSTĘP
Usuwanie wyrobów zawierających azbest stanowi w ostatnich latach priorytet w walce z odpadami niebezpiecznymi ze względu na zagrożenie zdrowia i ochronę środowiska.
W dniu 14 maja 2002 r. Rada Ministrów przyjęła „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”. Realizacja „Programu ...” została przewidziana na lata 2003-2032, głównie z uwagi na znaczną, co najmniej trzydziestoletnią, trwałość płyt azbestowo-cementowych i innych wyrobów stosowanych w budownictwie, dużą ich ilość oraz wysokie koszty usuwania tych wyrobów. Dostosowanie prawa polskiego do wymagań unijnych, jak również zmiany gospodarcze i społeczne, jakie nastąpiły po przyjęciu „Programu...” przez Radę Ministrów, spowodowały konieczność określenia nowych kierunków i form działania oraz aktualizacji „Programu...”.
W celu określenia warunków sukcesywnego usuwania wyrobów zawierających azbest, w dniu 14 lipca 2009 r. Rada Ministrów uchwaliła „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”. W dniu 15 marca 2010 r. Rada Ministrów podjęła uchwałę zmieniającą uchwałę w sprawie ustanowienia programu, jednakże nazwa dokumentu pozostała bez zmian.
„Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” jest programem wieloletnim, określa główne cele oraz zadania służące ich realizacji. Jest dostosowaną do obecnych uwarunkowań społeczno-gospodarczych kontynuacją „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski” z 2002 roku.
„Program Oczyszczania Kraju z Azbestu ...” określa czas usunięcia ww. wyrobów na okres do 2032 r. Konkretny termin wyeliminowania poszczególnych wyrobów z użytkowania powinien wynikać z przeprowadzonych Ocen stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest
Realizacja zadań przewidzianych w „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” wymaga zaangażowania administracji publicznej i różnych instytucji działających na trzech poziomach:
centralnym: Rada Ministrów, minister właściwy do spraw gospodarki, Główny Koordynator "Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032”
4
wojewódzkim: samorząd województwa,
lokalnym: samorząd powiatowy, samorząd gminny.
Zgodnie z zapisami „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”, powiaty maja obowiązek opracowania „Programów usuwania azbestu oraz wyrobów zawierających azbest”.
Azbest, zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity z 2008 r. Dz. U. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.) jest substancją stwarzającą szczególne zagrożenie dla środowiska. Zgodnie z art. 161 ww. ustawy substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska powinny być wykorzystywane, przemieszczane, eliminowane przy zachowaniu szczególnych środków ostrożności.
Azbest znany jest od kilku tysięcy lat. W Polsce od wielu lat stosowano azbest w różnych dziedzinach gospodarki do wielu wyrobów, a obecnie te wyroby są użytkowane.
Wyroby zawierające azbest znalazły szerokie zastosowanie w budownictwie mieszkaniowym, użyteczności publicznej, przemysłowym, w energetyce, instalacjach przemysłu chemicznego, w przemyśle motoryzacyjnym oraz wielu innych dziedzinach gospodarki.
Największa ilość azbestu została wykorzystana w budownictwie, głównie do produkcji wyrobów azbestowo-cementowych stanowiących pokrycia dachowe, popularny
„eternit”- płyty faliste, płytki karo, osłony elewacyjne – płyty elewacyjne, rury ciśnieniowe i bezciśnieniowe: rury wodociągowe i kanalizacyjne.
Wyroby zawierające azbest, a w przypadku ich usunięcia, odpady zawierające azbest stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzi i środowiska. Dlatego fakt bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest oraz gospodarowania odpadami azbestowymi wymaga szczególnego postępowania, na ściśle określonych zasadach.
Trwałość wyrobów azbestowo-cementowych jest znaczna i szacowana na co najmniej 30 lat. Ta trwałość przez wielu specjalistów porównywana z trwałością betonu, może być, w zależności od warunków eksploatacji ograniczona. Główne czynniki jakie wpływają na zmniejszenie trwałości wyrobów azbestowo-cementowych to kwaśne deszcze
5
i oddziaływanie mechaniczne. Niezależnie od szacunków trwałości tych wyrobów problem pogarszania się ich stanu technicznego w miarę upływu czasu będzie narastać. Jest to silny argument na rzecz rozpowszechniania, stosowania i egzekwowania właściwych, bezpiecznych metod eksploatacji, usuwania, transportu i unieszkodliwia odpadów powstałych z tych wyrobów.
6
2. CEL I ZADANIA PROGRAMU
Podstawowym celem oraz zadaniem niniejszego programu jest:
podniesienie świadomości społecznej odnośnie zagrożeń powodowanych przez wyroby zawierające azbest,
przedstawienie oddziaływania wyrobów zawierających azbest na zdrowie człowieka i środowisko naturalne,
zapoznanie z obowiązującymi przepisami prawnymi oraz wynikającymi z nich procedurami dotyczącymi postępowania z wyrobami zawierającymi azbest,
określenie harmonogramu zadań oraz oszacowanie kosztów likwidacji wyrobów azbestowych na terenie powiatu kościańskiego,
wskazanie możliwości pozyskania funduszy na usunięcie wyrobów zawierających azbest.
7
3. PODSTAWOWE INFORMACJE O AZBEŚCIE 3.1 Budowa i rodzaje azbestu
Azbest jest nazwą handlową grupy minerałów włóknistych, które pod względem chemicznym są uwodnionymi krzemianami różnych metali. W zależności z jakim metalem krzemiany tworzą związek wyróżnia się kilka typów azbestu o różnej szkodliwości dla zdrowia. Najgroźniejszy jest azbest niebieski (krokidolit).
Największe zastosowanie przemysłowe ma azbest biały (chryzotyl), następnie azbest niebieski oraz brązowy (amosyt).
Wzory chemiczne głównych rodzajów azbestu przedstawiają się następująco:
– chryzotyl Mg6[(OH)8Si4O10] – krokidolit Na2Fe3Fe2[(OH)Si4O11]2 – amozyt (Fe,Mg)7[(OH)Si4O11]2
– antofyllit (Mg,Fe)7[(OH)Si4O11]2
– tremolit Ca2Mg5[(OH)Si4O11]2
– aktynolit Ca2/Mg[(OH)Si4O11]2
Pod względem minerologicznym rozróżnia się dwie grupy azbestów:
– grupę serpentynów (chryzotyli) – grupę azbestów amfibolowych
Wyroby zawierające azbest klasyfikowane są w dwóch klasach, przyjmując jako kryterium zawartość azbestu, stosowane spoiwo oraz gęstość objętościową wyrobu:
– miękkie (łamliwe, kruche) – klasa I – twarde (niekruche, sztywne) – klasa II
Klasa I („miękkie)- obejmuje wyroby o gęstości mniejszej niż 1000 kg/m3. Charakteryzują się dużym procentowym udziałem azbestu – powyżej 20 %. Łatwo ulegają uszkodzeniom mechanicznym, powodując duże emisje pyłu azbestowego. Najczęściej spotykane są w obiektach przemysłowych (elektrociepłownie, huty). Narażeni na oddziaływanie ich pyłów są pracownicy wykonujący remonty izolacji lub uszczelnienia urządzeń z udziałem azbestu.
8 Wyroby miękkie to m.in.
– sznury, płótna, tkaniny z dodatkiem azbestu (lub wykonane z samego azbestu),
– płyty i uszczelki kinkieryt (typu Gambit, Polonit), stosowane w ciepłownictwie na złączach rur, zaworów z gorącą wodą lub parą,
– płaszcze azbestowo-gipsowe stosowane w izolacji rur w ciepłownictwie, – płyty i tektury miękkie (stosowane w izolacjach ognioochronnych),
– płyty ognioochronne typu "PYRAL" produkcji czechosłowackiej lub "SOKALIT"
produkcji NRD, zawierające ok. 30 – 50 % azbestu (służą do okładzin ognioochronnych konstrukcji budynków oraz jako sufity podwieszane o podwyższonej odporności na ogień, także jako materiał do klap przeciwpożarowych i przeciwdymnych),
– natryski azbestowe na konstrukcje stalowe zastosowane jako ognioochronne zabezpieczenie stalowej konstrukcji budynków o tzw. konstrukcji niesztywnej.
Klasa II („twarde”) - obejmuje materiały o gęstości powyżej 1000 kg/m3. Są to najpowszechniej występujące w krajowym budownictwie wyroby zawierające azbest.
Charakteryzują się dużym stopniem zwięzłości, dużym udziałem spoiwa (najczęściej jest nim cement), niską procentową zawartością azbestu (ok. 5 % płytach płaskich lignocementowych modyfikowanych, 12 – 13 % w płytach płaskich i falistych azbestowo- cementowych i ok. 20% w rurach azbestowo-cementowych). W przeciwieństwie do wyrobów miękkich, przez długi okres pozostają wyrobami emitującymi małe ilości pyłu azbestu. Można je więc uważać za mniej groźne w użytkowaniu oraz podczas prac remontowych od wyrobów miękkich. Mniej groźne są też ich odpady. Emisja pyłu azbestu może powstawać podczas uszkodzeń mechanicznych np. przy piłowaniu lub szlifowaniu szybkoobrotowymi narzędziami elektrycznymi, nie wyposażonymi w miejscowe odciągi pyłu. Do emisji pyłu dochodzi także w trakcie trwania destrukcji np. emitują go stare płyty pokryć dachowych azbestowocementowych o naruszonej przez czynniki atmosferyczne lub chemiczne powierzchni zewnętrznej. Wówczas zanieczyszczony jest też grunt w bezpośrednim sąsiedztwie rynny odprowadzającej wodę opadową.
Wyroby twarde to m.in.:
– płyty azbestowo – cementowe faliste,
– płyty azbestowo-cementowe płaskie prasowane,
9 – płyty azbestowo-cementowe KARO,
– płyty warstwowe PW3/A i podobne, – rury azbestowo-cementowe,
– złącza, listwy, gąsiory wykonane z azbestocementu,
– płaszcze azbestowo-cementowe stosowane w izolacji rur w ciepłownictwie.
3.2 Właściwości i zastosowanie azbestu
Azbest posiada unikalne właściwości chemiczne i fizyczne, takie jak:
– odporność na bardzo wysokie temperatury, – termoizolacyjność,
– odporność na działanie chemikaliów, kwasów, zasad, wody morskiej, – duża sprężystość i wytrzymałość mechaniczna.
Cechy jakimi charakteryzuje się azbest spowodowały, że znalazł on zastosowanie w wyrobie bardzo różnorodnych produktów.
Dzięki od dawna znanym właściwościom: wysokiej wytrzymałości mechanicznej, odporności na agresywne środowisko chemiczne oraz odporności na wysoką temperaturę, azbest zyskał szeroką popularność i szerokie zastosowanie w gospodarce światowej. Tyczy się to w szczególności trzech minerałów: powszechnie stosowany chryzotyl, w mniejszym stopniu wykorzystywany krokidolit i jeszcze rzadziej stosowany amozyt.
Wyroby azbestowe szczególnie powszechnie wykorzystywano w kilku dziedzinach gospodarki:
a) Budownictwo
Azbest stosowano w wyrobach budowlanych powszechnego użycia: eternit, czyli płyty faliste azbestowo-cementowe o zawartości 10-13% azbestu do pokryć dachowych, płyty prasowane- płaskie o zbliżonej zawartości azbestu, płyty KARO- dachowe pokrycia lub elewacje, rury azbestowo-cementowe wysokociśnieniowe, kanalizacyjne, stosowane także jako przewody wentylacyjne i dymowo-spalinowe (zawartość azbestu ok.22%) , kryształki azbestowo-cementowe oraz elementy wielkowymiarowe, stosowane w budownictwie ogólnym i przemysłowym (płyty azbestowo-cementowe płaskie wykorzystywane w lekkich przegrodach ścian warstwowych i wbudowane w płyty warstwowe prefabrykowane-
10
PW3/A, PŻ/3W i PŻ 3/A/S) Azbest mógł być stosowany wszędzie tam, gdzie potrzebna była podwyższona odporność ogniowa i zabezpieczenia ogniochronne elementów narażonych lub potencjalnie narażonych na wysoką temperaturę (klapy przeciwpożarowe, ciągi telekomunikacyjne, tablice rozdzielcze elektryczne, węzły ciepłownicze, obudowa klatek schodowych, przejścia kabli elektrycznych, przewodów ciepłowniczych i wentylacyjnych między stropami, zabezpieczenia elementów stropowych i ściennych strychów, piwnic , dróg ewakuacyjnych, konstrukcji stalowych). Azbest stosowano także w tkaninach wygłuszających hałas. Wyroby z azbestem projektanci dobierali indywidualnie do obiektów, z uwzględnieniem wymagań przeciwpowodziowych.
b) Energetyka
Azbest stosowano w elektrociepłowniach i elektrowniach, w obmurzach kotłów ( jako izolacje termiczne w formie sznurów i tektur na uszczelnieniach dylatacji podgrzewaczy powietrza) a także w uszczelnieniach urządzeń poddanych wysokiej temperaturze, w zaworach, wymiennikach ciepła, w izolacjach tras ciepłowniczych (jako płaszcze azbestowo-cementowe lub azbestowo-gipsowe).
Wyroby zawierające azbest umiejscowione są w:
- kominach o dużej wysokości (dylatacje wypełnione sznurem azbestowym),
– chłodniach kominowych (pyły azbestowo-cementowe w zraszalnikach i obudowie wewnętrznej chłodni),
chłodniach wentylatorowych (w obudowie wewnętrznej chłodni),
– rurach odprowadzających parę, zraszalnikach itp. ( w formie izolacji cieplnej ze sznura azbestowego).
c)Transport
Azbest stosowano do izolacji termoizolacji elektrycznych urządzeń grzewczych w elektrowozach, tramwajach, wagonach, metrze (maty azbestowe w grzejnikach i tablicach rozdzielczych, elektrycznych), w termoizolacji silników pojazdów mechanicznych, w uszczelkach po głowice, elementach kolektorów wydechowych oraz elementach ciernych – sprzęgłach i hamulcach. Powszechnie stosowano azbest w kolejnictwie, w przemyśle
11
lotniczym i stoczniowym, np. w statkach, szczególnie w miejscach narażonych na ogień, wymagających zwiększonej odporności na wysoką temperaturę.
Tabela 1 Kierunki wykorzystania azbestu (Źródło: www.ciop.pl)
Lp. Rodzaje wyrobów Wyroby Udział % azbestu w
wyrobie
Zastosowanie Zalety wyrobu
1. Wyroby
azbestowo - cementowe -płyty dekarskie
-rury ciśnieniowe - płyty okładzinowe i elewacyjne
12
3.3 Wpływ azbestu na organizm ludzki.
Chorobotwórcze działanie azbestu spowodowane jest wynikiem wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Dopóki włókna nie są uwalniane do powietrza i nie występuje ich wdychanie, wyroby z udziałem azbestu nie stanowią zagrożenia dla zdrowia.
Największe zagrożenie dla organizmu ludzkiego stanowią włókna respiralne, to znaczy takie, które mogą występować w trwałej postaci w powietrzu i przedostawać się z wdychanym powietrzem do pęcherzyków płucnych. Są one dłuższe od 5 mikrometrów, maja grubość mniejszą od 3 mikrometrów, a stosunek długości włókna do jego grubości nie jest mniejszy niż 3:1.
W narażeniu na pył azbestu wyróżnia się:
- ekspozycję zawodową – związaną z pracą w warunkach narażenia na pył azbestu,
- ekspozycję parazawodową – dotyczy mieszkańców sąsiadujących z kopalniami i zakładami przetwarzającymi azbest oraz rodzin pracowników tych zakładów,
- ekspozycję środowiskową – związaną z występowaniem azbestu w powietrzu atmosferycznym, wodzie pitnej i artykułach spożywczych.
Różnią się one w sposób istotny wielkością stężeń włókien, ich rozmiarami, długością trwania narażenia, a co za tym idzie skutkami dla zdrowia i wielkością ryzyka wystąpienia określonych nowotworów złośliwych.
Narażenie na pył azbestu może być przyczyną następujących chorób:
– pylicy azbestowej (azbestozy) – łagodnych zmian opłucnowych – raka płuc
– międzybłoniaka opłucnej i otrzewnej, nowotworów o wysokiej złośliwości.
Ważna jest świadomość, że choroby wywołane azbestem rozwijają się po 20 – 30 latach wdychania włókien. Analizując szkodliwość azbestu i jego wpływ na organizm ludzki należy pamiętać, iż jest on groźny dla zdrowia ludzi tylko wtedy, gdy jego elementarne włókna znajdują się we wdychanym powietrzu. Azbest zabezpieczony w sposób uniemożliwiający uwalnianie się włókien do powietrza nie stanowi zagrożenia dla zdrowia.
13
Należy podkreślić, iż usuwanie z dachów i elewacji wyrobów zawierających azbest przez przypadkowe i nieprofesjonalne firmy, bądź przez samych użytkowników tych obiektów, zwiększa zagrożenie pyłem azbestowym dla mieszkańców, bowiem największe zanieczyszczenie pyłem azbestu może nastąpić podczas źle prowadzonych prac remontowych w obiektach zawierających azbest. Dlatego tak bardzo ważne jest przestrzeganie wszelkich procedur określonych w przepisach i zaprezentowanych w niniejszym opracowaniu
Natomiast nie ma dowodów świadczących o tym, że azbest spożyty w wodzie jest szkodliwy dla zdrowia. Zarówno raport WHO jak i stanowisko Państwowego Zakładu Higieny z dnia 30.06.2000 r. są w tej sprawie jednoznaczne. Zastępowanie rur azbestowo- cementowych w instalacjach ziemnych wyrobami bezazbestowymi powinno następować sukcesywnie, w miarę technicznego zużycia lub w przypadku woli wymiany na rury bezazbestowe.
4. UREGULOWANIA PRAWNE DOTYCZĄCE UŻYTKOWANIA I USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST
Regulacje prawne dotyczące usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych, począwszy od realizacji obowiązku dokonania przeglądu technicznego tych wyrobów do zdeponowania wytworzonych odpadów na składowisku, są zamieszczone w ustawach oraz rozporządzeniach. Poniżej przedstawiono wykaz tych aktów wraz z krótkim ich omówieniem.
4.1 Akty prawne regulujące użytkowanie i usuwanie wyrobów zawierających azbest
Do głównych aktów prawnych regulujących szczegółowe wymagania i zasady użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest należą:
Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (tekst jednolity z 2004 r. Dz. U. Nr 3 poz. 20 z póź. zmian.). Ustawa weszła w życie z dniem 28 września 1997 roku. Zakazuje ona produkcji wyrobów zawierających azbest.
Zgodnie z ustawą produkcja płyt azbestowo-cementowych została zakończona we
14
wszystkich zakładach do 28 września 1998 r., a z dniem 28 marca 1999 r. nastąpił zakaz obrotu tymi płytami. Wymieniona ustawa praktycznie zamknęła okres stosowania wyrobów zawierających azbest w Polsce, pozostaje natomiast problem sukcesywnego usuwania zużytych wyrobów w sposób nie zagrażający zdrowiu ludzi i zanieczyszczeniu środowiska. Ustawa porządkuje również zagadnienia związane z opieką zdrowotną pracowników, którzy mieli kontakt z azbestem.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity z 2010 r. Dz. U. Nr 185, poz. 1243). Ustawa określa zasady postępowania z odpadami, w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku lub unieszkodliwiania odpadów. W ustawie określone są obowiązki wytwórców i posiadaczy odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych. Ustawa reguluje całokształt spraw administracyjnych, związanych z postępowaniem przy zbieraniu, transporcie, odzysku i unieszkodliwianiu, w tym składowaniu odpadów, a także wymagań technicznych i organizacyjnych dotyczących składowisk odpadów.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity z 2008 r.
Dz. U. Nr 25 , poz. 150 z póź. zm.) Ustawa określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju. Ustawa zawiera szereg istotnych i ważnych postanowień dotyczących m.in.:
państwowego monitoringu środowiska, jako systemu pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku,
opracowania prognoz oddziaływania na środowisko, w tym gospodarki odpadami, a także programów wojewódzkich, zmierzających do przestrzegania standardów jakości środowiska,
ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem, sposobu postępowania z substancjami stwarzającymi szczególne zagrożenie dla środowiska,
15
kar i odpowiedzialności za nieprzestrzeganie zasad i przepisów dotyczących ochrony środowiska,
konieczności oznaczenia instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest oraz miejsc, w których on się znajduje.
Ustawa nakłada na wykorzystującego wyroby zawierające azbest, obowiązek sukcesywnej eliminacji i obowiązek dokumentowania rodzaju, ilości i miejsc ich występowania oraz sposobu ich eliminowania oraz obowiązek przedkładania wojewodzie okresowych i informacji o rodzaju, ilości i miejscach ich występowania. W przypadku osób fizycznych nie będących przedsiębiorcami (m.in. mieszkańcy budynków, wraz z budynkami, obiektami użytkowymi, gospodarczymi i in.) ustawa nakłada obowiązek przedłożenia informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania (wyrobów zawierających azbest) w formie uproszczonej odpowiednio do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, z późn.
zm.). Ustawa reguluje tryb postępowania oraz obowiązki podmiotów określanych ustawą.
W art. 54 ustawa odnosi się do odpowiednich zapisów ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Ustawa udziela delegacji ministrowi właściwemu do spraw gospodarki, do określenia w drodze rozporządzenia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, ministrem właściwym do spraw transportu oraz ministrem właściwym do spraw środowiska – sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest.
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623) Wśród wielu przepisów znajduje się zapis mający zastosowanie w przypadkach występowania azbestu. Art. 30 ust. 7 stanowi: właściwy organ może nałożyć, w drodze decyzji, obowiązek uzyskania pozwolenia na wykonanie określonego obiektu lub robót budowlanych, objętych obowiązkiem zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1 tego art. jeżeli
16
ich realizacja może naruszyć ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodować:
zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub mienia
pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków,
pogorszenie warunków zdrowotno-sanitarnych,
wprowadzenie, utrwalenie bądź zwiększenie ograniczeń lub uciążliwości dla terenów sąsiednich.
Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 227, poz. 11367). Ustawa określa zasady przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, wymagania w stosunku do kierowców i innych osób wykonujących czynności związane z tym przewozem oraz organy właściwe do sprawowania nadzoru i kontroli w tych sprawach.
Przy przewozach materiałów niebezpiecznych w kraju obowiązują przepisy zawarte w załącznikach A i B do Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) – Jednolity tekst Umowy ADR (Dz. U. Nr 30, poz. 287, z 1999 r.). Przepisy umowy ADR oraz ustawy określają warunki załadunku i wyładunku oraz przewozu odpadów niebezpiecznych na składowisko. Pojazdy powinny być zaopatrzone w świadectwo dopuszczenia pojazdu do przewozu materiałów niebezpiecznych wydane przez upoważnioną stację kontroli pojazdów, zaś kierowcy pojazdów winni być przeszkoleni w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych.
Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 marca 1996 r. w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielonych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi (M.P. Nr 19, poz. 231). Określa jako niedopuszczalny dodatek azbestu w materiałach budowlanych, z terminem obowiązywania od dnia 1 stycznia 1997 r.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego
17
użytkowania takich wyrobów (Dz. U. Nr 216, poz. 1824). Określa obowiązki pracodawcy zatrudniającego pracowników przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest.
Pracodawca obowiązany jest stosować środki ochrony pracowników przed szkodliwym działaniem pyłu zawierającego azbest, a przed przystąpieniem do prac sporządzić ich szczegółowy plan. Pracownicy zatrudnieni przy pracach w kontakcie z azbestem, pracodawcy i osoby kierujące takimi pracami powinni być przeszkoleniu w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zgodnie z programem określonym w załączniku do rozporządzenia.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 z późn. Zm.).Rozporządzenie nakłada na właścicieli lub zarządców obiektów budowlanych obowiązek dokonania przeglądu technicznego wyrobów zawierających azbest zgodnie z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia. Jeden egzemplarz „oceny” należało złożyć do terenowego organu nadzoru budowlanego w terminie do 31 marca 1999 r., co miało na celu dokonanie inwentaryzacji wyrobów wymagających usunięcia w danym rejonie w określonym przedziale czasowym.
Wszystkie wyroby posiadające gęstość objętościową mniejszą niż 1000 kg/m3 oraz zużyte wyroby o gęstości większej niż 1000 kg/m3 (azbestowo-cementowe) powinny być usunięte na koszt właściciela. W rozporządzeniu określono zasady usuwania tych wyrobów, sposób pakowania i oznakowania powstałych odpadów zawierających azbest do przewiezienia na miejsce składowania. Wykonawca prac polegających na usunięciu wyrobów zawierających azbest z obiektów i urządzeń budowlanych o łącznej powierzchni ponad 500m2 obowiązany jest do wykazania braku zanieczyszczenia azbestem miejsc wykonywania robót, przez przedstawienie wyników pomiarów stężeń pyłów azbestu.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). Zamieszcza rodzaje odpadów zawierających azbest na liście odpadów niebezpiecznych w wymienionych niżej grupach i podgrupach z przypisanym kodem klasyfikacyjnym:
06 07 01* - odpady azbestowe z elektrolizy
18 06 13 04* - odpady z przetwarzania azbestu
10 11 81* - odpady zawierające azbest ( z hutnictwa szkła)
10 13 09*- odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowo- azbestowych
15 01 11*- opakowania z metali zawierające niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi
16 01 11* - okładziny hamulcowe zawierające azbest 16 02 12* - zużyte urządzenia zawierające azbest 17 06 01* - materiały izolacyjne zawierające azbest 17 06 05* - materiały konstrukcyjne zawierające azbest (*odpady niebezpieczne)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 grudnia 2010 r. r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. Nr 249, poz. 1673).
Określa wzory dokumentów stosowanych do prowadzenia ilościowej i jakościowej ewidencji odpadów celem zapewnienia kontroli ich przemieszczania. Do prowadzonej ewidencji odpadów obowiązani są posiadacze odpadów, w tym także wytwórcy odpadów.
Ewidencje odpadów prowadzi się za pomocą dwóch dokumentów: karty ewidencji odpadów oraz karty przekazania odpadów. Karta przekazania odpadu wypełniana jest w dwóch egzemplarzach przez posiadacza przekazującego odpady na rzecz innego posiadacza odpadów. Posiadacz odpadów, który odpady przejmuje (np. zarządzający składowiskiem odpadów) zobowiązany jest do potwierdzenia na karcie przekazania odpadu fakt przyjęcia odpadu. Karty informacyjne służą do naliczania opłat za umieszczenie w danym roku odpadów na składowisku wnoszonych na rachunek dystrybucyjny urzędu marszałkowskiego właściwego ze względu na miejsce składowania odpadów.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nie selektywny (Dz. U. Nr 191, poz. 1595). W sposób nie selektywny mogą być składowane odpady:
Grupy 17 06 01* - materiały izolacyjne zawierające azbest
19
Grupy 17 06 05* - materiały konstrukcyjne zawierające azbest
Oznacza to, że odpady obu grup mogą być składowane wspólnie, na tym samym składowisku odpadów niebezpiecznych zawierających azbest. Natomiast nie wolno tych odpadów mieszać i składować z innymi odpadami niebezpiecznymi.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833 z późn. zm.). Określa najwyższe dopuszczalne stężenia w środowisku pracy pyłów zawierających azbest.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz.U. Nr 236, poz. 1986). Przepisy o przewozie drogowym materiałów niebezpiecznych stosuje się odpowiednio do transportu odpadów niebezpiecznych spełniających określone w tych przepisach kryteria klasyfikacyjne dla zaliczenia ich do jednej z klas towarów niebezpiecznych. Przy przewozach materiałów niebezpiecznych w kraju obowiązują przepisy zawarte w załącznikach A i B do Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) - Jednolity tekst Umowy ADR (Dz. U. Nr 30, poz. 287, z 1999 r.). Odpady zawierające azbest pochodzące z budowy, remontu i demontażu obiektów budowlanych oraz odpady izolacyjne zawierające azbest zgodnie z ADR zaliczone zostały do klasy 9 – różne materiały i przedmioty niebezpieczne, z czego wynikają określone wymagania przy ich transporcie. Posiadacz odpadów zawierających azbest, który prowadzi działalność w zakresie zbierania lub transportu odpadów, obowiązany jest do uzyskania zezwolenia na prowadzenie tej działalności. Zgodnie z ustawą o odpadach zezwolenie wydaje, w drodze decyzji starosta, właściwy ze względu na miejsce siedziby lub zamieszkania posiadacza odpadów. Transportujący odpady niebezpieczne obowiązany jest do posiadania karty ewidencji odpadu, dokumentu obrotu odpadami niebezpiecznymi i dokumentu przewozowego materiałów niebezpiecznych według wymagań ADR.
20
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r w sprawie informacji dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. Nr 120, poz. 1126). Rozporządzenie ustala obowiązek sporządzenia wymaganego planu również dla robót prowadzonych z wyrobami zawierającymi azbest.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003 r w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876).
Rozporządzenie ustala obowiązki właścicieli wszystkich miejsc, gdzie były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest, a także wprowadza obowiązek inwentaryzacji tych wyrobów oraz corocznej sprawozdawczości.
21
4.2 Zadania powiatu określone w „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 ”
Zadania przewidziane „Programem oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009- 2032” realizowane są na trzech poziomach:
- centralnym – Rada Ministrów, minister właściwy do spraw gospodarki, - wojewódzkim- samorząd województwa,
- lokalnym - samorząd powiatowy , samorząd gminny
Samorząd powiatowy:
przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest;
współpraca z gminami oraz marszałkiem województwa w zakresie opracowywania programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, w szczególności w zakresie weryfikacji inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest, lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest oraz urządzeń przewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest;
organizowanie usuwania wyrobów zawierających azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel środków krajowych lub unijnych z uwzględnieniem zasad zawartych w Programie;
inspirowanie właściwej postawy obywateli w zakresie obowiązków związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest;
współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznych oraz rozpowszechniania informacji dotyczących zagrożeń powodowanych przez azbest;
współpraca z organizacjami społecznymi wspierającymi realizację Programu;
współpraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony środowiska).
22
4.3 Obowiązki właścicieli i zarządzających obiektami i instalacjami lub urządzeniami zawierającymi azbest lub wyrobami zawierającymi azbest
Obowiązki właścicieli i zarządzających obiektami i instalacjami lub urządzeniami zawierającymi azbest lub wyrobami zawierającymi azbest określają poniższe akty prawne:
1. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. 2011 nr 8 poz. 31);
2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 z poźn. zm.);
3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz. U. Nr 216, poz.1824).
4.3.1 Obowiązki i postępowanie właścicieli i zarządców przy użytkowaniu obiektów i terenów z wyrobami zawierającymi azbest
1. Przeprowadzenie inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest.
Informację o wyniku inwentaryzacji właściciel, zarządca lub użytkownik sporządza w dwóch egzemplarzach:
eden egzemplarz przedkłada w formie pisemnej wojewodzie.
Osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami przedkładają informację odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta.
drugi egzemplarz przechowuje przez okres jednego roku, do czasu sporządzania następnej informacji.
23
Informacje przedkłada się corocznie, celem wykazania ewentualnych zmian w ilości posiadanych wyrobów zawierających azbest – co pozwoli na ocenę zagrożenia dla ludzi i środowiska w danym rejonie.
5. Sporządzenie "oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest".
Właściciel lub zarządca budynku, budowli, instalacji lub urządzenia technicznego oraz terenu, gdzie znajdują się wyroby zawierające azbest, ma obowiązek sporządzenia w 2 egzemplarzach „Oceny stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest” (załącznik nr 1 niniejszego opracowania). Właściciele lub zarządcy, którzy spełnili ten obowiązek wcześniej – sporządzają następne „Oceny...” w terminach wynikających z warunków poprzedniej „Oceny...” tzn.:
po 5-u latach, jeżeli wyroby zawierające azbest są w dobrym stanie technicznym i nieuszkodzone,
po roku, jeżeli przy poprzedniej „Ocenie...” ujawnione zostały drobne (do 3%
powierzchni wyrobów) uszkodzenia.
Wyroby, które posiadały lub posiadają duże i widoczne uszkodzenia – powinny zostać bezzwłocznie usunięte.
Jeden egzemplarz „Oceny...” właściciel lub zarządca zobowiązany jest złożyć właściwemu organowi nadzoru budowlanego w terminie do 30-u dni od dnia jej sporządzenia. Drugi egzemplarz zachowuje przy dokumentacji budynku, budowli, instalacji lub urządzenia przemysłowego oraz terenu do czasu sporządzenia następnej „Oceny..”.
6. Oznakowanie pomieszczeń, gdzie znajdują się urządzenia lub instalacje z wyrobami zawierającymi azbest – odpowiednim znakiem ostrzegawczym dla azbestu (zał. nr 4 niniejszego opracowania).
7. Opracowanie i wywieszenie na widocznym miejscu instrukcji bezpiecznego postępowania i użytkowania pomieszczenia z wyrobami zawierającymi azbest.
24
8. Zaznaczenie na planie sytuacyjnym terenu miejsc z wyrobami zawierającymi azbest.
9. Opracowanie corocznego planu kontroli jakości powietrza dla pomieszczeń zawierających azbest.
Dla każdego pomieszczenia, w którym znajdują się instalacje lub urządzenia zawierające azbest lub wyroby zawierające azbest, właściciel, zarządca lub użytkownik sporządza corocznie plan kontroli jakości powietrza obejmujący pomiary stężenia azbestu. W przypadku przekroczenia najwyższego dopuszczalnego stężenia pyłów zawierających azbest w środowisku pracy, stwierdzonego w wyniku realizacji planu kontroli, dalsze wykorzystywanie instalacji lub urządzenia jest niedopuszczalne i konieczne jest jej oczyszczanie poprzez usunięcie wyrobów zawierających azbest lub ich wymianę.
Przedstawienie zagadnień w formie schematycznej (Źródło: www.mgip.gov.pl)
Sporządzenie „Oceny stanu możliwości Prowadzenie inwentaryzacji bezpiecznego użytkowania wyrobów wyrobów zawierających azbe zawierających azbest”
Opracowanie corocznego planu kontroli Sporządzenie informacji dla jakości powietrza dla pomieszczeń burmistrza/prezydenta (coro Zawierających azbest.
Opracowanie instrukcji bezpiecznego Oznakowanie pomieszczeń, g postępowania i użytkowania znajdują się urządzenia lub in
pomieszczenia z wyrobami zawierający azbest.
Zazna terenu zawier
25
4.3.2 Obowiązki i postępowanie właścicieli i zarządców, przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest z obiektów lub terenów
1. Identyfikacja azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunięcia przez uprawnione laboratorium.
Do identyfikacji azbestu w przewidzianych do usunięcia materiałach jest zobowiązany wykonawca prac polegających na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest na podstawie udokumentowanej informacji od właściciela lub zarządcy obiektu albo też na podstawie badań przeprowadzonych przez akredytowane laboratorium.
2. Zgłoszenie prac polegających na zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów zawierających azbest do właściwego organu administracji architektoniczno-budowlanej.
3. Uzyskanie od wykonawcy prac, pisemne oświadczenie o prawidłowości wykonania robót i oczyszczenia z azbestu, a następnie przechowywać je przez okres co najmniej 5 lat, wraz z inna dokumentacją budynku, budowli, instalacji lub urządzenia oraz terenu.
26
Przedstawienie zagadnień w formie schematycznej (Źródło: www.mgip.gov.pl)
27
4.3.3 Obowiązki wykonawcy prac związanych z usuwaniem azbestu oraz postępowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobów zawierających azbest.
Wykonawcy, prac polegających na demontażu elementów azbestowych jako wytwórcy odpadów niebezpiecznych - zgodnie z ustawą o odpadach, przed przystąpieniem do wykonywania prac, zobowiązani są do:
uzyskania, od właściwego organu ochrony środowiska (marszałka) decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi,
przeszkolenia przez uprawnioną instytucję zatrudnionych pracowników, osób kierujących lub nadzorujących prace polegające na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu tych wyrobów oraz przestrzegania procedur dotyczących bezpiecznego postępowania;
pracownicy zatrudnieni w narażeniu na azbest powinni być wyposażeni w odpowiednie do warunków pracy środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie ochronne,
opracowania przed rozpoczęciem prac szczegółowego planu prac usuwania wyrobów zawierających azbest; plan prac zawiera informacje określone w obowiązujących przepisach,
przed przystąpieniem do prac, w terminie co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem prac, wykonawca jest zobowiązany do zgłoszenia tego faktu właściwemu organowi nadzoru budowlanego, właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy oraz właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu. Zgłoszenie zawiera informacje określone w obowiązujących przepisach.
Informacje, które powinien zawierać szczegółowy plan prac usuwania wyrobów azbestowych oraz zgłoszenie organowi nadzoru budowlanego, inspektorowi pracy, inspektorowi sanitarnemu określa ww. rozporządzenie (Dz. U. Nr 71, poz. 649 z późn. zm.) Przed przystąpieniem do prac polegających na demontażu elementów zawierających azbest wykonawca jest zobowiązany odpowiednio przygotować miejsce prowadzenia prac m.in poprzez:
28
odizolowanie obszaru prac od otoczenia poprzez stosowanie osłon zabezpieczających przenikanie azbestu do środowiska,
ogrodzenie terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległości od traktów komunikacyjnych dla pieszych, przy zastosowaniu odpowiednich osłon
umieszczenie w strefie prac w widocznym miejscu tablic informacyjnych "Uwaga!
Zagrożenie azbestem" bądź "Uwaga! Zagrożenie azbestem – krokidolitem"
przy pracach elewacyjnych powinny być stosowane odpowiednie kurtyny zasłaniające fasadę obiektu, aż do gruntu, a teren wokół objęty kurtyną, powinien być wyłożony grubą folią, dla łatwego oczyszczania po każdej zmianie roboczej.
Wszystkie prace związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest należy prowadzić w taki sposób aby uniemożliwić emisję azbestu do środowiska oraz zminimalizować pylenie.
Aby to osiągnąć:
wyroby azbestowe przed ich usunięciem powinny być nawilżone wodą i utrzymywane w stanie wilgotnym przez cały czas pracy,
wyroby (płyty, kształtki, rury) należy demontować w całości, w miarę możliwości unikając destrukcji mechanicznej,
do prac należy używać narzędzi ręcznych lub wolnoobrotowych narzędzi mechanicznych wyposażonych w miejscowe instalacje odciągające powietrze,
w przypadku występowania stężeń pyłu azbestu przekraczających dopuszczalne wartości dla miejsca pracy należy prowadzić kontrolny monitoring powietrza,
codziennie zabezpieczać zdemontowane wyroby i odpady zawierające azbest i magazynować je na wyznaczonym i zabezpieczonym miejscu:
- usunięte wyroby azbestowe (>1000 kg/m3 tj. płyty i części płyt azbestowocementowych) należy pakować w folię polietylenową o grubości nie mniejszej niż 2 mm
- przed opakowaniem pyły azbestowe, wyroby i odpady wyrobów azbestowychmiękkich (<1000 kg/m3 ) należy zestalić przy użyciu cementu,
29
- opakowania z odpadami powinny być szczelnie zamknięte i oznakowane w sposób trwały - wzór oznakowania wyrobów i odpadów zawierających azbest stanowi załącznik nr 4 do opracowania.
Po zakończeniu prac polegających na demontażu elementów azbestowych należy oczyścić teren robót i jego otoczenie. Prace porządkowe należy wykonywać starannie stosując metody uniemożliwiające emisję pyłu azbestu do środowiska (przez zastosowanie urządzeń filtracyjno-wentylacyjnych z wysokoskutecznym filtrem lub na mokro).
Po wykonaniu prac wykonawca jest zobowiązany do przedstawienia zleceniodawcy /właścicielowi, użytkownikowi wieczystemu lub zarządcy nieruchomości/ pisemnego oświadczenia stwierdzającego prawidłowość wykonania prac.
W przypadku, kiedy przedmiotem prac były wyroby o gęstości objętościowej mniejszej niż 1000 kg/m3 lub wyroby mocno uszkodzone i zniszczone lub prace obejmowały wyroby zawierające azbest krokidolit lub prowadzone były w pomieszczeniach zamkniętych, wykonawca prac ma obowiązek przedstawienia wyników badania powietrza, przeprowadzonego przez uprawnione do tego laboratorium lub instytucję.
30
POSTĘPOWANIE PRZY PRACACH PRZYGOTOWAWCZYCH DO USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST (Źródło: www.mgip.gov.pl)
Opracowanie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawierającymi azbest i uzyskanie jego zatwierdzenia przez
właściwego marszałka
31
PRACE POLEGAJĄCE NA USUWANIU WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST, WYTWARZANIU ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH, WRAZ Z OCZYSZCZANIEM OBIEKTU, TERENU, INSTALACJI Z AZBESTU
(Źródło: www.mgip.gov.pl)
32
4.4 Transport odpadów zawierających azbest
Przedsiębiorca, który prowadzi działalność w zakresie transportu odpadów jest obowiązany uzyskać zezwolenie na prowadzenie tej działalności. Zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie transportu odpadów wydaje starosta. Transport odpadów niebezpiecznych zawierających azbest, należy prowadzić z zachowaniem przepisów dotyczących transportu towarów niebezpiecznych spełniając określone w tych przepisach kryteria klasyfikacyjne.
Do przedsiębiorcy prowadzącego działalność wyłącznie w zakresie ich transportu na składowisko należy :
posiadanie karty przekazania odpadu z potwierdzeniem przejęcia odpadu,
posiadanie dokumentu przewozowego z opisem towarów (odpadów) niebezpiecznych,
posiadanie świadectwa dopuszczenia pojazdu do przewozu odpadów niebezpiecznych,
posiadanie przez kierowcę zaświadczenia ADR o ukończeniu kursu dokształcającego dla kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne,
oznakowanie pojazdu odblaskowymi tablicami ostrzegawczymi,
utrzymanie czystości skrzyni ładunkowej pojazdu,
sprawdzenie stanu opakowań i ich oznakowanie literą „a”,
sprawdzenie umocowania sztuk przesyłki z odpadami w pojeździe.
Odpady niebezpieczne zawierające azbest transportowane są na składowisko przeznaczone do składowania tego typu odpadów. Tam następuje ich przekazanie następnemu posiadaczowi odpadów – zarządzającemu składowiskiem i potwierdzenie tego faktu na karcie przekazania odpadu.
33
PRZYGOTOWANIE I TRANSPORT ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH ZAWIERAJĄCYCH AZBEST
(Źródło: www.mgip.gov.pl)
34
4.5 Składowanie odpadów zawierających azbest
Odpady zawierające azbest, pochodzące z budowy, remontu i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, oznaczone w katalogu odpadów kodami 170601* i 170605* mogą być składowane na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na wydzielonych częściach składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, przeznaczonych do wyłącznego składowania tych odpadów.
Zarządzający składowiskiem przejmuje odpady potwierdzając ten fakt na karcie przekazania odpadu.
Prace związane z deponowaniem odpadów zawierających azbest należy prowadzić w sposób zabezpieczający przed emisją pyłu azbestowego do powietrza, a podstawowym zadaniem jest niedopuszczenie do rozszczelnienia opakowań. Warstwa zdeponowanych odpadów powinna być zabezpieczona przed uszkodzeniem opakowań przez przykrycie folią lub warstwą gruntu o grubości 5 cm. Niedopuszczalne jest kompaktowanie odpadów zawierających azbest, ani poruszanie się pojazdów mechanicznych po powierzchni składowanych odpadów. zarządzający składowiskiem zobowiązany jest do prowadzenia ilościowej i jakościowej ewidencji odpadów zgodnie z katalogiem odpadów przy wykorzystaniu karty ewidencji odpadu oraz karty przekazania odpadów.
Zgodnie z art. 9 ust.2 ustawy o odpadach, odpady, które nie mogą być unieszkodliwiane w miejscu powstawania, powinny być przekazane do unieszkodliwiania do najbliżej położonych miejsc.
Na terenie województwa wielkopolskiego jest jedno składowisko przyjmujące odpady azbestowe:
1. Składowisko odpadów niebezpiecznych w Koninie ul. Sulańska 11.
35
SKŁADOWANIE ODPADÓW NA SKŁADOWISKACH LUB W WYDZIELONYCH KWATERACH PRZEZNACZONYCH DO WYŁĄCZNEGO SKŁADOWANIA
ODPADÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST (Źródło: www.mgip.gov.pl)
36
5. GOSPODAROWANIE WYROBAMI I ODPADAMI
ZAWIERAJĄCYMI AZBEST W POWIECIE KOŚCIAŃSKIM 5.1 Charakterystyka powiatu kościańskiego
Powiat kościański położony jest w południowo – zachodniej części województwa wielkopolskiego. Sąsiaduje od północy z powiatem poznańskim ziemskim, od wschodu z powiatem śremskim, od południa z powiatem gostyńskim i leszczyńskim, natomiast od zachodu z powiatem wolsztyńskim i grodziskim.
Ryc. 1. Mapa administracyjna powiatu kościańskiego
Powierzchnia powiatu wynosi 722,5 km 2. Stanowi to 2,4 % powierzchni województwa wielkopolskiego. Oznacza to 19. miejsce pod względem wielkości w Wielkopolsce.
Pod względem administracyjnym powiat podzielony jest na 5 gmin:
Gmina miejska Kościan Gmina wiejska Kościan
Gmina miejsko – wiejska Czempiń Gmina miejsko – wiejska Krzywiń Gmina miejsko – wiejska Śmigiel
37 Tabela 2 Dane statystyczne o gminach
Powierzchnia ogółem [ha]
Powierzchnia [ha]
Użytków rolnych Lasów Pozostałych terenów Gmina miejska
Kościan
875,0 346,0 1,0 528,0
Gmina wiejska Kościan
20227,0 15919,0 2132,0 2176,0
Gmina miejsko- wiejska Czempiń
14246,0 11261,0 1803,0 1182,0
Gmina miejsko- wiejska Krzywiń
17916,0 12983,0 2866,0 2067,0
Gmina miejsko- wiejska Śmigiel
18989,0 14516,0 2595,0 1878,0
POWIAT KOŚCIAŃSKI
72253,0 55025,0 9397,0 7831,0
Sieć osadniczą tworzą 4 miasta (Kościan, Czempiń, Krzywiń, Śmigiel), 114 wsi, oraz 7 przysiółków. Przez powiat kościański przebiega międzynarodowa trasa E-261 (5), łącząca Kościan – stolicę powiatu, bezpośrednio z Poznaniem odległym o 42 km Wrocławiem odległym o 125 km.
Powiat kościański jest regionem, w którym dominującą funkcją jest rolnictwo, charakteryzujące się dużą intensywnością upraw oraz wysokim stopniem zmechanizowania. Jest to także obszar, na którym w ciągu dziesiątków lat rozwijały się zakłady wytwórcze, przede wszystkim branży rolno-spożywczej, wykorzystujące miejscową bazę surowcową.
Na terenie powiatu działają placówki kulturalne, szkoły wyższe, średnie i podstawowe oraz inne instytucje użyteczności publicznej.
38
5.2 Wyroby zawierające azbest w powiecie kościańskim
W powiecie kościańskim, z uwagi na charakter tego obszaru, powstawać będą odpady zawierające azbest przede wszystkim związane z budownictwem – głównie różnego rodzaju płyty azbestowo-cementowe wykorzystywane do pokryć połaci dachowych oraz elewacji budynków.
5.2.1. Inwentaryzacja wyrobów azbestowych w gminach na terenie powiatu kościańskiego
Gminy na terenie powiatu kościańskiego posiadają zatwierdzone uchwałami Rady Gmin Programy ochrony środowiska i Plany gospodarki odpadami.
Poniżej przedstawiono inwentaryzację wyrobów azbestowych w poszczególnych gminach sporządzoną w oparciu o informacje przedłożone do Urzędów Gmin zgodnie z wytycznymi rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. 2011 nr 8 poz. 31);
Tabela 4 Ilość wyrobów azbestowych w poszczególnych gminach powiatu kościańskiego
Lp. Gmina Ilość azbestu
m2 tony
1. Gmina Czempiń 184 448,00 2213,80
2. Gmina Krzywiń 141 742,00 1700,9
3. Gmina Śmigiel 204 434,42 2453,21
4. Gmina Kościan 132 479,8 1589,76
5. Miasto Kościan 7 900,00 94,8
RAZEM 671 004,22 8052,47
39
Tabela 5 Wykaz miejscowości w gminie Czempiń, w których występują wyroby zawierające azbest
L.p. Miejsce występowania wyrobu zawierającego
azbest
Nazwa wyrobu zawierającego azbest
Powierzchnia m2
1. Betkowo Płyty azbestowo-cementowe 2686
2. Bieczyny Płyty azbestowo-cementowe 2240
3. Borowo Płyty azbestowo-cementowe 11075
4. Czempiń Płyty azbestowo-cementowe 7958
5. Donatowo Płyty azbestowo-cementowe 19080
6. Głuchowo Płyty azbestowo-cementowe 6606
7. Gorzyce Płyty azbestowo-cementowe 5140
8. Gorzyczki Płyty azbestowo-cementowe 1350
9. Jarogniewice Płyty azbestowo-cementowe 14424
10. Jasień Płyty azbestowo-cementowe 5200
11. Nowe Borówko Płyty azbestowo-cementowe 2960 12. Nowe Tarnowo Płyty azbestowo-cementowe 2394 13. Nowy Gołębin Płyty azbestowo-cementowe 6050
14. Piechanin Płyty azbestowo-cementowe 4900
15. Piotrkowie Płyty azbestowo-cementowe 4060
16. Piotrowo Drugie Płyty azbestowo-cementowe 3090 17. Piotrowo Pierwsze Płyty azbestowo-cementowe 955
18. Roszkowo Płyty azbestowo-cementowe 1300
19. Sierniki Płyty azbestowo-cementowe 2020
20. Słonin Płyty azbestowo-cementowe 3147
21. Srocko Wielkie Płyty azbestowo-cementowe 6118 22. Stary Gołębin Płyty azbestowo-cementowe 1410 23. Tarnowo Stare Płyty azbestowo-cementowe 600
24. Zadory Płyty azbestowo-cementowe 6740
- w obiektach dla których zarządcą lub właścicielem jest gmina – 220 m2 - w byłych obiektach PGR – 62 760 m2
40
Tabela 6 Wykaz miejscowości w gminie Krzywiń, w których występują wyroby zawierające azbest
L.p. Miejsce występowania wyrobu zawierającego
azbest
Nazwa wyrobu zawierającego azbest
Powierzchnia m2
1. Bielewo Płyty azbestowo-cementowe 17.221
2. Bieżyń Płyty azbestowo-cementowe 9.210
3. Cichowo Płyty azbestowo-cementowe 520
4. Czerwona Wieś Płyty azbestowo-cementowe 2.707
5. Gierłachowo Płyty azbestowo-cementowe 4039
6. Jerka Płyty azbestowo-cementowe 13019
7. Jurkowo Płyty azbestowo-cementowe 8155
8. Lubiń Płyty azbestowo-cementowe 1049
9. Łagowo Płyty azbestowo-cementowe 10165
10. Łuszkowo Płyty azbestowo-cementowe 6061
11. Mościszki Płyty azbestowo-cementowe 5600
12. Rąbiń Płyty azbestowo-cementowe 4362
13. Kopaszewo Płyty azbestowo-cementowe 9048
14. Krzywiń Płyty azbestowo-cementowe 4550
15. Nowy Dwór Płyty azbestowo-cementowe 9468
16. Rogaczewo Małe Płyty azbestowo-cementowe 30 17. Rogaczewo Wielkie Płyty azbestowo-cementowe 1.437
18. Świniec Płyty azbestowo-cementowe 10095
19. Teklimyśl Płyty azbestowo-cementowe 1.727
20 Wieszkowo Płyty azbestowo-cementowe 4.165
21. Wymysłowo Płyty azbestowo-cementowe 261
22. Zbęchy Płyty azbestowo-cementowe 4.636
23. Zbęchy Pole Płyty azbestowo-cementowe 5.901
24. Zgliniec Płyty azbestowo-cementowe 648
25. Zelazno Płyty azbestowo-cementowe 7.738
Tabela 7 Wykaz miejscowości w gminie Śmigiel, w których występują wyroby zawierające azbest
L.p. Miejsce występowania wyrobu zawierającego
azbest
Nazwa wyrobu zawierającego azbest
Powierzchnia m2
1. Bielawy Płyty azbestowo-cementowe 7.263
2. Bronikowo Płyty azbestowo-cementowe 6.101,5
3. Brońsko Płyty azbestowo-cementowe 7.567
41
4. Bruszczewo Płyty azbestowo-cementowe 1.631
5. Chełkowo Płyty azbestowo-cementowe 0
6. Czacz Płyty azbestowo-cementowe 33.432,1
7. Czaczyk Płyty azbestowo-cementowe 2.099
8. Glińsko Płyty azbestowo-cementowe 1.682
9. Gniewowo Płyty azbestowo-cementowe 1.673
10. Jezierzyce Płyty azbestowo-cementowe 540
11. Karmin Płyty azbestowo-cementowe 9.872
12. Karśnice Płyty azbestowo-cementowe 5.868
13. Koszanowo Płyty azbestowo-cementowe 810
14. Księginki Płyty azbestowo-cementowe 2.550
15. Machin Płyty azbestowo-cementowe 3.891
16. Morownica Płyty azbestowo-cementowe 13.592
17. Nadolnik Płyty azbestowo-cementowe 2.522,7
18. Nietążkowo Płyty azbestowo-cementowe 6480
19. Nowa Wieś Płyty azbestowo-cementowe 3.992,3
20. Nowe Szczepankowo Płyty azbestowo-cementowe 2.641 21. Nowy Białcz Płyty azbestowo-cementowe 1.990
22. Nowy Świat Płyty azbestowo-cementowe 300
23. Olszewo Płyty azbestowo-cementowe 9.914
24. Parsko Płyty azbestowo-cementowe 0
25. Podśmigiel Płyty azbestowo-cementowe 0
26. Poladowo Płyty azbestowo-cementowe 9.256
27. Przysieka Polska Płyty azbestowo-cementowe 4.922,2
28. Robaczyn Płyty azbestowo-cementowe 7.531,8
29. Sierpowo Płyty azbestowo-cementowe 326
30. Sikorzyn Płyty azbestowo-cementowe 490
31. Smolno Płyty azbestowo-cementowe 520
32. Spławie Płyty azbestowo-cementowe 7.479,12
33. Stara Przysieka Druga Płyty azbestowo-cementowe 2.321,9 34. Stara Przysieka Pierwsza Płyty azbestowo-cementowe 6.757,9 35. Stare Bojanowo Płyty azbestowo-cementowe 2.507,5 36. Stare Sczczepankowo Płyty azbestowo-cementowe 3.816 37. Stary Białcz Płyty azbestowo-cementowe 4.938
38. Śmigiel Płyty azbestowo-cementowe 1.541
39. Wonieść Płyty azbestowo-cementowe 2.259
40. Wydorowo Płyty azbestowo-cementowe 1.425
41. Zygmuntowo Płyty azbestowo-cementowe 4.041
42. Żegrowo Płyty azbestowo-cementowe 1.270
43. Żegrówko Płyty azbestowo-cementowe 15.690,4
44. Żydowo Płyty azbestowo-cementowe 930
- budynki będące własnością gminy- 1292 m2
42
Tabela 8 Wykaz miejscowości w gminie Kościan, w których występują wyroby zawierające azbest
L.p. Miejsce występowania wyrobu zawierającego
azbest
Nazwa wyrobu zawierającego azbest
Powierzchnia m2
1. Bonikowo Płyty azbestowo-cementowe 2502
2. Czarkowo Płyty azbestowo-cementowe 866
3. Choryń Płyty azbestowo-cementowe 131
4. Darnowo Płyty azbestowo-cementowe 1700
5. Granecznik Płyty azbestowo-cementowe 60
6. Gryżyna Płyty azbestowo-cementowe 1890
7. Ignacewo Płyty azbestowo-cementowe 490
8. Januszewo Płyty azbestowo-cementowe 2232
9. Katarzynin Płyty azbestowo-cementowe 7096
10. Kawczyn Płyty azbestowo-cementowe 1610
11. Kiełczewo Płyty azbestowo-cementowe 5909
12. Kobylniki Płyty azbestowo-cementowe 596,8
13. Kokorzyn Płyty azbestowo-cementowe 3171
14. Krzan Płyty azbestowo-cementowe 7580
15. Kurowo Płyty azbestowo-cementowe 1154
16. Kurza Góra Płyty azbestowo-cementowe 2720
17. Łagiewniki Płyty azbestowo-cementowe 67703,5
18. Mikoszki Płyty azbestowo-cementowe 6302
19. Nacław Płyty azbestowo-cementowe 6538
20. Nowe Oborzyska Płyty azbestowo-cementowe 1582
21. Nowy Dębiec Płyty azbestowo-cementowe 1112
22. Nowy Lubosz Płyty azbestowo-cementowe 2510
23. Osiek Płyty azbestowo-cementowe 428
24. Pelikan Płyty azbestowo-cementowe 4428,24
25. Pianowo Płyty azbestowo-cementowe 265
26. Ponin Płyty azbestowo-cementowe 4408
27. Racot Płyty azbestowo-cementowe 4424,4
28. Sepienko Płyty azbestowo-cementowe 9749
29. Sierakowo Płyty azbestowo-cementowe 6596,56
30. Spytkówki Płyty azbestowo-cementowe 8491
31. Stare Oborzyska Płyty azbestowo-cementowe 836,5 32. Stary Lubosz Płyty azbestowo-cementowe 4840,88
33. Szczodrowo Płyty azbestowo-cementowe 5009
34. Turew Płyty azbestowo-cementowe 5617
35. Widziszewo Płyty azbestowo-cementowe 4298
36. Witkówki Płyty azbestowo-cementowe 3246
37. Wyskoć Płyty azbestowo-cementowe 2821
38. Wyskoć Mała Płyty azbestowo-cementowe 1660
43
Tabela 9 Wykaz ilościowy wyrobów zawierające azbest na terenie miasta Kościana
L.p. Miejsce występowania wyrobu zawierającego
azbest
Nazwa wyrobu zawierającego azbest
Powierzchnia m2
1. Kościan Płyty azbestowo-cementowe 7 650
5.3 Wykaz podmiotów posiadających uregulowany stan formalno – prawny w zakresie wykonywania usług remontowych i rozbiórkowych związanych z wytwarzaniem odpadów zawierających azbest na terenie powiatu kościańskiego – decyzja wydana przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego
1. DEMONTEX Piotr Kwaśniewski, ul. Usługowa 1, 64-400 Międzychód DSR.VI.7660-31/10, z dnia 5 maja 2010 r.
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
2. Roboty Budowlane Agnieszka Krakowiak, ul. Mickiewicza 10, 63-820 Piaski DSR.VI.7660-64/10, z dnia 19 maja 2010 r.
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
3. Konsorcjum Konkret Grzegorz Namysł, ul. Pleszewska 28, 36-460 Skalmierzyce DSR.VI.7660-107/10, z dnia 19 lipca 2010 r.
województwo wielkopolskie
4. Zakład Dekarsko-Blacharski, Usługi Ogólnobudowlane, ul. Zamkowa 2/21, 64-400 Międzychód
DSR.VI.7660-188/10, z dnia 20 lipca 2010 r.
terytorium Rzeczpospolitej Polskiej
5. Usługi Ogólnobudowlane Andrzej Peliński, Kierzno 65, 63-600 Kępno DSR.VI.7660-123/10, z dnia 3 sierpnia 2010 r.
terytorium Rzeczpospolitej Polskiej
6. Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe SURPOL Tomasz Surdyk, Wymysłowo 52, 62-240 Trzemeszno
DSR.VI.7660-303/10, z dnia 20 września 2010 r.
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
7. Przedsiębiorstwo Budownictwa Ogólnego Piotr Nowak, ul. Krzyckiego 11A, 64-100 Leszno
DSR.VI.7660-301/10, z dnia 23 września 2010 r.
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
